Bõe n kɩtd tɩ ned vɩɩm tall võore?
Bõe n kɩtd tɩ ned vɩɩm tall võore?
“Zoe Wẽnnaam la f sak bãmb tõodo.”—KOƐ. 12:13.
1, 2. Wãn to la Koɛɛg Soab sebrã kareng tõe n naf tõndo?
D MAMS n ges ned sẽn na n tar bũmba fãa. Yaa ned yʋʋr sẽn yi sõma, sẽn yaa ra-kãagre, la a leb n tar yam n yɩɩd a wakatẽ nebã fãa. La baa ne a sẽn tar woto fãa wã, a ket n sokda a meng tɩ ‘bõe n kɩtd tɩ ned vɩɩm sɩd tall võore?’
2 Bãng-y tɩ nin-kãngã buud sɩd zĩndame. Yaa yʋʋm tus a tã la woto masã. A yʋʋr la a Salomo. Koɛɛg Soab sebrã pʋgẽ, a bilgda yẽ sẽn bao sũ-noogã to-to. (Koɛ. 1:13) A Salomo kibarã tõe n zãmsa tõnd bũmb wʋsgo. Vẽenega, Koɛɛg Soab sebrã sẽn yet bũmb ningã tõe n sõnga tõnd tɩ d bãng n yãk d sẽn na n maan bũmb ning d vɩɩmã pʋgẽ, tɩ d vɩɩmã sɩd tall võore.
Sebg rigbu
3. Ninsaalbã vɩɩm yaa wãn-wãna?
3 A Salomo wilgame tɩ Wẽnnaam naana bõn-neeb ka tɛk tẽngã zugu, sẽn be yamleoog wakat fãa. La tõnd vɩɩmã sẽn yaa koɛɛgã yĩnga, d pa tol n tõe n bãng bõn-kãensã fãa sõma n sa ye. (Koɛ. 3:11; 8:17) Wala Biiblã sẽn yetã, tõnd vɩɩmã yaa koɛɛg n loogd tao-tao. (Zoob 14:1, 2; Koɛ. 6:12) Rẽ segd n kɩtame tɩ d tʋm d vɩɩmã pʋgẽ ne yam. La woto maaneg pa nana ye. Bala dũniyã sẽn be a Sʋɩtãan nugẽ wã tõe n belga tõnd nana-nana tɩ d pa tʋm ne yam ye.
4. a) Gom-bil ning sẽn yaa “zaalmã” rat n yeelame tɩ bõe? b) Bõe yell la d na n gome?
4 A Salomo tũnuga ne gom-bil ning sẽn yaa “zaalmã” naoor 30 Koɛɛg Soab sebrã pʋgẽ, sẽn na yɩl n wilg tɩ d sã n pa tʋm ne yam d vɩɩmã pʋgẽ yell n na n paam-do. Hebre gom-bil ning b sẽn lebg tɩ “zaalmã” rat n yeelame tɩ bũmb sẽn ka yõodo, bɩ bũmb yõod sẽn pa kaoosde. (Koɛ. 1:2, 3) Wakat ning me, a Salomo sã n gom bũmb sẽn yaa “zaalem” yelle, a wẽnegd n paasame tɩ “yaa wa ned sẽn digd sobgo.” (Koɛ. 1:14; 2:11) La yaa vẽeneg tɩ ned sã n mak n na n yõk sebgo, a namsda a meng zaalem. Bala a pa na n tõog n gãd baa fʋɩ. Tõnd sã n pʋgd bõn-zaalse, yaa sũ-sãams bal la d na n paame. Tõnd vɩɩmã sẽn yaa koɛɛgã yĩnga, d pa segd n pʋg bõn-faad n wa sãam-a zaalem ye. Sẽn na yɩl n da wa maan woto, bɩ d ges a Salomo sẽn gom yɛl kẽer tõnd sẽn nong n baood d vɩɩmã pʋgẽ yell to-to, tɩ rẽ tõe n sõng-d lame. D na n deng n goma yõ-noogrã la arzɛkã yelle. Rẽ poore, d na n goma tʋʋm nins sẽn tat Wẽnnaam yamã sẽn tar yõod ningã yelle.
Yõ-noogrã tõe n kõo tõnd sũ-noog hakɩk bɩ?
5. Bõe la a Salomo maan n tagsdẽ t’a na n paama sũ-noogo?
5 Wala neb wʋsg sẽn maand rũndã-rũndã wã, a Salomo me nooga a yõorã n tagsdẽ tɩ rẽ n da na n kõ-a sũ-noog hakɩkã. A yeela woto: “Sũ-noog ninga fãa mam sũurã sẽn da ratã, mam ka mong-a ye.” (Koɛ. 2:10) A maana bõe n na n noog a yõore? Koɛɛg soab sak a 2 pʋgẽ wã, a yeelame t’a maana sẽn noom a menga, n yũ rãam, la a ra yũudame n zemsdẽ. A ra leb n nong n senda tɩ-neeb n manegd zĩigã t’a yaa neere, la a nong n maand ro-bɛd pãlã rãmba, n kelgd mizik la a rɩt rɩ-noodo.
6. a) Bõe yĩng tɩ pa wẽng tɩ d noog d yõore? b) Bõe la d pa segd n yĩm reemã la yõ-noogrã wɛɛngẽ?
6 Rẽ yĩnga Biiblã gɩdgame tɩ d ra noog d yõor ne d zo-rãmb bɩ? Ayo. A Salomo meng yeelame tɩ ned sã n tʋm wʋsg n sigi, tɩ rẽ poor t’a rɩ la a yũ n maan sũ-noogo, yaa Wẽnnaam kũuni. (Karm-y Koɛɛg Soab 2:24; 3:12, 13.) Sẽn paase, a Zeova meng yeta kom-bɩɩsã tɩ b noog b yõore, la b bãng tɩ b na n wa kolg n togsame. (Koɛ. 11:9) Reemã ne yõ-noogrã yaa sõma ne tõnd fãa. (Ges-y Mark 6:31.) La pa rẽ n segd n pak tõnd n yɩɩd ye. D segd n maandame n zemsdẽ. D tõe n maka reemã ne kɩpare. Kɩpar tõe n kɩtame tɩ ned rɩɩb yɩ noog n paase. La baa a soabã sẽn nong kɩpar to-to, a sã n ning-a tɩ looge, a pa na n tõog n dɩ rɩɩbã ye. A sã n modg n dɩ me, na n wʋm-a lame. A Salomo me wa n bãngame tɩ yõ-noogrã sã n pak ned n yɩɩd bũmb fãa, a soab rigda sebg bala.—Koɛ. 2:10, 11.
7. Bõe yĩng tɩ d segd n tags sõma n yaool n yãk d reemã?
7 Pa reem buud fãa n yaa sõma ye. Reem wʋsg yaa wẽns hal n tõe n kɩt tɩ d tʋm tʋʋm-yood n sãam zood ning d sẽn tar ne a Zeova wã. Neb milyõ rãmb baoome n na n noog b yõore, tɩ kɩt tɩ b wa lebg dorg yũudba, rã-yũudba, la b sãam b ligd reem n baood ligdã pʋgẽ, tɩ lebg sũ-sãamse. A Zeova sẽn nong tõndã yĩnga, a keoogda tõnd tɩ d sã n bas tɩ d sũurã tʋlsem bɩ d ninã sẽn ne n datã kɩt tɩ d maan bũmb sẽn pa segde, bɩ d bãng tɩ na n baasa yook ne-do.—Gal. 6:7.
8. Bõe yĩng tɩ yaa sõma tɩ d tags n ges tõnd sẽn vɩ to-to wã?
8 Tõnd sã n noogd d yõorã tɩ loogd nug me, na n wa kɩtame tɩ d pa le tagsd bũmb nins sẽn tar yõod n yɩɩdã yell ye. D ra yĩm tɩ tõnd vɩɩmã yaa koɛɛg n loogd tao-tao ye. Sẽn paas me, bãas la zu-loees pa tõe n pa zĩnd ye. Rẽ n so tɩ wala a Salomo sẽn yeelã, tõnd sã n kẽng kʋ-yiri, na n nafa tõnd n yɩɩd d sẽn na n kẽng “sũ-noog roogẽ,” sẽn tɩ yɩɩd fãa kiidã sã n yaa kiris-ned sẽn yɩ wẽn-sakd hal n tãag a kũumã. (Karm-y Koɛɛg Soab 7:2, 4.) Bõe yĩnga? Bala tõnd sã n tɩ kelg sõsg ning b sẽn na n wɛgs nedã kũum sasa wã, la d bʋgs a sẽn kell n tũ a Zeova a vɩɩmã tõrã zugu, tõe n kɩtame tɩ tõnd me tags n ges tõnd mengã sẽn vɩ to-to wã. Tõe tɩ rẽ kɩt tɩ d bãng tɩ d segd n toeema yɛl kẽer sẽn na yɩl n vɩɩmd masã tɛk ne yam.—Koɛ. 12:1.
Arzɛkã tõe n kõo tõnd sũ-noog hakɩk bɩ?
9. Arzɛkã wɛɛngẽ, bõe la a Salomo bãng-yã?
9 A Salomo sẽn wa n gʋlsd Koɛɛg Soab sebrã, rẽ t’a arzɛkã ra yɩɩda neb a taabã fãa. (2 Kib. 9:22) A ra tõe n paama a sẽn datã fãa. A yeela woto: “Bũmb ninga fãa mam ninã sẽn yã n datã, mam ka mong-b ye.” (Koɛ. 2:10) La a wa n bãngame tɩ pa arzɛkã paoong bal n kõt sũ-noog hakɩk ye. Yẽ mengã yeela woto: “Ned sã n nong ligdi, ligd ka sekd-a ye. La ned sã n nong arzegse, paoong paasg ka sekd-a ye.”—Koɛ. 5:9.
10. Bõe n tõe n sɩd kõ tõnd sũ-noog la arzɛk hakɩka?
10 La baa ne arzɛkã yõod sẽn pa kaoosdã, neb n ket n baood-a ne b sũy fãa. Sẽn nan pa kaoose, Etazĩni, b sõsa ne sẽn nan sɩngd-b inivɛrsite wã, n mik tɩ bãmb koabg sʋka, 75 wã sẽn baood bũmb ning n yɩɩd yaa arzɛkã. La baa b sã n paam arzɛkã, rat n yeelame tɩ b na n sɩd paama sũ-noog hakɩk bɩ? Bũmb pa wilgd tɩ na n sɩd yɩɩ woto ye. Bãngdb kẽer yeelame tɩ sã n yaa arzɛkã baoob bal n pak-f n yɩɩda, yaa toog tɩ f paam sũ-noog hakɩka. Hal sẽn kaoose, a Salomo meng ra zoe n bãnga rẽ. A yeela woto: “Mam paama wanzuri ne sãnem la rĩm dãmb ne tẽns wʋsg paoongo. . . . La gese, fãa yaa zaalem. A wẽnda wa ned sẽn digd sobgo.” * (Koɛ. 2:8, 11) La tõnd sã n dɩk d vɩɩmã n maan a Zeova raabã ne d sũur fãa t’a ning-d barka, rẽ la arzɛk hakɩka.—Karm-y Yelbũna 10:22.
Tʋʋm-bʋg buud n kõt sũ-noog hakɩka?
11. Bõe la Biiblã yet tʋʋmã yõod wɛɛngẽ?
11 A Zezi yeela woto: “Mam Ba tʋmda daar fãa, la mam me tʋmdame.” (Zã 5:17) Yaa vẽeneg t’a Zeova ne a Zezi sã n tʋmdẽ, kõt-b-la sũ-noogo. Biiblã wilgdame t’a Zeova sũur yɩɩ noog ne a sẽn naan bũmb ninsã. Biiblã yeela woto: “Wẽnnaam yãa bũmb nins fãa bãmb sẽn naanã, la gese, a yaa sõma wʋsgo.” (Sɩng. 1:31) Malɛgsã me sẽn yã Wẽnnaam sẽn naan bũmb ninsã, b “kaasa ne sũ-noogo.” (Zoob 38:4-7) A Salomo me ra miime tɩ tʋʋm-sõng tara barka.—Koɛ. 3:13.
12, 13. a) Bõe la neb a yiib yeel n wilg tɩ f sã n tʋmd sõma kõta sũ-noogo? b) Bõe yĩng tɩ wakat ninga tʋʋmd kõt sũ-sãamse?
12 Neb wʋsg mii yõod ning b sẽn tõe n paame, b sã n tʋmd sõma. Wala makre, a José mii desẽ maaneg sõma. A yeela woto: “F sã n tõog n desĩn bũmb ning fo sẽn datã, yaa wa f sẽn tõog n tʋk tãnga.” A Miguel * sẽn yaa omdafɛɛrã me yeela woto: “Tʋʋm kõta sũ-noogo, bala f tõe n gesa f zak rãmb yelle. A leb n tõe n kɩtame tɩ f tags tɩ f me tõog n maana bũmbu.”
13 La tʋʋm kẽer n be n wat ne yam yiisgu, bala f pa tõe n mi n yãk f yam n tʋm-a wa f sẽn dat ye. Wakat ning me, tʋʋmã zĩig sẽn yaa to-to wã seka a na sãam f sũuri. B tõe n wẽgd-f-la be menga. Wala a Salomo sẽn yeelã, ned tõe n tʋma sõma ne yẽesem, tɩ ned sẽn yaa kʋɩɩm wa rɩ a tʋʋmdã yõodo. Tõeeme tɩ yaa kʋɩɩmã sẽn mi neb sẽn tar naam yĩnga. (Koɛ. 2:21) Yɛl a taab me n tõe n sãam d sũuri. D tõe n sɩnga tʋʋmd tɩ wõnd yaa sõma, tɩ wa pa yãk nenga, yel-lingdem bɩ laog zu-loees yĩnga. (Karm-y Koɛɛg Soab 9:11.) Naoor wʋsgo, ned tõe n tʋma wa a sẽn tõe fãa sẽn na yɩl n wa tõog n yɩ sõma, la wat n baasa sũ-sãamse, bala a mikdame t’a ra ‘tʋmda sebg yĩng’ bala.—Koɛ. 5:15.
14. Tʋʋm-bʋg n kõt sũ-noog hakɩk wakat fãa?
14 Tʋʋmd n be n pa tol n kõt sũ-sãams bɩ? Rao ning yell tõnd sẽn zoe n gom t’a yʋʋr boondẽ t’a José wã yeela woto: “Sã n wa beẽ-n-beẽ, desẽ rãmbã tõe n wa menemame bɩ n sãame. La pa woto ne tʋʋm nins tõnd sẽn tʋmd Wẽnnaam yĩngã ye. Mam sẽn sak a Zeova n moon koe-noogã, mam sõnga neb tɩ b lebg kiris-neb sẽn tũud Wẽnnaam sõma. La rẽ nafrã pa tar saab ye. Woto yõodã pa tõe n sɩf ye.” (1 Kor. 3:9-11) A Miguel me yeelame tɩ Rĩungã koe-noog mooneg kõta yẽ sũ-noog n yɩɩd a nug-tʋʋmdã. A yeela woto: “Fo sã n wilg ned bũmb ning sẽn be Biiblã pʋgẽ wã tɩ kẽ a soabã sũurã, fo sũ-noogã pa tõe n bãng n bilg ye.”
‘Lob f rɩɩb koom zugu’
15. Bõe n kɩtd tɩ ned vɩɩm sɩd tall võore?
15 D sã n na n kʋmse, bõe n kɩtd tɩ ned vɩɩm sɩd tall võore? Tõnd sã n dat n sɩd paam sũ-noog hakɩk dũni kãngã pʋgẽ, d segd n maanda sẽn tat a Zeova yam masã tɛka. D tõe n baoa zood ne Wẽnnaam, la d sõng d kambã me tɩ b bãng bũmb ning sẽn be Biiblã pʋgẽ wã. D leb n tõe n sõnga neb a taabã tɩ b bãng a Zeova, la d maneg d zoodã ne d tẽed-n-taasã tɩ kell n yɩ sõma wakat fãa. (Gal. 6:10) Tõnd sã n modg n maan woto fãa, a yõodã yaa wakat fãa yĩnga, bala d na n paama barka. A Salomo rɩka makr n wilg neerã maaneg yõodo. A yeela woto: “Lob f rɩɩb koom zutu; tɩ bõe, nindaare, fo na n leb n paam-a lame.” (Koɛ. 11:1) A Zezi me yeela a karen-biisã yaa: “Bɩ y kõ la b na kõ yãmba.” (Luk 6:38, Kãab-paalgã Koe-noogo) Sẽn paase, a Zeova mengã kãabame t’a na n ninga neb nins sẽn maand b taabã neerã barka.—Yel. 19:17; karm-y Hebre dãmb 6:10.
16. Yaa wakat bʋg la d segd n tags n bãng d sẽn na n maan bũmb ning d vɩɩmã pʋgẽ?
16 Biiblã sagenda tõnd tɩ yaa d sẽn nan ket n yaa kom-bɩɩsã sasa la d segd n tags sõma n bãng n yãk d sẽn na n maan bũmb ning d vɩɩmã pʋgẽ. Woto, baa d yʋʋmã sã n wa vẽsge, d pa na n wa maand d bãngẽ ye. (Koɛ. 12:1) Tõnd sã n dɩk d bi-bɩɩlmã fãa n pʋg bũmb nins sẽn be dũniyã pʋgẽ n tar yamleoogã, n wa mik tɩ yaa sebg bal la d sẽn da pʋgdã, yaa kaeto menga!
17. Bõe n tõe n sõng tõnd tɩ d bãng n yãk d sẽn na n maan bũmb ning d vɩɩmã pʋgẽ?
17 Ba sẽn nong a biig ratame t’a vɩɩm yɩ noogo. A Zeova me sẽn nong tõndã, a ratame tɩ d vɩɩmã yɩ noogo, tɩ d tʋm tʋʋm-sõma la d ra bao yɛl n kõ-d mens zaalem ye. (Koɛ. 11:9, 10) La bõe n tõe n sõng tõnd tɩ d maan woto fãa? D yãk tʋʋmd Wẽnnaam tʋʋmã sʋk d sẽn dat n wa tʋme, la d maan d sẽn tõe fãa n sɩd wa tʋme. Sẽn kolg yʋʋm 20 masã, a Javier ra segd n yãka a sẽn na n tʋm tʋʋmd ninga. A ra tõe n yɩɩ logto-kãseng sẽn dɩkd yaood sõma, bɩ so-pakda. Ad a sẽn yeel bũmb ninga: “Baa logtoeemdã sã n tõe n kõ maan sũ-noogo, sũ-no-kãng pa tõe n mak ne sũ-noog ning mam sẽn paamã, m sẽn tõog n sõng neb kẽer tɩ b bãng sɩdã ye. So-pakrã kɩtame tɩ mam vɩɩmã lebg noog hal kẽengo. Bũmb ning sẽn zabd maam, yaa m sẽn pa sɩng pĩndã bala.”
18. Bõe n kɩt t’a Zezi tẽng zug vɩɩmã tall võore?
18 Bõe n tar yõod wʋsg n yɩɩd bũmba fãa, tɩ d segd n modg n paame? Koɛɛg Soab sebrã yeta woto: “Yʋ-sõng n são tɩdar kaam sẽn yaa sõma. La ned kũum daar n são a rogem daare.” (Koɛ. 7:1) A Zezi sẽn vɩɩmd a vɩɩmã to-to wã sɩd wilgda rẽ vẽenega. A sɩd baoa yʋ-noog a Zeova taoore. A sẽn kell n sak a ba wã n tãag a kũumã, a wilgame t’a ba wã bal n sɩd tar sor n na n yɩ yĩngr la tẽng naaba, la a leb n yaoa rondã tɩ pak sor tɩ tõnd tõe n paam fãagre. (Mat. 20:28) A Zezi sẽn zĩnd tẽngã zug wakat a wãnã, a basa mak-sõng sẽn wilgd vɩɩm sẽn tar võor sẽn sɩd yaa a soaba. Tõnd fãa segd n modg n dɩka a togs-n-taare.—1 Kor. 11:1; 1 Pɩɛ. 2:21.
19. Sagl-bʋg la a Salomo kõ-yã?
19 Tõnd me tõe n baoa yʋ-noog Wẽnnaam taoore. Tõnd sã n tar yʋ-noog a Zeova taoore, tara yõod n yɩɩd tõnd sẽn na n tar arzɛka. (Karm-y Matɩe 6:19-21.) Daar fãa, tõnd tõe n maana bũmb sẽn tat a Zeova yam la sẽn tõe n maneg d vɩɩmã tɩ yɩ noog n paase. Wala makre, d tõe n moona nebã koe-noogã, n maneg d kãadmã tɩ yɩ sõma n paase, n kɩt tɩ d zakã vɩɩm yɩ noog n paase, la d zãmsd d meng Biiblã la d kẽnd tigissã sẽn na yɩl tɩ zood ning d sẽn tar ne a Zeova wã paase. (Koɛ. 11:6; Heb. 13:16) Yãmb datame tɩ y vɩɩmã sɩd tall võor bɩ? Bɩ y kell n modg n tũ a Salomo saglgã. A yeela woto: “Zoe Wẽnnaam la f sak bãmb tõodo. Tɩ bõe, ninsaal fãa tog n maana woto.”—Koɛ. 12:13.
[Tẽngr not rãmbã]
^ sull 10 Yʋʋmd fãa, a Salomo ra paamda sãnem talã 666, sẽn dat n yeel tɩ sãnem sẽn yɩɩd kilo 22 000.—2 Kib. 9:13.
^ sull 12 Pa a yʋʋrã meng la woto ye.
Y na n leokame tɩ bõe?
• Bõe n segd n kɩt tɩ d tags neer n ges d sẽn dat n maan bũmb ning d vɩɩmã pʋgẽ wã?
• Wãn to la d segd n ges yõ-noogrã la arzɛkã?
• Tʋʋm-bʋg buud n na n kõ tõnd sũ-noog hakɩk sẽn pa sate?
• Bõe n tar yõod wʋsg n yɩɩd bũmba fãa tɩ d segd n modg n paame?
[Zãmsgã sogsgã]