1. Tae-e nî ǁkhaeǂgao da ǀguri tsâsen tamas ka io da ga sida ǃgomsîn xa ga ra dāhe o? (Psalmdi 118:5-7)

ǀGURI du hâ tsî i hui du nî khoe-e a ǀkhai khami du ra tsâ? ǂGuin ge di ra tsâ, ǁnān Jehovaba ǂgomǂgomsase ra ǃoabana ǃkhoǂāhâse. (1Gao. 19:14) Di du ga ra tsâ o, Jehovab mîmâis xa ǂâi re: “Tita ge ǁnāxū tsi tide, tsî ta satsa xu ūdawasen tide.” ǁNā-amaga da ge ǂgomǃgâsib ǀkha ra mî: “ǃKhūb ge a ti Hui-ao, o ta ǃao tide.” (Heb. 13:5, 6) Apostel Paulub ge nē mîde Judab ǃnâ ra hâ Xristeǁîna ǃoa ge xoa 61ǁî kuri. ǁÎb mîdi ge Psalmdi 118:5-7 ǃnâ a xoasa mîdi ǀkha a ǀgui.—Khomai re.

2. Tae-e da nē ǁkhāǁkhāǃâs ǃnâ nî ǃhoaǃgao tsî tae-i ǃaroma?

² Psalmdi xoa-aob khamib ge Pauluba ge ǂan i Jehovab a ǁîb di hui-ao ǃkhaisa, ǃkharu gere ǁaeb ǃnâb ge ǂgui ǃnâde huihe hâ-i amaga. Aiǁgause, ǀgam kurigu ǃgau hâ ǁîb sîǂkhanisab Hebreǁîna ǃoa nî xoas aiǃâb ge, Pauluba kaise ǁgai huri ǂoaba ge hōǃâ. (ǃNǃkh. 27:4, 15, 20) ǁNā kurigu ǃnâb ge Pauluba ge mû Jehovab a ǁîb di hui-ao ǃkhaisa. ǃNona xūna da ge nî ǃhoaǃgao. Jehovab ge ǁîb huiba Jesub, ǀhomǃgān tsî ǀgabi ǃkharode ūhâ khoen tsî ǃgâsan ǃnâ-ūs tsîna gere mā. Paulub di ûib ǃnâ gere ī xūna ǃhoaǃgaos ge sida di ǂgomǃgâsib Jehovab ǃnâ da ūhâba nî ǀgaiǀgai tsîb ǁîba sida di ǀgorede nî ǁnâu-amsa.

3. Pauluba ǀnîsi tae-e gere ǂâi tsî tae-i ǃaroma?

³ Paulub ge huiba ge ǂhâ hâ-i. 56ǁÎ kuri i ge Jerusalems  ǃnâ ge hâ-i khoena apostel Pauluba tempela xu ǃkharaǂui tsî gere ǃgam ǂgao. Saora tsēs aib ge ǀapeǀhaos tawa ge sī-ūhe tsî ge ǀkhauǃā-e ǁkhā. (ǃNǃkh. 21:30-32; 22:30; 23:6-10) ǁNā ǁaeb aib ge ǀnîsi gere ǂâi, ‘mati go gaixuse ta nē xū-e nî hōǃâ?’

4. Jehovaba mati Pauluba Jesub ǃnâ-ū ge hui?

⁴ Pauluba Jesub xa mati ge hui-e? Paulub ge ǃkhosis ǃnâ a ūhe ǃoes khaoǃgâb ge ‘ǃKhūb,’ Jesuba ǁîb ams ai mâ tsî ge mî: “ǃGâiǂâixa re, Paulutse, tita xats ge Jerusalems ǃnâ ǃkhō-am khamits ge ǁkhāti Romes tawa nîra ǃkhō-am.” (ǃNǃkh. 23:11) ǁNā mîmâis ge kaise Pauluba gere ǀgaiǀgai. Jesub ge Pauluba Jerusalems ǃnâb gere aoǁnâ ǃkhais ǃgao ge koa. Tsîb ge ǁîba ge mîmâiba Romes ǃnâb ǃnorasase nî sī ǃkhaisa, tsîb ǁnapas tsîna sī nî aoǁnâsa. ǁNā mîmâis khaosib ge Pauluba ǀgôa-i hîna dadasab di ǁôagu ǃnâ ǃnorasase ra tsâ i khama gere tsâ.

5. Jehovaba mati ǀhomǃgāba ge sîsen-ū tsî Pauluba ge hui? (Tsoatsoas ai hâ ai-īsiba mû re.)

⁵ Mâ ǃgomsin tsînab ge Pauluba ǃkharuǃnâ? Nē xūna Jerusalems ǃnâ ǀgam kurina ǃkharu hâse hōǃâ tsîb ge Pauluba ǂgaus ǀkhā Italiba ǃoa ge ī. Kai ǁaora ǂoa-i ge ge hâ i tsî i ge kaise ge ǁgai-i. ǂGaus ai ge hâ-i khoegu ge ǁō gu nî di gere ǂâi. Paulub ge ǃao tama ge hâ-i. Tae-i ǃaroma? ǂGaus ai ge hâ-i khoenab ge ge mîba: “Nē ī go tsuxub ǁkhāb ǃnâb ge Elob di ǀhomǃgāb, ǁîb di ta ab tsî ǃoaba ta raba tita tawa mâ, tsî go mî: Tā ǃao, Paulutse, Kaesari aiǃâts ge nîra mâihe; Elob ge sats ǀkha ǃgû garun hoana go ǀkhae tsi.” Jehovab ge ǀhomǃgā-e ge sîsen-ū tsî Paulubab ge ǀnai Jesub ǃnâ-ū mā hâ-i ǂgomǃgâsiba ǁkhawa ge mā. Tsîb ge Romes ǃnâ Jehovab ge mîmâi khami ge sī.—ǃNǃkh. 27:20-25; 28:16.

6. Mâ mîmâis Jesub disa a ǀgaiǀgai da ǁkhā tsî tae-i ǃaroma?

⁶ Jesuba mati ra huida? Jesub ge sida nî ǂkhâǃnâ Paulubab ge ǂkhâǃnâ khami. Aiǁgauseb, ge Jesuba ǁîba ra sao-ain hoana ra mîmâiba: “Tita ge hoa tsēde sago ǀkha nîra hâ nē hâ ǁaeb di ǀams kōse.” (Mat. 28:20) Jesub di mîdi ge a ǀgaiǀgai da ǁkhā. Tae-i ǃaroma? ǀNî tsēdi kaise a ǃgom amaga. Aiǁgause i ga ǀnam da a khoe-e ga ra ǁō, o i ge sada tsûaǂgaoba ǀoro tsēdi ǀguide hâ tama hâ. Kaise ta ge ra tsûaǂgao. ǀNîn ge kaise ǃgom tsēde ūhâ kairan a amaga. Tsî ǀnîn ge depresiba ūhâ. Di i ga ra ī xawe, da ge ra mâǁapo ǂan ta a amaga Jesub ge “nē hâ ǁaeb di ǀams kōse”  sada ǀkha hâ, ǃkhae tsēdi ǃnâs tsîna.—Mat. 11:28-30.

7. ǂHaiǂhais 14:6 ǃoagub Jehovaba mati nētsē ra huida?

⁷ Elob di mîs ge ra mîmâiba da, Jehovab ǀhomǃgān ǃnâ-ū nî huidasa. (Heb. 1:7, 14) Aiǁgause i ge ǀhomǃgāna ǂkhâǃnâ da tsî a daoǁgauda ǁkhā. ǃGâiǂhôasa ta ga ra aoǁnâ o “ǁnān, ǃhūbaib ai ǁan hâna, tsî mâ ǃhaoǃnās hoasa, tsî ǃhaos hoasa, tsî gowab hoaba, tsî ǁaes hoasa” ǃoa.—Mat. 24:13, 14; khomai re ǂHaiǂhais 14:6.

8. Jehovaba mati ǀgapiǃgôahesa ǃāǃkhōmâi-aoba ge sîsen-ū îb Pauluba hui?

⁸ Pauluba tae-i di huiba ge hōǃâ? 56ǁÎ kurib ge Pauluba Jesub xa ge mîmâibahe, Romes ǃnâb ǃnorasase nî sī ǃkhaisa. Xawen ge ǀnî Jodeǁîna Jerusalems ǃnâ Pauluba ǁnāǂamsa gere ǂâi tsî ǁîba gere ǃgam ǂgao. ǀGapi ǃgôahesa ǃāǃkhōmâi-aob, Romeǁîn toroǂnubis dib, Klaudiu Lisiatab ge nēs xa a ǁnâu ob ge Pauluba ge hui. Klaudiub ge ǃkhaese ǂgui soldaga ge sî, îgu Pauluba Kaesareasa xu Jerusalems kōse kōǃgâ. Nē daob ge 105km ga ge gaixu i. ǃĀǃkhōmâi-aob, Feliksi ge ge mî îb Pauluba ‘Herodeb di ǂhanuǂhanu-ommi ǃnâ sâuhe.’ Jodeǁîn Pauluba gere ǃgam ǂgaon ge ǁîba ǁnapa tsûtsû tide.—ǃNǃkh. 23:12-35.

9. ǃĀǃkhōmâi-aob, Festuba mati Pauluba ge hui?

⁹ ǀGam kuriga ǃkharu tsîb ge Pauluba noxoba Kaesareas ǃnâ tronkes ǃnâ ge ǂnôa-i. Feliksi ge ǁôa ob ge Festuba ge ǀasa ǃāǃkhōmâi-ao kai. Jodeǁîn ge Festuba gere ǀkhoma îb Pauluba Jerusalemsa ǃoa ī tsî ǁnapa ǀgoraǃgâhe xaweb ge Festuba ge ǂkhā. ǀNîsib ge ǃāǃkhōmâi-aoba ge ǂan i Jodeǁîn ge Pauluba “daob ai ǁnoa-e ǁguiba” tsî gere ǃgam ǂgao ǃkhaisa.—ǃNǃkh. 24:27–25:5.

10. ǃĀǃkhōmâi-aob, Festuba mati Paulub di ǂgans, Kaesari ais ai ǂhais disa ge ǃeream?

¹⁰ Egab ge Pauluba Kaesareas ǃnâ gere ǀgoraǃgâhe. ‘Festub ge Jodeǁîna khoexasi-e’ gere ǁgau ǂgao tsîb ge Pauluba ge dî: “Jerusalems ǃoa ǃapa ǂgaots ra, ǁnāpats nî tita aiǃâ nēn ǃaroma ǀgoraǃgâhega?” Paulub ge ge ǂan i Jerusalems ǃnân Jodeǁîna ǁîba nî ǃgam ǃkhaisa. ǁNās ǀkhab ge ǁîb ûiba sâus ǃaroma Romes ǃnâ hâ tsî ge aoǁnâ ǀgara. ǁÎb ge ge mî: “Kaesari ai ta ra ǂgaimāsen” di. ǁÎb di ǀapemāǃnans ǀkhab ge ǃhoa toas khaos aib ge Festuba Pauluba ge mîba: “Kaesarats go ǂgaimāsen, ots ge Kaesari ǃoa nî ǃgû.” Festub ge Pauluba Romesa ǃoa gere sî ǂgao îb ǁîb khākhoena xu ǁkhaubabi. ǀGūǁaeb ge Pauluba Romes ǃnâ sī nî hâ, kaise ǃnūse, ǁîba gere ǃgam ǂgao Jodeǁîna xu.—ǃNǃkh. 25:6-12.

11. Pauluba mâ ǀgaiǀgai ra mîdi hîna Jesajab xa xoahe hâde gere ǂâiǃgâ?

¹¹ Kēbo-aob Jesajab ge Jehovaba ra māǃoa khoena mā hâ i ǃkhâikhoms, xab Pauluba Italiba ǃoab nî īsab ǃâu hâ ǁaeb ǃnâ gere ǂâi. Jesajab ge ge xoa: “ǀApe-ai-e ǀapeǀape, xawe i ge nîra ǁauǁauhe, mî-e ǃhoa, xawe i ge mâhō tide, Elob sida ǀkha hâ xui-ao.” (Jes. 8:10) Paulub ge ge ǂan i Elob ǁîba nî hui ǃkhaisa. Tsî nēs ge ǁîba gere ǀgaiǀgai îb hānî ǃgomsina mâǃkharu.

12. Juliuba Pauluba mati gere hâ-ū tsî nēsa xub ge tae-e mûǂan?

¹² 58ǁÎ kurib ǃnâb ge Pauluba ǂgaub ǀkha Italiba ǃoa ge ī. Romeǁîn di toroǂnubis  danakhoeb Juliub di ǀon hâb, ge Pauluba ǃkhosis ǃnâ gere ǃûi. Juliub ge ǁnā ǀgaiba ge ūhâ-i îb Paulub di ûiba ǃgomǃgom tamas ka io supusupu. Matib ge ǁîb di ǀgaiba gere sîsen-ū? Saora tsēs ai gu ge Sidons tawa sī, ob ge Juliuba “Pauluba khoexaǃnâse sîsenū, tsî ge mā-am bi” îb ǁîb ǀhōn tawa sī. Egas tsînab ge Juliuba Paulub di ûiba ge sâu. Mati? Toroǃkham-aogu ge ǂgaus ai ge hâ-i ǃkhōsabega gere ǃgam ǂgao, xaweb ge Juliuba ge ǂkhā. Tae-i ǃaroma? ǁÎb ge ‘Pauluba sâu ǂgao hâ i’ amaga. Paulub ge ǀnîsi ge mûǂan Jehovab ge nē danakhoeba gere sîsen-ūsa, îb ǁîba hui tsî ǁkhauba.—ǃNǃkh. 27:1-3, 42-44.

13. Jehovaba mati ǃkharode ūhâ khoena a sîsen-ū ǁkhā?

¹³ Tae-i huiba da ra hōǃâ? ǁÎb ǂâis ga ra o, ob ge Jehovaba ǁîb ǀgaiba ra sîsen-ū în khoen hîna ǃkharode ūhâna ǁîb ra ǂhâba xū-e dī. Gao-aob Solomoni ge xoa khami: “ǂGaob gao-aob dib ge ǃKhūb ǃomǁae ǁgamǃārogu axase ī; ǁîb ra ǁîba ǂgaob ra ǀkhāb hoab ai ǂgaeǂgui.” (ǂKhm. 21:1) Nē ǂkhoamîsa tae-e ra ǂâibasen? Khoen ge ǃāroba ǂhâban ra ǀkhaba ǃoa i nî ǃkhoese a kuru ǁkhā. ǁNās ǁkhās khamib ge Jehovab tsîna ǁîb ǃanu gagaba a sîsen-ū ǁkhā tsî ǂgaeǂgui ra khoena ǁîb ra ǂhâba xūna a dī kai ǁkhā. ǁNās ga ra ī on ge ǂgaeǂgui ra khoena ra ǂkhâǃnâhe în Jehovab a ǃgâibahe mîǁguiga dī.—Esrab 7:21, 25, 26 sa ǀgopeǀnō re.

14. ǃNaeǃkhaidi 12:5 ǃoagu ham-e da nî ǃgoreba?

¹⁴ Tae-e da a dī ǁkhā? “Gao-aogu tsî ǀgapise mâgu hoagu ǃaroma” da ge nî ǀgore. ǁÎgu ga sida di Xristeǁî ûib tsî aoǁnâ sîsenni ǃgao ga ra mîǁguiga dī o. (1Tim. 2:1, 2; Neh. 1:11) ǂGurokam ǁaeb Xristeǁîn ge dī khami da ge sida tsîna sida di ǃgâsana ra ǀgoreba hîna tronkhedi ǃnâ ǂnôana. (ǃNaeǃkhaidi 12:5 sa khomai re; Heb. 13:3) Sida ǃgâsana tronkhes ǃnâ ra ǃûi khoegu tsîna da ge a ǀgoreba ǁkhā. Jehovaba da ge a ǀkhoma ǁkhā îb nē khoen di ǂâiǀgauga dawa, în Juliub khami ī tsî sida di ǃgâsan hîna tronkhedi ǃnâ ǂnôana “khoexaǃnâse sîsenū.”

15-16. Jehovaba Pauluba mati Aristarxub tsî Lukab ǃnâ-ū ge hui?

¹⁵ Tae-i huibab ge Pauluba hō? Paulub ge Romesa ǃoa gere ǃnari ǁaeb ǃnân ge  ǁîb di ǃgâsana ǁîba gere hui. Hā re î da ǀnî aiǁgaude kō.

¹⁶ ǀGam ǂgomǂgomsa ǀhōsakha Paulub dikha Aristarxub tsî Lukab tsîkha ge Pauluba Romes ǃoa ge sao-ai. * Elobmîs ge mî tama hâ Jesub ge Aristarxub tsî Lukab tsîkha a mîmâibasa ǁîkha Romes ǃnâ ǃnorasase nî sī ǃkhaisa. ǁNā-amaga kha ge ǁîkha ûiba ǁkhōǁkhōsasib ǃnâ nē ǃaoǃaosa daob ai gere mâi. Xawe kha ge nēsa mâsenxase gere dī îkha Pauluba hui. Ega ǀgui kha ge nē ǁkhōǁkhōsa daob ai i ǁîkha ûiba nî saohesa ge ǂan. ǀNā-amaga kha ge Lukab tsî Aristarxub tsîna ǂgausi a ǂoa, ob ge Pauluba ǂgaoba xu Jehovab ǃoa ge ǀgore. ǁÎba ra ganganse huib hînab ge nē ǁkhoaǂgaoxa ǀhōsakha xu a mâbib ǃaroma.—ǃNǃkh. 27:1, 2, 20-25.

17. Jehovaba mati ǃgâsan hîna ge ǀhaohâb ǃnâ hâ-ina ge sîsen-ū în Pauluba hui?

¹⁷ ǀHaohâgu ǃnâ ge hâ-i ǃgâsan ge ǂgui ǃnâde Pauluba nē daogu ai ge hui. Aiǁgause gu ge Sidons ǃnâ a sī o, ob ge Juliuba ge mā-am îb Pauluba ‘khoen tawa sī tsî sîsenbahe.’ Tsî ega Puteoli di ǀon hâ ǃās ǃnâ i ge Paulub tsî ǁîb ǀhōsagu tsîna ‘ǁnāpa ǃgâsana hō, tsî ǁîn xa ge ǂganhe, hû tsēde gu ǁîn ǀkha nî hâsa.’ ǁNā ǃādi ǃnâ ge hâ-i Xristeǁîn ge Paulub tsî ǁîb ǀhōgu di ǂhâsiba gere kōǃgâ. Paulub ge nē ǃgâsana kai ǂkhîba gere mā tsî ǁîn ǀkha ǂkhâǃnâ ra xūn ǃkharuǃnâ gu gere na gere ǀgoragu. (ǃNaeǃkhaidi 15:2, 3 sa ǀgopeǀnō re.) ǁNā ǂkhâǃnâ ra saris kaos ai gu ge Paulub tsî ǁîb ǀhōgu tsîna aisa ǃoa ge ǃnari.—ǃNǃkh. 27:3; 28:13, 14.

18. Pauluba tae-i ǃaroma ǃgâiǂâixase Eloba gere gangan?

¹⁸ Paulub ge Romesab ge ǀgū khami, ǁnā ǃās ǃnâ hâ ǀhaohâba ǃoab ge ǃnona kurin ais ai xoa hâ-i xū-i xa gere ǂâi: ‘ǂGui kuriga ta ge sadu tawa sīsa ǁkhore hâ.’ (Rom. 15:23) Xaweb ge ǃâubasen  tama ge hâ-i tronkhes ǃnâb sī nî ǂnûsa. Kaise i ge ǁîba gere ǀgaiǀgai, Romes ǃgâsan ge ǁîba daob ams ai ǃâu hâ-isab ge mû o. “Tsî Paulub ge ǁîga mûo, ob ge Eloba gangan tsî ge ǃgâiǂâixa.” (ǃNǃkh. 28:15) ǃGaoǃgâ re, Paulub ge ǁîb ǃgâsagu ge ǁnapa hâ-i ǃkhais ǃaroma Eloba ge gangan. Tae-i ǃaroma? Paulub ge gere mûǂan Jehovab ge ǁîba ǃgâsan ǃnâ-ū gere huisa.

19. 1 Petrub 4:10 ǃoagub mati Jehovaba sida nî sîsen-ū î da sida di ǃgâsan hîna ǂhâsib ǃnâ hâna hui?

¹⁹ Tae-e da a dī ǁkhā? Sadu ǀhaohâb ǃnâ hâ ǃgâsan hîna ǀaesen hân tamas ka io ǀkhara ǃgomsina ūhâna du a ǂan? Tamas ka ion ǀnaman a khoe-e ǁōb ǃnâ ǂoaǃnâ hâ? Khoe-i sida ǂhâ hâ-e da ga ǂan o, o da ge Jehovaba a ǂgan ǁkhā, îb huida î da ǃgâi tsî ǀnamxa xū-e mî. Sida di ǃgâsan ge sida mîdi tsî tanisen ǀgaub tsîna ǂhâ hâ, în ǂkhâǃnâhe. (Khomai re 1 Petrub 4:10.) * Jehovab di mîmâis, “tita ge ǁnāxū tsi tide, tsî ta satsa xu ūdawasen tide” ti hâ mîs ǁîna ǃoa hâs di ǂgomǃgâsiban ge nî ūhâ, ǁîna da ga hui o. Nēsa sado kaise ǂkhî kai tide?

20. Tae-i ǃaroma da ǂgomǃgâsib ǀkha nî mî: “ǃKhūb ge a ti Hui-ao” di?

²⁰ Paulub tsî ǁîb ǀhōkha khami da ge sida tsîna ǃgomsin ǃnâ ra ǃkharu. ǁKhā ǁaeb ai da ge ǂan ǁkhoaǂgao da nî ǃkhaisa, Jehovab sida ǀkha hâ amaga. ǁÎb ge sida huiba Jesub tsî ǀhomǃgān ǃnâ-ū ra mā. Tsî i ga ǁîb di ǂâis ǀkha a ǀgau o, ob ge Jehovaba danakhoen ǃnâ-ūs tsîna ra huida. Tsî ǂguida âda ge a hōǃâ khamib ge Jehovaba ǁîb ǃanu gagab tsî ǃgâsan tsîna ra sîsen-ū în sida hui. ǁNā-amaga da ge Paulub khami ǂgomǃgâsib ǀkha ra mî: “ǃKhūb ge a ti Hui-ao, o ta ǃao tide; tare-e i kha khoe-e nî dī te?”—Heb. 13:6.