1. (1) Ewi wãween an armej ro l̦õmn̦ak im eñjake ñe rej bõk naan in tõl jãn ro jet, im etke eokkõtaktak? (2) Ta eo juon armej eutiej bũruon ej kõm̦m̦ane ñe rej lel̦o̦k naan tõl ak kauwe ko ñan e?

 EOKTAK wãween an armej ro l̦õmn̦ak im eñjake ñe rej bõk naan in tõl ko jãn ro jet. Ñan waanjoñak, emaroñ pidodo an jet roñjake naan ko an juon armej eo eutiej im ewõr an maroñ ak ñe ej itok ñan armej ro joñan wõt er im rettã, rein rej kõjekdo̦o̦n naan ko aer. Bar jet remaroñ bũrom̦õj im inepata ak jook ñe juon ej lel̦o̦k naan in kauwe im kajim̦we ñan e. Ak ro jet remaroñ kwal̦o̦k aer kam̦m̦oolol im m̦õn̦õn̦õ in roñjake im kajim̦we likjab eo aer. Ak taunin eokkõtaktak wãween an armej ro l̦õmn̦ak im eñjake ñe ro jet rej lel̦o̦k naan in tõl ko ñan er? Juon un ej kõn utiej bõro. Armej eo im eutiej bũruon ej l̦õmn̦ak bwe ejjel̦o̦k men en̦ ebõd ear kõm̦m̦ane im ejjab aikuji naan in tõl ko. Ilo m̦ool ñe en kar roñjake naan in tõl kein, men in en kar jipañe. Ak kõn an utiej bũruon, em̦akoko in roñjake.​—Jabõn Kõnnaan 16:18, UBS.

2. Etke Kũrjin ro rem̦ool rej kaorõk naan in tõl ak kakapilõk ko jãn Naan in Anij?

² Kõj Kũrjin ro rem̦ool jejjab ãinwõt armej ro jet kõnke jej kaorõk naan in tõl im kakapilõk ko me remaroñ jipañ kõj el̦aptata ñe rej itok jãn Naan in Anij. Naan in kakeememej ak kien ko an Jeova rej jipañ kõj ñan kile bwe ekauwõtata m̦anit ko renana. Ñan waanjoñak, rej kõjparok kõj jãn men ko im remaroñ ko̦kkure kõj ãinwõt arõk m̦weiuk, l̦õñ, kadek, im bõk un ko rekkajjoor. (Jabõn Kõnnaan 20:1, UBS; 2 Korint 7:1, UBS; 1 Tessalonika 4:3-5, UBS; 1 Timote 6:6-11, UBS) Bareinwõt, enaaj ‘lañlõñ bũruod’ kõnke jaar pokake kien ko an Jeova.​—Aiseia 65:14.

3. Ta l̦õmn̦ak eo em̦m̦an an ri jeje sam eo kõn kien ko an Jeova im jej aikuj l̦oore?

³ El̦aññe jekõn̦aan bwe en epaak wõt kõtaan eo ad ippãn  Jemãd ilañ, jej aikuj wõnm̦aanl̦o̦k wõt im l̦oore naan in tõl ko jãn e. Enaaj em̦m̦an ñe jej l̦oore l̦õmn̦ak eo an ri jeje sam eo kõn kien ko an Jeova ke ear ba: “Kien ko am̦ rej aõ jolõt ñan indeeo, rej menin kalañlõñ bũruõ.” (Sam 119:111, UBS) Ãinwõt ri jeje sam in, kwõj ke m̦õn̦õn̦õ in pokake kien ko an Jeova? Ak jet iien kwõj ke l̦õmn̦ak bwe elukkuun pen kien ko an? Bõlen jet iien epen am̦ pokake naan in tõl ak kien ko an Jeova. Bõtab, jab m̦õkaj im ebbeer. Kwõmaroñ kal̦apl̦o̦k am̦ lõke Jeova im tõmak bwe ñe kwõj pokake kien ko an, men in enaaj jipañ eok. Jen lale jilu wãween ko im remaroñ kal̦apl̦o̦k ad lõke Jeova.

4. Ta eo ear jab jako an Kiiñ Devid kõm̦m̦ane?

⁴ Meñe elõñ men ko rem̦m̦an im nana Kiiñ Devid ear iiooni ilo mour eo an, ak ear jab jako an lõke Ri Kõm̦anm̦an eo an. Ear ba: “O Irooj, ij jar ñan kwe; Aõ Anij, ij lõke eok.” (Sam 25:1, 2, UBS) Ta eo ear jipañ Devid bwe en kanooj lõke Jemãn ilañ?

5, 6. Ta ko me jar ko an Devid rej kaalikkar ñan kõj kõn jem̦jerã eo an ippãn Jeova?

⁵ Elõñ armej rej jar wõt ñan Anij ñe rej iiooni apañ ko ilo mour ko aer. Rej ãinwõt juon m̦õttam̦ me ej kõnono wõt ippam̦ ilo iien eo ej aikuj jããn ak ñe ewõr juon an kajjitõk ippam̦. Tokãlik, kwõmaroñ l̦õmn̦ak el̦aññe armej in ej m̦ool ilo an m̦õttaik eok. Eokwe, ear jab ãindein jem̦jerã eo an Devid ippãn Jeova. Devid ear jar ñan Jeova aolep iien, ilo iien ko rem̦m̦an im bar ilo iien ko ear iioon apañ ko. Im jar ko an rej kaalikkar bwe em̦ool an yokwe Jeova im lõke e.​—Sam 40:8.

⁶ Ñan waanjoñak, Devid ear kwal̦o̦k an nõbar im kam̦m̦oolol Jeova ilo an ba: “O Jeova am irooj, a enañin aiboojoj etam̦ iaolepen lal̦! Kwaar likũt am̦ aiboojoj ilõñin lañ ko.” (Sam 8:1) Jar in an Devid ejjab ke kwal̦o̦k joñan an kar lukkuun epaake Jemãn ilañ? Joñan an kar Devid bwilõñ kõn aiboojoj eo an Jeova im an kajoor, men in ear kõm̦akũt bũruon ñan nõbar Jeova ‘aolep raan.’​—Sam 35:28.

7. Ilo wãween et ad jar ñan Jeova aolep iien ej jipañ kõj?

⁷ Ãinwõt Devid, jej aikuj jar ñan Jeova aolep iien bwe jen maroñ kal̦apl̦o̦k ad lõke e. Baibõl̦ ej ba: “Kom̦win ruwaakl̦o̦k ñan Anij, im Enaaj ruwaakwaj ñan kom̦.” (Jemes 4:8) Ad jar ñan Jeova ej karuwaakl̦o̦k kõj ak kepaakl̦o̦k kõj ñan e. Bareinwõt, Jeova ej letok kajoor eo an ñan kõj ñe jej jar ñan e.​—Riit 1 Jon 3:22, UBS.

8. Etke jej aikuj kõjparok bwe jen jab ãlijinmen ñe jej jar ñan Jeova?

⁸ Ñe kwõj jar ñan Jeova, kwõj ke ãlijinmen ak ba ejja naan ko wõt aolep iien? El̦aññe ãindein, eokwe em̦m̦an kwõn bõjrak jidik m̦okta jãn am̦ jar im l̦õmn̦ak kõn men ko kwõnaaj jar kaki. Kõnke ñan baj waanjoñak, el̦aññe aolep iien kwõj ba ejja naan ko wõt ñan eo m̦õttam̦, enaaj ta eñjake eo an? Ejjel̦o̦k pere emaroñ m̦õk im jab bar kõn̦aan roñjake eok. Eokwe ejjel̦o̦k oktak ñe ãindein ad jar ñan Jeova. Jejel̦ã bwe Jeova ejjab m̦õk in roñjake an ri karejar ro an retiljek jar ñan e jãn bũrueer. Ak jej aikuj lale bwe ñe jej jar, jen jab ãlijinmen.

9, 10. (1) Ta ko jemaroñ kobaiki ilo jar ko ad? (2) Ta eo emaroñ jipañ kõj ñan kakõm̦anm̦anl̦o̦k wãween ad jar?

⁹ Innem, el̦aññe jekõn̦aan epaakel̦o̦k Anij, jen jab baj kõnono bajjek kõn men ko rejjab aorõk ñe jej jar ñan e. El̦aññe aolep iien jej kwal̦o̦k eñjake ko ad im tum̦wilal̦ in bũruod ñan Jeova, innem enaaj l̦apl̦o̦k wõt ad lõke e. Ta ko jemaroñ kobaiki ilo jar ko ad? Naan in Anij ej letok uwaak eo. Ej ba: “Ilo men otemjej kõn jar im akwel̦ap kab kam̦m̦oolol, kajjitõk ko ami ren wal̦o̦k ñan Anij.” (Pilippai 4:6) Kõn men in, ñe jej jar jemaroñ kobaiki aolep men ko rej wal̦o̦k ilo mour ko ad ak men ko me rej jelõt kõtaan eo ad ippãn Anij.

¹⁰ Jemaroñ katak jãn em̦m̦aan im kõrã ro retiljek ilo Baibõl̦ ikijjeen wãween aer kar  jar. (1 Samuel 1:10, 11; Jerbal 4:24-31) Ilo bok in Sam, kar je elõñ jar im al ko an ro im rar kwal̦o̦k eñjake ko aer ke rar m̦õn̦õn̦õ im ke rar bũrom̦õj. Ad riit im kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn jar ko an armej rein, enaaj jipañ kõj ñan kakõm̦anm̦anl̦o̦k wãween ad jar ñan Jeova.

11. Etke jej aikuj kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn naan in tõl ak kakapilõk ko jãn Anij?

¹¹ Devid ear ba: “Naan in kaiñ ko an [Jeova] relukkuun jim̦we im rej kalol̦o̦kjen̦ kõj.” (Sam 19:7, UBS) Jekdo̦o̦n wõn kõj, ak ñe jej pokake naan in kaiñ ak kien ko an Anij, men in enaaj kalol̦o̦kjen̦ ak kamãlõtlõt kõj. Bõtab, el̦aññe jekõn̦aan bwe jen tiljek iien otemjej, ewõr jet naan in tõl ak kakapilõk ko ilo Baibõl̦ im jej aikuj kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kaki. Ñan waanjoñak, am̦ kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn naan in kakapilõk ko jãn Baibõl̦ enaaj jipañ eok ñan tiljek wõt im jab po ilo menin kapo ko me kwõmaroñ iiooni ilo jikuul̦ ak jikin jerbal. Am̦ kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ emaroñ bar jipañ eok ñan pokake kien ko an Anij kõn jab m̦õñã bõtõktõk im jab bõk kun̦aad ilo m̦akũtkũt ko an kien. Emaroñ bar jipañ eok bwe kwõn l̦oore naan in kakapilõk ko ñe kwõj kããlõt nuknuk ko kwõnaaj kõn̦aki. Ad kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn naan in tõl im kakapilõk ko an Anij enaaj jipañ kõj ñan jel̦ã ta eo jen kõm̦m̦ane ñe jej iioon wãween kein. Ñe jej pojak ñan jabdewõt wãween jenaaj iioone, innem jej kõjparok kõj jãn ad kõm̦m̦an bõd im bõktok jorrããn ñan kõj make.​—Jabõn Kõnnaan 15:28.

12. Ta kajjitõk ko jen kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kaki im remaroñ jipañ kõj ñan kaorõk naan in kakeememej ak kien ko an Anij?

¹² Ilo tõre in me jej reim̦aanl̦o̦k ñan iien eo enaaj jejjet kallim̦ur ko an Anij, jej ke kwal̦o̦k ad lukkuun tõmak bwe men kein renaaj wal̦o̦k? Jej ke kwal̦o̦k bwe kõm̦anm̦an ankilaan Anij ej men eo eaorõktata ilo mour ko ad? Ñan waanjoñak, jej ke lukkuun tõmak bwe m̦õttan jidik naaj ko̦kkure Babil̦on eo El̦ap? Jej ke tõmak wõt bwe jenaaj mour indeeo ilo pedetaij eo ioon lal̦? Im jej ke lukkuun tõmak bwe jenaaj bar lo ro rejitõnbõro ippãd im rar mej ãinwõt ad tõmak jãn jinoin ad kar katak Baibõl̦? Jej ke dãpij wõt ad kijejeto ilo kwal̦o̦k naan ak jej likũt kõn̦aan im kõttõpar ko ad m̦okta? Ad kokwõjarjar etan Anij, Jeova, im rejetake Irooj Bõtata eo an ej ke aorõk wõt ippãd? Ad kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn kajjitõk kein emaroñ jipañ kõj ñan watõk naan in kakeememej ak ‘kien ko an Anij bwe rej ad jolõt ñan indeeo.’​—Sam 119:111, UBS.

13. Etke ear wõr jet men ko me ear pen an Kũrjin ro jinoin mel̦el̦e kaki? Kwal̦o̦k m̦õk juon waanjoñak.

¹³ Ewõr jet men ko ilo Baibõl̦ me jejjab lukkuun mel̦el̦e kaki. Unin an ãindein ej kõnke ejjañin iien an Jeova kaalikkartok mel̦el̦eir ñan kõj. Ke Jijej ear pãd ioon lal̦, elõñ alen ear jiroñ rijjelõk ro an bwe ear aikuj eñtaan im mej. (Riit Matu 12:40; 16:21.) Ak rijjelõk ro an rar jab mel̦el̦e kõn naan kein an. Rej kab mel̦el̦e tokãlik ke Jijej ear jerkakpeje im wal̦o̦k ñan rũkal̦oor ro an im kõmel̦el̦eik er kõn kanaan ko kõn men ko renaaj wal̦o̦k ñan Kũraij. (Luk 24:44-46, UBS; Jerbal 1:3) Bareinwõt, ilo raan in Pentekost eo ilo iiõ eo 33 ke Anij ear kapit rũkal̦oor ro an Kũraij kõn kajoor eo An, rej kab mel̦el̦e bwe Aelõñ eo an Anij enaaj jutak ilañ.​—Jerbal 1:6-8.

14. Meñe Kũrjin ro m̦õttad ilo 1900 jim̦a ko ear bõd aer mel̦el̦e kõn raan ko ãliktata, ak ta joñak eo em̦m̦an jemaroñ katak jãn er?

¹⁴ Ear bar wõr jet men ko im Kũrjin ro m̦õttad ilo 1900 jim̦a ko rar jab lukkuun mel̦el̦e kaki. Rar jab lukkuun mel̦el̦e kõn ta eo enaaj wal̦o̦k ilo “raan ko ãliktata.” (2 Timote 3:1) Ñan waanjoñak, ilo 1914, jet rar l̦õmn̦ak bwe renaaj wanlõñl̦o̦k ñan lañ. Bõtab, men in ear jab wal̦o̦k. Ak ke Kũrjin rein rar wõnm̦aanl̦o̦k im lale eoon ko ilo Baibõl̦ rar kile bwe men eo eaorõk ej bwe jerbal  in kwal̦o̦k naan en aikuj pãdjake aolepen lal̦ in m̦okta. (Mark 13:10, UBS) Kõn men in ilo 1922, em̦m̦aan eo im ear tõl jerbal in kwal̦o̦k naan etan Joseph F. Rutherford, ear kwal̦o̦k juon kõjjel̦ã ñan aolep ro rar pãd ilo kweilo̦k el̦ap eo ilo Cedar Point, ilo bukwõn in Ohio ilo Amedka. Ear ba: “Em̦õj an Kiiñ eo jino an irooj! Kom̦ij aolep jerbal ãinwõt ri keeañ ro an. Kõn men in, kom̦win ilo̦k im kwal̦o̦k naan, kwal̦o̦k naan, kwal̦o̦k naan kõn Kiiñ eo im aelõñ eo an.” Innem jãn iien eo ñan rainin, armej ro an Jeova rebuñbuñ kõn aer “kwal̦o̦k gospel an aelõñ in” Anij.​—Matu 4:23; 24:14.

15. Ta eo enaaj wal̦o̦k ñe kwõj kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn kallim̦ur ko Jeova ear kajejjeti?

¹⁵ Ñe jej kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn an Jeova kajejjete kallim̦ur ko an ilo iien ko etto kab ilo raan kein ad, men in enaaj kal̦apl̦o̦k ad lõke e. Bareinwõt, jenaaj lukkuun tõmak bwe Jeova enaaj kajejjet ankilaan ekoba kallim̦ur ko ilo raan ko im̦aan. Ad kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn kallim̦ur ko an Anij ej kalañlõñ kõj im jelukkuun kijooror kõnke jejel̦ã bwe renaaj kũrm̦ool.

16. Ta men ko rem̦m̦an rej wal̦o̦k kõn ad kijejeto ilo jerbal eo an Anij?

¹⁶ Jeova ej juon Anij ekajoor im ekijejeto ilo jerbal. Ri jeje sam ear ba: “Wõn e ri kajoor bõtata ãinwõt Kwe, O Jah?” Ear bar ba: “Peim̦ ekajoor im edipen; peim̦ anmoon̦ eutiej.” (Sam 89:8, 13) Kõnke Jeova ekijejeto ilo jerbal, ñe ej lo ad kijejeto ilo jerbal eo an, men in ej kam̦õn̦õn̦õiki bũruon im ej kajeraam̦m̦an kõj kake. Ej lo bwe aolep ri karejar ro an, em̦m̦aan im kõrã ro jim̦or ekoba ro reddik im ro rerũtto, rejjab “m̦õñã ekkan in jowan.” Mel̦el̦ein bwe rej lukkuun niknik ilo jerbal. (Jabõn Kõnnaan 31:27) Jej anõke Ri Kõm̦anm̦an eo ad ñe jej poub ilo jerbal eo an. Ad kate kõj ilo jerbal eo an Anij ej bar  kam̦õn̦õn̦õik kõj im ej kabuñbũruon Jeova.​—Riit Sam 62:12.

17, 18. Ñe jej l̦oore naan in tõl ko an Jeova, etke men in ej kal̦apl̦o̦k ad lõke e? Kwal̦o̦k m̦õk juon waanjoñak.

¹⁷ Ñe jej l̦oore naan in tõl ko an Jeova, etke men in ej kal̦apl̦o̦k ad lõke e? L̦õmn̦ak kõn men eo ear wal̦o̦k ñan Ri Israel ro ke rar pojak in del̦o̦ñ ilo Ãnen Kallim̦ur eo. Jeova ear jiroñ bũrij ro me rej ineeke tebteb in bujen eo ñan etal im tuwaak ilo Reba Jordan bwe ren kijoone. Ke armej ro rar epaakel̦o̦k jikin in, rar lo bwe elukkuun ibwij im aete reba eo. Kiiõ ta eo rar kõm̦m̦ane? Rar ke kajutak im̦õn kõppãd ko aer im kõttar ijin ium̦win elõñ wiik ko ñan ñe epããte reba eo? Jaab. Rar lukkuun lõke Jeova im l̦oore naan in jiroñ ko an. Kõn aer kar kõm̦m̦ane men in, ta eo ear wal̦o̦k? Baibõl̦ ej ba: “Ilo wõt iien eo bũrij ro rar tuwaak ilo reba eo, dãn eo ear bõjrak an to̦o̦r.” Im ke bũrij rein rar “jutak wõt ioon bwidej em̦õrã iol̦apl̦ap in Jordan, armej ro rar ilo̦k ioon bwidej em̦õrã m̦ae iien er otemjej rar kijoone reba eo.” (Joshua 3:12-17, UBS) Baj l̦õmn̦ak m̦õk kõn joñan an Ri Israel ro kar m̦õn̦õn̦õ ke rar lo bwe ebõjrak an aete reba eo! Kõn aer kar l̦oore naan in tõl ko an Jeova, men in ear kanooj kakajoore tõmak eo aer.

¹⁸ Jejel̦ã bwe Jeova ejjab kõm̦m̦an menin kabwilõñlõñ rot in ñan ro doon ilo raan kein. Bõtab, ej kajeraam̦m̦ane kõj ñe jej kwal̦o̦k ad tõmak ilo e im l̦oore naan in tõl ko an. Ñan waanjoñak, kajoor eo an Anij ej kaperan kõj ñan kwal̦o̦k kõn nuuj eo em̦m̦an kõn Aelõñ eo ilo aolepen lal̦ in. Im Jijej Kũraij, Ri Kõnnaan eo el̦aptata an Jeova, ear kallim̦uri rũkal̦oor ro an bwe enaaj jipañ im rejetake er ilo jerbal in eaorõk. Ear ba ñan er: “Kom̦win ilo̦k, im kõm̦m̦an ri aelõñ ko otemjej bwe ren rũkal̦oora, . . . Ij pãd ippemi iien otemjej, ñan jem̦l̦o̦kin lal̦.” (Matu 28:19, 20) Elõñ Ri Kõnnaan ro an Jeova me rar ejjookok im immijakjak rej ba bwe kajoor eo an Anij ear kaperan er ñan kwal̦o̦k naan ippãn armej ro me rejaje kajjier.​—Riit Sam 119:46; 2 Korint 4:7.

19. Meñe jejjab maroñ kal̦apl̦o̦k kun̦aad ilo jerbal eo an Anij, ak ta eo jemaroñ lõke?

¹⁹ Ewõr em̦m̦aan im kõrã ro jeid im jatid me rekõn̦aan kal̦apl̦o̦k kun̦aaer ilo jerbal eo an Anij ak rejjab maroñ kõnke rerũtto im ewõr aer nañinmej ko me rejjab maroñ el̦l̦ã iooer. Meñe ãindein ak remaroñ lõke bwe “Jemãn tũriam̦okake, im Anij in aenõm̦m̦an otemjej” emel̦el̦e kõn apañ ko rej iiooni. (2 Korint 1:3) Ej kaorõk aolep men ko jej kate kõj ñan kõm̦m̦ani ñan rejetake jerbal eo an. Im kõj kajjojo jej aikuj keememej bwe men eo eaorõktata ej bwe jen tõmak ilo katok in mour eo an Kũraij. Etke? Kõnke eñin men eo im enaaj lo̦mo̦o̦ren kõj.​—Hibru 10:39, UBS.

20, 21. Ta jet iaan wãween ko jemaroñ kaalikkar ad lõke Jeova?

²⁰ Ñe jej kabuñ ñan Anij, jej bar kõjerbal iien ko ad, kajoor ko ad, im men ko m̦weied ilo jerbal eo an. Kõn men in, jen kamaat aolepen ad maroñ ñan kõm̦m̦ane jerbal in kwal̦o̦k naan. (2 Timote 4:5) Jej lukkuun m̦õn̦õn̦õ bwe jej jipañ ro jet bwe ren ‘jel̦ã kõn m̦ool eo.’ (1 Timote 2:4) Im ad kautiej im nõbar Jeova, men in ej bõktok elõñ jeraam̦m̦an ko ñan kõj. (Jabõn Kõnnaan 10:22) Ej bareinwõt jipañ kõj bwe jen lõke wõt Ri Kõm̦anm̦an eo ad kõn aolepen bũruod meñe jenaaj iioon apañ ko.​—Rom 8:35-39.

²¹ Ilo katak in, jaar katak bwe jej aikuj kate kõj ñan lõke naan in tõl ko an Jeova. Kõn men in, kwõn kal̦apl̦o̦k am̦ lõke Jeova ikijjeen am̦ jar ñan e. Kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn wãween Jeova ear kajejjet kallim̦ur ko an ilo raan ko etto im wãween enaaj bar kõm̦m̦ane men in ilo raan ko im̦aan. Bareinwõt, kwõn wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kakajoor tõmak eo am̦ ilo Jeova ikijjeen am̦ karejar wõt ñan e. Keememej bwe naan in kakeememej ko an Jeova renaaj pãd ñan indeeo. Innem, el̦aññe kwõj pokaki im l̦oori, kwõnaaj mour ñan indeeo!