MAM doga yʋʋmd 1923 Hɛmswoorf. Yaa tẽng sẽn be Yorksɛɛr, Ãngeletɛɛre. M da tara kẽem-bi-ribl yʋʋr sẽn boond t’a Bob. M sẽn wa n tar yʋʋm a wɛ, m baaba paama sɛb sẽn pukd ziri tũudmã bãongo. A sẽn karmã, yɩ-a-la noog wʋsgo, bala a sũur da sãama ne tũudmã taoor dãmb sẽn pa maand bãmb mensã sẽn yetã. Yʋʋm a wãn poore, a Bob Atkinson waa tõnd zakẽ wã ne fõnografe, n ning saam-biig a Rutherford sõsg tɩ d kelge. D bãngame tɩ yaa sẽn yiis-b sɛb nins m baaba sẽn karmã n yiis sõssã me. M doagdbã kosa saam-biig a Atkinson t’a wat zaabr fãa tɩ d naagd taab n dɩtẽ, la a kell n sõng-d ne Biiblã maasem tɩ d paam d sogsg ka tɛkã leoore. A yeela tõnd tɩ bãmb maanda tigiss saam-biig a ye zakẽ, la tɩ d tõe n waame. Ra pa zãr wʋsg ne tõnd zakã ye. D sɩnga tigissã fãa kẽnde. D wa n lebga tiging-bila. Tao-tao bal tɩ d reegda tigims sull yel-gɛtb d zakẽ wã, la d boond so-pakdb sẽn be tigims sẽn pẽ tõndo, tɩ d naagd taab n dɩtẽ. B tũud-n-taarã sɩd nafa maam wʋsgo.

Wakat kãng tɩ tõnd paka tʋʋm zĩig paalem. La m baaba yeela m kẽemã yaa: “Fo sã n dat n lebg so-pakd n tɩ moon koɛɛgã tẽng a to, d na n paga zĩigã.” A Bob sakame. A sẽn wa n tar yʋʋm 21, a loogame n na n tɩ yɩ so-pakda. Yʋʋm a yi poore, ma-me lebga so-pakda. Rẽ tɩ m tara yʋʋm 16. M da wae n moonda koɛɛgã m yembre, sã n pa sibr la hato. Yaa ne koe-moonegã kartã la fõnografã la m da moonda. A Zeova ning-m-la barka, tɩ m paam ned n zãms Biiblã, hal t’a wa reeg lisgu. A zakã neb wʋsg me wa n lebga a Zeova Kaset rãmba. Yʋʋmd poore, mam lebga zall so-pakda. M tũud-n-taag ra yaa a Mary Henshall. B tʋma tõnd Sɛsɛɛr soolmẽ wã, zĩig koe-moondb sẽn ka be.

Dũni gill zabr a yiib-n-soabã sasa, b wa n datame tɩ pagbã tʋm tʋʋm sẽn teend zabrã. Tõnd sẽn da yaa zall so-pakdbã, d ra tagsdame tɩ b pa na n dat tɩ d kẽng zabrã, bala tẽngã taoor dãmb ra pa yãkd sẽn tʋmd-b tũudum a taabã tʋʋmã tɩ b kẽngd zabrã ye. La bʋ-kaoodbã pa sak ye. B paga maam roog rasem 31. Yʋʋmd poore, m kẽnga bʋ-kaoodb taoor hal  naoor a yiibu, m sẽn pa rat n teel zabrã yĩnga. Rẽ tɩ m tara yʋʋm 19. La naoor a yiibã fãa, b basa maam. Yel-kãnga fãa pʋgẽ, m yãame tɩ vʋʋsem sõngã sõngd-m lame, la t’a Zeova gãda m nugu, n kõt-m pãng la a kengd m pɛlga.—Eza. 41:10, 13.

M bãnga a Arthur Matthews yʋʋmd 1946. Rẽ tɩ yaa a sẽn nan yi bãens roogo. A zĩnda be kiis a tãabo, a sẽn zãgs t’a kõn kẽng zabrã yĩnga. A sẽn yi wã bala, a kẽnga a yao a Dennis nengẽ. Yẽ ra yaa zall so-pakd Hɛmswoorf. Yaa hal b yãadmẽ la b ba wã sõng-b tɩ b bãng a Zeova. A Arthur reega lisg a yʋʋm 17, a Dennis a yʋʋm 16. Pa kaoos la b tʋm a Dennis Irlãnde, t’a Arthur lebg a ye. A Arthur ra yaa so-pakd sẽn tʋmd wʋsgo, la a zãad a meng sõma. Rẽ yɩɩ m doagdbã noogo, tɩ b bool-a t’a wa zĩnd ne bãmba. M sã n da kẽng m roagdbã nengẽ, maam ne a Arthur n da pɛgd laasã rɩɩbã poore. Tarẽ-n-tarẽ, d wa n gʋlsda taab lɛta. Yʋʋmd 1948, a Arthur le zĩnda bãens roog kiis a tãabo. D kẽe kãadem yʋʋmd 1949 yʋʋm-vẽkr kiuugã, n yãk yam tɩ d na n kell n yɩɩ so-pakdb n kaoos wa d sẽn tõe tɛka. D ra gũusdame, n pa sãamd d ligdã ye. Tõnd vakãas-rãmbã sasa, d sõngd n wobda tɩɩs biis sẽn na yɩl n paam ligd bilfu. A Zeova ning-d-la barka, tɩ d tõog n kẽng taoor ne so-pakrã.

Yʋʋmd poor bala, b tʋma tõnd Irlãnd dinoore. D reng n zĩnda Armaag, n yaool n wa kẽng Niuri. Tẽns a yiibã neb fãa la bal ra yaa katolik-rãmba. Zab n da wae n be tũudmã ne taab sʋka. Kɩtame tɩ d sã n da taasd nebã koɛɛgã bɩ d segd n maan gũusg wʋsgo. D ra maanda tigissã saam-biig a ye ne a pag zakẽ. Be ne tõnd sẽn da beẽ wã yaa kilo 16. Na maan neb a nii n da wat tigissã. Wakat ninga, tõnd kelld n paa be n gãande. D gãee zakã pʋgẽ, tɩ beoogã sã n vẽeg bɩ b segl rɩɩb tɩ d naag taab n sok d noore. D sũur yaa noog wʋsgo, d sẽn mi t’a Zeova Kaset rãmbã waooga be masã wã.

Mam kẽemã ne a pag a Lottie ra zoe n yaa zall so-pakdb Irlãnd dinoore. Yʋʋmd 1952, tõnd d naasã tũu taab n kẽng rasem a tãab tigis-kãseng sẽn zĩnd Bɛlfast. Saam-biig n maan neere, n deeg tõnd ne a Pryce Hughes a zakẽ. A Pryce Hughes n da yaa Gãrãnd Bertayn Betɛllã yel-gɛta. Daar a ye yʋngo, tõnd da sõsdame, n wa gom sebr b sẽn yiis paalem yelle. Yaa sebr b sẽn yiis Irlãnd nebã yĩng n tɩ yɩɩda. Sebrã gom-zug yaa: La voie de Dieu est une voie d’amour. Saam-biig a Hughes wilgame tɩ yɩl n taas koɛɛgã katolik-rãmbã sẽn be Irlãnd soolmẽ wã pa nana ye. B rigda a Zeova Kaset rãmbã n deegd b zagsã, tɩ prɛtr-dãmbã me pirsd nebã tɩ b sũud taab n namsd-ba. Saam-biigã paasame: “D rata rap a wãn ne b pagba, n tʋm-b tɩ b gilg tẽngã gill fãa n pʋɩ sebrã. Yɩta sõma me tɩ b tar mobila.” * Zĩig pʋgẽ, d leokame yaa: “Tõnd na n kẽngame!” Rẽ la m sẽn togs sɩngrẽ wã.

So-pakd sã n da ta Dublẽ, zĩig ning a sẽn tõe n sig  yaa a mama Rutlãnd zakẽ wã. Yaa saam-bi-poak sẽn tũ a Zeova yʋʋm wʋsgo. Tõnd me tɩ zĩnda be rasem a wãna. D koosa d teed kẽere. Rẽ poore, tõnd d naasã zomba a Bob montɛɛrã, n na n tɩ bao mobill n da. D paama mobill-kʋdr sẽn da ket n yaa sõma, n kos sẽn koos-a wã t’a tall n wa kõ-do, bala tõnd baa a ye ra pa mi mobill wẽneb ye. Baraar zaabrã, a Arthur zĩnda tõnd gãagã zugu, n maand wa a zĩi mobill pʋgẽ n wẽndẽ. Vẽkembeoogã, a makame n na n wẽn mobillã n yiisi. Wakat kãng la a Mildred Willett sẽn da yaa misioneer-poakã wa-yã. Yẽ n wa n lebg a John Barr paga. A ra mii mobill wẽnebo. A zãmsa a Arthur wẽnebã. Rẽ poore, d rɩka sore.

Yaa tɩlɛ tɩ d bao ro-gãag masã. Saam-biisã yeela tõnd tɩ yɩta sõma tɩ d ra gãand karavan pʋgẽ, bala sẽn pa nong-b tõndã tõe n wa ning-a-la bugum. La d baoo roog n pa paam ye. Baraar yʋngã, tõnd d naasã kong n gãanda mobillã pʋgẽ. Vẽkembeoogã, d le baoome, la yaa karavan sẽn tar gãas a yiib bal la d wa n paame. Rẽ n lebg d roogo. Pʋtã rãmb ra sakdame tɩ d gaar d karavannã b zĩisẽ wã. Linga tõndo. D ra gilgd n moona koɛɛgã, n kẽng hal sẽn ta kilo 16 bɩ 24 zĩigẽ. Rẽ poore, d lebgd n wa gilg n moona zĩig ning d sẽn bas karavannã.

Tõnd gilga Irlãnd soolmã bab-kãnga, n taas koɛɛgã zagsã fãa pʋsẽ, tɩ yell pa zĩnd ye. Sebrã d sẽn kõ nebã sõor yɩɩda 20000. D gʋlsa sẽn dat-b n bãng n paasã yʋy n tool Gãrãnd Bertayn Betɛllã. Rũndã-rũndã, a Zeova Kaset rãmb bãmb kobs n be Irlãnd soolmã bab-kãnga. Sɩd yaa bark tɛkẽ!

Yʋʋm a wãn poore, b kɩtame tɩ d kẽng Lõndr nug-goabgã, n na n tɩ zĩnd be n moon koɛɛgã. Semen a wãn poor bala, Betɛllã boola a Arthur n yeel-a tɩ b yãk-a lame t’a lebg tigims sull yel-gɛta, la t’a segd n sɩnga vẽkembeoogã. A paamame tɩ b zãmsa tʋʋmdã semen pʋgẽ. Rẽ poore, d kẽnga Ekos n na n tɩ gilgd n kaagd tigimsã. A Arthur pa paam sẽk meng n segl sõss nins a sẽn segd n wɛgsã ye. La sẽn yaa tũudmã tʋʋmd ning fãa la b kõ-a, a sakda ne yamleoogo, baa a mi tɩ pa na n yɩ nana. A mak-sõngã ra kengda m daoodo. D sẽn da gilgd n kaagd saam-biisã ra noom-d-la wʋsgo. D zĩnda zĩis tiging sẽn da kae n maan yʋʋma, la d ra paamame masã n be ne saam-biis la saam-bi-pogs ka tɛka, tɩ yaa bark meng-menga.

Yʋʋmd 1962, b boola a Arthur Gileyaad lekollẽ wã, t’a ra segd n tɩ maan kiis piiga. M da pa tõe n tũ, bala b pa bool-m ye. Rẽ n so tɩ d ra segd n yãk d sẽn na n maanega. D gesame tɩ segdame t’a Arthur sak n kẽnge, baa m sẽn na n pa m yembrã. M sẽn da pa le tar tũud-n-taagã, Betɛllã kɩtame tɩ m lebg zall so-pakd Hɛmswoorf. A Arthur lebg n waa yʋʋmd poore, tɩ b kɩt t’a lebg distrik yel-gɛta. D ra gilgd n kaagda Ekos saam-biisã, ne sẽn be-b Ãngeletɛɛr nug-rɩtgã la Irlãnd dinoorã.

Yʋʋmd 1964, a Arthur lebga Irlãnd Betɛllã yel-gɛta. Sɩngrẽ wã, m da yɛɛsda Betɛllẽ wã zĩndgu, bala  d sẽn da paam n gilgd n kaagd saam-biisã ra noom-m-la wʋsgo. La masã, m sã n lebg n tagse, m sũur nooma m sẽn paam n tʋm Betɛllẽ wã. M kɩsa sɩd tɩ b sã n kõ-d tʋʋmde, baa yaa tʋʋmd d sẽn pa nonge, d sã n sak n tʋme, a Zeova ningd-d-la barka. Betɛllẽ wã, m tʋma biru tʋʋma, m tʋma rɩɩbã seglg zĩigẽ, b sẽn ningdẽ sɛbã kartõ-rãmb pʋgẽ wã, la m sõng ne rotã yẽesg me. D ra mi n paam n le gilg n kaaga saam-biisã, bala b mi n kɩtame t’a Arthur yɩ distrik yel-gɛta. Rẽ fãa, n paas d sẽn da ne tɩ neb nins d sẽn zãmsd Biiblã tẽebã bɩtame wã kɩtame tɩ d nong Irlãnd saam-biisã wʋsgo. Bark tek woto!

Yʋʋmd 1965, tigis-kãseng n zĩnd Dublẽ, n tigim Irlãnd ne tẽns a taab saam-biisi. A buud ra zɩ n zĩnd Irlãnd ye. * Baa bɛɛbã sẽn mao b pãng tɛk n na n kɩt tɩ tigsgã ra tõogã, yɩɩ tigis-kãseng tɛkẽ! Neb 3948 n wa tigsgã, tɩ neb 65 reeg lisgu. Saam-biis nins sẽn yi tẽn-zẽms n wa wã sõor taa 3500. Yaa Dublẽ neb n deeg-b b zagsẽ. Betɛllã gʋlsa lɛta n tool sẽn deeg-b sãambã, n pʋʋs b ned kam fãa barka. Bãmb me pẽga saam-biisã yel-manesmã. Sɩd yɩɩ bõn-kãsenga!

Yʋʋmd 1966 tɛkã, b kɩtame tɩ lebg Dublẽ Betɛllã n get koe-moonegã yell Irlãnd nug-rɩtgã ne a nug-goabgã fãa. Woto ra yaa toor fasɩ ne bũmb ning sẽn da maand Irlãndã, bala politikã la tũudmã ra welga tẽngã nebã ne taaba. Neb wʋsg sẽn da yaa katolik-rãmba, la neb me sẽn da yaa portɛstã-rãmb n wa n lebg a Zeova Kaset rãmba, n naag taab n tũud-a. D sẽn da ne rẽ wã ra noom-d-la wʋsgo.

Yʋʋmd 2011 tɛkã, b kɩtame tɩ lebg Gãrãnd Bertayn Betɛllã sẽn be Lõndrã n get koe-moonegã yell Irlãnde. Rẽ poore, b yeelame tɩ tõnd tɩ tʋm be. Yɩɩ toeeng meng tõnd vɩɩmã pʋgẽ. Wakat kãng t’a Arthur laafɩ wã pa waooge, tɩ m da maand yɩɩre. Logtoɛɛmbã yeelame t’a bẽeda bãag ning b sẽn boond t’a Parkinsõn bãagã. Yʋʋmd 2015 sig-noy kiuug rasem 20, m sɩdã maana kaalem. D zĩnda ne taab yʋʋm 66.

Yʋʋm a wãnã sẽn loogã, pa yɩ nana ne-m ye. M sũurã mi n sãama hal wʋsgo, tɩ m yamã ka m meng ye. A Arthur ra bee ne-m wakat fãa n get m yelle. M tagsda a yell wʋsgo! La f sã n maood ne zu-loees a woto buudu, f manegd n paasa f zoodã ne a Zeova. M sẽn ne me tɩ nebã ra nonga m sɩdã kengda m daood wʋsgo. Irlãnd ne Gãrãnd Bertayn saam-biisi, la baa Etazĩni saam-biis n tool-m lɛta. B lɛta wã sɩd kenga m daoodo. Sẽn paase, a Arthur yao a Dennis ne a pag a Mavis, n paas a Ruth ne a Judy sẽn yaa m kẽemã kambã sõng-m-la wʋsgo, hal tɩ m pa tõe n bãng n bilg ye.

Goam nins sẽn be Ezayi 30:18 wã kenga m daood sõma. Be, b yetame: “Rẽ kɩtame tɩ Sẽn-Ka-Saab gũud wakat n na n ning yãmb barka, rẽ n kɩte, tɩ b na n yik n zoe yãmb nimbãanega. Bala, Sẽn-Ka-Saab yaa Wẽnnaam sẽn yaa bʋ-tɩrg soaba. Bark bee neb nins fãa sẽn tẽed bãmbã zugu!” M sẽn mi t’a Zeova maanda sũ-mare, n gũud wakat n na n welg d zu-loeesã fãa la a kõ-d tʋʋm sẽn be bark dũni-paalgã pʋgẽ wã, kengda m pɛlga.

M sã n lebg n tags tõnd vɩɩmã sẽn yɩ to-to wã, m neeme t’a Zeova sɩd lʋɩɩ taoor n ges koe-moonegã yell Irlãnde, la a ning barka. M getame tɩ m sẽn paam n naag n sõng tɩ koe-moonegã paam pãngã yaa zu-zẽkre. Hakɩɩka, wakat fãa, d sã n maan a Zeova raabo, d paamda barka.