1, 2. a) Bõe yĩng tɩ yaa tɩlae tɩ d ‘gũus la d wɩng ne pʋʋsgo’? b) Pʋʋsgã wɛɛngẽ, sogs-bʋs la ned kam fãa segd n sok a menga?

RAO a yembr sẽn da tʋmd yʋng yeela woto: “Yaa beoogã sẽn wat n kolg vẽegr la yaa toog tɩ f tõog n da gũs ye.” Sãmbg kae tɩ neb a taab sẽn tʋmd yʋng na n yeelame t’a goamã yaa sɩda. Rũndã-rũndã, kiris-nebã segda zu-loɛɛg sẽn wõnd woto, bala a Sʋɩtãan dũniyã sẽn be lik pʋgẽ wã sãoong kolgame, tɩ b segd n mao n da gũs Wẽnnaam daabã maaneg wɛɛngẽ ye. (Rom 13:12) La kiris-ned sã n gũs Wẽnnaam daabã maaneg wɛɛngẽ, tõe n tũu ne a yõore. Rẽnd yaa tɩlae tɩ d “paam yam sõma,” la d tũ Biiblã sẽn sagl-d tɩ d ket n ‘gũusdẽ la d wɩngd ne pʋʋsgã.’—1 Pɩɛ. 4:7.

² D sẽn mi tɩ dũni-kãngã sãoong ta n saame wã, yɩta sõma tɩ ned kam fãa sok a meng woto: ‘Mam sɩd gũusdame la m wɩngd ne pʋʋsg bɩ? Mam pelgda m pʋg n pʋʋsdẽ, la m pʋʋsd wakat fãa bɩ? Yaa mam sẽn dat bũmb ninsã bal la m wae n pʋʋsd n kotẽ bɩ, bɩ m pʋʋsda neb a taab yĩng me? Sẽn na n baase, sẽn na yɩl n wa paam fãagre, bõe yĩng tɩ m segd n pʋʋsdẽ?’

3. D tõe n pʋʋsa a Zeova n gom bõe ne bõe yelle?

³ Tʋm-tʋmd a Poll sẽn wa n gʋls Efɛɛz kiris-nebã, a goma “pʋʋsg la kosg” yelle. (Ef. 6:18) Tõe tɩ tõnd sã n wa pʋʋsd a Zeova, d wae n kotame t’a sõng-d tɩ d paam bũmb nins sẽn yaa tɩlae ne-dã, la a sõng-d tɩ d welg d zu-loeese. Yaa sɩd tɩ Biiblã yeelame t’a “wʋmda pʋʋsgo,” rat n yeel t’a sẽn nong tõndã yĩnga, d sã n kot-a bũmbu, a kelgdame. (Yɩɩl 65:3) La d sã n wa pʋʋsdẽ, pa bũmb nins d sẽn datã bal la d segd n kotẽ ye. D tõe n pẽga a Zeova, wall d pʋʋs-a barka. Wakat  ning me, d tõe n pʋʋs-a lame n yõk a sɛɛga.

4. Bõe yĩng tɩ zems tɩ d pʋʋsd a Zeova n pẽgd-a?

⁴ Bʋʋm wʋsg n kɩt tɩ segd tɩ d mi n pʋʋs a Zeova n pẽg-a. Wala makre, d tõe n pʋʋs-a lame n pẽg-a a tʋʋm-kãsemsã yĩnga. (Karm-y Yɩɩl Sõamyã 150:1-6.) Yɩɩl Sõamyã 150 soabã vɛrse-rãmb a yoobã pʋgẽ, naoor 13 la b gom a Zeova pẽgr yelle. Yɩɩl-gʋlsd a to me wilgame t’a nonga a Zeova wʋsgo, n yeel-a woto: “Daar fãa, mam pẽgda yãmb naoor a yopoe yãmb bʋʋdã kaoob sẽn zemsã yĩnga.” (Yɩɩl 119:164) Vẽenega, a Zeova zemsa ne pẽgre. Rẽnd zemsame tɩ d pẽg-a “naoor a yopoe” daar fãa, rat n yeel tɩ d wae n pʋʋsd-a n pẽgd-a.

5. D sã n wae n pʋʋsd a Zeova barka, wãn to la nafd tõndo?

⁵ D sã n wa pʋʋsd a Zeova, d pa segd n yĩm bark pʋʋsgã me ye. A Poll yeela Filip kiris-nebã woto: “Da maan-y yɩɩr ne bũmb ba a yembr ye, la ne pʋʋsgo, la ne bark pʋʋsgo, bɩ y wilg Wẽnnaam yãmb sẽn dat bũmb ninsi.” (Fil. 4:6) D sã n wae n pʋʋsd a Zeova barka, nafda tõndo. Sẽn yɩɩd fãa, rũndã-rũndã sẽn yaa dũni-kãngã yaoolem wakat tɩ neb wʋsg yaa “zɩ-beoog rãmbã.” (2 Tɩm. 3:1, 2) Sɩd me, dũniyã pida ne zɩ-beoog rãmba. D sã n pa gũusi, d tõe n wa rɩka b togs-n-taar nana-nana. La d sã n wae n pʋʋsd a Zeova bark bõn-sõmã nins a sẽn kõt-dã yĩnga, d sũur na n nooma ne d vɩɩmã. Rẽ na n sõng-d lame tɩ d ra yɩ wa neb nins sẽn minim n “yẽgemd wakat fãa ne bãmb yɛlã” ye. (Ziid 16) Sẽn paase, zak-soab sã n wae n pʋʋsd Wẽnnaam bark a sẽn wat n pʋʋsd ne a zakã rãmba, tõe n sõnga a pagã la a kambã.

6, 7. Pʋʋs Wẽnnaam n yõk a sɛɛg rat n yeelame tɩ bõe, la bõe n tõe n kɩt tɩ d pʋʋs woto?

⁶ D tõe n pʋʋsa a Zeova n yõk a sɛɛg me, rat n yeel tɩ d pʋʋs-a ne d sũur fãa n kos bũmbu. La bõe n tõe n kɩt tɩ d pʋʋs woto? B sã n wa namsd tõnd d tẽebã yĩng wall d sã n lʋɩ bã-kɛgenga, d tõe n pʋʋsa Wẽnnaam n kos sõngre. Zu-loees a woto taoore, d sẽn na n pʋʋs ne d sũur fãa n kos sõngrã, d tõe n yeelame tɩ d yõkda a Zeova sɛɛga. La rẽ yĩnga yaa zu-loe-kɛgems sasa bal la d tõe n yõk a Zeova sɛɛg bɩ?

⁷ D sã n tẽeg a Zezi sẽn yeel bũmb ning a sẽn wa n na n zãms a karen-biisã pʋʋsgã, d paamda sok-kãng leoore. Sẽn yɩɩd fãa, a sẽn yeel bũmb ning Wẽnnaam yʋʋrã, a Rĩungã la a raabã zugã. (Karm-y Matɩe 6:9, 10.) Dũni-kãngã pida ne wẽnem, tɩ ninsaalbã goosneema-rãmbã me pa tõe n sõng b nin-buiidã tɩ b paam bũmb nins sẽn yaa tɩlae ne-bã meng ye. Rẽnd zemsame tɩ d pʋʋs d saasẽ Ba wã, n yõk a sɛɛg t’a kɩt t’a yʋʋrã paam waoogre, la t’a Rĩungã sãam a Sʋɩtãan t’a ra le soog dũniyã ye. Sẽn paase, d segd n kosa a Zeova t’a kɩt t’a raabã maan tẽngã zug wa sẽn maand saasẽ wã. Woto yĩnga, bɩ d ket n gũusdẽ la d wɩngd ne pʋʋsgo.

8, 9. Bõe yĩng tɩ d pa segd n yɩ tao-tao n sãbs a Pɩɛɛr ne tʋm-tʋmdb a taabã b sẽn gũs Getsemane wã?

⁸ Baa tʋm-tʋmd a Pɩɛɛr sẽn sagl a tẽed-n-taasã tɩ b ‘gũus la b wɩng ne pʋʋsgã,’ pa wakat fãa la yẽ mengã tõog n maan woto ye. Wala makre, a naaga a Zezi karen-biis nins sẽn tũ-a n kẽng Getsemane t’a tɩ pʋʋsã. A Zezi sẽn wa n pʋʋsdẽ wã, karen-bi-kãens gũsame. Baa a sẽn wa n yeel-b tɩ b ‘gũ la b  pʋʋsã,’ b pa tõog ye.—Karm-y Matɩe 26:40-45.

⁹ La d pa segd n yɩ tao-tao n ning a Pɩɛɛr ne tʋm-tʋmdb a taabã taal b sẽn gũsã yĩng ye. D tẽeg tɩ rẽ tɩ b ra yaame. B segla Pakã, tɩ bãmb ne a Zezi rɩ. Rẽ poore, a Zezi wilga b sẽn segd n maand bũmb ning n tẽegd a kũumã. (1 Kor. 11:23-25) Biiblã wilgame tɩ b sẽn dɩ n sa wã, b reng n yɩɩlame, la b kẽn n yi Zerizalɛm n kẽng “oliiv tɩɩs tãngã zugu.” (Mat. 26:30, 36) Rẽnd tõe tɩ b sẽn wa n na n ta Getsemane wã tɩ yʋng midi loogame. Yãmb sã n da beẽ be yʋn-kãnga, tõe tɩ y me ra na n gũsame. A Zezi pa sãbs tʋm-tʋmdbã sẽn da ya wã ye. A yeelame: “Sɩɩgã ratame la yĩngã ka pãng ye.”

10, 11. a) Bũmb ning sẽn paam a Pɩɛɛr Getsemane wã sõng-a lame t’a bãng bõe? b) Yam bʋg la yãmb dɩk a Pɩɛɛr kibarã pʋgẽ?

¹⁰ A Pɩɛɛr rɩka yam bũmb ning sẽn maan Getsemane wã pʋgẽ. La pa yɩ nana ye. Sẽn deng rẽ, a Zezi yeela a tʋm-tʋmdbã woto: “Yʋngã bala, yãmb fãa na n zoe n basa maam.” T’a Pɩɛɛr leok yaa: “Baa nebã fãa sã n na n zoe n bas yãmba, mam ka na n zoe n bas yãmb abada ye.” La a Zezi yeelame t’a Pɩɛɛr na n kɩɩsa naoor a tã t’a pa mi yẽ ye. A Pɩɛɛr pa tẽ ye. A yeela woto ne raoodo: “Ba a sã n yaa tɩlae tɩ ki ne yãmba, mam kõn kɩɩs yãmb ye.” (Mat. 26:31-35) Yʋn-kãng bala, a Zezi sẽn yeel bũmb ningã pidsame. A Pɩɛɛr wa kɩɩsame t’a pa mi a Zezi ye. A sẽn wa n kɩɩs naoor a tãab-n-soabã poore, a bãngame t’a sẽn maanã yaa wẽnga, hal t’a “yãb ne sũ-sãoong wʋsgo.”—Luk 22:60-62.

¹¹ Bũmb ning sẽn paam a Pɩɛɛrã kɩtame t’a bãng t’a pa segd n teeg a meng ye. Yaa vẽeneg tɩ pʋʋsgã sõng-a lame t’a bas a meng teegre. Bũmb sẽn wilgd rẽ yaa a sẽn gʋls a tẽed-n-taasã n sagl-b tɩ b ‘gũusdẽ la d wɩngd ne pʋʋsgã.’ Yãmb tũuda sagl-kãngã sẽn yit Wẽnnaam nengẽ wã bɩ? Yãmb pʋʋsda wakat fãa tɩ wilgdẽ tɩ y teega a Zeova bɩ? Segdame me tɩ y ning tʋm-tʋmd a Poll saglgã y yamẽ. A yeela woto: “Ned ning sẽn tẽed t’a yasame, bɩ a gũus n da wa lʋɩ ye.”—1 Kor. 10:12.

12. Bõe yĩng tɩ d tõe n yeel t’a Nehemi kõo mak-sõngo?

¹² Ned a to sẽn kõ mak-sõng yaa a Nehemi. Na maan yʋʋm 450 nand tɩ Kiristã roge, a Nehemi ra yaa Pɛrs rĩm a Artazɛrzɛgs sõgen-nongre. A ra minim n pʋʋsda a Zeova ne a sũur fãa. Biiblã  wilgame t’a sẽn bãng tɩ zʋɩf-rãmb nins sẽn da be Zerizalɛmmã namsdame wã, a “maana sũ-sãoong n kaoos rasem wʋsgo, n loe noore, n pʋʋs Wẽnnaam” rẽ yĩnga. (Neh. 1:4) A Artazɛrzɛgs sẽn wa n sõsd ne-a n dat n bãng a nengã sẽn gãnemã võorã, a Nehemi le “pʋʋsa Wẽnnaam sẽn so yĩngrã.” (Neh. 2:2-4) Rẽ poore, bõe n maane? A Zeova leoka a pʋʋsgã, n sõng a nin-buiidã. (Neh. 2:5, 6) Vẽenega, woto paasa a Nehemi tẽebã pãnga.

13, 14. Bõe la d tõe n maan n tall tẽeb sẽn tar pãnga, t’a Sʋɩtãan ra tõog n koms d raoodo?

¹³ D sã n pʋʋsd wakat fãa wa a Nehemi, na n sõng-d lame tɩ d kell n tall tẽeb sẽn tar pãnga. A Sʋɩtãan pa nimbãan-zoɛt ye. Yaa d sẽn wat n koms raood la a nong n makd tõnd n yɩɩda. Wala makre, d sã n wa lʋɩ bã-kɛgenga, pa rẽ bɩ d kẽnd ne sũ-sãamse, d tõe n tagsame tɩ Wẽnnaam pa le nand tõnd sẽn moond koɛɛgã to-to kiuug fãa wã ye. Sãnda yaa yɛl b sẽn da maan pĩnd la b mi n tẽeg tɩ sãamd b sũy wʋsgo. A Sʋɩtãan sẽn dat yaa d bas tɩ yɛl a woto kɩt tɩ d tagsdẽ tɩ d pa le tar yõod ye. A rat n komsa tõnd tẽebã. La d sã n kell n ‘gũus la d wɩng ne pʋʋsgo,’ d tẽebã na n ket n tara pãnga. Biiblã wilgame tɩ tõnd tẽebã yaa wa gãong sẽn yaa yalenga, sẽn “tõe n kok wẽng soabã pɛɛmã fãa sẽn yaa wa bugmã.”—Ef. 6:16.

¹⁴ D sã n kell n ‘gũus la d wɩng ne pʋʋsgo,’ makr pa na n ling-du, n kɩt tɩ d kɩɩs a Zeova ye. Makr wall zu-loees sasa, yɩta sõma tɩ d tẽeg a Nehemi mak-sõngã, n pʋʋs Wẽnnaam zĩig pʋgẽ. Yaa ne a Zeova sõngr bal la d na n tõog toog zu-loees sasa, n da bas tɩ makr koms d tẽebã ye.

15. Sogs-bʋs la d segd n sok d mense?

¹⁵ A Zezi pʋʋsa tʋm-tʋmd a Pɩɛɛr yĩnga, sẽn na yɩl t’a tẽebã ra koms ye. (Luk 22:32) Pipi kiris-nebã wakate, rao yʋʋr sẽn boond t’a Epafras rɩka a Zezi togs-n-taare, n da pʋʋsd wakat fãa a tẽed-n-taas nins sẽn be Kolosã yĩnga. A Poll yeel-b-la woto: “[A Epafras] wɩngda ne pʋʋsg yãmb yĩng n ka basdẽ ye, tɩ yãmb na zemse, n bɩ la y sak Wẽnnaam daab zãnga.” (Kol. 4:12) Yɩta sõma tɩ d ned kam fãa sok a meng woto: ‘Mam nong n pʋʋsda m tẽed-n-taasã sẽn be dũniyã gill zugã yĩng bɩ? M wae n pʋʋsda b rãmb nins sabab-wẽns sẽn paamã yĩng bɩ? M mi n pʋʋsa neb nins sẽn tar tʋʋm wʋsg a Zeova siglgã pʋgẽ wã yĩng bɩ? Mam sẽn pʋʋs tõnd tigingã ned sẽn tar zu-loees yĩng kaoosame bɩ?’

16. D sã n pʋʋsd d tẽed-n-taasã yĩnga, tara yõod bɩ? Wilg-y y leoorã võore.

¹⁶ D sã n pʋʋsd a Zeova d tẽed-n-taasã yĩnga, tõe n naf-b-la wʋsgo. (Karm-y 2 Korẽnt dãmb 1:11.) Yaa sɩd tɩ pa neb sẽn yaa wʋsg pẽdgr yĩng n tõe n kɩt t’a Zeova maan bũmb ye. La a sã n ne tõnd sẽn wilgd tɩ d tẽed-n-taasã yell sɩd pak-d lame wã, noom-a lame, t’a leokd d pʋʋsgã. Rẽ n so tɩ d segd n ges d sẽn paam n tõe n pʋʋs taab yĩngã wa zu-zẽkre, n pa reemd ne rẽ ye. D rɩk a Epafras togs-n-taare, n pʋʋsd d tẽed-n-taasã yĩng ne d sũur fãa. D sã n maand woto, d na n paama sũ-noogo, bala “sẽn kõt-a sũ-noog yɩɩda sẽn deegd-a.”—Tʋʋ. 20:35, Sebr Sõngo.

17, 18. D sã n kell n ‘gũus la d wɩng ne pʋʋsgo,’ wãn to la na n naf-do?

¹⁷ Nand t’a Poll yeel tɩ ‘yʋngã kolga sɛɛbo, la tɩ zĩigã rat n yẽegame’ wã, a yeelame tɩ kiris-nebã mii b sẽn “be wakat ningã,” la a paas woto: “Wakat taame tɩ yãmb tog n nek n bas gõeem. Tɩ bõe, masã, tõnd fãagr kolgame n yɩɩd tõnd sẽn da tẽ wakate.” (Rom 13:11, 12) Dũni-paalgã Wẽnnaam sẽn pʋlmã ta n saame. Tõnd fãagrã wakat kolgame n yɩɩd d sẽn tagsdã. Pa masã la d segd n gũs Wẽnnaam daabã maaneg wɛɛngẽ ye. D pa segd n bas tɩ dũniyã yɛl tiis-du, tɩ d pa paamd sẽk n pʋʋsd a Zeova wa sẽn segdã ye. Woto wã, bɩ d kell n ‘gũus la d wɩng ne pʋʋsgo.’ D sã n maand woto, d na n tõog n yɩɩ neb “yel-manesem sẽn yaa sõma, la sẽn sakd Wẽnnaam” n gũud a ra-kãsengã. (2 Pɩɛ. 3:11, 12) D sẽn vɩ to-to wã n wilgd d sã n gõee Wẽnnaam daabã maaneg wɛɛngẽ bɩ d sã n pa gõe. Rẽ me n wilgd d sã n sɩd kɩsa sɩd tɩ dũni-kãngã sãoongã ta n saame. Woto wã, bɩ d ‘pʋʋs Wẽnnaam n da bas ye.’ (1 Tes. 5:17) D rɩk a Zezi togs-n-taare, n mi n bao zĩig n pʋʋs d yembre. D sã n wae n pʋʋsd a Zeova n kaoosdẽ, d zoodã pãng na n paasdame. (Zak 4:7, 8) Ad zood a woto paoong sɩd yaa bark tɛkẽ!

¹⁸ Biiblã yeelame: “A Zezi sẽn da be dũniyã zugã, bãmb sẽn kelem n pʋʋs ne kosg la nintãmã, sẽn tõe-a wã fãaga bãmb kũum pʋgẽ. Wẽnnaam leoka bãmb pʋʋsg bãmb sakrã yĩnga.” (Heb. 5:7) A Zezi pʋʋsa Wẽnnaam n kos sõngre, n tõog n kell n sak-a n tãag a kũum. Woto kɩtame t’a Zeova vʋʋg a Biigã, t’a tɩ vɩ saasẽ n pa le tõe n ki ye. Baa sẽn wa n yaa zu-loees la makr nins fãa la d segda, tõnd me tõe n kell n saka d Ba a Zeova. D sã n kell n ‘gũus la d wɩng ne pʋʋsgo,’ d na n wa paama vɩɩm sẽn ka sɛtã.