1, 2. ¿Kenke Jesús kiijtok tlen ijkuilijtok ipan Juan 4:35, 36?

KEMA yajkej Galilea, Jesús uan itokilijkauaj panokej ipan miak mili kampa kitoktoyaj trigo uan pejtoya xochiyoua (Juan 4:3-6). Nopa trigo ayamo ueliskiaj kipixkasej pampa kipolouayaya naui metstli. Uelis yeka amo kikuamachilijkej kema Jesús kiniljuik: “Xikitakaj [...], se pixkistli tlen kualtitojka” (xijpoua Juan 4:35, 36). ¿Kenke kiampa kiijtok?

² Jesús kamanaltiyaya tlen seyok “pixkistli”, monekiyaya kejuak kinsentilisej maseualmej. Ma timoiljuikaj tlake panotoya. Maske Judíos amo kinekiyayaj kinitasej samariaeuanij, Jesús kikamanaljuijtoya se siuatl samariaejketl katli kuali kitlakakilik. Uan kema Jesús kiijtok “se pixkistli tlen kualtitojka”, miakej samariaeuanij monechkauijtiualayayaj kampa itstoya pampa kinekiyayaj kimatisej ajkia eliyaya nopa tlakatl katli kamanaltitoya iuaya nopa siuatl (Juan 4:9, 39-42). Se amochtli kiijtoua: “Pampa nopa maseualmej kinekiyayaj kimatisej sekinok tlamantli [...] kinextik eliyaya kejuak se pixkistli tlen kualtitojka”.

3. ¿Kenke nojua kuali titlajtolmoyauasej tlaj tikinitasej maseualmej kej Jesús kinitayaya?

³ Tojuantij, ¿kenijkatsa tikinitaj maseualmej katli tikinkamanaljuiaj? ¿Tikinitaj kejuak eliskiaj nopa trigo tlen moneki tijpixkasej? Tlaj kena, uajka panos ni tlamantli. Se: tijchiuasej kampeka nimantsi titlajtolmoyauasej. Se pixkistli amo uejkaua miak tonali, yeka amo kinamiki san timotonalpolosej. Ome: tiyolpakisej tlaj tijchiuasej kampeka tlauel titlajtolmoyauasej. Biblia kiijtoua: “Pakij pixkanij kema onka miak pixkistli” (Is.  9:3). Uan eyi: moneki tikitasej sejse maseuali kej se akajya katli uelis mochiuas Jesús itokilijka, yeka ma tijpatlatiakaj kej tijkamanaljuiaj se maseuali katli kineki techtlakakilis.

4. ¿Tlake tijyekosej tlen Pablo?

⁴ Maske uelis itokilijkauaj moiljuijkej samariaeuanij amo moyolpatlaskiaj, Jesús amo kiampa moiljuik. Ya kimatiyaya teipa mochiuaskiaj itokilijkauaj. Kiampa moneki tikinitasej maseualmej katli itstokej kampa titlajtolmoyauaj. Pablo kinextik kenijkatsa uelis tijchiuasej. Ipan ni tlamachtili tijyekosej eyi tlamantli tlen Pablo kichijki. Se, kiixmatiyaya se kentsi tlake kineltokayayaj nopa maseualmej. Ome, kikuamachiliyaya tlen kinekiyayaj kimatisej. Uan eyi, moiljuiyaya teipa mochiuaskiaj Cristo itokilijkauaj.

5. ¿Kenke Pablo kinkuamachiliyaya katli kitlakakiliyayaj ipan sinagoga?

⁵ Pablo tlauel kipaktiyaya tlajtolmoyauas ipan sinagogas. Kema itstoya ipan Tesalónica, “eyi samano [kinkamanaljuik] israelitajmej” katli mosentilijkej nopaya uan kinixtomilik toTeotsij iTlajtol (Hech. 17:1, 2). Tlauel kipaktiyaya itstos ipan sinagoga pampa kiiskaltijkej kej judío (Hech. 26:4, 5). Pampa kikuamachiliyaya tlen judíos moiljuiyayaj, kimatiyaya kenijkatsa kinkamanaljuis (Filip. 3:4, 5).

6. ¿Kenke nopa maseualmej katli kitlakakilijkej Pablo ipan sinagoga amo eliyayaj sanse ika katli kinpantik ipan tianguis?

⁶ Kema katli kikualankaitayayaj kikixtijkej tlen Tesalónica uan teipa tlen Berea, Pablo yajki Atenas. Nopaya “yajki ipan nopa israelita teopamitl mojmostla para [kinkamanaljuis] israelitajmej uan tlakamej tlen axisraelitajmej tlen kitlepanitakej toTeko” (Hech. 17:17). Uan kema tlajtolmoyajki ipan tianguis, kinpantik sekinok maseualmej, kej ixtlamatinij uan sekinok katli nojkia amo eliyayaj judíos. Inijuantij kiitakej kej se “tlamachtili yankuik” tlen Pablo kiixtomayaya. Yeka, kiiljuijkej: “Titlamachtia tlamantli tlen axkema tijkaktokej”.

7. Kej kiijtoua Hechos 17:22, 23, ¿kenijkatsa Pablo kipatlak kej tlajtolmoyauayaya?

⁷ (Xijpoua Hechos 17:22, 23). Pablo kipatlak kej kinkamanaljuik katli amo eliyayaj judíos ipan Atenas, uan amo sanse kinixtomilik kej katli itstoyaj ipan sinagoga. Uelis achtoui kuali moiljuik tlake kineltokayayaj ipan Atenas. Kuali tlajtlachixki uan kiampa kiitak tlake onkayaya uan nojkia kiitak tlake kineltokayayaj. Teipa, kuali moiljuik ipan se tlamantli tlen inijuantij kineltokayayaj uan kenijkatsa ueliskia kinixtomilis ika toTeotsij iTlajtol. Se  ixtlamatketl katli kuali kitlachilia tlen kiijtoua Biblia, kiijtok ni tlamantli tlen Pablo: “Ya eliyaya judío uan se Cristo itokilijka, uan kiitak kenijkatsa nopa griegos amo kiueyichiuayayaj judíos ininTeotsij, ‘katli eliyaya melauak’, uan kinejki kinnextilis [...] inijuantij nojkia kiixmatiyayaj nopa Teotsij tlen ya kiniljuiyaya”. Uajka, Pablo kipatlak kej tlajtolmoyauayaya. Kiniljuik nopa maseualmej tlen Atenas ya kinkamanaljuiyaya tlen “nopa tekojtli” katli kinekiyayaj kiueyichiuasej maske amo kiixmatiyayaj. Maske nopa maseualmej amo kiixmatiyayaj toTeotsij iTlajtol, Pablo amo kema moiljuik amo ueliskiaj kiixmatisej. Ya kinitak kej nopa trigo katli ya ueliskia kipixkasej, uan yeka kitemolik kenijkatsa kinkamanaljuis.

8. 1) ¿Tlake techpaleuis tijmatisej tlen maseualmej kineltokaj? 2) ¿Kenijkatsa uelis tijnankilisej se akajya kema kiijtos ya kipia ireligión?

⁸ Kej Pablo, nojkia kuali ma titlajtlachiakaj. Moneki tikitasej se keski tlamantli tlen kinextis tlake kineltoka se maseuali katli itstok kampa titlajtolmoyauaj. ¿Kiuiyonijtok o kitlalijtok se tlamantli ipan ichaj? ¿Uelis kej motokaxtia, kej moyoyontia, kej mokualchijchiua o kej kamanalti kinextia tlake religión kipia? Uelis kemantika inijuantij techiljuiaj tlake religión kipixtokej. Se tosiuaikni katli eli precursora especial, kiniljuia: “Na amo niuala nimitspatiliki moreligión, san nijneki nikamanaltis mouaya tlen...”.

9. ¿Tlake tlamachtili uelis tijtekiuisej tlen se maseuali nojkia kineltoka?

⁹ Kema se akajya tlauel tlaneltoka ipan ireligión, ¿tlake tlamachtili uelis tijtekiuisej? Ma tijtemokaj se tlamachtili katli ya nojkia kineltoka. Uelis san setsi teotsij kiueyichiua uan kineltoka Jesús kinmakixtik maseualmej o kineltoka se tonali tlamis tlen amo kuali. Ma tijtekiuikaj tlamachtili tlen ya nojkia kineltoka uan kiampa kipaktis tlen tikixtomilisej ipan Biblia.

10. ¿Tlake moneki tijchiuasej, uan kenke?

¹⁰ Uelis se maseuali amo kineltoka nochi tlen kimachtiaj ipan ireligión. Yeka, kema tijmatisej tlake religión kipia, ma tikitaj tlake kineltoka. David, katli tlatekipanoua kej precursor especial ipan Australia, kiijtoua: “Ipan ni tonali, maseualmej kineltokaj tlen tlamachtia ininreligión uan tlen maseualmej tlamachtiaj”. Se tosiuaikni katli eua Albania, uan itoka Donalta, kiijtoua: “Kemantika tikamanaltij ika maseualmej katli kiijtouaj kipiaj ininreligión. Maske kiampa kiijtouaj, inijuantij amo tlaneltokaj ipan toTeotsij”. Uan se misionero tlen Argentina kiijtoua sekij katli tlaneltokaj ipan trinidad amo kineltokaj tlaj toTeotsij, Jesús uan itonal elij sanse maseuali. Uan nojua kiijtoua: “Tlaj tijmatis tlake  kineltoka, uajka uelis tikixtomilis tlen ya kipaktia”. Yeka, ma tikikaj tlake kineltokaj maseualmej. Kiampa, sanse kej Pablo, tijmatisej kenijkatsa tijkamanaljuisej “sejse tlakatl” (1 Cor. 9:19-23).

11. Kej kiijtoua Hechos 14:14-17, ¿kenijkatsa Pablo kinyoltilanki maseualmej tlen Listra?

¹¹ (Xijpoua Hechos 14:14-17). Pablo kiitayaya tlake kinekiyayaj kimatisej katli kinkamanaljuiyaya, uan yeka ya nopa kiniljuiyaya. Kema tlajtolmoyajki ipan Listra, maseualmej amo miak kimatiyayaj tlen Biblia tlamachtia. Yeka, Pablo kiniljuik tlen inijuantij kiixmatiyayaj, kej kema pixkayayaj uan kema maseualmej kinekiyayaj itstosej ika pakilistli. Kitekiuik tlajtoli uan neskayotl tlen nima kikuamachilijkej.

12. ¿Kenijkatsa uelis tijmatisej tlake kipaktis se maseuali uan tijpatlasej tlen tikiljuiskiaj?

¹² Ma tijchiuakaj kampeka tijmatisej tlake kinpaktis maseualmej uan ma tikinkamanaljuikaj tlen nopa tlamantli. ¿Kenijkatsa uelis tijmatisej tlake kineki kimatis se maseuali kema tijkamanaljuiaj o kema tiitstokej ichaj? Moneki kuali titlajtlachiasej kampa itstok. Uelis kiyejyekchiua kampa xochitoktok, kipoua se amochtli, kikualchijchiua icarro o kichiua seyok tlamantli. Uelis tikamanaltisej tlen nopa maseuali kichiua (Juan 4:7). Kej moyoyontia nopa maseuali uelis techpaleuis tijmatisej: kanke eua, tlake tekitl kichiua o tlaj kipaktia kiitas kampa mauiltiaj. Se toikni tlen itoka Gustavo kiijtoua: “Pejki nijkamanaljuia se telpokatl katli kipixtoya 19 xiuitl, ipan iyoyo kipixtoya se tlaixkopinkayotl tlen se akajya katli tlauel kiixmatij pampa uika. Nijtlatsintokik tlen kipixtoya ipan iyoyo, uan ya kiijtok kipaktiyaya kej uika nopa maseuali. Pampa kiampa nijchijki nechpaleuik ma nijmachti ika Biblia, uan nama eli se toikni”.

13. ¿Kenijkatsa uelis tikinyoltilanasej kema tikinnextilisej maseualmej kenijkatsa titlamachtiaj?

¹³ Kema tikiljuisej se akajya tlaj kineki momachtis ika Biblia, ma tikiljuikaj se keski  tlamantli tlen kipaktis o kiyoltilanas. Uan ma tikixtomilikaj kenijkatsa kipaleuis tlaj momachtis (Juan 4:13-15). Se siuatl kipaktik tlen kiixtomilik tosiuaikni Hester uan yeka kiiljuik ma pano kalijtik. Kema tosiuaikni kiitak kiuiyonijtoya se diploma kampa kiijtouayaya nopa siuatl kinmachtiyaya konemej, kiiljuik tojuantij titlamachtiaj ika Biblia ipan ininchaj maseualmej uan ipan tlanechikoli. Nopa siuatl kinejki momachtis, ualmostla yajki ipan tlanechikoli uan teipa yajki ipan se ueyi tlanechikolistli tlen se tonali. Ya moatsonpoliuiltik kema panok se xiuitl. Ma timoiljuikaj: “¿Tlake kinekij kimatisej o kinpaktia maseualmej katli nikinpaxaloua? ¿Uelis nikinnextilis kenijkatsa titlamachtiaj ika Biblia uan ma kinpakti tlen nikinnextilia?”.

14. ¿Kenijkatsa moneki tikinmachtisej sejse maseualmej?

¹⁴ Tlaj tijmachtiaj se maseuali, uajka achtoui kuali ma timomachtikaj nopa tlamachtili tlen tikinixtomiliaj. Kuali ma tikilnamiktokaj kenijkatsa elij nopa maseualmej uan tlake kinpaktia. Ma timoiljuikaj tlake textos tijpouilisej, tlake videos tijnextilisej uan ika tlake neskayotl uelis tikixtomilisej tlen Biblia tlamachtia. Ma timotlajtlanikaj tlake tlamantli kipaktis nopa maseuali uan tlake asis ipan iyolo (Prov. 16:23). Ipan Albania, se siuatl momachtiyaya iuaya se precursora katli motokaxtia Flora. Nopa siuatl kiijtok: “Nimoiljuia amo moyolkuisej katli miktokej”. Tosiuaikni amo kichiualtik ma kineltoka nopa tlamachtili. Flora kiijtoua: “Nikitak monekiyaya kuali kiixmatis toTeotsij, katli kitenkaua moyolkuisej katli miktokej”. Uajka, nochipa kema kimachtiyaya, Flora kiixtomiliyaya kenijkatsa Jehová tlauel teiknelia, tlalnamiki uan kipia tetikayotl. Teipa, nopa siuatl kineltokak ika nochi iyolo nopa tlamachtili. Nama kitekipanoua toTeotsij ika miak pakilistli.

15. 1) Kej kiijtoua Hechos 17:16-18, ¿tlake tlamantli tlen kichiuayayaj katli euayayaj Atenas amo kipaktiyaya Pablo? 2) ¿Kenke amo moiljuik inijuantij amo ueliskiaj mochiuasej Cristo itokilijkauaj?

¹⁵ (Xijpoua Hechos 17:16-18). Maske katli euayayaj Atenas kinueyichiuayayaj teotsitsij tlen amo melauakej, tlauel momekatiyayaj uan kineltokayayaj tlen ixtlamatinij tlamachtiyayaj, Pablo amo moiljuik inijuantij amo ueliskiaj kitokilisej Jesús. Uan nojua kinmachtik maske miakej kitlaijiljuijkej. Ya nojkia mochijki Cristo itokilijka maske kichijki ni tlamantli: “Achtouia nikauilmatiyaya itoka Cristo. Achtoui nikintlaijiyouiltiyaya itlakauaj uan nelia nimosisiniyaya” (1 Tim. 1:13). Jesús moiljuik Pablo kena ueliskia mochiuas itokilijka, uan Pablo nojkia kiampa kinitak maseualmej tlen Atenas. Tlauel kuali tlen kichijki, pampa miakej mochijkej Cristo itokilijkauaj (Hech. 9:13-15; 17:34).

16, 17. ¿Tlake kinextia nochi maseualmej uelis mochiuasej Cristo itokilijkauaj?

¹⁶ Ipan achtoui siglo, miakej maseualmej mochijkej Cristo itokilijkauaj. Kema Pablo kintlajkuiljuilik katli itstoyaj ipan Corinto, kiijtok miakej tlen nopa maseualmej amo kuali eliyayaj uan tlauel momekatiyayaj. Uan kiijtok: “Ama toTeko inmechpajpajki tlen inmotlajtlakoljuaj” (1 Cor. 6:9-11). ¿Timoiljuiskia nopa maseualmej kipatlaskiaj ininnemilis uan mochiuaskiaj Cristo itokilijkauaj?

¹⁷ Ipan ni tonali miakej maseualmej kinekij kipatlasej ininnemilis uan mochiuasej Cristo itokilijkauaj. Se precursora especial katli motokaxtia Yukina uan eua Australia, kiitak nochi maseualmej ueliskiaj kineltokasej tlen Biblia tlamachtia. Se tonali itstoya kampa tlanamakaj uan kiitak se ichpokatl motlalilijtoya miak tatuajes uan tlauel kojkoxtaltik moyoyontijtoya. Yukina kiijtoua: “Amo nimantsi  nijnejki nikamanaltis iuaya. Uan kema nijkamanaljuik, nikitak kinekiyaya kimatis tlen Biblia tlamachtia, pampa se keski tatuajes tlen motlalilijtoya kiijtouayaya se keski tlajtoli tlen Salmos”. Nopa ichpokatl pejki momachtia Biblia uan pejki yaui tlanechikoli. *

18. ¿Kenke amo kinamiki timoiljuisej se maseuali amo kema elis Jesús itokilijka?

¹⁸ Kema Jesús kiijtok nopa trigo ueliskia kipixkasej, ¿kinekiyaya kiijtos nochi kitokiliskiaj? Amo. ToTeotsij iTlajtol ipa kiijtojtoya san se keskij tlaneltokaskiaj ipan Jesús (Juan 12:37, 38). Ya ueliyaya kiita tlake moyoliljuiyayaj maseualmej (Mat. 9:4). Maske kimajtoya nopa, ya nochi kinkamanaljuik ika miak pakilistli uan mosentlalik kinpaleuis katli nelia tlaneltokakej ipan ya. Tojuantij amo tiuelij tikitaj tlen maseualmej moyoliljuiaj, yeka moneki tijchiuasej kampeka amo timoiljuisej se akajya amo kema mochiuas Jesús itokilijka. Kualtiaskia tikinitasej kejuak ya eliskiaj itokilijkauaj. Marc, se misionero katli tlatekipanoua Burkina Faso, kiijtoua: “Maseualmej katli nimoiljuia kuali tlaneltokasej, teipa ayokmo momachtiaj. Uan katli nimoiljuiyaya amo uejkauaskiaj momachtisej, inijuantij kena kuali tlaneltokatokej. Nikitstok tlauel moneki tijkauasej Jehová ma techyakana ika itonal”.

19. ¿Kenijkatsa kinamiki tikinitasej maseualmej kampa titlajtolmoyauaj?

¹⁹ Uelis timoiljuiskiaj amo miakej nopa maseualmej katli elij kejuak nopa trigo tlen ya uelis tijpixkasej. Ma tikilnamikikaj Jesús kiniljuik itokilijkauaj maseualmej itstokej keja se pixkistli tlen kualtitojka. Inijuantij uelis kipatlasej ininnemilis uan elisej Cristo itokilijkauaj. Jehová tlauel kinpatiita nopa maseualmej (Hag. 2:7, TNM). Tlaj tikinitaj kej Jehová uan Jesús kinitaj, uajka tijchiuasej kampeka tijkuamachilisej tlake kinpano uan tlake kinpaktia o kinekij kimatisej. Uan tikinitasej kejuak ya eliskiaj toikniuaj uan amo timoiljuisej amo kema uelis mochiuasej Cristo itokilijkauaj.