Lino tukuya tukumanya imiyele yakwe umwi, alino tukamumanya ningo, nupya na ucuza witu nawe ukakomelako. Avino caya na kuli sweswe, lino tukuya tukumanyilako imiyele yakwe Yeova alino tukamanya vino waya, nupya na ucuza witu na aliwe ukakomelako. Pa miyele yonsi ino Leza wakwata, ili 4 aino yacindamisya: amaka, amano, umulinganya alino nu kutemwa.

“Iye we Yeova, wemo wapanzile amayulu ni nsi ku maka yako.”​—YELEMIYA. 32:17.

Amaka yakwe Leza yakalolekela muli vino waumba. Ndi cakuti mwimilila panzi pa kasanya, uzye pa nkanda pakauvwika uli? Pakauvwika icikailila ci lanzi. Fwandi mukauvwa amaka ya vintu vino Yeova waumba. Uzye amaka ci yano ilanzi lyakwata? Yakati lyakwata cikailila kufika kuli 15,000,000°C. Ilanzi likafumya amaka aingi sana ukuluta amaka yano amabomu imintapendwa yakwata.

Nomba ilanzi lyacepa sana ngu kulilinganya ku ntanda imintapendwa izyaya mwi yulu. Ya sayansi yalanda ukuti utali wa pakasi ki lanzi ungingila imiku 1,700 mu utali wa pakasi ka lutanda ulwaya pa ntanda izikulu sana luno yakaama ukuti YU Skuti. Ndi cakuti lutanda luu yalwika pano ilanzi lyayela, insi ingingila mukasi lufike na pano payela pulaneti ino yakati Jupiter. Fwandi vii vikatwazwa ukuvwikisya vino Yelemiya walanzile pali Yeova  ukuti waumvile iyulu ni nsi, ali kuti uumbo onsi uku maka yakwe.

Uzye amaka yakwe Leza yakatwazwa uli? Umi witu wasintilila pa vintu vino Leza waumba, ivili wa kasanya alino na vyonsi iviumbwa ivisuma sana ivyaya pano nsi. Nupya Leza akaomvya amaka yakwe ku kwazwa umuntu wenga na wenga. U mu nzila ci? Umu nsita ya Ina Klistu yakutandikilako, Leza wapeezile Yesu amaka yakucita ivintu vyakuzungusya. Tukawelenga ukuti: ‘Impafu zikulola, vilema vikupita, yakwe tembwe yakupoziwa, ya cipuuli yakuvwa na afwe nayo yakutuutululwa.’ (Mateo 11:5) Nga ndakai caya uli? Baibo ikalanda ukuti: “Akakomelezya yano yacepelwa amaka,” nupya ikati: ‘Yayo akataila muli Yeova yalakwata amaka nupya.’ (Ezaya 40:29, 31) Leza angatupeela amaka acila a untunze pakuti tuzizimizye intazi na mezyo yano tukakwata mu umi. (2 Kolinto 4:7) Uzye musiyuvwa ukupalama kuli Leza akaomvya amaka yakwe asipeelela ku kutucingilila?

‘We Yeova, wapanga ivintu ivivule! Vyonsi kwene waviumba pa mulandu na mano yako!’ —MASAMU 104:24.

Lino tukuya tukusambilila pa vintu vino Leza waumba, alino tukalola amano yakwe aakuzungusya. Kwaya icisambililo cino antu yakasambilila pa vintu vino Yeova waumba pakuti yazifye imipangile ya vintu. Ivintu vii vikatandikila pa tuntu utunono ukufika sile nu ku ndeke.

Amano yakwe Leza yakalolekela sana muli vino umwili wa muntu wapangwa. Mutale mwelenganye pali vino umwana akakula. Icikatandikilako u lusandesande ulukakwata ivyeo vyonsi ivikalondekwa. Ulusandesande luu lukatandika ukupanga insandesande zyuze izikolane nalo. Nomba pa nsita sile ilinge insandesande zikatandika ukupangika mu nzila ipusaneko, na cii cikalenga ukuti ipaya insandesande izingi, izili wa nsandesande zya wazi, insandesande zya misipa alino ni nsandesande zya mafupa. Zuwa zuwa ivilundwa vikatandika ukupangika nu kutandika ukuomba. Lyene mu myezi sile 9, lusandesande luu lukaiza luya akanya akakapangwa ni nsandesande mabilyoni. Amano akalolekela mu mipangilwe ii yakalenga aingi yazumilizye vino kalemba wakwe Baibo umwi walanzile ati: “Nkukutaizya pa vizungusyo vyonsi vii, na pali vyonsi vino indi nemweneco, na pavizungusyo vya vicitwa vyako.”—Masamu 139:14.

Uzye amano yakwe Leza yakatwazwa uli? Kaumba wamanya vino tukalondekwa pakuti tuye ni nsansa. Pa mulandu na mano yakwe alino nu kumanya, watupeela ukupanda amano mwi zwi lyakwe, Baibo. Baibo ikatunena ukuti: ‘Mwatwalilila ukwelelana.’ (Kolose 3:13) Uzye kuu ukupanda amano kusuma? Ee. Ya dokota yazana ukuti ukwelela kukalenga umuntu ukukasula ningo alino nu kucefyako ukusimulisya kwa wazi. Nupya kungalenga nu ulanda alino na malwale yauze ukucepako. Leza waya wakwe cuza witu uwa mano aakatusakamala nupya asifilwa kutupandako mano. (2 Timoti 3:16, 17) Uzye mutange mutemwe ukukwata cuza wa musango uwo?

‘Yeova watemwa mulinganya.’—MASAMU 37:28.

Leza lyonsi akacita ivilungame. Nupya, “Leza asicita icintu iciipe, awe. Wa Maka yonsi asifyenga umuntu foo.” (Yobo 34:10) Upinguzi wakwe Leza walungama, wakwe viivi kwene vino kalemba wa masamu wanenyile Yeova ati: “Ukalinganya apakupingula antu.” (Masamu 67:4) Vino Yeova ‘akalola ivili mu mwenzo’ pasi wino angamutumpoka, lelo lyonsi akamanya icumi nu kupingula mu mulinganya. (1 Samueli 16:7) Ni cacindama sana icakuti Leza akalola ulufyengo na mafisakanwa ivikacitika pano nsi, nupya walaya ukuti likwene sile ‘alafumya ya kaifya umu mpanga.’—Mapinda 2:22.

Nomba, Leza asipingula mu unkalwe nu kulondesya ukufulula antu. Akalanga uluse pano calondekwa. Baibo ikalanda ukuti: ‘Yeova uwa luse nupya uwa cikuuku’ nu ku iipe kwene, ndi cakuti yalapila. Uzye uwo asi mulinganya wa cumi?—Masamu 103:8; 2 Petulo 3:9.

Uzye umulinganya wakwe Leza ukatwazwa uli? Umutumwa Petulo walanzile ukuti: “Leza ataya na kasoozi pa muntu ali wensi, wino wensi akamoopa nu kucita vyawololoke, wene akazengelwa nawe nanti angala uwa mu mutundu uze.” (Milimo 10:34, 35) Umulinganya uno Leza wakwata ukatwazwa pano ataya na kapaatulula. Tungapalama kuli aliwe nu kuya ya kapepa yakwe asi mulandu ni nkanda, umutundu, masambililo nanti imikalile itu.

Vino Leza akalonda ukuti tuvwikisye nu kwazwiwa pa mulandu nu mulinganya wakwe, watupeela kampingu. Amalembelo yakalondolola kampingu ukuti i sunde ‘ilyalembwa mu myenzo itu,’ ilikatusinila ukuti vino tukucita ivisuma nanti iviipe. (Loma 2:15) Uzye kampingu witu akatwazwa uli? Kampingu uwasambiliziwa ningo akatulenga ukutaluka ku viipe nu ku vicitwa vya lufyengo. Nupya ndi cakuti twaluvyanya, angatulenga ukulapila nu kuzifya vino itucita. Fwandi ukumanyikisya umulinganya wakwe Leza kukatwazwa nupya kukatupalamika kuli aliwe.

“Leza u kutemwa.”—1 YOANE 4:8.

Leza waya na maka, amano, alino nu mulinganya, nomba Baibo italandapo ukuti Leza a maka, mano nanti umulinganya. Lelo ikati Leza u kutemwa. U mulandu ci? A pa mulandu wakuti Baibo yalanda ukuti amaka yakwe Leza yakalenga acite vimwi nupya umulinganya na mano vikamutungulula ku kucita vimwi. Nomba ukutemwa ukukalenga ukuti acite vimwi. Ukutemwa ukukalenga acite vyonsi vino akacita.

Nanti i cakuti Yeova asiulizya cili consi, ukutemwa kwalenzile aumbe iviumbwa ivicenjele pano nsi nu kwi yulu ivikaipakizya ukutemwa kwakwe alino na vino akavisakamala. Pa mulandu nu kutemwa, wapanzile insi pakuti antu yano waumvile yaikalamo. Nupya watwalilila ukulanga ukutemwa ku yantunze, “wene akawazya ilanzi pa antu asuma na pa iipe kwene. Akatuma imvula pa antu aololoke na pali yao asi aololoke.”—Mateo 5:45.

Nupya ‘Yeova wakwatisya mizu nu luse.’ (Yakobo 5:11) Akalanga uluse ku yantu akalonda ukumumanya nu kupalama kuli aliwe. Leza akaika mano uku yantu yayo wenga na wenga. Nupya “wene akamusakamala.”—1 Petulo 5:7.

Uzye ukutemwa kwakwe Leza kukatwazwa uli? Tukaipakizya ukulola kuno ilanzi likuwa. Tukatemwa ukuvwa kuno umwana akuseka. Tukaipakizya ukutemwa kuno amu lupwa yakatulanga. Ivintu vii vitacindama sana nomba vikalenga umi witu ukuzipa sana.

Nupya kwaya inzila na yuze ino Leza akatulangilamo ukutemwa, ni nzila iyo ipepo. Baibo ikatunena ukuti “Mutasakamikwa pa cintu cili consi, lelo pepini pa mulandu wa vintu vyonsi, mule mukulenga Leza nu kutaizya mu myenzo.” Wakwe isi uwaya nu kutemwa, Leza akalonda twalenga uwazwilizyo kuli aliwe pali vyonsi vino tukulondekwa. Yeova ataaya na ukaitemwe, watulaya ukutupeela “mutende uno kusi umuntu nanti wenga angaumanyikisya.”—Filipi 4:6, 7.

Uzye ilyasi lii iliipi ilyatililanda pa miyele ino Leza wakwata, iili wa maka, amano, umulinganya alino nu kutemwa, lyamwazwa ukumanya vino Leza waya? Pa kuti mulange ukuti mukataizya Leza, sambililini pali vino wacita alino na vino alamicitila ku nkoleelo.