1, 2. 1) ¿Keniuj peuak nemilis kemej namikuanij? 2) ¿Toni xa kiajsikamatkej yekinika namikuanij? (Xikonita taixkopin ipeujyan tamachtilis.)

NOYAMPA, taltikpakneminij monamiktiaj. Sayoj ke ¿keniuj peuak nemilis kemej namikuanij, uan keyej moixtalij? Tikmatiskej nejin techpaleuis maj tikitakan kemej moneki nemilis kemej namikuanij uan nochi tein kuali tein kiualkui. Keman Dios kichijchiuak Adán, kinauatij maj kintaliliani inintokay tapialmej. Adán kiitak ke onkaya tapialueuet uan tapialsiuat, “sayoj ke takat amo kipiaya se tapaleuijkej kemej itamajsikayo”. Yejua ika Dios kichiuak maj Adán kochini uan ika se ielchikiuj kichijchiuak se siuat uan kimakak Adán kemej inamik. Ijkon peuak nemilis kemej namikuanij (xikonixtajtolti Génesis 2:20-24). Kemej tikitaj, nemilis kemej namikuanij se inetetayokolil Jiova.

² Miak xiujmej satepan, Jesús no kijtoj tein Jiova kijtoj itech Xochital tein moajsia Edén: “Tagat ma kinkaua itatajtsin uan inanajtsin uan ma mosentali iuan isiuau. Uan in ome mokauas sanse” (Mat. 19:4, 5). Kemej Dios kichijchiuak Eva ika se ielchikiujomiyo Adán, yejuan xa kiajsikamatkej ke Jiova kinekia maj  nochipa senyetonij. Yejuatsin amo keman kinekik maj namikuanij mokauakan nion maj aksa kipia ome inamik oso okachi.

3. ¿Keyej Dios kiixtalij nemilis kemej namikuanij?

³ Adán semi kiyolpaktiaya kipias inamik, akin satepan kitokaytij Eva. Yejua katka itapaleuijkauj uan itamajsikayo. Nejin kijtosnekia ke Eva kipiaya kualneskayomej tein Adán amo kipiaya sayoj ke kintelpaleuiskia maj kuali neminij. Adán uan Eva tel yolpakiskiaj (Gén. 2:18). Se taman tein kinextia keyej moixtalij nemilis kemej namikuanij yejua porin monekia momiakiliskej taltikpakneminij (Gén. 1:28). Uan maski konemej kintasojtaskiaj inintatuan, satepan kinkauaskiaj porin no monamiktiskiaj uan kinpiaskiaj ininkalyetouanij. Taltikpakneminij momiakiliskiaj uan tapaleuiskiaj maj mochiua se xochital.

4. ¿Toni panok iniuan yekinika namikuanij?

⁴ Yekinika nemilis kemej namikuanij ijtakauik keman Adán uan Eva amo kitakamatkej Jiova. “Kouat ten ne achtopa ipa nentiuits”, oso Satanás, kikajkayauak Eva uan kiluij ke komo kikuaya itakilo “kouit tein kiixnextia taixmatilis ika tein kuali uan tein amo kuali”, kiixmatiskia se taman tein kipaleuiskia maj kiixpejpena tein kuali uan tein amo kuali. Eva kinextij ke amo kipoujkaitaya Adán kemej itaixyekankauj keman kikuaj koujtakilot porin amo kinemilij achto kiluis inamik. Uan Adán amo kitakamatik Dios keman kikuaj takilot tein inamik kimakak (Apoc. 12:9; Gén. 2:9, 16, 17; 3:1-6).

5. ¿Toni techmachtia kemej Adán uan Eva kinankilijkej Jiova?

⁵ Keman Jiova kintajtanij Adán uan Eva toni kichiujkaj, Adán kitajtakoltij Eva. Yejua kijtoj: “Siuat akin tinechmakak maj nouan yeto, yejua nechmakak itakilo kouit, yejua ika nikuaj”. Uan Eva kitajtakoltij kouat (Gén. 3:12, 13). ¡Tel amo kuali kemej motenpaleuijkej! Adán uan Eva amo kitakamatkej Jiova uan kiixnamikkej. Yejua ika, yejuatsin kintatsakuiltij. ¿Toni techmachtia tein amo kuali tein kichiujkej Adán uan Eva? Ke komo namikuanij kinekij nochipa yolpakiskej, moneki kitakamatiskej Jiova uan tanankiliskej ika tein kichiuaskej.

6. ¿Keniuj tikonmelauaskia Génesis 3:15?

⁶ Maski Satanás takuejmolchiuak ompa Edén, Jiova kichiuak tein tapaleuiskia maj taltikpakneminij uelikan kichiakan tein kuali satepan. Nejin ixnesi itech yekinika tajtolmej itech Biblia tein kinextiaj tein mochiuaskia satepan (xikonixtajtolti Génesis 3:15). Nejin tajkuilol kijtoua ke itechkopa ‘ikonetsin’ se “siuat”, Jiova kiixpolos Satanás. Nejin siuat kinixnextia millones ángeles akin tel kuali mouikaj iuan Dios. Yejua ika Biblia kijtoua ke tamatij kemej inamik yejuatsin. Jiova kiixpejpenaskia semej nejin ángeles maj kiixpolo Satanás uan maj kichiua maj akin tatakamatiskej kipiakan tein Adán uan Eva kipolojkej. Yejuan uelis nemiskej nochipaya nikan taltikpak, ijkon kemej Jiova yekinika kiixtalijka (Juan 3:16).

7. 1) ¿Toni panouani iniuan namikuanij satepan ke taixnamikkej Adán uan Eva? 2) ¿Toni kinnauatia Biblia namikuanij?

 ⁷ Kemej Adán uan Eva taixnamikkej kinualkuilij miak kuejmolmej yejuan uan nochin namikuanij. Kemej neskayot, Eva uan nochin siuamej tel tajyouiskiaj keman yoliskia se ininkonetsin. Uan no, kitelnekiskiaj maj inintakauj kintasojta. Uan no, takamej kinitaskiaj ininnamik kemej amo teyi chiuanimej uan kemansa hasta kintajyouiltiskiaj, kemej axkan tikitaj (Gén. 3:16). Jiova kijtoua itech Biblia ke takamej moneki kinixyekanaskej ininchankauan ika netasojtalis uan ke siuamej moneki kipoujkaitaskej tanauatil tein kipia ininnamik (Efes. 5:33; xikonita kampa kijtoua “Tein okachi momelaua”). Keman tokniuan namikuanij kichiuaj tein sejse moneki kichiuas, amo semi kipiaj kuejmolmej.

8. Xikonijto keniuj katka nemilis kemej namikuanij itech itonaluan Adán hasta keman mochiuak Tetsaujkakiouit.

⁸ Adán uan Eva kipiakej konemej achto ke momikiliskiaj (Gén. 5:4). Yekinika ininkonetsin yejua Caín. Yejua monamiktij iuan se siuat akin katka ichankauj. Uan semej ikoneuan Caín katka Lamec, yekinika takat akin moijtoua ke kipiak ome siuamej (Gén. 4:17, 19). Itech itonaluan Adán hasta itonaluan Noé, amo miakej kiueyichiujkej Jiova. Sekin akin tatakamatkej katkaj Abel, Enoc, uan Noé uan ichankauan. Biblia kijtoua ke itech itonaluan Noé, ángeles “peuak kiitaj ke ininichpochuan taltikpakneminij kuakualtsitsin katkaj. Yejua ika peuak kinkuij kemej ininnamik nochin akin kinixpejpenkej”. Kemej amo ixyetok maj ángeles monamiktikan, konemej akin kinpiakej iniuan nejon siuamej katkaj tel uejueyin uan tateuianij, akin moixmatiaj kemej nefilim. Itech nejon tonalmej, “taltikpakneminij kitelchiuayaj tein amo kuali itech taltikpak” uan nochipa tanemiliayaj itech tein amo kuali (Gén. 6:1-5).

9. 1) ¿Toni kichiuak Jiova iniuan akin amo yolkualmej itech itonaluan Noé? 2) ¿Toni techmachtia nejon?

⁹ Jiova kinixpoloj taltikpakneminij akin amo yolkualmej ika se tetsaujkakiouit. Achto, Noé kinmatiltij tein yaya kinpanoti. Yejua ika Biblia kijtoua ke Noé “tanojnotstinemia ika ten melauak tajtoltsin” (2 Ped. 2:5). Sayoj ke taltikpakneminij amo kikakkej porin okachi kitayekanaltiayaj okseki taman, kemej monamiktiskej. Jesús kijtoj ke totonaluan yeskiaj kemej itonaluan Noé (xikonixtajtolti Mateo 24:37-39). Axkan, tikinmatiltijtokej taltikpakneminij ke Jiova kiixpoloti tein amo kuali uan toni tatiochiualismej kiualkuis iTekiuajyo Dios. Sayoj ke miakej amo techkakij. ¿Toni techmachtia tein panok itech Tetsaujkakiouit? Ke okseki taman kemej se monamiktis oso se kinpias konemej moneki maj amo techelkaualtikan ke itonal Jiova amo uejkaua ejkos.

10. 1) ¿Keniuj kiitayaj auilnemilis itech miak xolalmej? 2) ¿Keniuj Abrahán uan Sara kikaujkej se kuali neskayot kemej namikuanij?

¹⁰ Noé uan eyi ikoneuan kinpiakej sayoj sejse ininnamik. Sayoj ke satepan ke mochiuak Tetsaujkakiouit, miakej takamej kinpiakej miakej siuamej. Itech miak xolalmej taltikpakneminij tel auilnemiaj. Hasta ijkon kinueyichiuayaj inintiotsitsin. Keman Abrahán uan Sara mokaltalitoj Canaán, kiitakej ke  akin nemiaj ompa auilnemiaj uan amo kipoujkaitayaj nemilis kemej namikuanij. Jiova kinixpoloj akin nemiaj Sodoma uan Gomorra porin tel auilnemiaj. Abrahán senkis amo monejnemiltij kemej yejuan. Yejua kuali kinixyekanak ichankauan. Uan Sara no kikauak se kuali neskayot, porin kipoujkaitaya itakauj (xikonixtajtolti 1 Pedro 3:3-6). Abrahán kitemoj maj ikoneuj, Isaac, monamiktiani iuan se siuat akin kiueyichiuaya Jiova. Satepan, Isaac no ijkon kichiuak iuan ikoneuj, Jacob. Ikoneuan Jacob yejuan ininuejkaujtatuan 12 uejueyi kalyetouanij tein pouiaj Israel.

11. ¿Keniuj tapaleuiayaj tanauatilmej tein kiselijkej israelitas?

¹¹ Satepan, Jiova kichiuak se netenkaualis iniuan israelitas. Kinmakak tanauatilmej itechkopa Moisés, tein kinpaleuij maj amo moijtako ininkuali uikalis iuan yejuatsin. Kemej neskayot, onkayaj tanauatilmej tein ika tajtouayaj nemilis kemej namikuanij, kemej ijkuak kinpiayaj miakej siuamej. No onkaya se tanauatil tein kijtouaya maj amo monamiktianij iniuan akin kinueyichiuayaj tiotsitsin (xikonixtajtolti Deuteronomio 7:3, 4). Komo namikuanij kipiayaj uejueyi kuejmolmej, tayekananij kinpaleuiayaj. Uan no, onkayaj tanauatilmej tein kinextiayaj toni kichiuaskiaj keman aksa kikajkayauaya inamik, keman kichauatiliaya oso kinemiliaya ke inamik xa auilnemik. Uan onkayaj tanauatilmej tein kinextiayaj ke namikuanij ueliskia mokauaskej, sayoj ke kinpaleuiaya takat uan siuat maj kuali moajsinij. Kemej neskayot, se takat ueliskia kikauas inamik komo inamik kichiuaya teisa “tein amo chipauak” (Deut. 24:1). ¿Toni katka nejon “tein amo chipauak”? Biblia amo kimelaua. Sayoj ke takat monekia amo kikauas inamik sayoj komo tepitsin mopolouaya (Lev. 19:18).

12, 13. 1) ¿Toni kichiuayaj seki judíos iniuan ininnamik itech itonaluan Malaquías? 2) ¿Toni panoua komo se akin moauijya auilnemi iuan inamik aksa uan iuan monamiktia?

¹² Itech itonaluan tanauatijkej Malaquías, miakej judíos kitemouayaj tein yeski taman tein ika kikauaskiaj ininnamik. Kinkauayaj porin kinekiaj monamiktiskej iniuan siuamej akin okachi ichpochmej oso akin amo kiueyichiuayaj Jiova. Itech itonaluan Jesús, judíos kisentokayaj kinkauayaj ininnamik ika tein yeski taman (Mat. 19:3). Jiova tel amo kiuelitaya maj ijkon ininka mauiltianij siuamej (xikonixtajtolti Malaquías 2:13-16).

¹³ Axkan senkis amo kuali maj se itekitikauj Jiova kikajkayaua inamik. Nejin amo semi mochiua. Sayoj ke maj tiknemilikan ke se tokniuj auilnemi iuan aksa akin kipia inamik, kitsayana amat ininixpan tekiuanij uan monamiktia iuan. Komo amo moyolnonotsa, kikalankixtiskej itech nechikol uan ijkon amo taijtakos (1 Cor. 5:11-13). Komo kineki oksepa pouis itech nechikol, monekis kinextis ke yekmelauj moyolnonotsak (Luc. 3:8; 2 Cor. 2:5-10). ¿Kanachi tonalmej moneki panos uan uelisya oksepa pouis itech nechikol? Amo senkis ixyetok kanachi tonalmej. Sayoj ke uelis panos se xiuit oso okachi hasta keman akin tajtakoj kinextis ke yekmelauj moyolnonotsak uan uelis kiseliskej oksepa itech nechikol. Uan maski oksepa kiseliskej, satepan monekis kinextis “iixpantsinko Totajtsin Dios” ke yekmelauj moyolnonotsak (Rom. 14:10-12; xikonita La Atalaya 15 de febrero de 1980, páginas 29 hasta 31).

14. ¿Keniuj tapaleuij Tanauatil?

¹⁴ Israelitas moixyekankej ika tanauatil tein kiselij Moisés panoua 1,500 xiujmej. Nejin tanauatil kinpaleuij itech miak taman. Kemej neskayot, kinpaleuij kalyetouanij maj kimatinij keniuj kiyektaliskej kuejmolmej. No kemej yeskia kinajxitij hasta Mesías (Gál. 3:23, 24). Keman Jesús momikilij, Tanauatil amo kipiakok chikaualis. Uan Dios kichiuak se yankuik netenkaualis iniuan itekitikauan (Heb. 8:6). Sayoj ke nejin netenkaualis amo kinkauayaok itekitikauan maj kichiuakan seki taman tein Tanauatil kemaj kinkauaya.

15. 1) ¿Keniuj akin kichiuaj kemej Cristo kiitaj nemilis kemej namikuanij? 2) ¿Toni moneki kiitas se tokniuj akin kinemilijtok kitsayanas amat ininixpan tekiuanij?

¹⁵ Se tonal, fariseos kitajtanijkej Jesús ox se takat uan se siuat uelis mokauaskej. Jesús kinnankilij ke itech tanauatil tein kiselij Moisés, Dios kinkauaya israelitas maj kikauanij ininnamik, sayoj ke amo yejua nejon tein yekinika kiixtalijka Jiova (Mat. 19:6-8). Nejin tanankilil kinextij ke akin kichiuaj kemej Cristo monekia kichiuaskej kemej Dios yekinika kiixtalijka maj nemikan namikuanij (1 Tim. 3:2, 12). Kemej namikuanij yeskiaj “sayo se”, mochiaya maj nochipa senyetonij. Netasojtalis tein kipialiskiaj Jiova uan tein mopialiskiaj yejuan kinpaleuiskia maj senyetokan. Komo namikuanij kitsayanaskiaj amat ininixpan tekiuanij maski amo akin auilnenka, amo ueliskiaj oksepa monamiktiskej (Mat. 19:9). Takat oso siuat akin inamik kikajkayauak uelis kinemilis kitapojpoluis. Yejua nejon tein kichiuak tanauatijkej Oseas iuan inamik, Gómer. Uan no yejua nejon tein kichiuak Jiova iniuan israelitas akin moyolnonotskej (Os. 3:1-5). Uan no, komo aksa kimati ke inamik auilnemik sayoj ke oksepa iuan moteka, kijtosneki ke kitapojpoluijya. Ijkon, iixpan Dios amo uelis kitsayanasok amat ininixpan tekiuanij uan monamiktis oksepa.

16. ¿Toni kijtoj Jesús ininka akin kiixtaliaj amo monamiktiskej?

¹⁶ Jesús kijtoj ke tokniuan namikuanij uelis kitsayanaskej amat ininixpan tekiuanij sayoj komo semej auilnemik. Ompa ininka tajtoj akin uelij kisentokaj nemij ininselti uan no kijtoj ke akin ueliok maj ijkon kisentoka (Mat. 19:10-12, TNM). Miakej tokniuan kiixtaliaj amo monamiktiskej porin kinekij kitekitiliskej Jiova uan maj amo kintekipacho okseki taman. Uan moneki tikiniluiskej ke kuali tein kichiuaj.

17. ¿Toni kipaleuis se tokniuj maj kiixejeko ox monamiktis oso amo?

¹⁷ ¿Toni kipaleuis se tokniuj maj kiixejeko ox monamiktis oso amo? Moneki kiixejekos ox uelis kisentokas nemis iselti. Tatitanil Pablo kijtoj ke semi kuali komo amo se monamiktia, sayoj ke no kijtoj: “Nouiyan ongak ne auilnemilis iuan siuame, ika ya nojon cada se tagat moneki ma kipia se isiuatsin ten sayo poutinemis iuan. Uan no ijkon cada se siuat, moneki ma kipia se iyokich ten sayo poutinemi iuan”. Uan no kijtoj: “Komo amo uelis ijkon nanmokauaske de amo nanmonamiktiske, ijkuakon kachi kuali ximonamiktikan. Porin kachi kuali ximonamiktikan para ma amo xisiuatatanemilijtinemikan uan [...] amo xitakatanemilijtinemikan”. Nejin kinextia ke aksa uelis kiixtalis monamiktis porin nejon kipaleuis maj amo momajmatoka iselti oso maj amo auilnemi. Maski ijkon, akin ininseltiok moneki kinemiliskej ox yekmelauj  uelisya monamiktiskej. Pablo kijtoj: “Komo aksa kinemilia ke amo kuali monejnemiltijtok porin ayamo monamiktia, uan komo panokya xiujmej keman telpoch, yejua nejin tein moneki mochiuas: Maj kichiua tein kinekis; amo tajtakoua. Maj monamiktikan” (1 Cor. 7:2, 9, 36, TNM; 1 Tim.4:1-3). Moneki amo tikiluiskej se telpoch maj monamikti sayoj porin kitelneki motekas iuan aksa, porin nejon nochin akin moskaltijtokej kimachiliaj. ¿Keyej moneki amo tikchiuaskej? Porin xa ayamo kipia tamatilis tein kipaleuis maj kichiua tein moneki itech nemilis kemej namikuanij.

18, 19. 1) ¿Keniuj moneki peuas nemilis kemej namikuanij? 2) ¿Toni tikitaskej itech okse tamachtilis?

¹⁸ Nemilis kemej namikuanij moneki peuas iuan se takat uan se siuat akin moauijkejya uan kitasojtaj Jiova ika nochi ininyolo. Uan no, moneki moteltasojtaskej porin nejon kinolinis maj kinekikan sennemiskej nochipaya. Jiova kintatiochiuis porin kitakamatij keman kinyolmajxitia maj monamiktikan sayoj iuan akin “no taneltokakke” (1 Cor. 7:39). Komo kisentokaj kitakamatij tein tayolmajxitia Biblia, kuali nemiskej kemej namikuanij.

¹⁹ Axkan tinemij itech itamian tonalmej, uan miakej taltikpakneminij amo kipiaj kualneskayomej tein kinpaleuis maj kuali mouikakan iniuan ininnamik (2 Tim. 3:1-5). Itech okse tamachtilis tikitaskej tayolmajxitilismej tein moajsij itech Biblia tein uelis kinpaleuis tokniuan maj yolpakikan iniuan ininnamik maski kipiaskej kuejmolmej. Nejin kinpaleuis maj kisentokakan kemej yeskia nejnemikan itech ojti tein kinuikas itech nemilis nochipaya (Mat. 7:13, 14).