Il-​Ġiraffi Annimali Għoljin, Saqajhom Twal, u Eleganti

MINN KORRISPONDENT TAʼ STENBAĦ! FIL-​KENJA

IL-​BLAT griż tal-​granit kien jinħass kiesaħ u mxarrab kmieni mas-​sebħ. Qgħadna nistkennu qalb dan il-​blat kbir b’bott tè sħun f’idejna u għajnejna msammrin fuq il-​pjanuri Afrikani li kien hemm ’l isfel minna, miksijin bil-​ħaxix. * Fl-​aħħar, il-​paċenzja li wrejna serviet għal xi ħaġa. Fid-​dawl bikri taʼ fil-​għodu, qatgħa ġiraffi​—kbar, saqajhom twal, u eleganti—għaddew minn ġol-​pjanura. Kienu donnhom mexjin bil-​mod ħafna bħal f’xi film, għaddejjin ħelu ħelu b’par saqajn qishom lasti, u b’għonq twil u xi ftit milwi jixxejjer mar-​riħ qisu arblu taʼ bastiment. Tant kienet sabiħa x-​xena li ħallietna bla nifs!

Mingħajr ma taw kasna, il-​ġiraffi daru qatgħa waħda lejn masġar fertili taʼ siġar taʼ l-​akaċja u tawlu għonqhom lejn il-​friegħi għoljin u jniggżu. B’mod delikat u bil-​galbu, il-​ġganti ġentili qatgħu weraq aħdar żgħir bl-​ilsien twil tagħhom. Hemmhekk, ’il fuq ħafna mill-​art, huma deffsu rashom qalb kolonja t’għasafar li jinsġu l-​bejta u qagħdu jittawlu għall-​affari tagħhom. L-​għasafar tgħidx kemm għajtu biex ikeċċu lil dawn id-​deffisin b’għonqhom twil. Il-​ġiraffi nħasdu b’dan l-​istorbju, u bid-​dinjità kollha telqu bil-​kwiet minn hemm u erħewlha lejn siġar oħra.

Ħfief u Ħelwin

Il-​biċċa l-​kbira minna raw dawn il-​ħlejjaq f’xi ġnien żooloġiku, b’għonqhom ħiereġ minn bejn il-​ħadid. Għalhekk għandna mnejn insibuha diffiċli biex inġibu quddiem għajnejna kemm dawn l-​annimali huma tassew sbieħ u grazzjużi, x’ħin jiġġerrew ħelsin fl-​ambjent naturali tagħhom taʼ l-​Afrika. Il-​ġiraffi jiċċaqalqu bl-​akbar grazzja, qishom mexjin fuq it-​tajjar. Huma u jiggaloppjaw fil-​pjanuri wesgħin miksijin bil-​ħaxix, tistħajjilhom li se jitgerbu u jaqgħu maʼ l-​inqas ostaklu, minħabba d-​dehra delikata u kważi fraġli tagħhom. Għall-​kuntrarju, ġiraff raġel taʼ daqs kbir li jiżen maʼ l-​1,300 kilo huwa ġerrej sod u lvent u jistaʼ jilħaq veloċità qrib is-​60 kilometru fis-​siegħa.

Din il-​ħlejqa affaxxinanti tinsab biss fl-​Afrika. Fiha  għaxqa tħares lejha tant kemm għandha natural ġentili u kwiet. Wiċċ il-​ġiraffa jistaʼ jiġi deskritt bħala uniku u saħansitra gustuż, b’widnejn dojoq u twal u żewġt iqrun żgħar miksijin bi troffi bellusin taʼ xagħar iswed. Għajnejha huma kbar ħafna u skuri, u protetti minn xagħar taʼ l-​għajnejn twil u rromblat. Meta l-​ġiraffa tħares ’il bogħod mill-​pożizzjoni għolja u vantaġġuża tagħha, fuq wiċċha jkollha dehra taʼ kurżità innoċenti.

Fi żmien l-​antik il-​ġiraffa kienet apprezzata u stmata għad-​dehra sabiħa tagħha u l-​karattru mistħi, kwiet u ġwejjed li għandha. Ġiraffi żgħar kienu jingħataw lil mexxejja u slaten bħala għotjiet li jissimbolizzaw paċi u rieda tajba bejn il-​ġnus. Illum il-​ġurnata, wieħed għadu jistaʼ jara fl-​Afrika stampi, li bil-​kemm għadhom jidhru, taʼ ġiraffi mpittra mal-​ħitan.

It-​Tul

Il-​ġiraffa hija l-​itwal waħda mill-​annimali kollha. Ġiraffi rġiel maturi jistgħu jitwalu iktar minn 5.5 metri mill-​qrun sad-​difrejn. Fil-​ġeroglifika antika taʼ l-​Eġittu, il-​ġiraffa kienet tirrappreżenta l-​verb “profetizza” jew “ħabbar,” minħabba t-​tul grandjuż tagħha u l-​abbiltà li tara fil-​bogħod.

X’ħin il-​ġiraffa titħallat maʼ gruppi t’annimali oħra bħal żebri, ngħam, antilopijiet, u annimali Afrikani oħra li jgħixu fil-​pjanuri, din tkun qisha torri taʼ l-​għassa ħdejhom. Permezz tat-​tul u l-​vista eċċellenti li għandha, hi tkun tistaʼ tara fil-​bogħod u tinduna minn qabel b’xi periklu li jkun riesaq. M’hemmx dubju għalhekk li l-​preżenza taʼ dan l-​annimal twil toffri ċerta sigurtà għall-​annimali l-​oħra.

Disinjata b’Mod Meraviljuż

Ġisem il-​ġiraffa ġie disinjat b’mod taʼ l-​għaġeb biex din tilħaq l-​iktar friegħi għoljin taʼ siġar twal, friegħi li l-​ebda annimal ieħor ma jistaʼ jilħaqhom ħlief l-​iljunfant. Ix-​xoffa taʼ fuq ġiet disinjata biex taqbad biha u l-​ilsien jistaʼ jintlewa sabiex bit-​tnejn li huma l-​ġiraffa tkun tistaʼ tiġbed ħelu ħelu l-​weraq minn mal-​friegħi li jkunu mimlijin xewk iniggeż.

Il-ġiraffi jistgħu jieklu sa 34 kilo  ħaxix kuljum. Għalkemm jistgħu jieklu tipi differenti taʼ weraq, huma jippreferu s-​siġar iniggżu taʼ l-​akaċja mxerrdin mal-​pjanuri Afrikani. Ġiraff raġel jistaʼ jtawwal ilsienu 42 ċentimetru biex jilħaq l-​ikel. Għonq il-​ġiraffa huwa flessibbli għall-​aħħar. B’hekk il-​ġiraffa tkun tistaʼ ddawwar u tmejjel ir-​ras twila li għandha f’angoli li ma jitwemmnux sabiex iddaħħalha qalb il-​friegħi għoljin tas-​siġar.

Il-ġiraffa m’għandhiex problemi biex tilħaq fl-​għoli. Imma biex tixrob l-​ilma, dik hija storja oħra. Meta toqrob lejn għajn taʼ l-​ilma, il-​ġiraffa trid tiftaħ saqajha taʼ quddiem bil-​mod il-​mod u mbagħad tilwi rkobbtejha t-​tnejn biex tlaħħaq maʼ l-​ilma. F’din il-​pożizzjoni antipatka, il-​ġiraffa trid iġġebbed l-​għonq twil tagħha kemm tiflaħ biex tkun tistaʼ tixrob. Għallinqas, il-​ġiraffa m’għandhiex għalfejn tixrob taʼ spiss, peress li normalment tieħu biżżejjed likwidu mill-​weraq immerraq li tiekol.

L-għonq u l-​ġnub tal-​ġiraffa huma miksijin b’nisġa sabiħa taʼ linji dojoq u bojod li jifformaw kannizzata f’għamla taʼ weraq. Il-​kuluri jvarjaw minn kannella dehbi għal kannella qastni skur u saħansitra iswed. Il-​kulur tal-​ġiraffa jiskura iktar ma jgħaddi ż-​żmien.

Il-​Ħajja tal-​Familja

Il-​ġiraffi huma ħlejjaq soċjevoli, u jimxu fi qtajjaʼ mferrxin li jkun fihom minn 2 annimali sa 50 wieħed. Ġiraffa li tkun se tixtri ddum tqila minn 420 sa 468 jum u l-​ġiraffa li titwieled tkun twila żewġ metri. Malli titwieled, il-​ġiraffa ż-​żgħira letteralment taqaʼ għal rasha f’għoli taʼ iktar minn żewġ metri! Imma f’temp taʼ kwarta l-​ġiraffa żgħira tqum fuq saqajha bla ħsara taʼ xejn u tkun lesta biex tixrob il-​ħalib. Wara ġimagħtejn jew tlieta, il-​ġiraffa minn jeddha tibda tnaqqar it-​truf tarjin tal-​friegħi taʼ l-​akaċja u malajr tikseb biżżejjed saħħa biex tlaħħaq mal-​passi twal t’ommha.

Il-ġiraffa ż-​żgħira hija verżjoni ċkejkna tal-​ġenituri tagħha. Għalkemm ħdejn il-​ġiraffi l-​oħra din tkun tidher qasira, hija itwal mill-​biċċa l-​kbira tan-​nies. Il-​ġiraffa żgħira fiha għaxqa tħares lejha, wieqfa wieqfa b’dawk l-​għajnejn kurjużi u bla biżaʼ taħt il-​ħarsien taʼ l-​omm ’il fuq minnha.

Matul l-​istaġun tat-​twelid, il-​ġiraffi ż-​żgħar jinġabru fi grupp għalihom, fejn iqattgħu l-​jum jistrieħu, jilagħbu, u josservaw dak li jkun qed jiġri madwarhom. Il-​ġiraffi ż-​żgħar jikbru b’rata mgħaġġla ħafna. F’sitt xhur, ġiraffa żgħira tistaʼ titwal b’metru, u f’sena tistaʼ tirdoppja t-​tul tagħha. F’ġimgħa waħda biss, ġiraffa żgħira tistaʼ titwal bi 23 ċentimetru! Il-​ġiraffa omm hija protettiva ħafna, u għalkemm liż-​żgħir tagħha tħallih jitbiegħed xi ftit, hi xorta tkun taf fejn jinsab permezz tal-​vista eċċellenti li għandha.

Meta wieħed iqis id-​daqs, il-​ħeffa, u l-​veloċità taʼ l-​għaġeb li għandha l-​ġiraffa, kif ukoll il-​vista eċċellenti tagħha, jistaʼ jara li din ftit għandha annimali għedewwa tagħha. L-​uniku għadu li għandha huwa l-​iljun. Madankollu, kienu l-​bnedmin li kkaċċjaw u qatlu bil-​gzuz lil din il-​ħlejqa mill-​isbaħ. Il-​kaċċa għal dan l-​annimal ma tieqaf qatt, speċjalment minħabba l-​ġilda sabiħa, il-​laħam tajjeb u x-​xagħar iswed u twil tad-​denb. Xi wħud jemmnu li dan  ix-​xagħar għandu qawwa maġika. Minħabba dan kollu, dan l-​annimal kwiet issa qiegħed jiffaċċja futur inċert. Fejn qabel ħafna partijiet taʼ l-​Afrika kienu miżgħudin bil-​ġiraffi, illum l-​uniċi postijiet fejn tistaʼ tgħid li jinsabu protetti u għall-​kwiet huma fis-​santwarji u fir-​riservi naturali.

Illum il-​ġurnata n-​nies li jmorru safari fl-​Afrika għadhom jistgħu jgawdu d-​dehra sabiħa tal-​ġiraffi b’għonqhom twil jiġġerrew ħelsin fil-​pjanuri kbar u ħodor. Dawn jidhru jħufu qalb il-​friegħi għoljin tas-​siġar iniggżu taʼ l-​akaċja jew sempliċement jiċċassaw fil-​bogħod bħalma jafu jagħmlu l-​ġiraffi. Din il-​ħlejqa meraviljuża, bl-​għamla stramba imma sabiħa u b’karattru kwiet, hija tabilħaqq disinjata b’mod meraviljuż—evidenza oħra tal-​qawwa kreattiva u l-​personalità unika taʼ dak Alla li jistaʼ kollox, Jehovah.—Salm 104:24.

[Nota taʼ taħt]

[Kaxxa/Stampa f’paġna 18]

IL-​MIRAKLU TAʼ L-​GĦONQ TWIL

Dak li jkun jistaʼ jaħseb li minħabba l-​għamla stramba taʼ ġisem il-​ġiraffa u d-​daqs enormi tagħha, bilfors iridu jqumu xi problemi. Meta wieħed iqis it-​tul enormi u l-​għonq twil tal-​ġiraffa, għandu mnejn jidher impossibbli kif id-​demm jistaʼ jitqassam mal-​partijiet kollha tal-​ġisem. Skond ir-​regoli tal-​gravità, per eżempju, il-​ġiraffa suppost jinżlilha d-​demm għal rasha f’daqqa malli tbaxxi rasha sa l-​art, u b’hekk tfawwar il-​moħħ bid-​demm. Malli l-​ġiraffa tgħolli rasha, id-​demm suppost jinżel jiġri lejn il-​qalb, u minħabba f’hekk tintilef minn sensiha. Imma fil-​fatt, mhux hekk jiġri. Għala le?

Is-​sistema ċirkulatorja tal-​ġiraffa hija tabilħaqq disinjata b’mod mirakoluż. Din intgħamlet skond il-​qjies eżatt, biex taddatta ruħha għall-​għamla u d-​daqs uniċi taʼ ġisem l-​annimal. Il-​qalb infisha hija akbar mis-​soltu u trid tippompja ħafna biex twassal id-​demm sal-​moħħ, li jkun madwar tliet metri u nofs ’il bogħod mill-​qalb. Il-​qalb tħabbat 170 darba fil-​minuta, u permezz tal-​ħitan tagħha ħoxnin 7 ċentimetri, din tipproduċi pressjoni tad-​demm kważi tliet darbiet iktar minn dik taʼ bniedem. Biex din il-​pressjoni qawwija tintuża mingħajr ħsara, l-​arterji tal-​qalb iridu jkunu kbar. Fil-​fatt, kemm l-​arterja tal-​karotide, li ġġorr id-​demm sal-​moħħ, u kemm il-​vina taʼ l-​għonq, li terġaʼ twassal id-​demm sal-​qalb, għandhom dijametru taʼ iktar minn 2.5 ċentimetri. Dawn huma msaħħin b’tessuti ibsin u li jiġġebbdu sabiex ikunu flessibbli u b’saħħithom.

Meta l-​ġiraffa tbaxxi rasha, valvijiet fil-​vina taʼ l-​għonq iżommu d-​demm milli jinżel jiġri lejn il-​moħħ. Fin-​naħa taʼ taħt tal-​moħħ, l-​arterja l-​kbira tal-​karotide tgħaddi minn sistema oħra li ġiet disinjata b’mod taʼ l-​għaġeb. Din tissejjaħ ix-​xibka straordinarja. Hawnhekk in-​nixxiegħa qawwija tad-​demm lejn il-​moħħ li tirriżulta x’ħin il-​ġiraffa tbaxxi rasha, titnaqqas billi tgħaddi minn nisġa speċjali taʼ vini rqaq tad-​demm. Dawn il-​vini jirregolaw il-​pressjoni tad-​demm u jipproteġu l-​moħħ minn kwantità kbira taʼ demm. Din ix-​xibka taʼ vini titwessaʼ x’ħin titbaxxa r-​ras u tingħalaq x’ħin il-​ġiraffa tgħolli rasha. B’hekk dan jagħmel tajjeb għall-​pressjoni tad-​demm li tkun tbaxxiet ħafna u l-​periklu li l-​ġiraffa tintilef minn sensiha.

Għonq il-​ġiraffa wkoll huwa disinjat b’mod meraviljuż. Ix-​xjenzati baqgħu skantati meta skoprew li minkejja l-​għonq twil li għandha l-​ġiraffa, għandha l-​istess ammont taʼ għekiesi fis-​sinsla tad-​dahar, l-​istess bħalma jkollu ġurdien jew il-​biċċa l-​kbira tal-​mammiferi l-​oħra! Id-​differenza mill-​biċċa l-​kbira tal-​mammiferi l-​oħra hija li l-​għekiesi tas-​sinsla tad-​dahar huma itwal u disinjati b’mod speċjali u għalhekk huma flessibbli ħafna. B’hekk il-​ġiraffa jirnexxilha tmejjel u tgħawweġ għonqha biex tnaddaf kull parti taʼ ġisimha jew biex tiekol il-​weraq mill-​friegħi għoljin tas-​siġar.