1. I vyani vino tungasininkizya, nupya u mulandu ci?

 NGA mwalola vino ivintu vili ndakai, uzye cikamutalilila ukuzumila ukuti ivintu vilaziipa? Amu ndupwa yatatemwana wakwe vino cali mpiti. Antu yakuya yakwipilako sile, ukuya na ukaitemwe alino nu kuya nu unkalwe. Antu aingi cikayatalila ukutaila aya umu utunguluzi. Nomba, ivintu kwene vii vingalenga musininkizye ukuti ivintu vilazipa. U mulandu ci? A pa mulandu wakuti antu yakucita viivi kwene vino Baibo yasoowile ukuti i vilaacitika “umu manda akusyalikizya.” (2 Tim. 3:1-5) Kusi umuntu ali wensi angakana ukuti usesemo uu ukufikiliziwa, nupya vino ukufikiliziwa vikulangilila ukuti Klistu Yesu watandika ukuteeka umu Wene Wakwe Leza. Nomba uu uusesemo sile onga pa mausesemo aingi aakalanda pa Wene. Tungakomya utailo witu ndi cakuti twapituluka umu mausesemo aafikiliziwa uku cisila.

2. I vyani vino tumasambilila umu cipande cii, nupya u mulandu ci? (Mulande na pa cikope icili apa nkupo.)

² Mu cipande cii, tumalanda (1) pa usesemo uukatwazwa ukumanya lino Uwene watandike ukuteeka, (2) pa mausesemo aakatwazwa ukusininkizya ukuti Yesu u Mwene wa Wene Wakwe Leza, na (3) pa mausesemo aakalanda vino alwani ya Wene Wakwe Leza yalononwa. Wakwe viivi kwene vino kasuma wa vyakuzwala angatoola insalu zipusanepusane azilemenkanya ukupanga icakuzwala conga, avino na mausesemo apusanepusane nga twaika pamwi yakatwazwa ukumanya ningo pano tufisile ukulingana na vino Yeova watantika ivintu.

3. Uzye usesemo uwaya pali Danieli 7:13, 14 ukalenga tusininkizya vyani pa Wene Wakwe Leza?

³ Usesemo uwaya pali Danieli 7:13, 14 ukalenga tusininkizye ukuti Klistu Yesu alaya a Kateeka musuma uwa Wene Wakwe Leza. Antu ukufuma umu nko zyonsi yalaya ni nsansa ukumuombela nupya kusi kateeka alatala amupyane. Usesemo nauze uwaya umwi buku lyakwe Danieli wasoowile ukuti Yesu wali nu kutandika ukuteeka umu Wene uu pa cisila ca myaka cinimbali. Uzye tungamanya lino Yesu watandike ukuteeka?

4. Londololini vino Danieli 4:10-17 ikatwazwa ukumanya umwaka lino Klistu watandike ukuteeka. (Lolini na futunoti.)

⁴ Belengini Danieli 4:10-17. “Myaka cinimbali” i cili cimwi ni myaka 2,520. Ciputulwa ca nsita ii catandike umu 607 B.C.E. lino aina Babiloni yafumizyepo umwene wa mu Yelusalemu wino Yeova wasonsile. Casizile umu 1914 C.E. lino Yeova wisile Yesu wino wasoolola ukuya Umwene wa Wene Wakwe Leza pa Wene. *—Ezek. 21:25-27.

5. Iinzila ci yonga ino usesemo uukalanda pa “myaka cinimbali” ungatwazilamo?

⁵ Uzye usesemo uu ungatwazwa uli? Nga twamanya vino usesemo wa “myaka cinimbali” ukalanda, tulasininkizya ukuti Yeova akafikilizya malayo yakwe pa nsita ilinge. Yeova wapingwilepo ukulenga Yesu ukuya Umwene pa nsita imwi, nupya lino insita iyo yafisile wacisile vivyo kwene. Fwandi twamanya ukuti alafikilizya na mausesemo yauze kwene pa nsita ino wapekanya. Umu cumi uwanda wakwe Yeova “ulafikiliziwa ukwaula kucelwa.”—Haba. 2:3.

6. I vyani vino tukalola pano nsi ivikalangilila ukuti Klistu akuteeka ukwi yulu? (b) Uzye usesemo uwaya pali Kusokolola 6:2-8 wasininkizya uli ivintu vii?

⁶ Lino Yesu wali nu kumaliila umulimo wakwe pano nsi, wasoowile pa vintu ivyali nu kutandika ukucitika umu nsi ivyali nu kwazwa alondezi yakwe ukumanya ukuti watandika ukuteeka ukwi yulu. Pa vintu vino walanzilepo paya inkondo, ivipowe ni vilundumusi. Walanzile nu kuti kwali nu kuya indwala umu ncende zimwi zimwi nupya pa ndwala zizyo paya nu ulwale wakwe COVID-19. Ivintu vii, vyaya pa vintu vino Baibo ikaama ukuti “icimanyililo” ca kuyapo kwakwe Klistu. (Mate. 24:3, 7; Luka 21:7, 10, 11) Lino papisile imyaka ukucila pali 60 ukufuma pano Yesu wafwilile nu kuswilila ukwi yulu, wapeezile umutumwa Yoani usininkizyo nauze uwakuti ivintu vii vyali nu kucitika. (Belengini Kusokolola 6:2-8.) Ivintu vii vyonsi vyatandike ukucitika lino Yesu watandike ukuteeka umu 1914.

7. U mulandu ci uno iviipe vikacitikila ukufuma pano Yesu wayelile Umwene?

⁷ U mulandu ci uno ivintu viipila sana ukufuma pano Yesu wayelile Umwene? Kusokolola 6:2-8 ikatunena icintu cicindame sana cino Yesu wacisile pa cisila ca kuya Umwene, kuli kuti ukulwa inkondo. Wali nu kulwa na ya weni? Wali nu kulwa na Ciwa ni viwa vyakwe. Ukulingana na Kusokolola icipande 12 Satana yamucimvizye, nupya wene ni viwa vyakwe yayasumbiile pano nsi. “Kalanda ku nsi” pano Satana waya sana ni cipyu nupya akuzanza antu.—Kuso. 12:7-12.

8. Uzye ukulola kuno mausesemo aakalanda pa Wene yakufikiliziwa kungatwazwa uli?

⁸ Uzye mausesemo yaa yangatwazwa uli? Ivikucitika umu nsi na vino imiyele ya antu  yasenuka ndakai vingatwazwa ukwiluka ukuti Yesu u Mwene. Fwandi ukucila ukusoka nga twalola antu yali na ukaitemwe nu unkalwe, tulinzile ukwiusya ukuti vino yakucita vikufikilizya mausesemo amuli Baibo. Uwene watandika ukuteeka. (Masa. 37:1) Nupya tulinzile ukwenekela ukuti ivintu umu nsi vilaya vikwipilako sile lino Amagedoni ikuya ikupalama. (Mako 13:8; 2 Tim. 3:13) Tukataizya sana vino Tata witu uwa kwi yulu uwaya nu kutemwa, akatwavwa ukuvwikisya umulandu uno umu nsi mwayela sana intazi.

9. Uzye usesemo uwaya pali Danieli 2:28, 31-35, walondolola uli uteeko wa maka sana umu nsi uwa kusyalikizyako, nupya a lilaci lino watandike ukuteeka?

⁹ Belengini Danieli 2:28, 31-35. Tukulola usesemo uu ukufikiliziwa ndakai. Iciloto cakwe Nebukadineza calangililanga ivyali nu kucitika “mu manda akwiza” pa cisila lino Klistu watandika ukuteeka. Pa yalwani yakwe Yesu aaya pano nsi paya nu uteeko wa maka sana umu nsi uwa kusyalikizya uwasoowilwe muli Baibo uukaimililako ingazo zya “cela ni ivu.” Uteeko uu wa maka sana umu nsi, watandika mpiti ukuteeka. Watandike ukuteeka lino kwali Inkondo ya Nsi Yonsi Iya Kutandikilako lino uteeko wa Britain nu wa United States watandike ukuombela pamwi. Icilubi ca mu ciloto cakwe Nebukadineza casoowile nu kuti kwali nu kuya ivintu viili ivyali nu kulenga uteeko uu ukupusanako na mauteeko yauze aaliko.

10. (a) I vyani vino tukalola ndakai umu uteeko wa maka umu nsi yonsi uwa Anglo-America ivyasoowilwe umu usesemo wakwe Danieli? (b) I vyani vino tulinzile ukucenjelako? (Lolini kambokosi akakuti “Cenjelini ni Ivu!”)

¹⁰ Ca kutandikilapo, ukupusanako na mauteeko ya maka aaliko aalandwapo umu cilolwa, uteeko wa Anglo-America usiimililwako  na godi nanti siuva lelo wene wasankana icela ni ivu. Ivu likaimililako antu amu ‘nko’ nanti tuti sile antu yonsi. (Dan. 2:43) Wakwe vino tukalola ndakai, antu aingi yakayika sana umu vya kuvota, ukupanga ma kampeni aakulwisya uuntungwa, ivimvulunganya nu kupanga utuungwe twa kulwisizya antu untungwa na cii calenga intunguluzi zya mu uteeko uu wa maka sana umu nsi ukufilwa ukufikilizya ukucita vino zikalonda ukucita.

11. Uzye vino uteeko wa maka sana umu nsi uwa Anglo-America watandika ukuteeka vikalenga tusininkizye uli sana ukuti tukwikala umu manda aakusyalikizya?

¹¹ Cakwe ciili, uteeko wa Anglo-America uukaimililwako ni ngazo zya cilubi ali uteeko wa maka sana umu nsi uwa kusyalikizya uwasowiilwe muli Baibo. Kusi uteeko uze uliza pa cisila ca uteeko uu. Lelo ulononwa nu Wene Wakwe Leza pa Amagedoni pamwi na mauteeko yauze asyala auntunze. *—Kuso. 16:13, 14, 16; 19:19, 20.

12. Uusininkizyo ci nauze uwaya umu usesemo wakwe Danieli uukatukomelezya nu kutupeela upaalilo?

¹² Uzye usesemo uu ungatwazwa uli? Umu usesemo wakwe Danieli mwaya usininkizyo nauze ukulanga ukuti tuli umu manda ya kusyalikizya. Imyaka ukucila pali 2,500 iyatipita, Danieli wasoowile ukuti pa cisila ca uteeko wa Babiloni, kwali nu kwiza mauteeko 4 aamaka sana umu nsi aali nu kuteeka antu yakwe Leza. Nupya wasokolwile nu uteeko wa kusyalikizyako pa mauteeko yaa ukuti Uuteeko wa Maka Sana Umu Nsi uwa Anglo-America lino Klistu wali nu kutandika ukuteeka. Cii calenga tutaile ukuti likwene sile Uwene Wakwe Leza ulonona mauteeko yonsi a yantunze nu kutandika ukuteeka insi yonsi.—Dan. 2:44.

13. Uzye “umwene uwalenga 8” na “ya mwene 10” ivyalumbulwa pali Kusokolola 17:9-12 vikaimililako cani, nupya uzye usesemo uu wafikiliziwa uli?

¹³ Belengini Kusokolola 17:9-12. Pa mulandu wakuti Inkondo ya Nsi Yonsi Iya Kutandikilako yononyile sana ivintu, kwali cimwi icacitike icafikilizye usesemo nauze uwa muli Baibo uukalanda pa manda aakusyalikizya. Intunguluzi zya mu nsi zyalondanga ukuleta umutende umu nsi. Fwandi umu Januwale 1920, yapanzile kaungwe ka League of Nations kano izile iyapyanikizyapo na kaungwe ka United Nations mu Okotoba 1945. Kaungwe kaa yakakama ukuti “umwene uwalenga 8.” Nomba asi ali uteeko wa maka sana umu nsi. Kakwata sile amaka pa mulandu wakuti kakatungililwa na mauteeko. Baibo ikaama mauteeko yaa ukuti “aene 10.”

14-15. (a) I vyani vino ilembo lya Kusokolola 17:3-5 lyalanda pali “Babiloni Mukalamba”? (b) I vyani vyacitika pa mulandu na vino mauteeko yakaombela pamwi ni mipepele ya ufi?

¹⁴ Belengini Kusokolola 17:3-5. Mu cilolwa icafumile kuli Leza, Yoani waweni cizelele kuli kuti “Babiloni Mukalamba” aakaimililako imipepele ya ufi yonsi. Uzye icilolwa cii cafikiliziwa uli? Pa myaka iingi imipepele ikaombela pamwi na mauteeko ya mu nsi nu kuyatungilila. Nomba likwene sile, Yeova wasya aike ipange lyakwe umu myenzo yakwe ya kateeka pakuti “yafikilizye ipange” lyakwe. I vyani vilacitika? Mauteeko kuli kuti “ya mwene 10” yalazanza imipepele ya ufi yonsi nu kuyonona.—Kuso. 17:1, 2, 16, 17.

¹⁵ Uzye twamanya uli ukuti ukononwa kwakwe Babiloni Mukalamba kuli umupiipi? Pakuti twasuke iuzyo lilyo, tulinzile ukwiusya ukuti umusumba wa Babiloni uwaliko mpiti wacingililwe mbali nu luzi lukalambala ulwa Yufuleti. Ibuku lya Kusokolola likakolanya iumba lya yantu aingi aakatungilila Babiloni  Mukalamba uku “manzi” acingililanga umusumba. (Kuso. 17:15) Nomba lyasokolwile nu kuti manzi yali nu kukama ukulangilila ukuti antu yali nu kuta ukutungilila imipepele ya ufi. (Kuso. 16:12) Ndakai, usesemo uu ukufikiliziwa pano antu aingi yata ukupepa uku mipepele ya ufi nupya yatandika ukulonda kuze kuno yangazana masuko uku mauzyo yao.

16. Uzye ukumanya ningo usesemo uukalanda pali lino kaungwe ka United Nations kapanzilwe na lino Babiloni Mukalamba alononwa kungatwazwa uli?

¹⁶ Uzye mausesemo yaa yangatwazwa uli? Ukupangwa kwa kaungwe ka United Nations na vino antu aingi yata ukutungilila imipepele ya ufi vikutulangilila ukuti tukwikala umu manda ya kusyalikizya. Nanti cakuti antu aingi yata ukutungilila Babiloni Mukalamba, cico asi cilalenga ukuti tuungwe twa mipepele ya ufi tononwe. Wakwe vino itulandapo mpiti, Yeova alika ipange lyakwe umu myenzo yakwe ya “mwene 10” kuli kuti mauteeko aakatungilila kaungwe ka United Nations pakuti “yafikilizye ipange” lyakwe. Mauteeko yaa yalonona imipepele ya ufi ukwaula ukwenekela, nupya cico cilazungusya antu yonsi  umu nsi. * (Kuso. 18:8-10) Ukononwa kwakwe Babiloni Mukalamba kulasunkanya insi yonsi nupya limwi cii cilalenga ivintu ukutala sana umu nsi, nomba antu yakwe Leza yene yalatwalilila ukuya nu luzango pa mulandu ni vintu viili. Umulwani wakwe Yeova Leza, kuli kuti mipepele ya ufi ilafumiziwapo manda pe nupya likwene sile tulakululwa uku vintu iviipe umu nsi.—Luka 21:28.

17-18. (a) Tungacita uli pakuti tutwalilile ukukomya utailo witu? (b) I vyani vino tulasambilila umu cipande icilondelilepo?

¹⁷ Danieli wasoowile ukuti “antu avule” yalaezya “ukumanya ivikucitika.” Nupya vikwene i vyacitika. Twamanya ningo mausesemo aakalanda pa manda itu. (Dan. 12:4, 9, 10) Ukulola vino mausesemo yaa yakufikiliziwa, kukalenga tutaile sana Yeova alino ni Izwi Lyakwe. (Eza. 46:10; 55:11) Fwandi twalililini ukusambilila sana Malembo nu kwazwa yauze ukuya na ucuza usuma na Yeova pakuti mwakomya utailo winu. Yeova alacingilila yonsi aamutaila nupya alayapeela “umutende” wa manda pe.—Eza. 26:3.

¹⁸ Umu cipande icilondelilepo, tulasambilila pa mausesemo aakalanda pa cilongano ca Ina Klistu umu manda ya kusyalikizya. Wakwe vino tulasambilila, mausesemo yaa nayo kwene yalalenga tusininkizye ukuti tukwikala umu manda aakusyalikizya. Tulalola na vyuze ivikulangilila ukuti Yesu Umwene witu akutungulula alondezi yakwe acisinka.