പിശാച്‌: “പരദൂ​ഷണം പറയു​ന്നവൻ” എന്ന്‌ അർഥമുള്ള ഡിയാ​ബൊ​ലൊസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തിൽനി​ന്നു​ള്ളത്‌. (യോഹ 6:70; 2തിമ 3:3) അതി​നോ​ടു ബന്ധമുള്ള ഡയബലൊ എന്ന ക്രിയാ​രൂ​പ​ത്തി​ന്റെ അർഥം “കുറ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തുക; ആരോ​പണം ഉന്നയി​ക്കുക” എന്നൊ​ക്കെ​യാണ്‌. ലൂക്ക 16:1-ൽ അതിനെ ‘പരാതി​പ്പെ​ടുക’ എന്ന അർഥത്തി​ലാ​ണു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.

യഹോ​വ​യു​ടെ: ഇവിടെ ഉദ്ധരി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ആവ 8:3-ന്റെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ദൈവ​ത്തി​ന്റെ പേരിനെ പ്രതി​നി​ധാ​നം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രാ​യ​വ്യ​ഞ്‌ജ​നാ​ക്ഷ​രങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യ​ന്ത​രണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) കാണാം.​—അനു. സി കാണുക.

എന്ന്‌ എഴുതി​യി​രി​ക്കു​ന്നു: പിശാ​ചി​ന്റെ പ്രലോ​ഭ​ന​ങ്ങൾക്കു മറുപടി പറയാൻ എബ്രാ​യ​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽനിന്ന്‌ ഉദ്ധരി​ച്ച​പ്പോൾ യേശു മൂന്നു പ്രാവ​ശ്യം ഈ പ്രയോ​ഗം ഉപയോ​ഗി​ച്ചു.​—മത്ത 4:7, 10.

വിശു​ദ്ധ​ന​ഗ​രം: യരുശ​ലേ​മി​നെ കുറി​ക്കു​ന്നു. യഹോ​വ​യു​ടെ ആലയം അവി​ടെ​യാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടാണ്‌ ഈ നഗരത്തെ മിക്ക​പ്പോ​ഴും വിശു​ദ്ധ​ന​ഗരം എന്നു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.​—നെഹ 11:1; യശ 52:1.

ദേവാ​ല​യ​ത്തി​ന്റെ ഏറ്റവും ഉയർന്ന ഭാഗം: അഥവാ ‘ദേവാ​ല​യ​ത്തി​ന്റെ മുകളി​ലെ കൈമ​തിൽ.’ അക്ഷ. “ദേവാ​ല​യ​ത്തി​ന്റെ ചിറക്‌.” ‘ദേവാ​ലയം’ എന്നതിന്റെ ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​നു ദേവാ​ല​യ​ത്തി​ന്റെ വിശു​ദ്ധ​മ​ന്ദി​ര​ത്തെ​യോ ദേവാ​ല​യ​സ​മു​ച്ച​യത്തെ മുഴു​വ​നാ​യോ സൂചി​പ്പി​ക്കാ​നാ​കും. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ ഈ പദപ്ര​യോ​ഗം സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌, ദേവാ​ല​യ​സ​മു​ച്ച​യ​ത്തി​നു ചുറ്റു​മുള്ള മതിലി​ന്റെ മുകൾഭാ​ഗ​ത്തെ​യാ​കാം.

യഹോവ: ഇവിടെ ഉദ്ധരി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ആവ 6:16-ന്റെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ദൈവ​ത്തി​ന്റെ പേരിനെ പ്രതി​നി​ധാ​നം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രാ​യ​വ്യ​ഞ്‌ജ​നാ​ക്ഷ​രങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യ​ന്ത​രണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) കാണാം.​—അനു. സി കാണുക.

ലോകം: ഗ്രീക്കിൽ കോസ്‌മൊസ്‌. ഇവിടെ നീതി​കെട്ട മനുഷ്യ​സ​മൂ​ഹത്തെ കുറി​ക്കു​ന്നു.

രാജ്യങ്ങൾ: മനുഷ്യ​ഗ​വൺമെ​ന്റു​ക​ളിൽ ചിലതി​നെ​യോ അവയെ എല്ലാത്തി​നെ​യു​മോ അർഥമാ​ക്കു​ന്നു.

കാണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്തു: യാഥാർഥ്യ​മെന്നു തോന്നി​ക്കുന്ന ഒരു ദർശന​ത്തി​ലൂ​ടെ​യാ​കാം ഭൂതങ്ങ​ളു​ടെ അധിപൻ യേശു​വിന്‌ എല്ലാം കാണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്തത്‌.

എന്നെ​യൊന്ന്‌ ആരാധി​ച്ചാൽ: “ആരാധി​ക്കുക” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താ​വുന്ന ഗ്രീക്കു​ക്രി​യാ​പദം ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നതു ക്ഷണനേ​ര​ത്തേ​ക്കുള്ള പ്രവൃ​ത്തി​യെ കുറി​ക്കുന്ന അനിർദിഷ്ടകാലത്തി​ലാണ്‌ (aorist tense). അതു കാണി​ക്കു​ന്നത്‌ “എന്നെ​യൊന്ന്‌ ആരാധി​ച്ചാൽ” എന്നു യേശു​വി​നോ​ടു പറഞ്ഞ​പ്പോൾ പിശാച്‌ ഉദ്ദേശി​ച്ചത്‌, തന്നെ യേശു പതിവാ​യി അല്ലെങ്കിൽ തുടർച്ച​യാ​യി ആരാധി​ക്ക​ണ​മെന്നല്ല മറിച്ച്‌ ഒറ്റ തവണ മാത്രം ‘ആരാധി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നാണ്‌.’

സാത്താൻ: സാഠാൻ എന്ന എബ്രാ​യ​പ​ദ​ത്തിൽനിന്ന്‌ വന്നിരി​ക്കുന്ന ഇതിന്റെ അർഥം “എതിർത്തു​നിൽക്കു​ന്ന​യാൾ” എന്നാണ്‌.

യഹോവ: ഇവിടെ ഉദ്ധരി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ആവ 6:13; 10:20 എന്നിവ​യു​ടെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ദൈവ​ത്തി​ന്റെ പേരിനെ പ്രതി​നി​ധാ​നം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രാ​യ​വ്യ​ഞ്‌ജ​നാ​ക്ഷ​രങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യ​ന്ത​രണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) കാണാം.​—അനു. സി കാണുക.

യോഹ​ന്നാ​നെ തടവി​ലാ​ക്കി​യെന്നു കേട്ട​പ്പോൾ: 11-ാം വാക്യ​ത്തി​നും ഈ വാക്യ​ത്തി​നും ഇടയ്‌ക്ക്‌ ഏതാണ്ട്‌ ഒരു വർഷ​മെ​ങ്കി​ലും കടന്നു​പോ​യി​ട്ടുണ്ട്‌. യോഹ 1:29 മുതൽ 4:3 വരെയുള്ള ഭാഗത്തെ സംഭവങ്ങൾ നടക്കു​ന്നത്‌ ഈ കാലഘ​ട്ട​ത്തി​ലാണ്‌. കൂടാതെ യോഹ​ന്നാ​ന്റെ വിവര​ണ​ത്തിൽ, യേശു യഹൂദ്യ​യിൽനിന്ന്‌ ഗലീല​യി​ലേക്കു പോയതു ശമര്യ വഴിയാ​ണെ​ന്നും അവിടെ സുഖാ​റിന്‌ അടുത്തുള്ള കിണറ്റി​ങ്കൽവെച്ച്‌ ഒരു ശമര്യ​ക്കാ​രി​യെ കണ്ടെന്നും ഉള്ള കാര്യ​ങ്ങ​ളും ഉൾപ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടുണ്ട്‌.​—യോഹ 4:4-43; അനു. എ7-ലെ “യേശു​വി​ന്റെ ശുശ്രൂ​ഷ​യു​ടെ ആരംഭം” എന്ന ചാർട്ടും ഭൂപടം 2-ഉം കാണുക.

സെബു​ലൂൻ-നഫ്‌താ​ലി ജില്ലകൾ: സെബു​ലൂ​ന്റെ​യും നഫ്‌താ​ലി​യു​ടെ​യും ജില്ലകൾ പലസ്‌തീ​നി​ന്റെ വടക്കേ അറ്റത്ത്‌, ഗലീല​ക്ക​ട​ലി​ന്റെ പടിഞ്ഞാ​റും വടക്കും ആയി വ്യാപി​ച്ചു​കി​ട​ന്നി​രു​ന്നു. ഗലീല ജില്ലയും ഇതിന്റെ ഭാഗമാ​യി​രു​ന്നു. (യോശ 19:10-16, 32-39) ഗലീല​ക്ക​ട​ലി​ന്റെ പടിഞ്ഞാ​റേ തീരം മുഴു​വ​നും നഫ്‌താ​ലി​യു​ടെ പ്രദേ​ശ​ത്തി​ന്റെ ഭാഗമാ​യി​രു​ന്നു.

കഫർന്ന​ഹൂം: “നഹൂമി​ന്റെ ഗ്രാമം” അഥവാ “ആശ്വാ​സ​ത്തി​ന്റെ ഗ്രാമം” എന്ന്‌ അർഥമുള്ള എബ്രാ​യ​പേ​രിൽനിന്ന്‌ വന്നിരി​ക്കു​ന്നത്‌. (നഹൂ 1:1, അടിക്കു​റിപ്പ്‌) യേശു​വി​ന്റെ ഭൗമി​ക​ശു​ശ്രൂ​ഷ​യിൽ വളരെ​യ​ധി​കം പ്രാധാ​ന്യ​മു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന ഒരു നഗരം. ഗലീല​ക്ക​ട​ലി​ന്റെ വടക്കു​പ​ടി​ഞ്ഞാ​റേ തീരത്ത്‌ സ്ഥിതി​ചെ​യ്‌തി​രുന്ന ഈ നഗരത്തെ മത്ത 9:1-ൽ യേശു​വി​ന്റെ ‘സ്വന്തം നഗരം’ എന്നാണു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.

യശയ്യ പ്രവാ​ച​ക​നി​ലൂ​ടെ പറഞ്ഞതു നിറ​വേ​റേ​ണ്ട​തിന്‌: മത്ത 1:22-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

കടലി​ലേ​ക്കു​ള്ള വഴി: ഗലീല​ക്ക​ട​ലി​ന്റെ തീര​പ്ര​ദേ​ശ​ത്തു​കൂ​ടെ പോയി​രുന്ന ഒരു പുരാ​ത​ന​പാ​ത​യാ​യി​രി​ക്കാം ഇത്‌. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ മെഡി​റ്റ​റേ​നി​യൻ കടൽവരെ ഇതു നീണ്ടു​കി​ട​ന്നി​രു​ന്നു.

ജനതക​ളു​ടെ ഗലീല: ചുറ്റു​മുള്ള ജനതക​ളോ​ടു ചേർന്നു​കി​ട​ന്നി​രുന്ന, ഇസ്രാ​യേ​ലി​ന്റെ അതിർത്തി​പ്ര​ദേ​ശ​മാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടാ​കാം ഗലീലയെ യശയ്യ ഇങ്ങനെ വിശേ​ഷി​പ്പി​ച്ചത്‌. അതിന്റെ സ്ഥാനവും അതിലൂ​ടെ​യുള്ള റോഡു​ക​ളും നിമിത്തം ഗലീല ചുറ്റു​മുള്ള ജനതക​ളു​മാ​യി കൂടുതൽ സമ്പർക്ക​ത്തി​ലാ​യി. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ ഇസ്രാ​യേ​ല്യ​ര​ല്ലാ​ത്തവർ അവിടെ കടന്നു​ക​യറി താമസ​മാ​ക്കാൻ സാധ്യത കൂടു​ത​ലാ​യി​രു​ന്നു. ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടാ​യ​പ്പോ​ഴേ​ക്കും ജൂതന്മാ​ര​ല്ലാത്ത ധാരാളം പേർ അവിടെ താമസ​മാ​ക്കി​യ​തു​കൊണ്ട്‌ ഈ വിശേ​ഷണം കൂടുതൽ അനു​യോ​ജ്യ​മാ​യി​ത്തീർന്നു.

വലി​യൊ​രു വെളിച്ചം: മിശി​ഹ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള യശയ്യയു​ടെ പ്രവച​ന​ത്തി​ന്റെ നിവൃ​ത്തി​യാ​യി യേശു തന്റെ പരസ്യ​ശു​ശ്രൂ​ഷ​യു​ടെ നല്ലൊരു ഭാഗവും നിർവ​ഹി​ച്ചതു സെബു​ലൂൻ-നഫ്‌താ​ലി ജില്ലക​ളി​ലെ ഗലീല​യി​ലാണ്‌. (മത്ത 4:13, 15) യഹൂദ്യ​യി​ലു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന ജൂതന്മാർ ഗലീല​യി​ലെ സഹജൂ​ത​ന്മാ​രെ ആത്മീയ അന്ധകാ​ര​ത്തിൽ കഴിയു​ന്ന​വ​രാ​യി കണ്ട്‌ പുച്ഛ​ത്തോ​ടെ​യാ​ണു വീക്ഷി​ച്ചി​രു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ലും യേശു അവർക്കു തന്റെ ശുശ്രൂ​ഷ​യി​ലൂ​ടെ ആത്മീയ​വെ​ളി​ച്ചം പകർന്നു​കൊ​ടു​ത്തു.​—യോഹ 7:52.

മരണത്തി​ന്റെ നിഴൽ: മരണം അടുത്ത്‌ എത്തു​മ്പോൾ ആലങ്കാ​രി​ക​മാ​യി അതിന്റെ നിഴൽ ആളുക​ളു​ടെ മേൽ വീഴുന്നു എന്നായി​രി​ക്കാം അർഥം. എന്നാൽ യേശു പകർന്ന വെളിച്ചം ആ നിഴൽ നീക്കി ആളുകളെ മരണത്തി​ന്റെ പിടി​യിൽനിന്ന്‌ മോചി​പ്പി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു.

സ്വർഗ​രാ​ജ്യം സമീപി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു: മുഴു​ഭൂ​മി​യെ​യും ഭരിക്കുന്ന ഒരു പുതിയ ഗവൺമെ​ന്റി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള ഈ സന്ദേശ​മാ​യി​രു​ന്നു യേശു​വി​ന്റെ പ്രസം​ഗ​വി​ഷയം. (മത്ത 10:7; മർ 1:15) യേശു​വി​ന്റെ സ്‌നാ​ന​ത്തിന്‌ ഏതാണ്ട്‌ ആറു മാസം മുമ്പ്‌ സ്‌നാ​പ​ക​യോ​ഹ​ന്നാൻ സമാന​മാ​യൊ​രു സന്ദേശം അറിയി​ച്ചു​തു​ട​ങ്ങി​യി​രു​ന്നു. (മത്ത 3:1, 2) എന്നാൽ ദൈവ​രാ​ജ്യം ‘സമീപി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു’ എന്നു യേശു പറഞ്ഞ​പ്പോൾ ആ വാക്കു​കൾക്കു കൂടുതൽ അർഥം കൈവന്നു, കാരണം അഭി​ഷേകം ചെയ്യപ്പെട്ട നിയു​ക്ത​രാ​ജാ​വെന്ന നിലയിൽ യേശു ഇപ്പോൾ അവി​ടെ​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. യേശു​വി​ന്റെ മരണ​ശേഷം ശിഷ്യ​ന്മാർ ദൈവ​രാ​ജ്യം ‘സമീപി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു’ എന്നു ഘോഷി​ച്ച​താ​യി രേഖക​ളില്ല.

പ്രസം​ഗി​ക്കു​ക: അതായത്‌, പരസ്യ​മാ​യി ഘോഷി​ക്കുക.​—മത്ത 3:1-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ഗലീല​ക്ക​ടൽ: വടക്കൻ ഇസ്രാ​യേ​ലി​ലെ ഒരു ശുദ്ധജല തടാകം. (“കടൽ” എന്ന്‌ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​നു “തടാകം” എന്നും അർഥം വരാം.) അതിനെ കിന്നേ​രെത്ത്‌ കടൽ എന്നും (സംഖ 34:11) ഗന്നേസ​രെത്ത്‌ തടാകം എന്നും (ലൂക്ക 5:1) തിബെ​ര്യാസ്‌ കടൽ എന്നും (യോഹ 6:1) വിളി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. സമു​ദ്ര​നി​ര​പ്പിൽനി​ന്നും ശരാശരി 210 മീ. (700 അടി) താഴെ​യാണ്‌ ഇത്‌. തെക്കേ അറ്റംമു​തൽ വടക്കേ അറ്റംവരെ അതിന്റെ നീളം 21 കി.മീ. ആണ്‌; വീതി 12 കി.മീ.; ഏറ്റവും കൂടിയ ആഴം ഏതാണ്ട്‌ 48 മീ. (160 അടി)—അനു. എ7-ലെ “ഗലീല​ക്ക​ടൽത്തീ​രത്തെ പ്രവർത്തനം” എന്ന ഭൂപടം 3ബി കാണുക.

പത്രോസ്‌ എന്നു വിളി​ച്ചി​രുന്ന ശിമോൻ: അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ സ്വന്തം പേര്‌ ശിമോൻ എന്നായി​രു​ന്നു. യേശു പത്രോ​സി​നു നൽകിയ കേഫാ (കേഫാസ്‌) എന്ന അരമാ​യ​പേ​രി​ന്റെ ഗ്രീക്കു​രൂ​പ​മാണ്‌ പത്രോസ്‌ (പെട്രൊസ്‌).​—മർ 3:16; യോഹ 1:42; മത്ത 10:2-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

വല വീശുക: നിപു​ണ​നായ ഒരു മീൻപി​ടു​ത്ത​ക്കാ​രനു വൃത്താ​കൃ​തി​യി​ലുള്ള വല, ജലോ​പ​രി​ത​ല​ത്തിൽ നല്ലവണ്ണം പരന്നു​വീ​ഴുന്ന രീതി​യിൽ എറിയാൻ സാധി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. വെള്ളത്തിൽ ഇറങ്ങി​നി​ന്നോ ചെറിയ വള്ളത്തിൽനി​ന്നോ ഇതു ചെയ്‌തി​രു​ന്നു. സാധാ​ര​ണ​ഗ​തി​യിൽ ഈ വലയ്‌ക്ക്‌ 6-8 മീ. (20-25 അടി) വ്യാസം​വ​രും. വലയ്‌ക്കു ചുറ്റോ​ടു​ചു​റ്റും ഭാരമുള്ള എന്തെങ്കി​ലും ഘടിപ്പി​ച്ചി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ അതു പെട്ടെന്ന്‌ വെള്ളത്തിൽ താഴു​ക​യും മീനുകൾ അതിൽ അകപ്പെ​ടു​ക​യും ചെയ്യു​മാ​യി​രു​ന്നു.

മീൻപി​ടു​ത്ത​ക്കാർ: ഗലീല​യി​ലെ ഒരു സാധാ​ര​ണ​തൊ​ഴി​ലാ​യി​രു​ന്നു മീൻപി​ടു​ത്തം. പത്രോ​സും സഹോ​ദ​ര​നായ അന്ത്ര​യോ​സും ഒറ്റയ്‌ക്കൊ​റ്റ​യ്‌ക്കു മത്സ്യബ​ന്ധനം നടത്തി​യി​രു​ന്ന​വരല്ല, മറിച്ച്‌ മറ്റുള്ള​വ​രോ​ടു ചേർന്ന്‌ മത്സ്യബ​ന്ധ​ന​ബി​സി​നെസ്സ്‌ നടത്തി​യി​രു​ന്ന​വ​രാ​യി​രു​ന്നു. തെളി​വ​നു​സ​രിച്ച്‌ സെബെ​ദി​യു​ടെ മക്കളായ യാക്കോ​ബും യോഹ​ന്നാ​നും ഇതിൽ പങ്കാളി​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു.​—മർ 1:16-21; ലൂക്ക 5:7, 10.

മനുഷ്യ​രെ പിടി​ക്കു​ന്നവർ: ശിമോ​നും അന്ത്ര​യോ​സും ചെയ്‌തി​രുന്ന മീൻപി​ടു​ത്തം എന്ന തൊഴി​ലു​മാ​യി ബന്ധപ്പെ​ടു​ത്തി പറഞ്ഞത്‌. ദൈവ​രാ​ജ്യ​ത്തി​നു​വേണ്ടി അവർ “മനുഷ്യ​രെ ജീവ​നോ​ടെ പിടി​ക്കും” എന്ന്‌ ഇതു സൂചി​പ്പി​ച്ചു. (ലൂക്ക 5:10) എന്നാൽ ശിഷ്യ​രാ​ക്കൽവേ​ല​യും മീൻപി​ടു​ത്തം​പോ​ലെ​തന്നെ സ്ഥിരോ​ത്സാ​ഹ​ത്തോ​ടെ, പലർ ചേർന്ന്‌ ചെയ്യേണ്ട, ആയാസ​ക​ര​മായ ഒരു കാര്യ​മാ​യി​രി​ക്കു​മെ​ന്നും ചില​പ്പോ​ഴൊ​ക്കെ ആ പ്രവർത്ത​ന​ത്തി​നും വളരെ കുറച്ചു ഫലം മാത്രമേ ലഭിക്കൂ എന്നും ഉള്ള ഒരു സൂചന​യും അതിൽ ഉണ്ടായി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം.

യേശു​വി​നെ അനുഗ​മി​ച്ചു: പത്രോ​സും അന്ത്ര​യോ​സും യേശു​വി​ന്റെ ശിഷ്യ​ന്മാ​രാ​യിട്ട്‌ ഇപ്പോൾ ആറു മാസമോ ഒരു വർഷം​പോ​ലു​മോ ആയിക്കാ​ണും. (യോഹ 1:35-42) മത്സ്യബ​ന്ധ​ന​ബി​സി​നെസ്സ്‌ ഉപേക്ഷിച്ച്‌ തന്നെ മുഴു​സ​മയം അനുഗ​മി​ക്കാൻ യേശു ഇപ്പോൾ അവരെ ക്ഷണിക്കു​ക​യാണ്‌.​—ലൂക്ക 5:1-11; മത്ത 4:22-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

സെബെദി: സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌, യേശു​വി​ന്റെ അമ്മയായ മറിയ​യു​ടെ സഹോ​ദ​രി​യായ ശലോ​മ​യു​ടെ ഭർത്താവ്‌. അങ്ങനെ​യെ​ങ്കിൽ യോഹ​ന്നാ​നും യാക്കോ​ബും യേശു​വി​ന്റെ അടുത്ത ബന്ധുക്ക​ളാ​യി​രു​ന്നു.

യാക്കോ​ബും സഹോ​ദരൻ യോഹ​ന്നാ​നും: യാക്കോ​ബി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​ന്നി​ട​ത്തെ​ല്ലാം സഹോ​ദ​ര​നായ യോഹ​ന്നാ​ന്റെ പേരും കാണാം. ഇതിൽ മിക്കയി​ട​ത്തും യാക്കോ​ബി​ന്റെ പേരാണ്‌ ആദ്യം. മൂത്തതു യാക്കോ​ബാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കാം ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.​—മത്ത 4:21; 10:2; 17:1; മർ 1:29; 3:17; 5:37; 9:2; 10:35, 41; 13:3; 14:33; ലൂക്ക 5:10; 6:14; 8:51; 9:28, 54; പ്രവൃ 1:13.

ഉടനെ . . . ഉപേക്ഷിച്ച്‌: ഇവിടെ “ഉടനെ” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന യൂത്തി​യോസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം 20-ാം വാക്യ​ത്തി​ലും ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. പത്രോ​സി​നെ​യും അന്ത്ര​യോ​സി​നെ​യും പോലെ, തന്നെ മുഴു​സ​മയം അനുഗ​മി​ക്കാ​നുള്ള യേശു​വി​ന്റെ ക്ഷണത്തോ​ടു യാക്കോ​ബും യോഹ​ന്നാ​നും പെട്ടെ​ന്നു​തന്നെ പ്രതി​ക​രി​ക്കു​ന്നു.

ഗലീല​യിൽ മുഴുവൻ ചുറ്റി​സ​ഞ്ച​രിച്ച്‌: പുതു​താ​യി തിര​ഞ്ഞെ​ടുത്ത നാലു ശിഷ്യ​ന്മാ​രോ​ടൊ​പ്പം (പത്രോസ്‌, അന്ത്ര​യോസ്‌, യാക്കോബ്‌, യോഹ​ന്നാൻ) ഗലീല​യിൽ യേശു നടത്തിയ ആദ്യ​പ്ര​സം​ഗ​പ​ര്യ​ട​ന​ത്തി​ന്റെ തുടക്കം.​—മത്ത 4:18-22; അനു. എ7 കാണുക.

സിന​ഗോ​ഗു​കൾ: പദാവ​ലി​യിൽ “സിന​ഗോഗ്‌” കാണുക.

പഠിപ്പി​ക്കു​ക​യും . . . പ്രസം​ഗി​ക്കു​ക​യും: പഠിപ്പി​ക്ക​ലും പ്രസം​ഗി​ക്ക​ലും തമ്മിൽ വ്യത്യാ​സ​മുണ്ട്‌. പ്രസം​ഗി​ക്കുന്ന ആൾ ഒരു കാര്യം ഘോഷി​ക്കുക മാത്രം ചെയ്യുന്നു. എന്നാൽ പഠിപ്പി​ക്കു​ന്ന​യാൾ അതിലും കൂടുതൽ ചെയ്യു​ന്നുണ്ട്‌—അദ്ദേഹം അറിവ്‌ പകർന്നു​കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു, വിശദീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു, ബോധ്യം​വ​രു​ത്തുന്ന വാദങ്ങൾ ഉപയോ​ഗി​ക്കു​ന്നു, തെളി​വു​കൾ നിരത്തു​ന്നു.​—മത്ത 3:1; 28:20 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

സന്തോ​ഷ​വാർത്ത: യുഅം​ഗേ​ലി​ഓൻ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ആദ്യമാ​യി കാണു​ന്നി​ടം. ചില ബൈബി​ളു​കൾ ഇതിനെ “സുവി​ശേഷം” എന്നു വിവർത്തനം ചെയ്‌തി​ട്ടുണ്ട്‌. ഇതി​നോ​ടു ബന്ധമുള്ള യുഅം​ഗ​ലി​സ്റ്റേസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു പദപ്ര​യോ​ഗം പരിഭാഷ ചെയ്‌തി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ ‘സുവി​ശേ​ഷകൻ’ എന്നാണ്‌. ‘സന്തോ​ഷ​വാർത്ത ഘോഷി​ക്കു​ന്നവൻ’ എന്നാണ്‌ അതിന്റെ അർഥം.​—പ്രവൃ 21:8; എഫ 4:11, അടിക്കു​റിപ്പ്‌; 2തിമ 4:5, അടിക്കു​റിപ്പ്‌.

സിറിയ: അതായത്‌ സിറിയ എന്ന റോമൻ സംസ്ഥാനം; ജനതക​ളിൽപ്പെ​ട്ട​വ​രു​ടെ പ്രദേ​ശ​മാ​യി​രു​ന്നു ഇത്‌. ദമസ്‌കൊ​സി​നും മെഡിറ്ററേനിയൻ കടലി​നും ഇടയിൽ, ഗലീല​യ്‌ക്കു വടക്കാ​യി​രു​ന്നു ഇതിന്റെ സ്ഥാനം.

അപസ്‌മാ​ര​രോ​ഗി​കൾ: ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അക്ഷരാർഥം “ചന്ദ്രബാ​ധ​യേറ്റ” എന്നാണ്‌. (പഴയ ചില പരിഭാ​ഷ​ക​ളിൽ “ചന്ദ്ര​രോ​ഗി​കൾ.”) എന്നാൽ മത്തായി ഈ പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചതു വൈദ്യ​ശാ​സ്‌ത്ര​പ​ര​മായ അർഥത്തി​ലാണ്‌, അല്ലാതെ ഈ രോഗ​ത്തി​നു ചന്ദ്രനു​മാ​യി ബന്ധമു​ണ്ടെന്ന അന്ധവി​ശ്വാ​സത്തെ പിന്തു​ണ​യ്‌ക്കാ​നാ​യി​രു​ന്നില്ല. മത്തായി​യും മർക്കൊ​സും ലൂക്കോ​സും വിവരി​ക്കുന്ന രോഗ​ല​ക്ഷ​ണങ്ങൾ അപസ്‌മാ​ര​ത്തി​ന്റേ​തു​ത​ന്നെ​യാണ്‌.

ദക്കപ്പൊ​ലി: പദാവ​ലി​യും അനു. ബി10-ഉം കാണുക.

യോർദാന്‌ അക്കരെ: തെളി​വ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഇവിടെ യോർദാൻ നദിക്കു കിഴക്കുള്ള പ്രദേ​ശത്തെ കുറി​ക്കു​ന്നു. പെരിയ (“മറുവശം; അപ്പുറം” എന്ന്‌ അർഥം വരുന്ന പെരാൻ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തിൽനി​ന്നു​ള്ളത്‌.) എന്നും ഇത്‌ അറിയ​പ്പെ​ടു​ന്നു.