Kuali tiitstosej ininuaya sekinok tlaj tikiniljuisej ma techtlapojpoljuikaj

“Tlauel techpaleuia kema tikiniljuiaj sekinok ma techtlapojpoljuikaj. Kema maseualmej kiampa kichiuaj, kisenkauaj ika kuali se kuesoli, amo onka tlauilankayotl, nojkia kinpaleuia tlanauatianij ma kiitakaj kema amo kuali kichiuaj se tlamantli uan kinpaleuia maseualmej kuali ma mouikakaj”, kiampa kiijtok Deborah Tannen, katli kinamakatok miak tlamantli tlen kiijkuilojtok uan nojkia katli momachtia miak tlajtoli, tlen Universidad de Georgetown, tlen eltok Washington, D.C.

Biblia kinextia kema ika nochi toyolo tikiljuiaj se akajya ma techtlapojpoljui, techpaleuia sampa kuali ma timouikakaj iuaya. Kiampa kinextia nopa tlapoualistli tlen Jesús kiijtok, tlen nopa telpokatl katli kistej ichaj. Kema nopa telpokatl tlakuepilik, ika nochi iyolo kiiljuik itata ma kitlapojpoljui, nopa tetaj kitlapojpoljuik uan kuali kiselik (Lucas 15:17-24). Tlaj tijnekij tikiljuisej se akajya ma techtlapojpoljui, moneki amo timoueyimatisej, tikiljuisej techyolkokoua tlen tijchijkej uan tijnextisej nelia tijnekij ma techtlapojpoljui. Katli amo moueyimati, amo motechtia kema mokuapoloua uan kiiljuia ma kitlapojpoljui katli kiyolkokok.

Tlauel techpaleuia kema tikiljuiaj se akajya ma techtlapojpoljui

Abigail, katli itstoya ipan altepetl Israel, tlalnamikiyaya uan kinextik kenijkatsa techpaleuia kema tikiljuiaj se akajya ma techtlapojpoljui. Ni uelis tikitasej kema tlajtlanki ma kitlapojpoljuikaj maske amo eliyaya itlajtlakol. Nopa panok kema David itstoya ipan nopa uaktok tlali, ya uan itlateuijkauaj kinmokuitlauijtoyaj itlapialjuaj Nabal, iueue Abigail. Kema David kiniljuik se keskij katli itstoyaj iuaya ma kitlajtlanitij Nabal atl uan pantsi, Nabal kinkualankanankilik. David tlauel kualanki, yeka kinsentilik se cuatrocientos itlateuijkauaj pampa kinekiyaya kinteuiti Nabal uan katli itstoyaj ichaj. Kema Abigail kimatki, yajki kinamikito David, uan kema kiitak motlankuaketski iixpa uan kiiljuik: “Tate, nopa tlajtlakoli ma uetsi ipan na ika nochi tlen panotok. Pero nimitstlajtlania xijtlakakili se tlalochtli tlen nimitsiljuis”. Teipa Abigail kiiljuik David nochi tlen panotoya, kimakak tlakualistli uan atl. Uajka David kiiljuik: “Uelis timokuepas mochaj uan axtimajmauis pampa axnijmiktis moueue. Nijtlapojpoljuijtok keja tinechtlajtlanijtok” (1 Samuel 25:2-35).

Abigail amo moueyimatki uan kiiljuik David ma kitlapojpoljui pampa amo kuali tlen kichijtoya iueue. Tlen kichijki, kinpaleuik nochi katli itstoyaj ichaj. David kitlaskamatilik Abigail pampa kipaleuik amo ma temikti. Maske Abigail amo kinchiuilijtoya tlen amo kuali David uan nopa tlakamej katli yajkej ichaj, kiniljuik ma kitlapojpoljuikaj uan nopa kinpaleuik ayokmo ma mokualanikaj.

Apóstol Pablo nojkia kimatiyaya kema kinamiki kiniljuis sekinok ma kitlapojpoljuikaj. Se tonali monejki momanauis ininixpa tekichiuanij ipan Sanedrín, kampa kintlajtolsenkauayayaj judíos. Nopa sumo sacerdote Ananías tlauel kualanki ika tlen Pablo kiijtok, yeka kinnauatik katli itstoyaj inechka ma kimakilikaj ipan ikamak. Pablo kiiljuik: “ToTeko ma mitsmakilis ta, tijpia ome moxayak. Tiitstok nikaj para tinechtlajtolsenkaua keja kiijtouaj Tlanauatili uan tikinixpano nopa Tlanauatili pampa titlanauatik ma nechmakilikaj”. Kema se keskij katli nopaya itstoyaj kiiljuijkej kikamaijixnamiktoya nopa sumo sacerdote, apóstol Pablo nima kiniljuik ma kitlapojpoljuikaj. Kiijtok: “Noikniuaj, axnijmatiyaya tlaj yajaya eliyaya nopa ueyi totajtsi. Tlaj nijmajtoskia, axnikijtojtoskia pampa ijkuilijtok ipan iTlajtol toTeko: ‘Amo xijtlaijiljui se tlayakanketl ipan motlakauaj’ ”(Hechos 23:1-5).

Pablo amo mokuapolojtoya pampa katli tetlajtolsenkauayayaj amo kinamikiyaya tetlaijiyouiltisej. Maske kiampa, kiniljuik ma kitlapojpoljuikaj pampa amo kimatiyaya tlaj eliyaya sumo sacerdote, uan uelis sekinok kiitakej amo tlatlepanitak. a Kema Pablo kiijtok ma kitlapojpoljuikaj, kipaleuik ma kitlakakilikaj katli nopaya itstoyaj. Pablo kimatiyaya katli tetlajtolsenkauayayaj ipan nopa Sanedrín amo sanse tlamantli kineltokayayaj, yeka kiijtok kitlajtolsenkauayayaj pampa kineltokayaya moyolkuisej katli miktokej. Uan pampa kiampa kiijtok, pejkej moxelouaj uan se keskij fariseos pejkej kipaleuiaj Pablo (Hechos 23:6-10).

¿Tlake techmachtia tlen kichijkej Pablo uan Abigail? Tlen kichijkej, kinextia kema tikiljuiaj se akajya ma techtlapojpoljui, techpaleuia kuali ma timokamanaljuikaj iuaya. Tlaj kiampa tijchiuaj, techpaleuis ma tiitstokaj ika tlaseuilistli ininuaya sekinok. Uajka, kema timokuapolouaj uan tikiljuiaj se akajya ma techtlapojpoljui pampa tijyolkokojkej, techpaleuis kuali ma timokamanaljuikaj uan ma tijsenkauakaj nopa kuesoli.

“Na amo tleno nijchiuilijtok”

Kema tijmatij se akajya moyolkokojtok ika tlen tikijtojkej o tijchijkej, uelis timoiljuisej nopa maseuali amo techkuamachilik o tlauel yolkentsi. Maske uelis kiampa timoiljuiaj, ma tikilnamikikaj tlen Jesús kiniljuik itokilijkauaj: “Intla timoketsa kampa itlaixpa para tijmakas toTeko se tlakajkaualistli uan ipan nopa tlalochtli tikilnamikis para moikni kualani mouaya, uajka amo xijmaka nopa tlakajkaualistli. Xijkaua motlakajkaualis ipan tlaixpamitl uan xia achtoui para ta uan moikni ma ximotlapojpoljuikaj uan ximoyoltlalikaj ika tlen panok. Uan uajka, kena, ximokuepa para tijmakas toTeko nopa tlakajkaualistli” (Mateo 5:23, 24).

Se neskayotl, ximoiljui se toikni moiljuia tijyolkokok. Maske uelis timoiljuia amo tleno tijchiuilik, Jesús kiijtok ma tiakaj uan ma timoyoltlalikaj iuaya. Nopa tlajtoli griego katli Jesús kitekiuik nikaj kiijtosneki “kema omej maseualmej mokualaniaj, uan nochi omej kichiuaj se tlamantli pampa kinekij kisenkauasej nopa kuesoli” (Diccionario expositivo de palabras del Antiguo y del Nuevo Testamento exhaustivo, de W. E. Vine). Uajka, kema se akajya mokualania iuaya seyok, uelis nochi omej kipiaj inintlajtlakol pampa mokuapolouaj uan elij tlajtlakolejkej. Kema kiampa pano, moneki inijuantij omej kichiuasej se tlamantli uan kiampa kisenkauasej nopa kuesoli.

Tlauel moneki nima tikiljuisej se akajya ma techtlapojpoljui uan amo ajkia kipeualtik o ajkia mokuapolok. Kema Pablo kimatki se keskij Cristo itokilijkauaj tlen Corinto moteljuiyayaj ika tekichiuanij pampa mokualaniyayaj kema motlanejtiyayaj tomij uan ika sekinok tlamantli, ya kiniljuik: “Achi kuali san xikijiyouikaj tlen moikni mitschiuilijtok” (1 Corintios 6:7). Ika tlen Pablo kiijtok kinejki kiijtos Cristo itokilijkauaj amo kinamikiyaya moteljuisej ika tekichiuanij kema amo kipiayayaj se ueyi kuesoli iuaya seyok toikni, uan kinextik se tlamantli tlen tlauel ipati: monekiyaya kuali mouikasej ininuaya toikniuaj uan amo kinamikiyaya kiitasej ajkia mokuapolok. Tlaj tikilnamiktosej tlen kiijtoua ni texto techpaleuis amo ouij tijmatisej tikiniljuisej sekinok ma techtlapojpoljuikaj.

Xijnexti nelnelia mitsyolkokoua tlen tijchijki

Se keskij maseualmej tlauel kitekiuiaj nopa tlajtoli tlen ika kiiljuiaj se akajya ma kintlapojpoljui. Se neskayotl, ipan Japón, tlauel kitekiuiaj nopa tlajtoli sumimasen. Ni tlajtoli kitekiuiaj kema kiiljuiaj se akajya ma kintlapojpoljui uan nojkia kema se akajya kitlaskamati se tlenijki, kiampa kinextia pinaua pampa amo uelis kikuepilis tlen kichijki nopa maseuali. Uan pampa tlauel kitekiuiaj ni tlajtoli uan kiijtosneki miak tlamantli, uelis sekij moiljuiaj kema se akajya kiijtoua ma kitlapojpoljui amo kichiua ika nochi iyolo. Ipan sekinok altepemej uelis nojkia kiampa momajtokej kichiuaj kema kiiljuiaj se akajya ma kintlapojpoljui.

Maske amo sanse tlajtoli tikamanaltij, kema tikiniljuiaj sekinok ma techtlapojpoljuikaj, moneki tijchiuasej ika nochi toyolo. Tlen tikijtosej uan kej tikijtosej, moneki kinextis nelnelia techyolkokoua tlen tijchijkej. Kema Jesús kinmachtik itokilijkauaj ipan se tepetl, kiijtok: “Xikijtokaj xitlauak ‘kena, nijchiuas’ o ‘axnijchiuas’, pero intla intlatestigojketsaj, axkuali inkichiuaj, uan kej ni Axkualtlakatl kineki xijchiuakaj” (Mateo 5:37). Xijnexti ika tlen tijchiua nelnelia mitsyolkokoua tlen tijchijki. Ma timoiljuikaj ipan ni tlamantli: se tlakatl katli kichixtoya tlaxtlauas kampa kisaj aviones kiiljuik nopa siuatl katli itstoya iixpa ma kitlapojpoljui pampa kitakanik ika imaleta. Se kentsi teipa, kema nejnenkej maseualmej, nopa tlakatl sampa kitakanik nopa siuatl, uan ika tlatlepanitakayotl sampa kiiljuik ma kitlapojpoljui. Kema sampa panok nopa, katli iuaya yauiyaya nopa siuatl kiiljuik nopa tlakatl, tlaj nelnelia kiyolkokouayaya tlen kichijtoya, monekiyaya kichiuas kampeka ayokmo kitakanis. Uajka, kema tikiljuiaj se akajya ma techtlapojpoljui ika tlen tijchijkej, moneki tijchiuasej kampeka ayokmo kiampa tijchiuasej.

Tlaj tijnekij tikiljuisej se akajya nelnelia techyolkokoua tlen tijchiuilijkej, moneki tijkuamachilisej nelia timokuapolojkej, tikiljuisej ma techtlapojpoljui uan tijchiuasej kampeka ayokmo sampa tijchiuasej. Uan katli moyolkokojtok, moneki kichiuas kampeka kinekis techtlapojpoljuis (Mateo 18:21, 22; Marcos 11:25; Efesios 4:32; Colosenses 3:13). Maske kemantika ouij tijmatisej timotlapojpoljuisej iuaya se akajya pampa titlajtlakolejkej, tlauel techpaleuis tlaj tikiljuisej ma techtlapojpoljui.

Kema amo kinamiki tikiniljuisej ma techtlapojpoljuikaj

Maske tlauel techpaleuia kuali ma tiitstokaj uan kuali ma tijyolmatikaj kema tikiljuiaj se akajya ma techtlapojpoljui, se katli tlalnamiki kimati amo nochipa kinamiki kiampa kichiuas. Se neskayotl, se akajya amo kiampa kichiua kema sekinok kinekij ma kiixpano toTeotsij. Kema Jesús itstoya ipan Tlaltipaktli, “más moiknonejki para senkistok kichiuas tlen iTata kinekiyaya” uan kimiktijkej ipan se kuauitl (Filipenses 2:8). Maske kiampa kichijki, Jesús amo kema kiniljuik sekinok ma kitlapojpoljuikaj pampa kichiuayaya tlen toTeotsij kineki, maske kitlaijiyouiltiskiaj. Nojkia, kema nopa sumo sacerdote kiiljuik Jesús: “Nimitsnauatia xijtestigojketsa toTeko Dios tlen itstok. Uan xitechiljui tlaj tiiKone toTeko uan tlaj tiCristo tlen toTeko kiijtok techtitlaniliskia”. Jesús amo kiiljuik ma kitlapojpoljui, ya kinankilik: “Kena, na niCristo. Uan nojkia nimitsiljuia, teipa innechitasej na tlen niMokuepki Tlakatl kema nimoseuijtos inejmatl toTeko Dios tlen kipia nochi chikaualistli. Uan innechitasej kema niualasok ipan mixtli tlen iluikak” (Mateo 26:63, 64). Kej tikitaj, Jesús amo kema kinejki kiixpanos iTata Jehová, yeka amo kiiljuik nopa sumo sacerdote ma kitlapojpoljui.

Cristo itokilijkauaj kinextiaj kintlepanitaj katli kipiaj tlanauatili. Maske kintlepanitaj, amo kiniljuiaj tekichiuanij ma kintlapojpoljuikaj pampa kichiuaj tlen toTeotsij kineki uan nojkia pampa kinikneliaj toikniuaj (Mateo 28:19, 20; Romanos 13:5-7).

Kema nochi kuali timouikasej

Ipan ni tonali, nochi timokuapolouaj pampa Adán techpanoltilik tlajtlakoli (Romanos 5:12; 1 Juan 1:10). Kiampa panok, pampa Adán uan Eva amo kineltokakej Jehová. Kema ya kinchijchijki eliyayaj xitlauakej uan amo kipiayayaj tlajtlakoli, uan toTeotsij kiijtojtok maseualmej sampa itstosej kej achtouia. Kitlamiltis tlajtlakoli uan nochi tlen amo kuali (1 Corintios 15:56, 57).

Ximoiljui tlen panos teipa. Kema Santiago, itepotsikni Jesús, kiijtok kenijkatsa kinamiki tikamanaltisej, kiijtok: “Intla se tlakatl ueli monauatis para axkema kiixpanos seyok ika tlen kiijtoua, uajka yajaya senkistok se kuali tlakatl uan nojkia kuali ueli kinauatis itlakayo para axtlajtlakolchiuas” (Santiago 3:2). Kema ayokmo tijpiasej tlajtlakoli, ayokmo monekis tikiniljuisej sekinok ma techtlapojpoljuikaj pampa ayokmo titeyolkokosej. Kuali tijnauatisej totlakayo “para axtlajtlakolchiuas”. ¡Tlauel kuali tiitstosej kema ayokmo tielisej titlajtlakolejkej! Nojkia nochi kuali timouikasej. Ipan ni tonali ayamo kiampa tiitstokej, yeka tlaj tikiljuiaj se akajya ma techtlapojpoljui pampa tijyolkokojkej, techpaleuis kuali ma timouikakaj iuaya.

[Tlatsintla kiijtoua]

[Tlaixkopinkayotl]

¿Tlake techmachtia tlen Pablo kichijki?

[Tlaixkopinkayotl]

Kema ayokmo tijpiasej tlajtlakoli, nochipa tiitstosej ika tlaseuilistli ininuaya sekinok