1-2. Ewi wãween an men eo jej iioone kiiõ ãinl̦o̦kwõt wãween eo likao eo ear iioone ilo pãrokõrããp 1?

 PIJAIKL̦O̦K juon likao me ear dik im rũttol̦o̦k ilo juon baam̦le em̦weiie. Juon raan, ear wal̦o̦k juon jerata ñan baam̦le eo an; rũtto ro jemãn im jinen rar mej ilo juon ãkjitõn. Likao in ear lukkuun bũrom̦õj. Tokãlik, ewõr bar juon men enana likao in ear iioone. Kar kõjjel̦ãiki bwe rũtto ro jemãn im jinen rar ko̦kkuri jããn ko aer im kiiõ el̦ap m̦uri eo an baam̦le eo. Kiiõ ijello̦kun an jolõte jããn ko aer, em̦õj an jolõt m̦uri ko aer im armej ro rekõn̦aan bwe en m̦õkaj im kõl̦l̦ãik m̦uri ko an jinen im jemãn. Ak etarjen joñan jããn eo rej kajjitõke im ejjel̦o̦k an maroñ ñan kõl̦l̦ãiki.

² Ilo jet wãween ko, wãween eo jej pãd ie ej ãinl̦o̦kwõt wãween eo likao in ej iioone. Ro jemãd im jined jinointata, Adam im Iv, rar weeppãn im rar jokwe ilo juon pedetaij eaiboojoj. (Jen. 1:27; 2:​7-9) Ear wõr aerro kõjatdikdik ñan bõk juon mour elem̦õn̦õn̦õ ñan indeeo. Bõtab ear oktak men in. Kar kadiwõjl̦o̦k erro jãn Pedetaij eo rar jokwe ie im rar luuji kõjatdikdik eo aer. Ta eo rar kajolõte ro nejier kake tokãlik? Baibõl̦ ej ba: “Kõn juon wõt armej [Adam], jerawiwi ear del̦o̦ñ ilo lal̦ in im mej ear wal̦o̦k kõn wõt jerawiwi.” (Rom 5:12) Menin jolõt eo Adam ear letok ñan kõj ej jerawiwi, eo ej tõll̦o̦k kõj ñan mej. Menin jolõt in ej ãinwõt juon m̦uri el̦ap, im ejjel̦o̦k juon iaad emaroñ kõl̦l̦ãiki.—Sam 49:8.

 3. Etke Baibõl̦ ej keidi jerawiwi ñan “m̦uri”?

 ³ Jesus ear keidi jerawiwi ñan “m̦uri.” (Matu 6:​12, WGM; Luk 11:​4, WGM) Ñe jej jerawiwi, ej ãinwõt ñe em̦õj ad kõm̦m̦an ad m̦uri ippãn Jeova. Kõn men in, jej aikuj kõl̦l̦ã on̦ããn jerawiwi ko ad. El̦aññe jejjab kõl̦l̦ãiki, wãween eo wõt emaroñ jako m̦uri in ad, ej ñe jej mej.—Rom 6:​7, 23.

 4. (1) Ñe en kar ejjel̦o̦k juon ej jipañ, ta eo en kar wal̦o̦k ñan aolep rijjerawiwi ro? (Sam 49:​7-9) (2) Ilo Baibõl̦ eo, naan in “jerawiwi” ej jitõñl̦o̦k ñan ta? (Lale bo̦o̦k eo etan “ Jerawiwi.”)

⁴ Ewõr ke ad maroñ ñan kõjepl̦aaktok aolep men ko Adam im Iv rar luuji? Jaab. Ejjel̦o̦k ad maroñ ñan make kõm̦m̦ane men in. (Riit Sam 49:​7-9.) Ñe en kar ejjel̦o̦k juon ej jipañ, eban kar wõr ad kõjatdikdik ñan mour ilju im jekl̦aj ak ñan jerkakpeje. Ilo m̦ool, mej eo ad enaaj kar ãinwõt menninmour ko kõnke ejjel̦o̦k aer kõjatdikdik.—Ekl. 3:19; 2 Pit. 2:12.

 5. Ewi wãween an kar Jemãdwõj me el̦ap yokwe ippãn jipañ kõj ñan kõl̦l̦ãik on̦ããn jerawiwi eo jaar jolõte? (Lale pija eo.)

⁵ Bar l̦õmn̦ak m̦õk kõn likao eo jaar kõnono kake ilo jinoin katak in. Enaaj kar ta l̦õmn̦ak eo an ñe juon em̦m̦aan me em̦weiie ear ba bwe emaroñ kõl̦l̦ãik m̦uri eo an? Ejjel̦o̦k pere en kar lukkuun kam̦m̦oolol im bõk jipañ jãn em̦m̦aan in ejouj. Ilo ejja wãween in wõt, eo Jemãdwõj ilañ el̦ap an yokwe, Jeova, em̦õj an letok juon menin letok ñan kõl̦l̦ãik on̦ããn jerawiwi eo jaar jolõte jãn Adam. Jesus ej kõmel̦el̦e im ba: “Joñan an Anij yokwe lal̦ in, ear letok eo ej make wõt Nejin, bwe jabdewõt eo ej kwal̦o̦k an tõmak ilo e, en jab jako ak en bõk mour indeeo.” (Jon 3:16) Menin letok in ej bareinwõt kõmaroñ kõj ñan ejaak juon jem̦jerã epaak ippãn Jeova.

 6. Ta ko jenaaj etali ilo katak in, im etke?

⁶ Ewi wãween ad maroñ bõk tokjãn jãn menin letok in elukkuun em̦m̦an im lo an Jeova jeorl̦o̦k “m̦uri” ak jerawiwi ko ad? Ñan uwaake kajjitõk in, jenaaj kõnono kõn jet naan ko rej pãd ilo Baibõl̦ im mel̦el̦ein naan kein. Naan kein rej: kõm̦m̦an aenõm̦m̦an, n̦aon̦ããn jerawiwi ko ad, pinmuur, kanemkwõj im an Anij watõk kõj bwe jewãnõk. Ilo ad kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn mel̦el̦ein naan kein, enaaj l̦apl̦o̦k ad kam̦m̦oolol kõn men eo Jeova ear kõm̦m̦ane ñan an maroñ jeorl̦o̦k ad bõd.

MEJÃNKAJJIK EO: KÕM̦M̦AN AENÕM̦M̦AN

 7. (1) Bar ta eo Adam im Iv rar luuji? (2) Ãinwõt ro nejin Adam im Iv, ta eo jej lukkuun aikuji? (Rom 5:​10, 11)

⁷ Kobal̦o̦k ippãn an kar Adam im Iv luuji kõjatdikdik eo aerro ñan mour indeeo, rar bareinwõt luuji jem̦jerã eo aer ippãn eo Jemãer,  Jeova. Ilo jinoin, Adam im Iv rar m̦õttan baam̦le eo an Anij. (Luk 3:38) Bõtab, ke rar jab pokake Jeova, kar jol̦o̦k erro jãn baam̦le eo an m̦okta jãn an kar wõr nejierro. (Jen. 3:​23, 24; 4:1) Kõnke jej ro nejin Adam im Iv, ej menin aikuj ñan kõm̦m̦an aenõm̦m̦an ikõtaad im Jeova. (Riit Rom 5:​10, 11.) Mel̦el̦ein bwe jej aikuj ejaake juon jem̦jerã em̦m̦an ippãn Jeova. Ekkar ñan juon bokin kõmel̦el̦e kõn Baibõl̦, naan eo ilo kajin Grik ñan “kõm̦m̦an aenõm̦m̦an,” emaroñ mel̦el̦ein ñan “kõm̦m̦an bwe ri-kõjdat eo am̦ en erom m̦õttam̦.” Ekabwilõñlõñ bwe Jeova eo ear bõk buñtõn ne eo m̦oktata ñan kõm̦m̦an bwe jen maroñ m̦õttãiki. Ewi wãween?

KARÕK EO: N̦AON̦ÃÃN JERAWIWI KO AD

 8. Ta eo Jeova ear kõm̦m̦ane ñan n̦aon̦ããn jerawiwi ko ad?

⁸ Jeova ear kõm̦m̦ane juon karõk ñan n̦aon̦ããn jerawiwi ko ad bwe jen maroñ ejaak juon jem̦jerã em̦m̦an ippãn. Ear kõm̦m̦ane men in ikijjeen an letok juon men me ej jokkun wõt juon ippãn mour eo Adam ear luuji. Jeje ko ilo Kajin Grik rej bareinwõt kwal̦o̦k kõn wãween an kar Jeova kõm̦m̦an bwe jen maroñ ejaak juon jem̦jerã em̦m̦an ippãn.—Rom 3:25.

 9. Ta karõk eo Jeova ear kõm̦m̦ane me ear ñan jidik wõt iien bwe en maroñ jeorl̦o̦k bõd ko an ri-Israel ro?

⁹ Bwe ri-Israel ro ren maroñ ejaake juon jem̦jerã em̦m̦an ippãn Jeova, Anij ear kõm̦m̦ane juon karõk me ej ñan jidik wõt iien bwe en maroñ jeorl̦o̦k aer bõd. Ilo Israel, rar kõm̦m̦ane Raanin Kõllaajrak eo kajjojo iiõ. Ilo kar raan n̦e, bũrij l̦apl̦ap eo ear katok kõn menninmour ko ñan jeorl̦o̦k jerawiwi ko an armej ro. Em̦ool bwe an bũrij l̦apl̦ap ro katok kõn menninmour ko ear jabwe ñan lukkuun kalbubuuki jerawiwi ko an ri-Israel ro kõnke menninmour ko rettãl̦o̦k jãn armej. Ijoke, toon wõt an ri-Israel ro kar katok kõn menninmour ko Jeova ear ba ren katok kaki, ear m̦õn̦õn̦õ in jeorl̦o̦k aer bõd. (Hib. 10:​1-4) Aer kar katok kõn menninmour ko ilo Raanin Kõllaajrak im iien ko jet, rar jipañ ri-Israel ro ñan kile bwe er rijjerawiwi im ewõr men en̦ el̦apl̦o̦k renaaj aikuji ñan lukkuun kalbubuuki jerawiwi ko aer.

10. Ta eo Jeova ear kõm̦m̦ane bwe en maroñ jeorl̦o̦k jerawiwi ko an armej?

¹⁰ Ta eo Jeova ear kõm̦m̦ane bwe en maroñ lukkuun jeorl̦o̦k jerawiwi ko an armej? Ear kõm̦m̦an karõk bwe eo Nejin ejitõnbõro ippãn en “lel̦o̦k e make juon wõt alen kõn jerawiwi ko an elõñ armej.” (Hib. 9:28) Jesus ear lel̦o̦k “mour eo an [“bwe En pinmuur ñan,” WGM] elõñ armej.” (Matu 20:28) Ta mel̦el̦ein pinmuur?

ON̦ÃÃN: PINMUUR EO

11. (1) Ekkar ñan Baibõl̦ eo, ta mel̦el̦ein pinmuur? (2) Ta ko kar aikuji ñan kõl̦l̦ãiki on̦ããn pinmuur eo?

¹¹ Ekkar ñan Baibõl̦ eo, pinmuur ej on̦ããn eo kar kõl̦l̦ãiki bwe armej ren maroñ ejaak juon kõtaan eaenõm̦m̦an ippãn Jeova im bwe en n̦aon̦ããn jerawiwi ko ad. a Ippãn Jeova, pinmuur eo ej kõm̦m̦an bwe en maroñ ro̦o̦ltok men eo em̦õj luuji. Ilo wãween et? Eokwe ñe jej keememej, Adam im Iv rar luuji mour eo aerro eweeppãn ekoba kõjatdikdik eo aerro ñan mour indeeo. Kõn men in, pinmuur eo ej aikuj joñan wõt juon ippãn men eo em̦õj luuji. (1 Tim. 2:6) Men eo wõt emaroñ kar kõl̦l̦ã kake ej juon em̦m̦aan eo me (1) eweeppãn; (2) ewõr an maroñ ñan mour indeeo ijin ioon lal̦; im (3) em̦õn̦õn̦õ in ajel̦o̦k mour eo an kõn  kõj. Errein men ko ej aikuj wõr ippãn armej in ñan an Jeova maroñ kõjerbale ñan kõl̦l̦ãiki im kõjepl̦aaktok men eo em̦õj luuji.

12. Etke Jesus ear maroñ kõl̦l̦ãik on̦ããn pinmuur eo?

¹² L̦õmn̦ak kõn jilu un ko unin Jesus ear maroñ kõl̦l̦ãik on̦ããn pinmuur eo. (1) Ear weeppãn—mel̦el̦ein bwe, “ejjel̦o̦k jerawiwi ear kõm̦m̦ane.” (1 Pit. 2:22) (2) Kõn an weeppãn, ear wõr an maroñ ñan mour indeeo ijin ioon lal̦. (3) Ear m̦õn̦õn̦õ in mej im ajel̦o̦k mour eo an kõn kõj. (Hib. 10:​9, 10) Ãinwõt juon em̦m̦aan eweeppãn, Jesus ear jokkun wõt juon ippãn em̦m̦aan eo jinointata, Adam, m̦okta jãn an kar jerawiwi. (1 Kor. 15:45) Innem ikijjeen an kar Jesus mej, ear maroñ kõl̦l̦ãik jejjetin on̦ããn men eo Adam ear luuji. (Rom 5:19) Kõn men in, Jesus ear “Adam eo ãlik.” Ejjab menin aikuj ñan an juon armej eweeppãn bar itok bwe en kõl̦l̦ãiki on̦ããn men eo Adam ear luuji. Jesus ear “ajel̦o̦k mour eo an make juon wõt alen.”—Hib. 7:27; 10:12.

13. Ta oktak eo ikõtaan karõk eo an Jeova ñan n̦aon̦ããn jerawiwi ko ad im pinmuur eo?

¹³ Innem, ta oktak eo ikõtaan karõk eo an Jeova ñan n̦aon̦ããn jerawiwi ko ad im pinmuur eo? Karõk eo ñan n̦aon̦ããn jerawiwi ko ad ej men Jeova ear kõm̦m̦ane bwe armej en bar wõr aer maroñ ñan jem̦jerãiki. Pinmuur eo ej on̦ããn eo Jeova ear kõl̦l̦ãiki ñan n̦aon̦ããn jerawiwi ko ad. On̦ããn in ej jitõñl̦o̦k ñan bõtõktõk eo bõtõktõkin Jesus ear kato̦o̦rl̦o̦k kõn kõj.—Eps. 1:7; Hib. 9:14.

TOKJÃN KO: KANEMKWÕJ IM AN ANIJ WATÕK KÕJ BWE JEWÃNÕK

14. Ta eo jenaaj etale kiiõ, im etke?

¹⁴ Ewi wãween ad bõk tokjãn jãn karõk eo an Jeova ñan n̦aon̦ããn jerawiwi ko ad? Ñan uwaake kajjitõk in, jenaaj kõnono kõn ruo naan me Baibõl̦ ej kõjerbali ñan jipañ kõj mel̦el̦e kõn wãween ad bõk tokjãn jãn an Jeova jeorl̦o̦k ad bõd.

15-16. (1) Ilo Baibõl̦, ta mel̦el̦ein naan eo “kanemkwõj”? (2) Ewi wãween an men in jelõt kõj?

¹⁵ Ilo Baibõl̦, naan in kanemkwõj ej jitõñl̦o̦k ñan an rõl̦o̦k juon men kõnke em̦õj kõl̦l̦ãiki kõn pinmuur eo. Rijjilõk Piter ej ba: “Kom̦ jel̦ã bwe men ko rej wabanban, ãinwõt jelba ak gold, rar jab kanemkwõj kom̦ [ak, “kõl̦l̦ã on̦ããn ami rõl̦o̦k; wiaik kom̦”] jãn wãween kar mour ko ami ejjel̦o̦k tokjãer, ko rar itok jãn ro jim̦m̦ami. Bõtab kar kanemkwõj kom̦ kõn bõtõktõk eo eaorõk bõtõktõkin Jesus Christ, eo ej ãinwõt bõtõktõkin juon koon in jiip erreo im ejjab lippijinjin.”—1 Pit. 1:​18, 19, ftn.

¹⁶ Kõn wõt katok in pinmuur eo, ewõr ad maroñ ñan rõl̦o̦k jãn ad kõm̦akoko ñan jerawiwi im mej. (Rom 5:21) Alikkar bwe ewõr unin ad lukkuun kam̦m̦oolole Jeova im Jesus kõn aerro kar kanemkwõj kõj jãn jerawiwi ikijjeen bõtõktõkin Jesus, ak mour eo an eaorõk.—1 Kor. 15:22.

17-18. (1) Ta mel̦el̦ein ñe Jeova ej watõk kõj bwe jewãnõk? (2) Ewi wãween ad bõk tokjãn jãn men in?

¹⁷ An Jeova watõk kõj bwe jewãnõk ej mel̦el̦ein bwe ej jol̦o̦k bõd ko ad im ej karreoik etad ippãn. An kar Jeova kõm̦m̦ane men in ear jab kõjekdo̦o̦n kakien ko an ikijjeen ekajet jim̦we. Ejjab watõk kõj bwe jewãnõk kõnke ej tõllo̦kid. Bareinwõt, ejjab mel̦el̦ein bwe ej buñbũruon ñe jej kõmman jerawiwi. Bõtab, kõn wõt ad likũt ad tõmak ilo karõk eo ñan n̦aon̦ããn jerawiwi ko ad im ilo katok in pinmuur eo, Jeova emaroñ jeorl̦o̦k m̦uri ko ad.—Rom 3:24; Gal. 2:16.

¹⁸ Kiiõ ewi wãween an kajjojo iaad bõk tokjãn ñe Jeova ej watõk kõj bwe jewãnõk? Ro  me em̦õj kããlõt er ñan irooj ippãn Jesus ilañ, em̦õj an Jeova kadede watõk er bwe rewãnõk ãinwõt ajri ro nejin Anij. (Tai. 3:7; 1 Jon 3:1) Em̦õj jeorl̦o̦k jerawiwi ko aer. Ej ãinwõt ñe rar jab kõm̦m̦ani jerawiwi kein ñan jidik, kõn men in remaroñ kiiõ del̦o̦ñ ilo Aelõñ eo. (Rom 8:​1, 2, 30) Ak ñan ro ewõr aer kõjatdikdik ñan mour ijin ioon lal̦, Jeova ej watõk er bwe rewãnõk ãinwõt ro m̦õttan im em̦õj jeorl̦o̦k aer bõd. (Jem. 2:​21-23) Jar eo el̦ap, ak ro me renaaj el̦l̦ã im mour ãlikin Armagedon, ewõr aer kõjatdikdik ñan mour ñan indeeo. (Jon 11:26) “Ro rewãnõk” im ro “rejjab wãnõk” me rekiki ilo mej rej kõttar iien eo renaaj bar jerkakpeje. (Jrb. 24:15; Jon 5:​28, 29) Enaaj wõr juon iien aolep ri-karejar ro an Jeova ioon lal̦ “renaaj bõk anemkwõj eo eaiboojoj ãinwõt ke rej ajri ro nejin Anij.” (Rom 8:21) El̦ap ad kam̦m̦oolol kõn jeraam̦m̦an eo me ej itok jãn karõk eo An ñan n̦aon̦ããn jerawiwi ko ad—eñin bwe jemaroñ lukkuun aenõm̦m̦an ippãn eo Jemãdwõj ilañ, Jeova!

19. Ewi wãween an em̦m̦an wãween eo jej pãd ie kiiõ kõn wõt Jeova im Jesus? (Bar lale bo̦o̦k eo etan “ Ta Mel̦el̦ein ñan Kõj?”)

¹⁹ Em̦ool bwe m̦okta, wãween eo jaar iioone ear ãinwõt likao eo ilo jinoin katak in, eo me ear luuji aolep men ko m̦weien im ear jolõte juon m̦uri el̦ap me ejjel̦o̦k an maroñ ñan kõl̦l̦ãiki ñan jidik. Bõtab kam̦m̦oolol bwe Jeova em̦õj an jipañ kõj. Eoktak wãween in jej pãd ie kiiõ kõnke Jeova ear kõm̦m̦an karõk ñan n̦aon̦ããn jerawiwi ko ad, im Jesus ear kõl̦l̦ãiki ikijjeen pinmuur eo. Ad tõmak ilo Jesus Christ ej kõmaroñ kõj ñan anemkwõj ak rõl̦o̦k jãn jerawiwi im mej. Ñe Jeova ej jeorl̦o̦k jerawiwi ko ad, ej ãinwõt ñe jaar jab kõm̦m̦an jerawiwi ñan jidik. Bõtab, men eo eaorõktata ej bwe kiiõ ewõr ad maroñ ñan bar ejaak juon jem̦jerã em̦m̦an ippãn Jemãdwõj, Jeova.

20. Ta eo jenaaj kõnono kake ilo katak eo tok juon?

²⁰ Ilo ad kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn men eo Jeova im Jesus rar kõm̦m̦ane ñan kõj, men in ej kõm̦m̦an bwe en obrak bũruod kõn kam̦m̦oolol. (2 Kor. 5:15) Ñe en kar jab erro, eban kar wõr ad kõjatdikdik ñan jidik! Bõtab ewi wãween am̦ maroñ bõk tokjãn jãn an Jeova jeorl̦o̦k jerawiwi ko am̦? Eñin men eo jenaaj kõnono kake ilo katak eo tok juon.