¿TLEKA ijkon onikchi? Ma namechtlapoui. Onineski 29 de julio 1929 uan onimoskalti itech altepetsintli Bulacán, tlen poui Filipinas. Itech nonmej tonalmej amo okatka tomin uan amo miak otikpiayaj. Uan ijkuak onikatka nitelpochtli opejki guerra. Soldados japoneses okiteuijkej Filipinas pero ken toaltepe okatka uejka, amo okachi itlaj otechpanok. Ijkuakon amo otikpiayaj radio, televisión nion periódico, ik non, oksekimej otechiluiayaj tlen opanoaya.

Onikinpiaya eyi nokniuan chokotsitsintin uan naui takotsitsintin. Onechuikakej nokojkoluan ijkuak onikpiaya chikueyi xiuitl. Maski otikatkaj católicos, nokojkol okikakiaya tlen oksekimej okitlapouiayaj uan okinpiayaj amatlajkuilolmej tlen okimakakej iyolikniuan. Onechititi amatlajkuilol Protección, Seguridad uan Descubierta ika tlajtoli tagalo * uan noijki se Biblia. Onechpaktiaya niktlajtoltis Biblia, okachi Evangelios. Non onechyolini ma nikchiua ken Jesús (Juan 10:27).

Itech 1945 japoneses ayakmo okinauatijkej toaltepe. Ijkuakon, notatajuan onechiluijkej ma nimokuepa nokalijtik. Nokojkol onechilui ma niuia, ik non, onia iuan notatajuan.

Satepan, itech diciembre 1945 sekimej tokniuan tlen oualajkej itech altepetl Angat otetlapouitoj toaltepe. Se tlakatl tlen yokipiaya miak xiuitl opanok tokalijtik uan otechyekilui tlen kijtoa Biblia itech “iksemi tonatijmeh” (2 Tim. 3:1-5). Otechilui ma timomachtitij Biblia iuan oksekimej tlen amo uejka omonechikoayaj. Ne onia maski notatajuan amo oyajkej. Omonechikojkej kanaj 20 uan otlajtlaniayaj tlen tlamachtia Biblia.

Amo onikajsikamatiaya nochi tlen okijtoayaj, ik non, oniknekiaya nias. Pero opejki tlakuikaj uan sapanoa onechpakti tlakuikali, ik non, ayakmo  onia. Ijkuak otlanki otlakuikakej, omotlatlaujtijkej uan otechyolejkej chikometika oksepa ma timonechikotij ompa Angat.

Otinejnenkej kanaj chikueyi kilómetros para tiajsitiuij inkalijtik tokniuan Cruz kanin timonechikoskiaj. Omonechikojkej kanaj cincuenta uan onimotlajtlachialti ijkuak onikitak konemej noijki otlanankiliayaj itech tlen okachi oui tlamachtia Biblia. Miak uelta onimonechiko uan tokni Damian Santos, akin okatka precursor uan achto okatka tekiua, onechilui ma nimokaua ikalijtik. Otiuejkajkej otimotlapouijkej itech Biblia.

Ijkuakon, totoka otimomachtijkej tlen tlamachtia Biblia. Uan ayamo yiuejkika otimonechikoayaj ijkuak otechtlajtlanijkej kox otiknekiayaj timoapolaktiskej. Ne onikijto oniknekiaya nimoapolaktis para niyetoskia itlakeual Cristo (Col. 3:24). Itech 15 de febrero 1946 otiajkej itempa se aueyatl uan tiome ompa otechapolaktijkej.

Ken otimoapolaktijkej, otikmatiayaj omonekiaya tikchiuaskej ken Jesús uan titetlapouiskej. Notajtsin amo okinekiaya ma nitetlapoui uan onechilui: “Ok titsikitsin para titetlapouis. Maski omitsapolaktijkej amo kijtosneki uelis titetlapouis”. Onikyekilui toTajtsin Dios kineki ma titetlapouikan tlen kichiuas iTekiuajkayo (Mat. 24:14, TNM). Ne onikilui omonekiaya nikchiuas tlen onikilui toTajtsin Dios. Ijkuakon onechilui tlen achto yonamechtlapoui. Amo okinekiaya ma nitetlapoui. Ijkuakon onikka nochi tlen onikpiaya para niktekichiuiliskia Jehová.

Tokniuan Cruz onechiluijkej inmiuan ma nichantiti itech altepetl Angat. Intakotsin xokoyotl tlen itoka Nora uan ne otechyolchikajkej ma timochiuakan precursores. Otipejkej 1 de noviembre 1947. Nora oksekan oyajki otetlapouito uan ne onimoka Angat.

Ijkuak yonikpiaya eyi xiuitl onikatka precursor, tokni Earl Stewart akin otekitiaya Betel okitemakak se tlapoualistli itech tiankisko tlen okatka Angat. Tlapoualistli okitemakak ika inglés uan saiktlami oniktlajtolkuepki ika tlajtoli tagalo. Maski san chikome xiuitl onia escuela, tepitsin onimomachti inglés porque ika non tlajtoli otechtlapouiayaj akinmej otechmachtiayaj. Noijki onechpaleui nimomachtis miakej amatlajkuilolmej ika inglés porque amo otikinpiayaj miakej ika tagalo. Ik non, oniktlajtolkuepki non tlapoualistli uan okseki tlen okitemakakej ika inglés.

Non tonal, tokni Stewart okinmilui oksekimej tokniuan akinmej tekitij Betel okintemojtokaj ome precursores para ompa ma tlapaleuitij. Porque misioneros yaskiaj ueyi nechikol tlen omotokayoti “Aumento de la Teocracia” tlen omochi Nueva York, ompa Estados Unidos itech 1950. Onechiluijkej ma nitlapaleuiti, ik non, onikka tlanechikol uan tokniuan uan onia Betel.

Uan 9 de junio 1950 oniajsiko Betel. Betel okatka se kali tlen yokipiaya miak xiuitl uan okatka kuajyo. Uan tlali okipiaya se hectárea. Ompa otekitiayaj kanaj doce tokniuan. Kualkan onitlapaleuiaya kanin otlakualchiuayaj. Uan kanaj las 9 oniaya kanin otlapakayaj uan onitlamelauaya. Tiotlak noijki ijkon onitekitiaya. Uan ijkuak misioneros omokuepatoj ok ompa onitlapaleui. Onikinyektlaliaya revistas uan onikintitlaniaya ika correo, oniktitlaniaya tlen okitlajtlaniayaj akinmej okinekiayaj momachtiskej Biblia uan noijki onikinnankiliaya akinmej oualtlanotsayaj.

Itech 1952 ne uan ok chikuase tokniuan tlen noijki inchan Filipinas otechiluijkej itlaj miak ipati: otechyolejkej ma tiakan Tlamachtil ika Biblia tlen kichiua Watchtower itech Galaad. Ijkuak otiajsitoj Estados Unidos, otikitakej miak tlamantli tlen amo otikixmatiayaj. Porque itech noaltepe amo okatka nochi non tlamantli.

Ompa otechmachtijkej ken tikintekitiltiskej seki tlamantli tlen amo otikixmatiayaj. Uan  noijki okse tlamantli otlakatka. Se tonal onikiski uan okatka nochi istak. Ijkuakon yikin onikitak setl uan okatka sapanoa sesek, sapanoa sesek.

Pero non amo itlaj okipiaya ipati porque okachi otikpatioitayaj otimomachtitoj. Akinmej otechmachtiayaj sapanoa kuali otechyekiluiayaj ken kuali timomachtiskej. Nochi tlen onimomachti Galaad onechpaleui ma nikpia chikauak notlaneltokilis.

Ijkuak otlanki onimomachti, onechtitlankej ken precursor especial ompa Bronx, Nueva York. Ik non, itech julio 1953 onia ueyi nechikol tlen omotokayoti “Sociedad del Nuevo Mundo” tlen omochi Nueva York. Ijkuak otlanki, onimokuepki Filipinas uan onikchiuato tlen onechnauatijkej.

Tokniuan tlen otlayekanayaj itech Betel tlen kajki Filipinas onechtitlankej ma nikintlajpaloti tlanechikolmej. Non nechpaleuiskia okachi ma nikchiua ken Cristo akin oyaya itech altepetsitsintin tlen okatkaj uejka para kinmajsis ichkauan Jehová (1 Ped. 2:21). Itech zona central de Luzón opejki nikintlajpaloa tlanechikolmej hasta isla tlen okachi ueyi tlen kipia Filipinas. Ompa opouiaya Bulacán, Nueva Écija, Tarlac uan Zambales. Para niajsiskia itech seki altepetsitsintin omonekiaya nikpanouis tepetl tlen itoka Sierra Madre. Amo oyayaj carros hasta ompa. Ik non, onikinmiluiaya ma nechuikakan akinmej okiuikayaj kuauitl ika camiones. Onechuikayaj maski san oniaya ipan kuauitl.

Tlanechikolmej okatkaj tsikitsitsintin uan yikin omonechikoayaj. Tokniuan omotlasojkamatiayaj ijkuak onikinmiluiaya ken kichiuaskiaj se nechikol uan ken okachi kuali tetlapouiskiaj.

Satepan onechtitlankej itech se circuito kanin opouiaya altepemej tlen poui itech Bicol uan amo uejueyij tlanechikolmej okipiaya. Ompa okatka precursores especiales kanin amo ikaj otetlapouiaya. Itech kali kanin onikatka, okipiayaj se baño tlen san okipiaya ome tlapechtli kanin otimoketsayaj. Ijkuak ompa onimoketski, oniuetsito ijtik tekochtli. Oniuejka nimochipauas uan satepan onikchi tlen nikchiuaskia non tonal.

Ijkuakon opejki nikilnamiki Nora. Achto okatka precursora ompa Bulacán uan satepan okatka precursora especial itech altepetl Dumaguete. Oniktlajpaloto uan satepan otimotlajkuililiayaj. Otimonamiktijkej itech 1956. Otitetlajpalotoj  se semana itech se tlanechikol itech isla Rapu Rapu. Otiajkej itech tepeyo uan uejka otinejnenkej pero ika miak pakilistli otikintlajpalotoj tokniuan ompa maski uejka.

Ijkuak yotikpiayaj kanaj naui xiuitl otikintlajpaloayaj tlanechikolmej otechyolejkej ma titlapaleuitij Betel. Otiajsitoj itech 1960 uan hasta axkan nikan tikatej. Yonechpaleui nitekitis iuan tokniuan tlen kipiaj miak tekitl. Nora noijki yokichi miak tekitl.

Nitekitis Betel nechpaleuia ma nikita ken momiaktilijtokej tokniuan itech Filipinas. Ijkuak onikatka noselti uan onitlapaleuiko san okatkaj kanaj 10,000 tokniuan itech nochi altepetl. Uan axkan katej kanaj 200,000 kanin noijki pouij miakej betelitas tlen noijki tetlapouiaj.

Ken omomiaktili tekitl, otikitakej omonekiaya okachi ma moueyitili Betel, ik non, Cuerpo Gobernante otechilui ma tiktemokan se tlali para ompa kichijchiuaskia Betel. Akin otlayekanaya imprenta uan ne otikintlajtlanijtiajkej akinmej ik ompa ochantiayaj kox okinekiayaj kinemakaskej se tlali. Amo ikaj okinekiaya technemakiltis uan se tlakatl otechilui: “Tejuan tichinos amo titlanemakaj, tejuan titlakoaj”.

Pero se tonal se tlakatl otechilui kox otiknekiayaj tikkouiliskej itlal porque yaskia chantiti Estados Unidos. Ijkuakon opanok seki tlamantli tlen otechtlajtlachialti. Okse tlakatl otechilui okinekiaya technemakiltis itlal uan noijki okinmilui oksekimej ma technemakiltikan. Noijki otikkouilijkej itlal tlakatl chino tlen amo okinekiaya technemakiltis. Uan ijkon otikinkojkej eyi tlalmej. Jehová ijkon okinekiaya ma pano.

Itech 1950 ne onikatka okachi nitsikitsin ompa Betel pero axkan nosiua uan ne tejuan okachi tikpiaj miak xiuitl. Kuali onikchi niktokas Cristo maski san kanin nechuikaskia. Notatajuan onechtojtokakej pero Jehová onechmakak se ueyi nokalchanejkauan. Yonikitak Jehová techmaka nochi tlen moneki maski san kanin tiktekichiuiliskej. Nora uan ne tiktlasojkamatiliaj miak Jehová nochi tlen techmaka uan tikinyoleuaj oksekimej ‘ma kiyejyekokan’ Jehová (Mal. 3:10).

Se tonal Jesús okilui se tominololo tlen omotokayotiaya Mateo Leví ma mochiua imachtijka. ¿Tlen okijto Mateo? Biblia kijtoa: “San nima n Leví omóketski, okikakajte nochi iwa oyá iwan Jesús” (Luc. 5:27, 28). Ne yimiak uelta onikka nochi tlen onikpiaya para nikchiuas ken Jesús uan nochtin nikinyoleua ijkon ma kichiuakan uan ma kitakan Jehová kinteochiuas miak.