1. ¿Kenke babiloniaeuanij kiitakej Daniel amo nesiyaya sanse kej sekinok telpokamej?

 KEMA Daniel eliyaya telpokatl, babiloniaeuanij kiuikakej uejka uan kiitakej amo eliyaya sanse kej nopa sekinok telpokamej. Ya kuali nesiyaya uan kipiayaya chikaualistli pampa ichampoyouaj tlauel pankisayayaj (1 Sam. 16:7). Yeka, babiloniaeuanij kinejkej kimachtisej uan kiampa eliskia kej nopa babiloniaeuanij katli tlauel pankisayayaj (Dan. 1:3, 4, 6).

2. ¿Kenijkatsa Jehová kiitayaya Daniel? (Ezequiel 14:14).

² Jehová kiikneliyaya Daniel pampa kuali monejnemiltiyaya, uan amo pampa kuali nesiyaya o pampa tlauel pankisayaya. Kiampa tijmatij pampa kema Daniel kipiayaya se 20 xiuitl, Jehová kiijtok eliyaya kej Noé uan Job, katli amo kema kitlauelkajkej uan nochipa kitekipanojkej (Gén. 5:32; 6:9, 10; Job 42:16, 17; xijpoua Ezequiel 14:14). Maske Daniel itstoya miak xiuitl uan kipanok miak tlamantli, Jehová nochipa kiiknelik (Dan. 10:11, 19).

3. ¿Tlake tikitasej ipan ni tlamachtili?

³ Ipan ni tlamachtili tikitasej ome kuajkuali tlamantli tlen kinextik Daniel ipan inemilis, uan yeka Jehová tlauel kipatiitak. Achtoui tikitasej tlake kiijtosneki ni ome kuajkuali tlamantli uan kenijkatsa kinextik Daniel. Teipa tikitasej tlake kipaleuik ma kinexti ni kuajkuali tlamantli ipan inemilis, uan kenijkatsa uelis tijchiuasej kej ya. Maske ni tlamachtili kintlajtolmaka telpokamej, nochi uelis tijyekosej miak tlamantli.

4. Xikijto kema Daniel achtoui kinextik amo majmaui.

⁴ Maseualmej katli mosemakaj kichiuasej se tlenijki, kemantika nojkia majmauij. Maske kiampa kiyolmatij, kichiuaj kampeka kichiuasej tlen xitlauak. Daniel eliyaya se telpokatl katli amo majmauiyaya. Ma tikitakaj kenijkatsa ompa kinextik amo majmauiyaya. Achtoui kinextik kema panotoya ome xiuitl babiloniaeuanij kitsontlamiltijtoyaj Jerusalén. Se tonali, tlanauatijketl Nabucodonosor kitemijki se ueyi teteyotl. Uan kinnauatik nochi tlalnamijkatlakamej tlen Babilonia uan nojkia Daniel, ma kiiljuikaj tlen kitemiktoya uan tlake kiijtosnekiyaya. Tlaj amo kiiljuiskiaj, kinmiktiskia (Dan. 2:3-5). Daniel monekiyaya moisiuiltis pampa ueliskia kinmiktisej miakej. Yeka kiiljuik nopa tlanauatijketl “ma kimaka se ome tonali para uelis kipouiliskia itemik” (Dan. 2:16). Daniel monejki kinextis kuali tlaneltoka uan amo majmaui. ¿Kenke? Pampa Biblia amo kiijtoua tlaj Daniel ipa kiixtontoya se temiktli. Daniel kamanaltik ininuaya iuampoyouaj Sadrac, Mesac uan Abednego b uan “kiniljuik ma kitlajtlanikaj Toteko Dios tlen itstok iluikak para ma kintlasojtla uan ma kinnextili ni tlamantli tlen axaka kimati” (Dan. 2:18). Jehová kintlakakilik uan kipaleuik Daniel ma kiixtoma nopa temiktli. Yeka, ¡ya uan iuampoyouaj amo kinmiktijkej!

5. ¿Kema Daniel sampa kinextik amo majmaui?

⁵ Kema Daniel ya kiijtojtoya tlake kiijtosnekiyaya tlen Nabucodonosor kitemijki, sampa monejki kinextis amo majmaui. Se tonali, Nabucodonosor sampa kitemijki seyok tlamantli, nama kiitak se ueyi kuauitl. Daniel amo majmajki uan kiiljuik tlake kiijtosnekiyaya tlen kitemiktoya. Nojkia kiiljuik kuatlapoloskia o kuauiuitiskia uan ayokmo tlanauatiskia se keski xiuitl (Dan. 4:25). Nabucodonosor ueltoskia moiljuis Daniel kiijixnamikiyaya uan tlanauatijtoskia ma kimiktikaj, pero Daniel amo majmajki uan kiiljuik nochi.

6. ¿Tlake kipaleuik Daniel amo ma majmaui?

⁶ Daniel amo majmajki pampa uelis kipaleuik tlen kichijkej itatauaj kema eliyaya piltelpokatsi. Itatauaj kineltokayayaj nopa tlanauatili tlen Jehová kinmakatoya uan yeka  kimachtijkej (Deut. 6:6-9). Daniel amo san kimatiyaya nopa matlaktli tlanauatili, nojkia kimatiyaya sekinok tlamantli. Yeka kimatiyaya tlake ueliskiaj kikuasej israeleuanij uan tlake amo (Lev. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13). c Nojkia, kimatiyaya tlake kinpanotoya israeleuanij uan tlake kinpanoyaya kema amo tlaneltokayayaj (Dan. 9:10, 11). Nochi tlen kipanok ipan inemilis, kipaleuik ma motemachi Jehová uan iluikaeuanij nochipa kipaleuiskiaj (Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19).

7. ¿Tlake sekinok tlamantli kipaleuik Daniel amo ma majmaui? (Nojkia xikita tlaixkopinkayotl).

⁷ Daniel momajtoya momachtia tlen kiijkuilojtoyaj teokamanalouanij, kej Jeremías. Yeka, kimatki judíos nechka tlakuepiliskiaj Jerusalén (Dan. 9:2). Uelis kema kiitayaya kenijkatsa moaxitiyaya tlen Jehová kiijtojtoya, kipaleuiyaya más ma motemachi ipan Jehová. Uan kema se akajya motemachia ipan Jehová, amo tleno kimakasi (nojkia xikita Romanos 8:31, 32, 37-39). Maske nochi ni tlamantli kipaleuik, tlauel kipaleuik pampa nochipa momaijtouayaya (Dan. 6:10). Kiiljuiyaya Jehová itlajtlakoljuaj, tlen kiyolmatiyaya uan kitlajtlaniyaya ma kipaleui (Dan. 9:4, 5, 19). Daniel eliyaya kej tojuantij, pero amo majmajki pampa momachtiyaya, momaijtouayaya uan motemachiyaya ipan Jehová.

8. ¿Tlake techpaleuis amo ma timajmauikaj?

⁸ Maske totatauaj amo majmauij, amo kiijtosneki nojkia tielisej kej inijuantij. Tojuantij moneki tijchiuasej kampeka amo timajmauisej. Eli kej kema tijnekij tijyekosej se yankuik tlamantli. Tlaj tijnekij kuali tijchiuasej, moneki kuali tijtlachilisej katli techmachtia uan nojkia kiampa tijchiuasej. Tlaj tijnekij amo timajmauisej, moneki kuali tijtlachilisej tlake kichiuaj katli amo majmauij uan kiampa tijchiuasej. ¿Tlake techmachtia tlen kichijki Daniel? Moneki kuali timomachtisej Biblia, timomaijtosej ika nochi toyolo, timouampojchiuasej iuaya Jehová uan timotemachisej ya nochipa techpaleuis. Tlaj kiampa tijchiuaj, amo timajmauisej kema tikixnamikisej se tlaouijkayotl.

9. ¿Kenijkatsa techpaleuia kema amo timajmauij?

⁹ Tlaj amo timajmauij tlauel techpaleuis. Ma timoiljuikaj tlen kipanok Ben, d katli eua Alemania. Kampa momachtiyaya, nochi tlaneltokayayaj ipan evolución uan moiljuiyayaj amo nelia kema Biblia kiijtoua toTeotsij techchijchijki. Se tonali, kikajkej ma kiixtoma kenke kineltoka toTeotsij tlachijchijki. Ya amo majmajki uan kiixtonki nochi tlen kineltoka. ¿Tlake panok teipa? Ya kiijtoua: “Katli nechmachtiyaya kuali nechtlakakilik uan kinmakak nopa sekinok telpokamej tlen nimomachtik”. ¿Tlake kichijkej katli ininuaya momachtiyaya Ben? Ya kiijtoua: “Miakej kuali nechtlakakilijkej uan kiijtojkej kinpaktik tlen nikixtonki”. Tlen kipanok Ben kinextia katli amo majmauij uelis kichiuasej ma kintlepanitakaj sekinok. Nojkia uelis kichiuasej ma kinekikaj kiixmatisej Jehová. Tlauel techpaleuis tlaj tijchiuaj kampeka amo timajmauisej.

10. ¿Tlake kiijtosneki nopa tlajtoli “tlaiknelili tlen amo tetlauelkaua”?

¹⁰ Ipan Biblia, nopa tlajtoli hebreo tlen motlajtolkuepa “tlaiknelili tlen amo tetlauelkaua”, kiijtosneki kema se akajya amo tetlauelkaua  pampa tlauel teiknelia. Miakpa motekiuia ni tlajtoli kema kinextia kenijkatsa toTeotsij kiniknelia itekipanojkauaj. Ni tlajtoli nojkia motekiuia kema moixtoma kenijkatsa moikneliaj toTeotsij itekipanojkauaj (2 Sam. 9:6, 7). Jehová kinextia ni kuali tlamantli uan ya kineki tojuantij nojkia kiampa ma tijchiuakaj. Kej panotias tonali, uelis más timosentlalisej amo kema titetlauelkauasej. Kiampa kichijki teokamanalojketl Daniel.

11. ¿Tlake tlaouijkayotl kiixnamijki Daniel kema kipiayaya kipano 90 xiuitl? (Xikita tlaixkopinkayotl ipan ipantsajka).

¹¹ Daniel amo kema kitlauelkajki Jehová. Pero kipanok se tlaouijkayotl kema ya kipixtoya kipano 90 xiuitl. Ipan nopa tonali, tlayakanayayaj medos uan persas ipan Babilonia uan tlanauatiyaya Darío. Se keskij tekichiuanij tlauel kikualankaitayayaj Daniel uan amo kitlepanitayayaj Jehová, yeka kitemolijkej kenijkatsa kimiktisej. Kiiljuijkej Darío ma kitlali se tlanauatili kampa Daniel kinextiskia ajkia kineltokayaya: Jehová o nopa tlanauatijketl. San monekiyaya amo momaijtos 30 tonali, kiampa kinextiskia kipaleuiyaya nopa tlanauatijketl uan kichiuayaya kej sekinok maseualmej. Daniel amo kitlauelkajki Jehová, yeka kimajkajkej kampa leones. Pero Jehová kimanauik uan kiteochijki pampa amo kitlauelkajki (Dan. 6:12-15, 20-22). ¿Tlake uelis techpaleuis amo ma tijtlauelkauakaj Jehová sanse kej Daniel?

12. ¿Tlake kipaleuik Daniel amo ma kitlauelkaua Jehová?

¹² Tlaj amo tijnekij tijtlauelkauasej Jehová, moneki tlauel tikiknelisej. Daniel amo kema kitlauelkajki, pampa tlauel kiikneliyaya. Kiampa kichijki pampa moyoliljuiyaya kenijkatsa Jehová kinextiyaya kuajkuali tlamantli (Dan. 9:4). Nojkia, Daniel moyoliljuiyaya kenijkatsa Jehová kipaleuijtoya ya uan nojkia judíos (Dan. 2:20-23; 9:15, 16).

13. 1) ¿Tlake tlaouijkayotl kiixnamikij toikniuaj telpokamej? Xikijto se neskayotl (nojkia xikita tlaixkopinkayotl). 2) ¿Tlake uelis tikijtos tlaj mitstlajtlanisej tlaj tikinpaleuiaj katli mosiuanekij o motlakanekij? (Xikita ipan jw.org nopa video “Kichiuasej tlen xitlauak, [yeka] onkas tlaseuilistli”).

¹³ Sanse kej Daniel, toikniuaj telpokamej nojkia kiixnamikij tlaouijkayotl pampa maseualmej amo kitlepanitaj Jehová yon itlanauatiljuaj. Uelis se keskij kinkualankaitaj katli kiikneliaj toTeotsij uan kintetsopaj pampa kinekij ma kitlauelkauakaj Jehová. Kiampa  kipanok Gabriel, katli eua Australia. Kema eliyaya se piltelpokatsi, kiixnamijki se ueyi tlaouijkayotl kampa momachtiyaya. Katli kinmachtiyaya kintlajtlanik tlake kichiuaskiaj tlaj se ininuampo kiniljuiskia motlakaneki o mosiuaneki. Kiniljuik ma moketsakaj ipan se pamitl katli kinpaleuiyayaj uan ipan seyok pamitl katli amo. Gabriel kiijtoua: “San na uan seyok toikni iyoka timoketskej”. Gabriel tlauel ouij kimatki pampa monejki kinextis amo kitlauelkaua Jehová. Ya kiijtoua: “Nojua poliuiyaya miak para tikisasej, uan nochi telpokamej uan hasta katli techmachtiyaya techtlaijiljuiyayaj uan techpinajtiyayaj. Nijchijki kampeka amo nikualanis uan nikinixtomilis tlen nijneltoka, pero amo kinejkej nechtlakakilisej”. ¿Kenijkatsa kiyolmatki Gabriel? Ya kiijtoua: “Maske amo nechpaktik pampa nechpinajtijkej, tlauel niyolpajki pampa amo nijtlauelkajki Jehová uan amo nimajmajki kema nikijtok tlen nijneltoka”.

14. ¿Tlake techpaleuis amo kema ma tijtlauelkauakaj Jehová?

¹⁴ Sanse kej Daniel, tlaj tikikneliaj Jehová ika nochi toyolo, amo kema tijtlauelkauasej. Tlaj tijnekij tikiknelisej, moneki kuali tikixmatisej. Uan kiampa uelis tijchiuasej tlaj tikitasej tlen kichijchijtok (Rom. 1:20). Tlaj nojua titelpokatl, ¿tlake uelis mitspaleuis más xikikneli uan xijtlepanita Jehová? Ipan nopa tlaxeloli “¿Se akajya kichijchijki?”, eltok videos uan tlamachtili tlen uelis tikitas. Nojkia uelis timomachtis nopa pilamochtsitsij ¿Es la vida obra de un Creador? uan El origen de la vida. Xikita tlen kiijtok Esther, se ichpokatl katli eua Dinamarca: “Tlauel nechpaktia tlen kiijtoua ni pilamochtsitsij. Amo kiijtoua tlake moneki tijneltokas, san kinextia se keski tlamantli uan teipa ta uelis tikitas tlaj tijneltokas”. Ben, katli tikijtojkej ipan párrafo 9, kiijtoua: “Ni tlamachtili nechpaleuik más kuali ma nitlaneltoka, pampa kinextia toTeotsij kichijchijki nochi tlen onka”. Kema ya tijpojtos ni tlamachtili, tikitas toTeotsij nelia kichijchijki nochi, sanse kej kiijtoua Apocalipsis 4:11: “Ta tiToteko Dios tlen onpano tiueyi. Nochi chikaualistli tijpia. Kinamiki ma timitsnextilikaj nochi tlatlepanitakayotl. Kinamiki para san ta ma timitsueyichiuakaj. Ta tijchijchijki nochi tlen onka”. e

15. ¿Tlake sekinok tlamantli techpaleuis más kuali timouampojchiuasej iuaya Jehová?

¹⁵ Tlaj timomachtiaj tlen Jesús kichijki, nojkia techpaleuis más ma tikiknelikaj Jehová. Kiampa kichijki tosiuaikni Samira, katli eua Alemania. Ya kiijtoua: “Más nikiknelik Jehová pampa nimomachtik tlen kichijki Jesús”. Kema Samira eliyaya siuapil, amo kineltokayaya tlaj Jehová yolpakiyaya o tlaj kiyolmatiyaya sekinok tlamantli. Pero amo kiampa moiljuiyaya tlen Jesús. Ya kiijtoua: “Nechpaktiyaya tlen kichiuayaya Jesús pampa kinikneliyaya konemej uan sekinok amo ouij kimatiyayaj mouampojchiuasej iuaya”. Kema kiixmajtiajki Jesús, más mouampojchijtiajki iuaya Jehová. ¿Kenke? Samira kiijtoua: “Ika yolik nijkuamachilik Jesús eliyaya sanse kej iTata. Uan nikitak Jehová kiualtitlanki iKone pampa nojkia kinekiyaya kuali ma tikixmatikaj” (Juan 14:9). Telpokatl, tlaj tijneki kuali timouampojchiuas iuaya Jehová, moneki tijchiuas kampeka kuali tikixmatis iKone. Tlaj kiampa tijchiuas, más tikiknelis Jehová uan amo kema tijtlauelkauas.

16. ¿Kenijkatsa techpaleuia kema amo titetlauelkauaj? (Salmo 18:25; 37:28).

¹⁶ Maseualmej katli amo tetlauelkauaj,  uejkauaj mouampojchijtokej ininuaya sekinok (Rut 1:14-17). Uan tlaj amo tijtlauelkauaj Jehová, tijpiasej tlaseuilistli. ¿Kenke? Pampa Biblia kiijtoua ya amo kema kintlauelkauas iuampoyouaj katli amo kitlauelkauaj (xijpoua Salmo 18:25; 37:28). Tlauel tiyolpakij pampa Jehová kineki mouampojchiuas touaya maske amo tlauel topati. ¡Nelia eli se ueyi tlateochiualistli! Yon se tlaouijkayotl, yon se tokualankaitaka o mikilistli uelis kichiuas ayokmo ma timouampojchiuakaj iuaya (Dan. 12:13; Luc. 20:37, 38; Rom. 8:38, 39). Tlauel techpaleuis tlaj tijchiuasej kej Daniel uan amo tijtlauelkauasej Jehová.

17, 18. ¿Tlake sekinok tlamantli uelis tijyekosej tlen Daniel?

¹⁷ Ipan ni tlamachtili san tikitakej kenijkatsa Daniel amo majmajki uan amo kitlauelkajki Jehová. Pero nojkia uelis tijyekosej sekinok tlamantli ika tlen kipanok. Se neskayotl, Jehová kichijki ma kiita se keski tlamantli maske amo kochtoya uan nojkia kema tlatemijki. Nojkia, kipaleuik ma kiixtoma se keski tlamantli tlen teipa panos. Miak teokamanali ya moaxitik, uan sekinok nojua poliui moaxitis uan kipatlas tonemilis.

¹⁸ Ipan tlamachtili 34, moixtomas ome teokamanali tlen eltok ipan amochtli Daniel. Tlaj kuali tijkuamachilisej, techpaleuis kuali ma tijtlapejpenikaj tlen tijchiuasej. Nojkia techpaleuis amo ma timajmauikaj uan amo ma tijtlauelkauakaj Jehová, kiampa uelis tikixnamikisej tlaouijkayotl tlen nechka tijpiasej.