1. Ta men eo eaorõk Jesus ear kõnono ippãn ri-kal̦oor ro an kake ilo boñõn eo ãliktata ke ear pãd ippãer?

ILO boñõn eo ãliktata ke Jesus ear pãd ippãn ri-kal̦oor ro an, enañin 30 alen an kar kwal̦o̦k kõn yokwe. Ear kwal̦o̦k im kaalikkar ñan ri-kal̦oor ro an bwe rej aikuj “yokwe doon.” (Jon 15:12, 17) Yokwe eo aer ñan doon ear lukkuun m̦ool im em̦m̦an, im joñan an alikkar epidodo an ro jet kile im jel̦ã ke rej ri-kal̦oor ro an rem̦ool. (Jon 13:34, 35) Yokwe in ejjab juon eñjake wõt. Jesus ear kõnono kõn yokwe eo elukkuun aorõk, eñin ej yokwe eo em̦ool im ejjab l̦õmn̦ak wõt kõn e make. Ear ba: “Ejjel̦o̦k yokwe ippãn armej el̦ap jãn yokwe in, bwe armej en lel̦o̦k an mour kõn ro jeran. Kom̦ ro jera, el̦aññe kom̦ij kõm̦m̦an men ko Ij jiroñ kom̦.”​—Jon 15:13, 14.

2. (1) Ta eo jej loe ibwiljin ri-karejar ro an Anij? (2) Ta kajjitõk ko jenaaj etali ilo katak in?

² Ri-karejar ro an Jeova rainin rej bõrokuk im kwal̦o̦k yokwe eo em̦ool im jab l̦õmn̦ak wõt kõn er make, im men in ej kaalikkar bwe rej armej ro an Anij. (1 Jon 3:10, 11) El̦ap ad m̦õn̦õn̦õ bwe yokwe eo Christ ear kwal̦o̦ke ej bar pãd ibwiljin armej ro an Jeova meñe  eoktak aelõñ, bwij, kajin, im wãween aer kar dik im rũttol̦o̦k jãn doon. Bõtab jemaroñ l̦õmn̦ak ippãd make: ‘Etke el̦apl̦o̦k an aorõk bwe jen kwal̦o̦k yokwe ilo raan kein? Ewi wãween an Jeova im Jesus jipañ im kõkajoor kõj ilo yokwe? Ewi wãween kõj kajjojo jemaroñ kwal̦o̦k yokwe eo Christ ear bar kwal̦o̦ke me ej “kalõk” im kõkajoor ro jet?’​—1 Ko. 8:1.

3. Kõnke “ekanooj pen mour,” ewi wãween an men in jelõt armej ro?

³ Kõnke mour in eobrak kõn “inepata im eñtaan,” elõñ armej ilo raan kein me “ekanooj pen mour” rej eñtaan kõn an lõñ men ko rej iiooni im kõm̦m̦an bwe ren inepata im bũrom̦õj. (Sam 90:10, UBS; 2 Ti. 3:1-5, UBS) Kõn men in, elõñ armej rej ebbeer im rej bõk mour ko aer make. Kar an̦to̦o̦nel̦o̦k im lo bwe elõñl̦o̦k jãn 800,000 armej ro rej bõk mour ko aer make kajjojo iiõ, mel̦el̦ein bwe kajjojo 40 jekõn 1 armej ej mej. Ekabũrom̦õjm̦õj bwe ewõr jet jeid im jatid rar ebbeer kõn men ko rar iiooni ilo mour ko aer im rar bõk mour ko aer make.

4. Wõn ro ilo Baibõl̦ rar kwal̦o̦k bwe rekõn̦aan mej?

⁴ Ilo iien ko etto, ewõr jet iaan ri-karejar ro retiljek an Anij rar lukkuun inepata kõn wãween ko reppen rar iiooni, joñan, rar kõn̦aan mej. Ñan waanjoñak, Job ear lukkuun eñtaan kõn an metak im ear ba: “Ij dike aõ mour; Ijjab kõn̦aan mour ñan indeeo.” (Job 7:16; 14:13) Bareinwõt, joñan an kar Jona inepata, ear ba: “Kiiõ, O Irooj, kwõn jouj im bõk mour e aõ, bwe em̦m̦anl̦o̦k ñe imej jãn ñe imour.” (Jona 4:3, UBS) Bar juon iien ri-kanaan eo etiljek etan Ilaija ear iioon juon wãween epen im joñan an kar men in jelõte ear kajjitõk bwe en mej. Ear ba: “Ebwe; kiiõ, O Jeova, kwõn bõk aõ mour.” (1 Kñ. 19:4) Bõtab, Jeova ear lukkuun kaorõk ri-karejar rein an retiljek im ear kõn̦aan bwe ren mour. Ijello̦kun an kar illu ippãer kõn eñjake im l̦õmn̦ak ko rar bõki, ear jipañ er bwe ren anjo̦ ioon kõn̦aan eo aer ñan mej im kõkajoor er ilo yokwe bwe ren maroñ wõnm̦aanl̦o̦k im tiljek ilo aer karejar ñane.

5. Etke ro jeid im jatid rej aikuji ad kwal̦o̦k yokwe ñan er ilo raan kein?

⁵ Meñe rũttõmak ro jeid im jatid remaroñ jab ebbeer im kõn̦aan bõk mour ko aer, ak elõñ iaaer rej iioon wãween ko reppen im rej aikuj ad jipañ im kõkajoor er ilo yokwe. Ewõr jet rej kijenmej kõn aer iioon matõrtõr im jum̦ae. Bareinwõt jet rej inepata im bũrom̦õj kõn an ro ilo jikin jerbal ko aer ruruwe er im lukkuun kõnanaik er. Ak bõlen rem̦õk kõn an l̦e jãn awa in aer jerbal ak kõn aer aikuj kam̦õji jerbal ko ekkar ñan iien eo kar lel̦o̦k bwe ren kadedel̦o̦ki. Ro jet rej bar m̦õk kõn aer iioon wãween ko reppen ilo baam̦le ko aer, bõlen rej iioon jum̦ae im matõrtõr jãn ro pãleer me rejjab pãd ilo m̦ool eo. Kõn an wãween kein im apañ ko jet wal̦o̦k ñan ro jeid im jatid, men kein rej kõm̦m̦an bwe ren m̦õk im bũrom̦õj. Wõn eo emaroñ jipañ ro rej ebbeer bwe ren wõnm̦aanl̦o̦k wõt?

6. Ewi wãween an yokwe eo an Jeova kõkajoor im jipañ ri-karejar ro an?

⁶ Jeova ej kwal̦o̦k ñan ri-karejar ro an bwe ej yokwe er kiiõ im enaaj yokwe er ñan indeeo. L̦õmn̦ak kõn eñjake eo an ri-Israel ro ke Jeova ear ba ñan er: “Kwõaorõk ippa, Im ij kautiej eok im yokwe eok. . . . Kwõn jab lõl̦ño̦ñ bwe ña ij pãd ippem!” (Ais. 43:4, 5, UBS) Ãinwõt juon iaan ri-karejar ro an Jeova, kwõmaroñ lõke bwe Jeova ej bar yokwe im kaorõk eok. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Naanin Anij ej kallim̦uri ro rej kate er ilo kabuñ eo em̦ool ilo an ba: “Ej lewaj anjo̦ ñan eok kõn kajoor eo an. Irooj enaaj buñbũruon kõn eok.”​—Zp. 3:16, 17, UBS.

7. Ewi wãween an Jeova yokwe kõj ãinwõt an juon jinen yokwe ajri eo nejin? (Lale pija eo ilo jinoin katak in.)

 ⁷ Jekdo̦o̦n ta wãween ko reppen armej ro an Jeova remaroñ iiooni, ak ej kallim̦uri er bwe enaaj jipañ im kaenõm̦m̦an er. Ej ba: “Kom̦ naaj ãinwõt ajri eo jinen ej kaninnini, im jiburlepe im kõjparoke kõn an yokwe. Inaaj kaenõm̦m̦an kom̦ . . . . ãinwõt an juon kõrã kaenõm̦m̦an ajri eo nejin.” (Ais. 66:12, 13, UBS) Ej juon men el̦ap an jelõt bũruod ñe jej l̦õmn̦ak kõn an juon jinen jiburlepe niñniñ eo nejin kõn an yokwe ak ñe ej iukkure ippãn. Jeova ej kwal̦o̦k waanjoñak in ñan kaalikkar joñan an lukkuun yokwe ri-karejar ro an rem̦ool. Innem kwõn jab pere bwe el̦ap an Jeova yokwe im kaorõk eok.​—Jer. 31:3, UBS.

8, 9. Ewi wãween an yokwe eo an Jesus maroñ kõkajoor kõj?

⁸ Un eo juon unin an Kũrjin ro rem̦ool maroñ epaakel̦o̦k Anij ej “kõn an Anij yokwe lal̦, Ear letok juon wõt Nejin Ear keotak, bwe jabdewõt eo ej lõke E en jab jako, a en mour indeeo.” (Jon 3:16) Jesus ear bar kwal̦o̦k an yokwe kõj ilo an m̦õn̦õn̦õ in aje mour eo an! Yokwe in aerro el̦ap an kõm̦akũt kõj! Naanin Anij ej kallim̦ur bwe ejjel̦o̦k jabdewõt men, jekdo̦o̦n ‘jorrããn ak eñtaan’ remaroñ “kõjepel kõj jãn yokwe an Christ.”​—Rom 8:35, 38, 39.

⁹ Ñe jej iioon wãween ko reppen me rej kõm̦m̦an ad m̦õk, ebbeer, im kam̦õjn̦o̦ik tõmak eo ad, yokwe eo an Christ emaroñ kõkajoor kõj bwe jen kijenmej wõt. (Riit 2 Korint 5:14, 15, UBS.) Emaroñ bar kõkajoor im kõm̦akũt kõj ñan jab ebbeer meñe jemaroñ iiooni jorrããn ko rel̦l̦ap, matõrtõr, apañ ko ikõtaad im ro jet, im men ko rej kõm̦m̦an ad inepata wõt.

10, 11. An wõn eddo eo ñan jipañ im kõkajoor ro jeid im jatid me rej ebbeer? Jouj im kõmel̦el̦e.

¹⁰ Juon wãween Jeova ej jipañ im kõkajoor kõj ilo yokwe ej ikijjeen eklejia eo. Kõj kajjojo jemaroñ karo̦o̦ll̦o̦k yokwe in an ilo ad bar yokwe im kõkajoor rũttõmak ro jeid im jatid jab ñe ej m̦õjn̦o̦l̦o̦k kõtaan eo aer ippãn Jeova wõt, ak ñe rej bar bũrom̦õj. (1 Jon 4:19-21) Rijjilõk Paul ear rõjañ Kũrjin ro im ba: “Kom̦win kaenõm̦m̦ane doon, im kalõk doon, ãinwõt ami kõm̦anm̦an.” (1 Te. 5:11) Alikkar bwe ejjab em̦m̦aan ro wõt rej lale eklejia eo remaroñ anõke Jeova im Jesus ilo aer kaenõm̦m̦an im kõkajoor ro jeier im jatier, ak aolep ro ilo eklejia eo remaroñ  bar kõm̦m̦ane men in.​—Riit Rom 15:1, 2, UBS.

¹¹ Ewõr jet ilo eklejia eo me ewõr aer nañinmej me ej kõm̦m̦an aer inepata im bũrom̦õj im remaroñ aikuj uno ak etal im taktõ. (Luk 5:31) Em̦m̦aan ro rej lale eklejia im ro jet rej kile bwe ejjab er taktõ. Bõtab rej kile bwe ewõr juon aer eddo elukkuun aorõk, eñin bwe ren ‘kaperan ro rej kũm̦kũm̦, jipañ ro rem̦õjn̦o̦, im meanwõd ñan armej otemjej.’ (1 Te. 5:14) Aolep Kũrjin ro rej aikuj kwal̦o̦k yokwe, jouj im meanwõd, im kaenõm̦m̦an rein bwe ren maroñ bõk kõkajoor im jab ebbeer. Kwõj ke juon eo me ejel̦ã kaenõm̦m̦an im rõjañ ro jet? El̦aññe kwõjel̦ã kilen kaenõm̦m̦an im rõjañ ro jet, kwõnaaj lo el̦ap tõprak.

12. Kwal̦o̦k juon waanjoñak kõn juon eo me ear bõk jipañ im kõkajoor kõn an ro ilo eklejia eo kwal̦o̦k yokwe ñane.

¹² Ñe jej kwal̦o̦k yokwe, ewi wãween an men in jipañ ro rej bũrom̦õj im bõk eñjake ko rekabbeerer? Juon jeid im jatid kõrã ilo Europe ej ba: “Jet iien ij l̦õmn̦ak in bõk mour e aõ make. Bõtab ewõr juon men el̦ap an kar jipañ im kõkajoor eõ. Ro ilo eklejia eo ij pãd ie ear l̦ap aer jipañ eõ. Aolep iien ro jeiũ im jatũ rar rõjañ im kwal̦o̦k aer yokwe eõ. Meñe jejjo wõt rejel̦ã bwe ewõr aõ nañinmej me ejelõt l̦õmn̦ak eo aõ, ak ro ilo eklejia eo rej jipañ eõ aolep iien. Ewõr ruo rippãlele me rej ãinwõt jema im jinõ ilo tõmak. Em̦m̦an aerro lale eõ im rem̦õn̦õn̦õ in jipañ im lale aikuj ko aõ aolep iien.” Em̦ool bwe ejjab aolep remaroñ jipañ ro jet ilo wãween in. Ak ñe jej kwal̦o̦k jouj im jipañ ro rej bũrom̦õj im bõk eñjake ko rekabbeerer, men in enaaj l̦ap an kõkajoor er. *​—Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.

13. Ta men eo eaorõk jej aikuj kõm̦m̦ane ñe jej kajjioñ kõkajoor im jipañ ro jet?

¹³ Kwõn juon eo ejel̦ã roñjake. (Jem. 1:19) Ñe kwõj roñjake an juon kwal̦o̦k l̦õmn̦ak ko an im kajjioñ mel̦el̦e kõn eñjake ko an, men in ej kaalikkar bwe kwõj yokwe e. Ilo jouj, kwõmaroñ kwal̦o̦k kajjitõk ko ñan juon eo ej bũrom̦õj bwe en em̦m̦an am̦ mel̦el̦e kõn eñjake ko an. Ilo am̦ ãindein, kwõnaaj mel̦el̦e kõn eñjake ko an im kwõnaaj jipañ im kõkajoor rũttõmak eo jeim im jatũm̦. Kaalikkar ilo turin mejam̦ bwe kwõj juon eo ejouj im kwõj yokwe e. El̦aññe eo jeim̦ ak jatũm̦ eaetok an kõmel̦el̦e ñan kwal̦o̦k l̦õmn̦ak ko an, kwõn kijenmej im roñjake. Ilo am̦ kijenmej im m̦õn̦õn̦õ in roñjake, enaaj l̦apl̦o̦k am̦ mel̦el̦e kõn eñjake ko an. Men in enaaj jipañe bwe en lõke eok im m̦õn̦õn̦õ in roñjake men ko kwõj ba ilo am̦ kõkajoore. Ñe kwõj kwal̦o̦k am̦ lukkuun kea kake im yokwe e, men in enaaj lukkuun kaenõm̦m̦ane.

14. Etke eaorõk bwe jen kõjparok ñan jab ekajete ro jet?

¹⁴ Kõjparok bwe kwõn jab ekajete ro jet. El̦aññe jej kajjioñ kõkajoor ro rej bũrom̦õj, jen kõjparok bwe jen jab ekajete er kõnke men in emaroñ kal̦apl̦o̦k aer inepata im jeban lo tõprak. Baibõl̦ ej ba: “Ewõr juon eo im em̦õkaj an kõnono, ãinwõt ñe juon ej wie kõn juon jãje; a loon ri mãlõtlõt, ej mour em̦m̦an.” (JK. 12:18) Em̦ool bwe jejjab kõn̦aan ‘wie’ ak kõmetak ro rej bũrom̦õj kõn naan ko rejjab em̦m̦an. Bõtab meñe jemaroñ jirilo̦k im kõmetak juon armej kõn naan ko ad, men in emaroñ lukkuun kõmetak er ñe jejjab l̦õmn̦ak m̦okta jãn ad kõnnaan. Bwe jen maroñ jipañ im kõkajoor rein ilo yokwe ikijjeen ad rõjañ er, jej aikuj kate kõj ñan mel̦el̦e kõn eñjake ko aer im wãween eo rej iioone.​—Matu 7:12, UBS.

15. Ta kein jipañ eo eaorõk jemaroñ kõjerbale ñan jipañ im kõkajoor ro jet ilo yokwe?

 ¹⁵ Kaenõm̦m̦an ro jet kõn Naanin Anij. (Riit Rom 15:4, 5, UBS.) Baibõl̦ eo elukkuun aorõk im eobrak kõn naanin kaenõm̦m̦an ko im ej jãn “Anij eo ej unin kijenmej im peran.” Bareinwõt elõñ kein jipañ ko jemaroñ kõjerbali ãinwõt Watch Tower Publications Index im Bok in Jipañ Ri Kõnnaan ro an Jeova ñan Kappok Mel̦el̦e. Bok kein remaroñ jipañ kõj ñan lo naanin kakapilõklõk ko jãn Baibõl̦ me remaroñ jipañ kõj ñan kijenmej wõt ilo jabdewõt apañ ko jej iiooni. Kein jipañ kein remaroñ jipañ kõj ñan jel̦ã kilen lel̦o̦k naanin kaenõm̦m̦an ko ñan ro jet im kõm̦m̦an bwe jen lo tõprak ñe jej jipañ im kõkajoor er.

16. Ta kadkad eo ej aikuj wõr ippãd ñe jej rõjañ juon jeid im jatid me ebũrom̦õj?

¹⁶ Kwal̦o̦k jouj. Ñe jej rõjañ im kõkajoor juon armej, eaorõk ñan ad kõm̦m̦ane men in kõnke ej bar juon iaan men ko raorõk ilo ad kwal̦o̦k yokwe ñan ro jet im jab l̦õmn̦ak wõt kõn kõj make. Jeova ej “Anij eo ej unin jipañ otemjej,” im ‘el̦ap an tũriam̦o’ kõn ri-karejar ro an. (Riit 2 Korint 1:3-6; Luk 1:78, UBS; Rom 15:13, UBS) Paul ear likũt juon joñak ikijjeen men in ilo an kar ba: “Kõmar jouj iol̦apemi ãinwõt ke lio ri-kõkkaajiriri ej lale ro nejin. Ãindein kõn an l̦ap am yokwe kom̦, kõmar kõn̦aan lewaj ñan kom̦ jab gospel eo wõt, a bareinwõt am̦ mour, bwe kom̦ jitõnbõro ippem.” (1 Te. 2:7, 8) Ñe jej kwal̦o̦k jouj ãinwõt Anij, Jeova emaroñ kõjerbale kõj bwe jen uwaakin jar eo an armej eo bũrom̦õj.

17. Ta l̦õmn̦ak eo ejim̦we jej aikuj bõke kõn ro jeid im jatid me enaaj jipañ kõj ñan kõkajoor er ilo yokwe?

¹⁷ Jab kõtmãne bwe ro jeim̦ im jatũm̦ reban kõm̦m̦an bõd. Kate eok bwe en jim̦we wõt wãween am̦ l̦õmn̦ak kõn rũttõmak ro jeim̦ im jatũm̦. El̦aññe jenaaj l̦õmn̦ak bwe ro jeid im jatid reban kõm̦m̦an bõd, men in enaaj kõm̦m̦an ad inepata ippãer ñe renaaj kõm̦m̦an bõd. (Ekl. 7:21, 22, UBS) Keememej bwe Jeova ejel̦ã joñan maroñ ko an ri-karejar ro an im eban kajjitõk bwe ren kõm̦m̦ani men ko rejjab maroñi. Innem ñe jej anõke joñak in an, jenaaj jel̦ã kijenmej ippãn ro jet ñe rej kõm̦m̦an likjab. (Ep. 4:2, 32) Ijello̦kun ad kwal̦o̦k ñan er bwe rej aikuj kal̦apl̦o̦k aer kate er, jen kajjioñ nõbar er kõn men ko rej kõm̦m̦ani. Men in enaaj l̦ap an rõjañ im kõkajoor er. Ñe jej nõbar ro jet, jenaaj kõkajoor er ilo yokwe im enaaj wõr ‘unin aer kõmmejãje’ ak m̦õn̦õn̦õ ilo aer jerbal ñan Jeova. Em̦m̦anl̦o̦k ñe jej kõm̦m̦ane men in jãn ñe jej keidi jerbal ko ad ñan Jeova ippãn ro jet.​—Ga. 6:4.

18. Ta eo ej kõm̦akũt kõj ñan jipañ im kõkajoor doon ilo yokwe?

¹⁸ El̦ap an aorõk ippãn Jeova kajjojo iaan ri-karejar ro an, im bar ñan Jesus, eo im ear mej kõn kõj. (Ga. 2:20) Jej bar yokwe im kaorõk ro jeid im jatid ilo tõmak. Kõn men in, jekõn̦aan kwal̦o̦k ad kea kake er im kwal̦o̦k jouj im yokwe ñan er. Innem bwe jen juon eo ejel̦ã kaenõm̦m̦an im kõkajoor ro jet, “jen kõttõpar men ko rej letok aenõm̦m̦an, im rej jipañ ad kõkajoor doon.” (Rom 14:19, UBS) Kõj aolep jej reim̦aanl̦o̦k ñan iien eo jenaaj mour ilo Pedetaij im eban bar wõr men ko renaaj kõm̦m̦an ad bũrom̦õj im ebbeer. Enaaj ejjel̦o̦k bar nañinmej, tarin̦ae, mej, jeban bar iioon jum̦ae im matõrtõr, apañ ko ilo baam̦le ko ad, im apañ ko rej wal̦o̦k ikõtaad im ro jet. Ãlikin an naaj Christ irooj ium̦win juon to̦ujin iiõ ko, aolep armej renaaj lukkuun weeppãn. Jeova Anij enaaj bõk wõt ro renaaj tiljek ilo mãlejjoñ eo ãliktata ãinwõt ro nejin im renaaj “anemkwõj ippãn ro nejin Anij ilo aer anemkwõj eaiboojoj.” (Rom 8:21, UBS) Kõn men in, jen wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k yokwe ñan jipañ im kõkajoor doon bwe jen maroñ bõk jeraam̦m̦an in elukkuun em̦m̦an.