1, 2. 1) ¿Tlake ouij tijmatij tijchiuasej? 2) ¿Tlake tlajtlanili tijnankilisej?

¿TIKITSTOK tlake kichiua se okichpil kema kiiljuiaj ma kichiua se tlenijki uan amo kineki? Maske kikaki tlen itata kinauatia uan kimati kinamiki kitlepanitas, amo kineki kineltokas. Tlen kichiua, kinextia tlauel ouij kimati tlaneltokas. Kemantika tojuantij nojkia ya nopa techpano.

² Tlauel ouij tijmatij tikintlepanitasej katli kipiaj tlanauatili. Uan maske ipan ni tonali maseualmej amo tlatlepanitaj, Biblia techiljuia moneki tikintlepanitasej katli kipiaj tlanauatili (Proverbios 24:21). Yeka, tlaj tijnekij nojua ma techiknelijto toTeotsij, moneki tijchiuasej tlen ya technauatia. Ipan ni tlamachtili tijnankilisej ni tlajtlanili: ¿Kenke tlauel ouij tijmatij titlatlepanitasej? ¿Kenke Jehová kineki ma titlatlepanitakaj, uan tlake techpaleuis ma tijneltokakaj? ¿Kenijkatsa uelis tijnextisej nelia tikintlepanitaj katli kipiaj tlanauatili?

3, 4. ¿Kenke nochi maseualmej kimatij ouij tlatlepanitasej?

³ ¿Kenke tlauel ouij tikintlepanitasej katli kipiaj tlanauatili? Pampa titlajtlakolejkej uan pampa maseualmej katli kipiaj tlanauatili nojkia tlajtlakolejkej. Ni tlajtlakoli katli nochi tijpiaj pejki kema Adán uan Eva kiixpanokej toTeotsij ipan Xochimili Edén. Yeka ipan ni tonali nojkia  amo tijnekij tikintlepanitasej katli kipiaj tlanauatili (Génesis 2:15-17; 3:1-7; Salmo 51:5; Romanos 5:12).

⁴ Tlauel ouij tijmatij amo timoueyimatisej pampa nochi titlajtlakolchiuanij. Yeka maske miak xiuitl kuali tijtekipanojtokej toTeotsij, uelis timoueyimatisej uan titlaixpanosej. Kiampa kipanok Coré, ya eliyaya se israelejketl katli nojkia kiijiyouik miak tlaouijkayotl ininuaya sekinok toTeotsij itekipanojkauaj, uan maske achtoui kuali kitekipanok Jehová, teipa moueyimatki uan kiijixnamijki Moisés (Números 12:3; 16:1-3). Tlanauatijketl Uzías nojkia kiampa kipanok, ya tlauel moueyimatki, yeka tlaixpanok kema kalakito ipan teokali uan kichijki se tekitl tlen san kinamikiyaya kichiuasej nopa sacerdotes (2 Crónicas 26:16-21). ToTeotsij tlauel kintlatsakuiltik Coré uan Uzías pampa moueyimatkej. Tlen kinpanok techmachtia se tlamantli tlen tlauel ipati: moneki amo timoueyimatisej, pampa tlaj timoueyimatisej, amo tikintlepanitasej katli kipiaj tlanauatili.

5. ¿Tlake tlamantli tlen amo kuali kichijtokej miakej katli kipiaj tlanauatili?

⁵ Kemantika maseualmej katli kipiaj tlanauatili tetlaijiyouiltiaj uan kichiuaj tlen amo xitlauak, yeka sekinok ayokmo tlatlepanitaj. Uan nochipa kiampa kichijtokej, katli kipiaj tlanauatili nochipa kichiuaj tlen amo kuali (xijpoua Eclesiastés 8:9). Xikita tlen kipanok Saúl, maske kipiayaya kuali iyolo uan amo moueyimatiyaya kema Jehová kitlapejpenik ma tekichiua, teipa tlauel moueyimatki uan kinejki kimiktis David pampa tlauel kikualankaitak (1 Samuel 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11). Teipa, toTeotsij nojkia kitekitlalik David. Maske elki se kuali tlanauatijketl ipan altepetl Israel, nojkia kichijki tlen amo kuali. Kema kipixtoya tlanauatili kisiuakuilik Urías uan teipa tlanauatik ma kitlayakanaltikaj kampa tlateuiyayaj uan kiampa ma kimiktikaj (2 Samuel 11:1-17). Uajka,  nochi kichiuaj tlen amo kuali kema kipiaj tlanauatili pampa tlajtlakolejkej. Uan katli amo kitlepanitaj Jehová tlauel kichiuaj tlen amo kuali. Yeka kema se tlakatl katli eua Gran Bretaña kiijtok kenijkatsa nopa papas católicos kintlatsakuiltijkej miakej maseualmej, kiijkuilok: “Kema se akajya kipia se kentsi tlanauatili, kichiua tlen amo kuali, uan kema se akajya kipia miak tlanauatili, nelia kichiua miak tlamantli tlen tlauel amo kuali”. Yeka pampa miakej kiampa kichijtokej, uelis timoiljuiaj: “¿Kenke moneki tikintlepanitasej katli kipiaj tlanauatijkayotl?”.

6, 7. 1) Xikixtoma kenke tijtlepanitaj Jehová. 2) ¿Kema nojkia moneki tijneltokasej Jehová uan kej ajkia uelis tijchiuasej?

⁶ Onka eyi tlamantli tlen techpaleuia ma titlatlepanitakaj, se: pampa tikikneliaj Jehová, ome: pampa tikinikneliaj maseualmej uan eyi: pampa timoikneliaj. Ika nopa achtoui tlamantli tijnextiaj tlauel tikikneliaj Jehová uan yeka tijnekij tijyolpakiltisej (xijpoua Proverbios 27:11 uan Marcos 12:29 uan 30). Kema kiixpanokej toTeotsij ipan Xochimili Edén, Satanás kiijtok Jehová amo kinamiki tlanauatis, uan nama miakej maseualmej nojkia kiampa moiljuiaj, yeka amo kinekij toTeotsij ma kinyakana. Tojuantij amo kiampa tijchiuaj. Yeka tlauel tiyolpakij kema tijpouaj Apocalipsis 4:11, kampa kiijtoua san Jehová kinamiki tlanauatis ipan iluikaktli uan ipan Tlaltipaktli, yeka mojmostla timonejnemiltiaj kej ya kineki.

⁷ Tijtlepanitasej Jehová kiijtosneki tijneltokasej maske kemantika ouij tijchiuasej. Kej nopa okichpil katli tikijtojkej ipan achtoui párrafo ouij kimati kineltokas itata, kemantika nojkia tijmatij ouij tijneltokasej Jehová, pampa maske amo tijnekiskiaj tijchiuasej tlen technauatia, tijchiuaj pampa tlauel tikikneliaj. Xikilnamiki, Jesús nochipa kichijki tlen iTata kinauatik maske tlaijiyouik, yeka Jesús  kiiljuik iTata: “Amo xijchiua tlen na nijneki, san xijchiua tlen ta mopakilis” (Lucas 22:42).

8. 1) ¿Kenijkatsa tijnextiaj tijneltokaj Jehová, uan kenke amo tijnekij tijchiuasej kej israeleuanij? 2) ¿Tlake techpaleuis tijchiuasej tlen techtlajtolmakaj? (Xikita nopa recuadro “ ‘Xijtlakakili uan xijseli inintlajtol tlen mitstlakaualtiaj’”.)

⁸ Ipan ni tonali Jehová ayokmo kinnojnotsa itekipanojkauaj. Ya techiljuia tlake kineki ma tijchiuakaj ika Biblia uan ika se keskij toikniuaj. Yeka tlaj tikinneltokaj katli Jehová kintlapejpenijtok ma kipiakaj tlanauatili, tijnextisej nelia tijneltokaj Jehová. Tlaj amo tijneltokaj tlen inijuantij techtlajtolmakaj ika Biblia, tlauel tijyolkokosej Jehová kej kichijkej israeleuanij. Kema kiijixnamijkej Moisés, Jehová kiyolmatki kejuak yaya kiijixnamijkej (Números 14:26, 27).

9. Xikixnexti kenke moneki titlatlepanitasej tlaj nelia tikinikneliaj maseualmej.

⁹ Ome: nojkia titlatlepanitaj pampa tikinikneliaj maseualmej. Uelis tikijtosej pano sanse kej kichiuaj soldados. Kema nochi tlatlepanitaj, kuali kichiuaj ininteki. Uan tlaj se soldado ayokmo tlatlepanitas, nopa sekinok kiitasej uan nojkia ayokmo kinekisej tlatlepanitasej. Yeka tlaj nochi kiampa kichiuaskiaj, ayokmo ueliskiaj tekitisej sansejko yon ayokmo motlepanitaskiaj. Uelis kema tikilnamikij kenijkatsa tekitij soldados, nima timoiljuiaj kenijkatsa tlateuiaj uan tetlaijiyouiltiaj. Biblia miakpa kiijtoua Jehová yaya “toTeko tlen kinyakana iiluikaejkauaj ma tlatlanitij”, ni kiijtosneki Jehová nojkia kinpia itlateuijkauaj katli nochipa kichiuaj tlen kuali (1 Samuel 1:3). Biblia nojkia kiijtoua Jehová itekipanojkauaj kejuak soldados (Ezequiel 37:1-10). ToTeotsij kintlalijtok ueuejtlakamej ma kinyakanakaj itekipanojkauaj katli kejuak soldados. Yeka tlaj amo tikintlepanitaskiaj, sekinok toikniuaj nojkia amo kuali itstoskiaj (1 Corintios 12:14, 25, 26). Nojkia kiampa pano kema se telpokatl o ichpokatl ayokmo kintlepanita itatauaj, nochi ichampoyouaj moyolkokouaj. Yeka, tlauel  moneki ma titlatlepanitakaj pampa kiampa tijnextisej tikinikneliaj maseualmej.

10, 11. ¿Kenke moneki tijmatisej kenijkatsa techpaleuia titlatlepanitasej?

¹⁰ Eyi: titlatlepanitaj pampa timoikneliaj. Jehová nochipa techiljuia kenijkatsa techpaleuis tlaj tijneltokasej se akajya. Kema Jehová technauatia ma tikintlepanitakaj totatauaj, kiijtoua tiitstosej miak xiuitl uan tiyolpaktosej (Deuteronomio 5:16; Efesios 6:2, 3). Uan kiijtoua tlaj tikintlepanitasej ueuejtlakamej, inijuantij techpaleuisej amo ma tijtlauelkauakaj toTeotsij (Hebreos 13:7, 17). Uan tlaj tikintlepanitasej tlanauatianij, Jehová kiijtoua techmokuitlauisej (Romanos 13:4).

¹¹ Kema Jehová techiljuia kenijkatsa techpaleuia tlaj tikintlepanitaj katli kipiaj tlanauatili, amo ouij tijmatij titlatlepanitasej. Ma tikitakaj ajkia inijuantij moneki tikintlepanitasej.

12. ¿Tlake tekitl kimakatokej se tlakatl uan kenijkatsa moneki kichiuas?

¹² Jehová kichijtok ma tiitstokaj ininuaya tochampoyouaj, yeka ipan Biblia kiijtoua kenijkatsa kineki ma timotlepanitakaj uan kiampa kuali ma tiitstokaj (1 Corintios 14:33). Jehová kitekimakatok tlakatl ma kinyakana ichampoyouaj. Uan ya nojkia moneki kitlepanitas Jesucristo kej iTlayakanka, ni kinextis tlaj kinyakanas kej Jesús kinyakana toikniuaj ipan tlanechikoli (Efesios 5:23). Yeka kema se tlakatl kuali kinyakana ichampoyouaj, kichiua kej kinamiki kichiuas se kuali tlakatl. Uan amo moiljuia kualanis o kintlaijiyouiltis pampa yaya tlayakana. Se kuali tlakatl moneki teiknelis, kuali tenojnotsas uan amo kualantiuetsis. Nojkia moneki kiilnamikis san Jehová kipia miak tlanauatili maske kitekimakatok ma tlayakana.

13. ¿Tlake moneki kichiuas se siuatl uan kiampa kiyolpakiltis Jehová?

¹³ Se siuatl moneki kipaleuis iueue. Jehová nojkia kitekimakatok pampa Biblia kiijtoua nojkia moneki kintlalnamiktis ikoneuaj (Proverbios 1:8). Se siuatl moneki kiilnamikis amo kipia miak tlanauatili kej iueue. Moneki kipaleuis iueue kuali ma kinyakana ichampoyouaj. Nojkia, amo kinamiki kitlaijiljuis iueue o kiijtos yaya tlayakanas, yon amo kinamiki mochokilis  san pampa kinekis ma kimakakaj se tlenijki. Tlaj kemantika amo kipaktis tlen kiijtoua iueue, moneki kiiljuis ika tlatlepanitakayotl uan amo kualanis. Uan tlaj iueue amo momachtia Biblia, moneki kitlepanitas maske kemantika ouij, kiampa uelis kichiuas ma moyolpatla uan nojkia ma kitekipano Jehová (xijpoua 1 Pedro 3:1).

14. ¿Kenijkatsa konemej uelis kinyolpakiltisej inintatauaj uan Jehová?

¹⁴ Kema konemej kinneltokaj inintatauaj, kiyolpakiltiaj Jehová uan nojkia inintatauaj (Proverbios 10:1). Uan maske konemej itstoskiaj san iuaya ininnana o inintata, nojkia moneki kitlepanitasej. Kema kiampa pano, konemej kimatij moneki kipaleuisej ininnana o inintata uan kiyolchikauasej. Kema tetajmej uan konemej kichiuaj tlen Jehová kinnauatijtok, nochi kuali itstokej uan yolpaktokej, kej nopa nojkia kitlepanitaj Jehová, katli kichijtok ma tiitstokaj sansejko (Efesios 3:14, 15).

15. 1) ¿Kenijkatsa nojkia tijnextiaj tijtlepanitaj Jehová? 2) ¿Tlake textos techpaleuis tikinneltokasej toikniuaj katli tlayakanaj? (Xikita nopa recuadro “ Ma tikinneltokakaj katli tlayakanaj ipan tlanechikoli”.)

¹⁵ Jehová kitekimakatok iKone Jesús ma kinyakana itekipanojkauaj ipan tlanechikoli (Colosenses 1:13). Uan Jesús nojkia kitekimakatok nopa “tlalnamijkatlatekipanojketl tlen nelia temachtli” ma kinpaleui Jehová itekipanojkauaj ika miak tlamachtili tlen kinpaleuia amo ma kikauakaj toTeotsij (Mateo 24:45-47). Katli kinyakanaj Jehová itlajtoltemakauaj o nopa “tlalnamijkatlatekipanojketl” kichiuaj kej kema itstoyaj nopa achtoui Cristo itokilijkauaj. Inijuantij kintlajtolmakaj ueuejtlakamej uan kiniljuiaj tlake kinamiki kichiuasej, yeka kintitlanij se keskij toikniuaj tlen tepaxalouaj ipan tlanechikoli katli kiniljuiaj tlake uelis kichiuasej. Yeka tlaj tikinneltokaj ueuejtlakamej, tijnextiaj tijneltokaj Jehová (xijpoua 1 Tesalonicenses 5:12 uan Hebreos 13:17).

16. ¿Kenke kiijtoua Biblia Jehová kintlapejpenia ueuejtlakamej ika itonal?

¹⁶ Maske nopa ueuejtlakamej uan tlapaleuianij nojkia tlajtlakolejkej uan mokuapolouaj, tlauel techpaleuiaj. Jehová kintlalijtok ni tlakamej ma kinpaleuikaj itekipanojkauaj uan kiampa kuali ma kitekipanokaj (Efesios 4:8). Biblia kiijtoua Jehová kitekiuia “itonal” kema kintlapejpenia (Hechos 20:28). Yeka kema se toikni kineki kiselis se tekitl ipan tlanechikoli, moneki kichiuas tlen kiijtoua Biblia, pampa ni amochtli toTeotsij kichijki ma moijkuilo ika itonal (1 Timoteo 3:1-7, 12; Tito 1:5-9). Teipa kema ueuejtlakamej kiitaj tlaj ni toikni nelia kichiua tlen kiijtoua Biblia, momaijtouaj uan kitlajtlaniaj Jehová ma kinyakana ika itonal, kiampa kimatisej tlaj uelis kimakasej nopa tekitl.

17. ¿Kenke motsontsakuaj tosiuaikniuaj kema kichiuaj se tekitl ipan tlanechikoli?

 ¹⁷ Ipan tlanechikoli onka miak tekitl tlen san ueuejtlakamej uan tlapaleuianij kichiuaj, kej tlanechikoli kema tlajtolmoyauatij. Kemantika toikniuaj katli kinamiki kichiuasej ni tekitl amo uelij, yeka kiniljuiaj sekinok toikniuaj tlakamej katli moatsonpoliuiltijtokej ma kichiuakaj. Uan tlaj amo itstok yon se toikni katli moatsonpoliuiltijtok, uajka se tosiuaikni uelis kichiuas ni tlanechikoli. Ni tosiuaikni moneki motsontsakuas, pampa ni tekitl kinamiki kichiuas se tlakatl (1 Corintios 11:3-10). * Kema se siuatl motsontsakua amo kiijtosneki amo kipatiitaj. Kema motsontsakua, kinextia kineltoka Jehová, pampa ya kiijtoua ma timotlepanitakaj ininuaya tochampoyouaj uan ipan tlanechikoli.

18, 19. 1) ¿Kenijkatsa tikixtomaskia tlen kiijtoua Romanos 13:1-7? 2) ¿Kenijkatsa tijnextiaj tikintlepanitaj tekichiuanij?

¹⁸ Katli nelia Cristo itokilijkauaj kichiuaj kampeka kineltokasej tlen kiijtoua Romanos 13:1-7 (xijpoua). Ipan ni texto kiijtoua itstokej “tekiuejmej” o tlanauatianij. Jehová nojkia kinkaua ma tekichiuakaj ni tlakamej pampa kineki ma kinpaleuikaj maseualmej. ¿Kenijkatsa uelis tikintlepanitasej? Kema tijchiuaj tlen tlanauatiaj. Yeka titlaxtlauaj impuestos, tikijkuilouaj tlen melauak kema moneki timoamaijkuilosej, nojkia tijneltokaj tlen techiljuiaj ma tijchiuakaj kema tijpiaj se tekitl o seyok tlamantli. Uan tikinneltokaj kema technauatiaj ma tijchiuakaj se tlenijki tojuantij o tochampoyouaj. Uan tlaj technauatiskiaj amo ma tijneltokakaj Jehová, uajka amo tikinneltokaskiaj. Uelis tikijtosej kej nopa apóstoles: “Moneki tijneltok[a]sej  toTeko Dios achtoui uan axtlakamej” (Hechos 5:28, 29; ipan iamayo 42, xikita nopa recuadro “ ¿Ajkia kinamiki nijneltokas?”).

¹⁹ Nojkia moneki tikintlepanitasej tekichiuanij kema tikinnojnotsaj. Se tonali apóstol Pablo kiteljuijkej uan kiuikakej kampa itstoya tlanauatijketl Herodes Agripa uan nopa tekichijketl Festo, uan maske Pablo kimatiyaya ni omej tlauel tlajtlakolchijtoyaj, kinnojnotski ika tlatlepanitakayotl (Hechos 26:2, 25). Tlaj tiitstosej iixpa se tlanauatijketl o se tekichijketl, moneki tikintlepanitasej kej kichijki Pablo. Toikniuaj telpokamej o ichpokamej nojkia moneki tlatlepanitasej kampa momachtiaj. Nojkia, amo san tikintlepanitaj katli kikauaj ma tijtekipanokaj Jehová, nojkia tikintlepanitaj katli techkualankaitaj. Yeka, amo san toikniuaj moneki kiitasej titlatlepanitaj, nojkia sekinok katli amo momachtiaj Biblia (xijpoua Romanos 12:17 uan 18; 1 Pedro 3:15).

20, 21. ¿Tlake panos tlaj titetlepanitasej?

²⁰ Amo kinamiki tikintlepanitasej san se keskij. Biblia techiljuia: “Xikintlepanitakaj nochi tlakamej” (1 Pedro 2:17). Miakej maseualmej tlauel kinpaktis kema kiitasej tikintlepanitaj, pampa ipan ni tonali miakej ayokmo tlatlepanitaj. Tlaj kiampa tijchiuasej, tijneltokasej tlen Jesús kiijtok: “Xijkauakaj ma kauani inmotlauil ininixtla tlakamej uan kiitasej tlen kuali inkichiuaj uan kiueyichiuasej inmoTata tlen itstok ipan iluikak” (Mateo 5:16).

²¹ Ipan ni tonali miakej maseualmej katli kuali ininyolo, kinekij kimatisej tlen nelnelia tlamachtia Biblia. Yeka, tlaj sekinok maseualmej kiitasej tikintlepanitaj tochampoyouaj, toikniuaj uan tekichiuanij, uelis nojkia kinekisej kitekipanosej toTeotsij. ¡Nelia tlauel kuali tlaj kej nopa panoskia! Uan maske amo panoskia nopa, moneki tikilnamiktosej tlen tijchiuaj tlauel kiyolpakiltia Jehová, uan ya nojkia nojua techiknelijtos.