1, 2. ¿Keniuj taxikojkej 230 itaixpantijkauan Jiova itech ojti tein kinuikaskia itech mikilis?

AMO uejkaua tamiskia Neteuilis tein Mochiuak itech Nochi Taltikpak. Keman taixyekananij nazis kiitakej ke tapolojtoyaj, tanauatijkej maj kintamianij nochin akin mokauayajok tein tsaktoyaj kampa kintajyouiltiayaj. Akin tsaktoyaj Sachsenhausen kinuikaskiaj ueyi atenoj, kampa kintejkoltiskiaj itech barcos tein satepan pankalakiskiaj. Nejin tein kiixtalijkej kichiuaskej satepan moixmatik kemej ojti tein kinuikaskia itech mikilis.

² Nochin 33,000 akin tsaktoyaj Sachsenhausen monekia nejnemiskej 250 kilómetros hasta ueyi atenoj Lübeck (Alemania). Ompa moajsiaj 230 itaixpantijkauan Jiova kayomej itech chikuasen uejueyi altepemej akin kiniluijkej maj senojtokanij. Amo katkaj chikaujkej porin mayanayaj uan mokokouayaj sayoj ke nochin taxikojkej. ¿Keyej? Semej kijtoj: “Nochipa timoyolchikauayaj maj amo timosenkauanij”. Kemej tikitaj, netasojtalis tein monextilijkej uan “chikaukauelilis [tein] ualeutok imako Dios”, kinpaleuij tokniuan maj taxikokan itech nejon ueyi tajyouilis (2 Cor. 4:7).

3. ¿Keyej moneki timoyolchikauaskej se iuan okse?

³ Axkan tejuan amo timoajsij itech se ojti tein techuikas itech mikilis, sayoj ke kemaj tikpanouaj miak kuejmolmej. Satepan ke peuak tekiti iTekiuajyo Dios itech xiuit 1914, Satanás kikixtijkej ne iluikak uan kipantamotkej nikan taltikpak, “uan mokualantijtinemi [...] porin kuali kimati ke amo kipia ok miak tonalme” (Apoc. 12:7-9, 12). Ijkon kemej motokia Armagedón, Satanás kitemoua miak taman keniuj kichiuas maj timosenkauakan. Uan no, tikpiaj miak taman tein techtekipachoua itech tonemilis (Job 14:1; Ecl. 2:23). Kemansa, ijkuak mosentilia ouijkayomej uelis kichiuas maj tikmachilikan ke amo tikpiaj chikaualis uan tiknekiskej  timosenkauaskej. Ijkon kipanok se tokniuj akin miak xiujmej kinyolchikaujka tokniuan maj kisentokanij kitekitilikan Dios. Keman katka xiuejya, yejua uan inamik kokolispeujkej, uan nejon kichiuak maj kineki mosenkauas. Ijkon kemej yejua, tinochin tiknekij maj Jiova techmaka “chikaukauelilis [tein] ualeutok imako” uan maj techyolchikauakan tokniuan.

4. ¿Toni tein tayolmajxitij tatitanil Pablo techpaleuis maj tikinyolchikauakan oksekin?

⁴ Komo tiknekij tikinyolchikauaskej oksekin, moneki tikchiuaskej tein tatitanil Pablo kiniluij tokniuan hebreos. Yejua kijkuiloj: “Moneki ma tiktemolijtiyakan de keniu timopaleuijtiyaske [...,] timotasojtatiyaske [uan] [...] tikchiutiyaske in kuali tachiualisme. Uan sekin tokniuan amo mosentilijtinemij [...] pero ma amo ijkon ma tikchiutinemikan tejuan. Ta, [...] ma timopaleuijtiyakan se uan okse [...] porin tikitaj ke kachi motokijtiuits ya ne tonal” (Heb. 10:24, 25). ¿Keniuj uelis tiktojtokaskej nejin tayolmajxitilis tein motelneki?

5. ¿Toni kijtosneki tajtolmej “ma tiktemolijtiyakan de keniu timopaleuijtiyaske” uan keniuj uelis tikchiuaskej nejon?

⁵ Tajtolmej “ma tiktemolijtiyakan de keniu timopaleuijtiyaske”, kijtosneki ke tikitaj tein kinpoloua oksekin uan ika titanemiliaj. ¿Tiknextiskiaj ke ika timotekipachouaj tein kinpoloua tokniuan komo sayoj ijsiujka tikintajpalouaj itech Kali kampa tiMosentiliaj oso iniuan titajtouaj ika tein amo motelneki? Amo. Sayoj ke moneki maj amo timokalakikan ‘kampa amo totekiu’ (1 Tes. 4:11; 1 Tim. 5:13). Sayoj ke komo tiknekij tikinyolchikauaskej tokniuan, moneki kuali tikinixmatiskej: tikitaskej keniuj moajsij, kualneskayomej tein kinextiaj, netasojtalis tein kipialiaj Jiova, tein kuali kichiuaj uan tein kinouijmaka kichiuaskej. Moneki techitaskej kemej tasojiknimej uan kiyekmatiskej ke tikintasojtaj. Moneki tepitsin tiyetoskej iniuan; amo sayoj keman kipiaskej kuejmolmej oso keman tayokoxtoskej, ta no keman mochiuas okseki taman (Rom. 12:13).

6. ¿Keniuj uelis tayekananij kiitaskej tein kinpoloua ichkatsitsin?

⁶ Biblia kinyolmajxitia tayekananij itech nechikol maj kinyekpiakan “nochi itaneltokakauan de Dios” ika nochi inintanejnekilis (1 Ped. 5:1-3). Yejuan moneki kuali kinixmatiskej ichkatsitsin uan ijkon uelis kichiuaskej nejon tekit (xikonixtajtolti Proverbios 27:23). Komo tokniuan kiitaj ke ika miak pakilis tayekananij uelis tapaleuiskej uan kinyolpaktia iniuan yetoskej, xa okachi kinekiskej kiniluiskej tein kinpanoua uan kintajtaniskej nepaleuil keman monekis. Ijkon tayekananij kiitaskej tein kipoloua sejse ichkatsin uan uelis kinpaleuiskej.

7. ¿Keniuj moneki tikitaskej keman akin tayokoxtokej kijtouaj ‘tajtolmej tein amo kijtoskiaj’?

⁷ Pablo kiniluij tokniuan akin monechikouayaj Tesalónica: “Xikinyolchikauakan nekes ten yolkuetautinemij” (xikonixtajtolti 1 Tesalonicenses 5:14). Akin “yolkuetautinemij” yejuan akin tayokoxtokej uan akin kinekij mosenkauaskej. Proverbios 24:10 kijtoua: “¿Tiknextiani ke timoteltekipachoua itech tonal keman onkak ouijkayot? Amo tikpias chikaualis”. Keman ika timotekipachouaj se taltikpaknenkej akin tayokoya, moneki tikelnamikiskej ke kemansa uelis techiluis ‘tajtolmej tein amo kijtoskia’ (Job 6:2, 3). Xa kijtos seki tajtolmej tein amo kuali kinemilij uan tein amo yekmelauj ualeua iyolijtik. Yejua nejon kipanok Rachelle keman imomaj kipiak se kokolis tein kichiuaya maj semi motayokolti. Yejua kijtoua: “Nomomaj semi kijtouaya tein amo kualtsin. Miakpa nejua nikelnamikia keniuj yekmelauj katka nomomaj... tetasojtakej, kualtakat uan teiknelijkej. Nikajsikamatik ke akin ijkon moajsij kijtouaj miak taman tein amo kimachiliaj. Semi amo kuali yeskia komo no se kichiuilia oso se kiiluia tein teyolkokoj”. Proverbios 19:11 kijtoua: “Itaajsikamatilis taltikpaknenkej kichiua maj  amo niman kualani, uan semi kualtsin keman kitapojpoluia akin kitapanauilia tanauatil”.

8. ¿Akonimej okachi moneki tikinnextiliskej ke tikintasojtaj uan keyej?

⁸ ¿Keniuj uelis ika timotekipachoskej akin moyolkokoua porin teisa kichiuak? Xa achto kichiuak se tajtakol, uan maski kitemojya kimelauas, kisentoka amo kuali momachilia uan mopinaujmati. Keman Pablo ika tajtoj se akin moyolnonotsak akin nemia Corinto kijtoj: “Xiktapojpoluikan uan xikyojyoltalikan ya ne tagat para [...] ma amo moueyiyoltayokoltijto ok. Ika ya nojon namechontatautia ke oksepa xiknextilikan ne tagat ke nankitasojtaj ok” (2 Cor. 2:7, 8). Tajtol tein mokepa kemej “oksepa xiknextilikan”, kiteajsikamatiltia ke kisentokaj kitasojtaj aksa. Maj amo tiknemilikan ke kimati ke tiktasojtaj uan ika timotekipachouaj. Moneki tiknextiskej ika tein tikchiuaj uan ika tein tikijtouaj.

9. ¿Keniuj tikinpaleuiaj tokniuan maj kinextikan netasojtalis uan maj ‘kichiutiyakan kuali tachiualisme’?

⁹ Pablo kijtoj: “Ma tiktemolijtiyakan de keniu [...,] timotasojtatiyaske [uan] [...] tikchiutiyaske in kuali tachiualisme”. Nejin kijtosneki ke moneki tikinyolchikauaskej tokniuan maj kinextikan netasojtalis uan maj kichiuakan tein kuali. Keman tit seuitiya, moneki se kitatokilis uan se kipitsas uan ijkon kisentokas xotatos (2 Tim. 1:6). No ijkon, ika netasojtalis uelis tikinoliniskej tokniuan maj kinextikan netasojtalis tein kipialiaj Jiova uan oksekin. Komo ika nochi toyolo tikiniluiaj ke kuali kichiujkej teisa, kinolinis maj kisentokakan kichiuakan tein kuali.

10, 11. 1) ¿Akonimej moneki kikakiskej tajtolmej tein teyolchikaua? 2) Xikonijto se neskayot tein kinextia keniuj tajtolmej tein teyolchikaua uelis kipaleuis akin yajtok itech se amo kuali ojti.

¹⁰ Titayokoxtoskej oso amo, tinochin tiknekij tikakiskej tajtolmej tein teyolchikaua. Se tayekankej itech nechikol kijtoj: “Nopopaj amo keman nechiluij ke kuali nikchiuak teisa. Keman nimoskaltij amo nikpiak netasojtalis tein nechpolouaya. [...] Maski axkan nikpiaya 50 xiujmej, niksentoka niktasojkamati maj notasojikniuan nechyekiluikan ke nikchiujtok se kuali tekit kemej tayekankej. [...] Nejon tein nechpanok nechmachtij ke motelneki maj se kinyolchikaua oksekin,  uan yejua ika nochipa niktemoua ijkon nikchiuas”. Tajtolmej tein teyolchikaua nochin kinpaleuia: precursores, akin xiuejkejya uan akin xa kinekij mosenkauaskej (Rom. 12:10).

¹¹ Keman tayekananij ‘moneki kipaleuiskej ne tokniu’ akin yajtok itech se amo kuali ojti, uelis kiyolchikauaskej maj mokepa komo kiyolmajxitiaj ika netasojtalis uan kichiuaj maj kiita kuali tekit tein kichiuak achto (Gál. 6:1). Ijkon kipanok se tokniuj akin itokay Miriam. Yejua kijtoua: “Ninemik itech seki tonalmej tein semi nechijtakoj ijkuak sekin akin tel kuali iniuan nimouikaya kikaujkej tamachtilis tein melauak, uan nopopaj kipiak se kokolis tein kichiuak maj kuaestemi. Semi nitayokoxtoya. Kemej niknekia nikisas itech nejon tayokol, peuak nikisa iuan aksa akin amo katka itaixpantijkauj Jiova”. Nejon kichiuak maj kinemiliani ke amo kinamikia kiselis inetasojtalis Jiova uan kinemilij kikauas inechikol. Sayoj ke se tayekankej kielnamiktij nochi kuali tekit tein kichiujka achto. Nejon tajtolmej ajsik itech iyolo Miriam uan kiselij nepaleuil tein kimakakej tayekananij, akin kipaleuijkej maj kiita ke Jiova kisentokaya kitasojtaya. Nejon kipaleuij maj oksepa kitasojta yejuatsin. Uan kiolinij maj kikaua akin iuan kisaya uan kisentokak kitekitilij Jiova.

12. ¿Toni uelis panos komo tiknextiaj ke tokniuan amo tekititokej kemej oksekin, tikinijijtouaj oso tikchiuaj maj moyolkokokan porin amo okachi kitekitiliaj Dios?

¹² Amo tiknekij tikchiuaskej maj amo kuali momachilikan tokniuan. Komo tiknextiaj ke amo tekititokej kemej oksekin, tikinijijtouaj porin amo tekitij kemej tejuan tiknemiliaj ke moneki tekitiskej oso tikchiuaj maj moyolkokokan porin amo okachi kitekitiliaj Dios, xa tikinoliniskej maj okachi tekitikan, sayoj ke amo uejkauas. Sayoj ke komo ika nochi toyolo tikiniluiaj ke kuali tein kichiuaj uan tikinpaleuiaj maj kinyekana netasojtalis tein kipialiaj Jiova, okachi kinpaleuis uan ijkon kisentokaskej tekitiskej (xikonixtajtolti Filipenses 2:1-4).

13. ¿Toni kijtosneki se kinyolchikauas tokniuan? (Xikonita taixkopin ipeujyan nejin tamachtilis.)

¹³ “Ma timopaleuijtiyakan se uan okse [...] porin tikitaj ke kachi motokijtiuits ya ne tonal.” Tikinyolchikauaskej tokniuan kijtosneki se kinpaleuis maj kisentokakan kitekitilikan Dios. Keman tikinyolchikauaj maj kinextikan netasojtalis uan maj kichiuakan tein kuali, tamati kemej ijkuak tikchiuaj maj okachi xota tit tein seuitiya, uan se kinpaleuis tokniuan tamati kemej ijkuak se kitatokilia uan ijkon kisentokas taxotatos oso okachi ueyias tit. Moneki maj tikinyolchikauakan uan maj tikinpaleuikan akin tayokoxtokej. Maj tikuikan yemanik tajtolmej uan ika netasojtalis (Prov. 12:18). Uan no, moneki maj kuali titekakikan uan ‘tikyolikachiakan para titajtoskej’ (Sant. 1:19). Komo kuali tikinkakij tokniuan uan tikajsikamatij tein kipanotokej, uelis tikmatiskej keyej kinekij mosenkauaskej uan uelis tikinyolchikauaskej.

14. ¿Keniuj se tayekankej kipaleuij se tokniuj akin mosenkaujtoya?

 ¹⁴ Maj tikitakan keniuj se tayekankej teiknelijkej kipaleuij se tokniuj akin miak xiujmej amo tanojnotsayaok. Keman kikakik, tayekankej kiitak ke tokniuj kisentokaya kitasojtaya Jiova. Kuali momachtiaya amaix Tanejmachtijkej uan kisentokaya kitemouaya yas nechikolmej. Sayoj ke ijkuak seki tokniuan amo kuali monejnemiltiayaj, amo kiuelitak uan tepitsin kualanik. Tayekankej kuali kikakik uan amo kiajuak ta kikauak maj tajto. Uan no, kiiluij ke amo kinelkauayaj yejua uan ichankauan. Tokniuj kiajsikamatik ke kikaujka maj kijtakouani nejon tein kichiujkaj tokniuan uan kitsakuilijtoya maj kitekitili Dios akin kitasojtaya. Satepan, tayekankej kiyoleuak maj iuan tanojnotsati. Ika inepaleuil tayekankej, tokniuj oksepa peuak tanojnotsa, uan satepan uelik kiselij tekit kemej tayekankej itech nechikol.

15. ¿Keniuj tejuan no ijkon uelis tikchiuaskej kemej Jiova iniuan akin tayokoyaj?

¹⁵ Sayoj ke amo nochipa niman kipaleuia aksa maj kuali momachili oso maj kiseli nepaleuil keman tiktemouaj tikpaleuiskej. Xa monekis tiksentokaskej tikpaleuiskej. Pablo kijtoj: “Xikinyolchikauakan nekes ten yolkuetautinemij [...]. Uan no xikinijyouilijtiyakan [...] ten ne tokniuan kichiuaj” (1 Tes. 5:14). Amo niman timosenkauaskej, ta moneki tiksentokaskej tikinpaleuiskej akin yolkuetauij. Ne uejkauj, Jiova amo yolijsiuik iniuan itekitikauan keman kinekiaj mosenkauaskej. Kiitak keniuj momachiliaya Elías uan kimakak tein kipaleuiskia maj kisentoka kichiua tein kinauatijka (1 Rey. 19:1-18). Kitapojpoluij David keman kiitak ke yekmelauj moyolnonotsak (Sal. 51:7, 17). Kipaleuij akin kijkuiloj Salmo keman amo kinekiaok kisentokas kitekitilis (Sal. 73:13, 16, 17). Axkan Jiova no techiknelia uan techtasojta, uan okachiok keman tiknekij timosenkauaskej (Éx. 34:6). “Iteiknelilis yekmelauj amo tami. Mojmostaj nochipa yankuik.” (Lam. 3:22, 23.) Yejuatsin kichia maj no ijkon tikchiuakan uan maj tikintasojtakan akin tayokoyaj.

16, 17. Ijkon kemej motokia itamilis tein amo kuali nikan taltikpak, ¿toni moneki tikchiuaskej tiitekitikauan Jiova uan keyej?

¹⁶ Itech nochin 33,000 tein kiskej Sachsenhausen akin tsaktoyaj kampa kintajyouiltiayaj, miakej miles momikilijkej. Sayoj ke 230 itaixpantijkauan Jiova, nion se kipoloj inemilis. Maski yajtoyaj itech nejon ojti tein kinuikaya itech mikilis, taxikojkej porin mopaleuijkej uan moyolchikaujkej se iuan okse.

¹⁷ Axkan tiyajtokej itech “ne ojti kampa [...] [ti]ajsitiue tech ne yek nemilis” (Mat. 7:14). Amo uejkaua, nochi tiitekitikauan Jiova tisenajsiskej itech se yankuik taltikpak kampa onkas melaujkayot (2 Ped. 3:13). Sayoj ke axkan, maj timopaleuikan se iuan okse maj tiksentokakan itech ojti tein teuika itech nemilis nochipaya.