အင်္ဂလိပ်ဘုန်းတော်ကြီး ဝီလျံဘာဒဲလ်ဟာ ၁၆၂၇ ခုနှစ်မှာ အိုင်ယာလန်နိုင်ငံကို သွားခဲ့တယ်။ အဲဒီမှာ နားလည်ရခက်တဲ့ အဖြစ်တစ်ခုကို သူတွေ့ခဲ့တယ်။ အိုင်ယာလန်နိုင်ငံဟာ ပရိုတက်စတင့်ဗြိတိန်အုပ်ချုပ်နေတဲ့ ကက်သလစ်နိုင်ငံဖြစ်တယ်။ ပရိုတက်စတင့်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးသမားတွေက ဥရောပတစ်ခွင်မှာရှိတဲ့ ဒေသခံဘာသာစကားတွေနဲ့ ကျမ်းစာကို ပြန်ဆိုထားပြီးပြီ။ ဒါပေမဲ့ အိုင်ရစ်ခ်ျဘာသာစကားနဲ့ ပြန်ဆိုဖို့ ဘယ်သူမှ စိတ်ဝင်စားပုံမရဘူး။

ဘာဒဲလ်က အိုင်ရစ်ခ်ျလူတွေ “အင်္ဂလိပ်စကားမတတ်တာနဲ့ပဲ သူတို့ကို ဘေးဖယ်ထားတာမျိုး မလုပ်သင့်ဘူး” လို့ ခံစားရတယ်။ ဒါကြောင့် အိုင်ရစ်ခ်ျဘာသာစကားနဲ့ ကျမ်းစာထုတ်ဝေဖို့ သူစီစဉ်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ဆန့်ကျင်မှုတွေ အထူးသဖြင့် ပရိုတက်စတင့်ဘာသာဝင်တွေဆီကနေ ခံခဲ့ရတယ်။ ဘာကြောင့် အဲလိုဖြစ်ရတာလဲ။

ဘာဒဲလ်က သူကိုယ်တိုင် အိုင်ရစ်ခ်ျစကားကို စပြီးသင်ယူခဲ့တယ်။ သူက ဒါဘလင်မြို့ရှိ ထရီနတီကောလိပ် ကျောင်းအုပ်ဆရာဖြစ်လာတဲ့အခါ၊ နောက်ပိုင်း ကေလ်မော်မြို့မှာ ခရစ်ယာန်ဂိုဏ်းအုပ်ဖြစ်လာတဲ့အခါ ကျောင်းသားတွေကို အိုင်ရစ်ခ်ျစကား အသုံးပြုကြဖို့ အားပေးခဲ့တယ်။ ထရီနတီကောလိပ်ကို အင်္ဂလန်ဘုရင်မ ပထမမြောက် အဲလစ်ဇဘက် တည်ထောင်ခဲ့တာဖြစ်တယ်။ ရည်ရွယ်ချက်က သူ့ရဲ့နိုင်ငံသားတွေကို သူတို့ရဲ့မိခင်ဘာသာစကားနဲ့ ကျမ်းစာသတင်းတရား သင်ပေးနိုင်မယ့် ဓမ္မအမှုဆောင်တွေကို မွေးထုတ်ပေးဖို့ဖြစ်တယ်။ ဘာဒဲလ်ကလည်း အဲဒီလိုဖြစ်လာဖို့ ပံ့ပိုးပေးခဲ့တယ်။

ကေလ်မော်နယ်မြေက ဒေသခံအများစုဟာ အိုင်ရစ်ခ်ျစကားပြောကြတယ်။ ဒါကြောင့် အဲဒီစကားပြောတတ်တဲ့ ဓမ္မအမှုဆောင်တွေ ခန့်အပ်ပေးပါလို့ ဘာဒဲလ် တောင်းဆိုခဲ့တယ်။ “အသင်းတော်၌ အခြားဘာသာစကားဖြင့် စကားအခွန်းပေါင်း တစ်သောင်းကို ပြောနိုင်သည်ထက် သူတစ်ပါးကို သွန်သင်ရန် နားလည်နိုင်သည့်စကား ငါးခွန်းပြောခြင်းကို ငါသည် သာ၍အလိုရှိ၏” လို့ပြောတဲ့ တမန်တော်ပေါလုရဲ့ စကားကို သူနှစ်သက်ခဲ့တယ်။—၁ ကောရိန္သု ၁၄:၁၉။

ဒါပေမဲ့ အာဏာရှိတဲ့သူတွေက နည်းမျိုးစုံသုံးပြီး ဘာဒဲလ်ကို တားဆီးကြတယ်။ လူတချို့က အိုင်ရစ်ခ်ျစကားကိုသုံးတာဟာ “နိုင်ငံတော်အတွက် အန္တရာယ်ရှိတယ်၊” တချို့ကျတော့ “အစိုးရအကျိုးစီးပွားကို ထိခိုက်စေတယ်” ဆိုပြီး ပြောကြတယ်လို့ သမိုင်းပညာရှင်တွေ ဖော်ပြထားတယ်။ တချို့ကလည်း အိုင်ရစ်ခ်ျဘာသာစကားကို မသုံးဘဲထားတာက အင်္ဂလန်နိုင်ငံအတွက် အကျိုးရှိမယ်လို့ ယူမှတ်ကြတယ်။ အိုင်ရစ်ခ်ျလူတွေ သူတို့ရဲ့ကိုယ်ပိုင်စကားနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုကိုစွန့်ပြီး အင်္ဂလိပ်စကားသင်ယူဖို့၊ အင်္ဂလိပ်တွေရဲ့ ပြုမူပြောဆိုပုံအတိုင်းနေထိုင်ဖို့ ဥပဒေမှာလည်း ပြဋ္ဌာန်းထားတယ်။

အဲဒီအချက်တွေကြောင့် ဘာဒဲလ် စိတ်ဓာတ်မကျသွားပါဘူး။ ၁၆၃၀ ပြည့်လွန်နှစ်အစောပိုင်းမှာ မကြာခင်က ထုတ်ဝေထားတဲ့ အင်္ဂလိပ်ကျမ်းစာ (၁၆၁၁ ခုနှစ်ထုတ် ဂျိမ်းစ်ဘုရင်ဘာသာပြန်ကျမ်း) ကို အိုင်ရစ်ခ်ျဘာသာစကားနဲ့ သူစတင်ပြန်ဆိုခဲ့တယ်။ ဘာဒဲလ်က လူအတော်များများ နားလည်နိုင်မယ့်စကားနဲ့ ကျမ်းစာကို ထုတ်ဝေချင်တယ်။ ဆင်းရဲနွမ်းပါးတဲ့သူတွေဟာ ကျမ်းစာကို သူတို့စကားနဲ့မရမချင်း ထာဝရအသက်ရရှိမယ့်လမ်းကို ရှာတွေ့နိုင်မှာမဟုတ်ဘူးလို့ ဘာဒဲလ် ခံစားရတယ်။—ယောဟန် ၁၇:၃။

အဲဒီလိုခံစားရတာ ဘာဒဲလ်တစ်ဦးတည်း မဟုတ်ပါဘူး။ လွန်ခဲ့တဲ့အနှစ် ၃၀ ခန့်က ခရစ်ယာန်ဘိရှော့ဖြစ်တဲ့ ဝီလျံ ဒန်နီယယ်လ်ကလည်း နားမလည်နိုင်တဲ့ ဘာသာစကားတွေနဲ့ကျမ်းစာထုတ်မယ်ဆိုရင် ကျမ်းစာသွန်သင်ချက်တွေကို သင်ယူဖို့ ဘယ်လောက်တောင် ခက်ခဲမယ်ဆိုတာကို သိရှိခဲ့တယ်လို့ပြောတယ်။ ဒါကြောင့် ဒန်နီယယ်လ်ဟာ  အိုင်ရစ်ခ်ျစကားနဲ့ ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစာစောင် (ဓမ္မသစ်ကျမ်း) ကို ဘာသာပြန်ခဲ့တယ်။ အခု ဘာဒဲလ်ကလည်း ဟေဗြဲကျမ်းစာစောင် (ဓမ္မဟောင်းကျမ်း) ကို ဘာသာပြန်ဖို့ တာဝန်ယူလိုက်တယ်။ ဘာဒဲလ်ကျမ်းစာလို့ လူသိများတဲ့ ကျမ်းစာထဲမှာ ဝီလျံ ဒန်နီယယ်လ်ပြန်ဆိုထားတဲ့ ဓမ္မသစ်ကျမ်းနဲ့ ဘာဒဲလ်ပြန်ဆိုထားတဲ့ ဓမ္မဟောင်းကျမ်း ပါရှိတယ်။ ဘာဒဲလ်ကျမ်းစာဟာ အိုင်ရစ်ခ်ျဘာသာစကားနဲ့ ပြန်ဆိုထားတဲ့ ပထမဦးဆုံးကျမ်းစာအုပ်ဖြစ်တယ်။ အဲဒီကျမ်းဟာ နောက်အနှစ် ၃၀၀ ကြာတဲ့အထိ အသုံးပြုသွားတဲ့ တစ်ခုတည်းသော အိုင်ရစ်ခ်ျဘာသာပြန်ကျမ်းဖြစ်တယ်။

ဟီဘရူးပညာရှင် ဘာဒဲလ်က အိုင်ရစ်ခ်ျစကားပြောနိုင်တဲ့ ဒေသခံနှစ်ဦးရဲ့အကူအညီနဲ့ ကျမ်းစာကို အင်္ဂလိပ်ကနေ အိုင်ရစ်ခ်ျလို ဘာသာပြန်နိုင်ခဲ့တယ်။ ဘာသာပြန်နေချိန်မှာ ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့သူ တစ်ဦးနှစ်ဦးရဲ့ အကူအညီနဲ့ ကျမ်းချက်တစ်ချက်ချင်းစီကို ဘာဒဲလ် အသေးစိတ် ဆန်းစစ်ပြီး တည်းဖြတ်သွားတယ်။ သူတို့က ရည်ညွှန်းချက်တွေအတွက် ဆွစ်လူမျိုး ဘာသာတရားပညာရှင် ဂျိုဗာန်နီ ဒီအိုဒါတီ ပြန်ဆိုတဲ့ အီတလီဘာသာပြန်ကျမ်းနဲ့ ဂရိစက်ပ်တွားဂျင့်ကျမ်းအပြင် ဟေဗြဲကျမ်းစာမူအဟောင်းနဲ့ တိုက်ကြည့်ကြတယ်။

ဘာဒဲလ်ရဲ့ဘာသာပြန်အဖွဲ့ဟာ ဂျိမ်းစ်ဘုရင်ဘာသာပြန်ကျမ်းကို ပြန်ဆိုသူတွေ (ဘာဒဲလ်သိတဲ့သူထဲက အများစု) ရဲ့ ဘာသာပြန်နည်းအတိုင်း ကျမ်းချက်အတော်များများမှာ ဘုရားသခင့်နာမည်ကို ထည့်သွင်းခဲ့ကြတယ်။ ဥပမာ၊ ထွက်မြောက်ရာကျမ်း ၆:၃ မှာ ဘုရားသခင့်နာမည်ကို အိုင်ရစ်ခ်ျစကားနဲ့ “အီယာဟိုဗာ” (Iehovah) လို့ ပြန်ဆိုကြတယ်။ ဘာဒဲလ်ရဲ့ မူရင်းကျမ်းစာမူကို အိုင်ယာလန်နိုင်ငံ၊ ဒါဘလင်မြို့က မာခ်ျစာကြည့်တိုက်မှာ သိမ်းထားတယ်။—“အမှတ်ရပြီး အသိအမှတ်ပြုခံရတဲ့ ဘာဒဲလ်” လေးထောင့်ကွက်ကိုကြည့်ပါ။

၁၆၄၀ ပြည့်နှစ်မှာ ဘာဒဲလ်ရဲ့ ကျမ်းစာဘာသာပြန်စီမံကိန်းဟာ ပြီးဆုံးသွားတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျမ်းစာကို ချက်ချင်း မထုတ်ဝေနိုင်ခဲ့ပါဘူး။ ဘာကြောင့်လဲ။ တစ်ချက်အနေနဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ ဆန့်ကျင်မှုတွေကို ဆက်ပြီး ကြုံနေရတဲ့အတွက်ဖြစ်လို့ပါ။ ဆန့်ကျင်သူတွေက ဘာဒဲလ်ရဲ့ ဘာသာပြန်လုပ်ငန်းကို လူတွေ သံသယဝင်လာအောင် ဘာသာပြန်အဖွဲ့ထဲက အားကိုးရတဲ့သူအကြောင်း သွားပုပ်လေလွင့် ပြောကြတယ်။ ဘာဒဲလ်ကိုလည်း မလိုမုန်းထားမှုနဲ့ ဖမ်းဆီးပြီး ထောင်ချလိုက်ကြတယ်။  ဒါ့အပြင် ၁၆၄၁ ခုနှစ်မှာ စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်တဲ့ အင်္ဂလိပ်ဆန့်ကျင်ရေးပုန်ကန်မှု ဖြစ်ပေါ်လာတယ်။ ဘာဒဲလ်က အင်္ဂလိပ်လူမျိုးဖြစ်ပေမဲ့ ဒေသခံအိုင်ရစ်ခ်ျလူတွေက သူတို့ကို စိတ်ရင်းမှန်နဲ့ ဘာဒဲလ်ကူညီပေးတာကို အသိအမှတ်ပြုတဲ့အတွက် သူ့ကို အချိန်အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ ကာကွယ်ပေးကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ နောက်ဆုံးမှာ သူပုန်တွေက ဘာဒဲလ်ကို ထောင်ချလိုက်ကြတယ်။ အဲဒီမှာ ဆင်းဆင်းရဲရဲနဲ့ သူနေခဲ့ရရှာတယ်။ ၁၆၄၂ ခုနှစ်မှာ အချိန်မတန်ဘဲ သူသေဆုံးသွားတယ်။ ဒါကြောင့် သူ့ရဲ့ဘာသာပြန်ကျမ်း ထုတ်ဝေလိုက်တာကို မတွေ့လိုက်ရပါဘူး။

ဆန့်ကျင်သူတွေက ဘာဒဲလ်ရဲ့အိမ်ကို မွှေနှောက်ဖျက်ဆီးလိုက်တော့ သူ့ရဲ့ဘာသာပြန်ကျမ်းဟာ ပျက်စီးလုနီးပါးဖြစ်သွားတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူဘာသာပြန်ထားတဲ့ စာရွက်စာတမ်းတွေကို မဖျက်ဆီးခင် သူ့မိတ်ဆွေရင်းတစ်ဦးက ပြန်ယူလိုက်နိုင်တယ်။ နောက်ပိုင်းမှာ အာရ်မာမြို့ရဲ့ ခရစ်ယာန်ဂိုဏ်းချုပ်နဲ့ အိုင်ယာလန်ချာ့ချ်ရဲ့ဂိုဏ်းချုပ် ဖြစ်လာသူ နာရ်စစ်ဆပ်စ် မာခ်ျက ဘာဒဲလ်ရဲ့ဘာသာပြန် စာပေတွေကို သိမ်းလိုက်တယ်။ သူက သိပ္ပံပညာရှင် ရော့ဘတ်ဘွာလ်ဆီကနေ ငွေကြေးထောက်ပံ့မှုယူပြီး ၁၆၈၅ ခုနှစ်မှာ ဘာဒဲလ်ကျမ်းစာကို သတ္တိရှိရှိ ထုတ်ဝေလိုက်တယ်။

ဘာဒဲလ်ကျမ်းစာဟာ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းကနေ ချီးမွမ်းထောက်ခံမှု မရခဲ့ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီကျမ်းစာကြောင့် လူတွေဟာ ကျမ်းစာကို ကောင်းကောင်းနားလည်နိုင်ခဲ့တယ်။ အထူးသဖြင့် အိုင်ယာလန်နိုင်ငံအပြင် စကော့တလန်နဲ့ တခြားနိုင်ငံတွေမှာနေတဲ့ အိုင်ရစ်ခ်ျစကားပြောနိုင်တဲ့ လူတွေအတွက် အကျိုးရှိခဲ့တယ်။ အခု သူတို့ရဲ့မိခင်ဘာသာစကားနဲ့ ဘုရားသခင့်စကားတော်ကို ဖတ်ရှုလာတဲ့အခါ ဘုရားသခင်ရဲ့အကြောင်းကို ပိုပြီး နားလည်လာကြတယ်။—မဿဲ ၅:၃၊ ၆။

အမှန်တရားချစ်မြတ်နိုးသူတွေဟာ ဘာဒဲလ်ကျမ်းစာကို မျက်မှောက်ခေတ်အထိ အသုံးပြုနေတုန်းပဲ။ ကျမ်းစာသွန်သင်ရာတွေကို မကြာသေးခင်က သင်ယူနေတဲ့ အိုင်ရစ်ခ်ျစကားပြောသူတစ်ဦး ဒီလိုပြောပြတယ်– “ဘာဒဲလ်ကျမ်းစာကို ကျွန်တော်တို့ ဖတ်လိုက်တဲ့အခါ ကိုယ့်ရဲ့မိခင်ဘာသာစကားနဲ့ ဘုရားသခင့်စကားတွေကို ကြားနေရတယ်။ ဒါကြောင့် ကျွန်တော်နဲ့ ကျွန်တော့်မိသားစုက ကျမ်းစာထဲကအမှန်တရားတွေကို သိရှိခဲ့ရတယ်။”