1-2. Yiwuphi umehluko owawukhona phakathi kuka-Ahabi loManase futhi yiphi imibuzo esizayiphendula?

ASIXOXENI ngamakhosi amabili akudala. Enye yayibusa izizwana ezilitshumi zako-Israyeli, enye ibusa izizwana ezimbili zakoJuda. Lanxa amakhosi la abusa ngezikhathi ezitshiyeneyo, okunengi akwenzayo kwakufanana. Womabili ahlamukela uJehova njalo abangela ukuthi abantu bakhe benze izinto ezimbi. Ayekhonza onkulunkulu bamanga njalo ebulala abantu. Kodwa kukhona ayetshiyene ngakho. Enye yenza okubi okwempilo yayo yonke kodwa enye yaphenduka njalo yathethelelwa izono zayo. Ayengobani lawo makhosi?

² Amakhosi la kwakungu-Ahabi inkosi yako-Israyeli loManase inkosi yakoJuda. Umehluko owawukhona phakathi kwamakhosi la amabili usifundisa okunengi ngendaba eqakatheke kakhulu yokuphenduka. (ImiSeb. 17:30; Rom. 3:23) Kutshoni ukuphenduka futhi singakutshengisa njani? Kuqakathekile ukuthi sikwazi lokhu ngoba sifuna uJehova asithethelele nxa singona. Sizaphendula imibuzo le ngokuhlola lokho okwenziwa ngamakhosi la amabili besesibona ukuthi kuyini esikufunda kuwo. Ngemva kwalokho sizaxoxa ngalokho uJesu akufundisayo mayelana lokuphenduka.

3. U-Ahabi wayeyinkosi enjani?

³ U-Ahabi wayeyinkosi yesikhombisa embusweni wezizwana ezilitshumi zako-Israyeli. Umkakhe kwakunguJezebheli owayeyindodakazi yenkosi yaseSidoni, idolobho elalinothile njalo elalisenyakatho yako-Israyeli. Kungenzeka ukuthatha kwakhe uJezebheli kwaletha inotho esizweni sako-Israyeli. Kodwa  kwaphinda kwabangela ukuthi isizwe leso sonele uJehova kakhulu. UJezebheli wayekhonza uBhali njalo wayenga u-Ahabi ukuthi enze abantu balandele ukukhonza lokho okwenyanyekayo, okwakugoqela ubuwule emathempelini abo lokunikela ngabantwana. Bonke abaphrofethi bakaJehova babesengozini ngesikhathi uJezebheli eyindlovukazi ngoba wabulalisa abanengi. (1 AmaKho. 18:13) U-Ahabi yena ‘waba lezono phambi kukaJehova ezingaphezu kwalabo abamandulelayo.’ (1 AmaKho. 16:30) UJehova wayekubona konke okwakusenziwa ngu-Ahabi loJezebheli. Kodwa wabalesihawu kubo ngokuthumela u-Elija ukuthi abaxwayise bona kanye lesizwe sonke ukuthi batshintshe izenzo zabo isikhathi sisesekhona. Lanxa kunjalo, u-Ahabi loJezebheli abazange balalele.

4. UJehova wathi uzamjezisa njani u-Ahabi futhi u-Ahabi wenzani?

⁴ Ukubekezela kukaJehova kwacina kuphela. Wathuma u-Elija ukuthi atshele u-Ahabi loJezebheli indlela ayezabajezisa ngayo. Imuli yabo yonke yayizathanyelwa iphele du. Amazwi ka-Elija ahlaba ephukela ku-Ahabi. Okumangalisayo yikuthi indoda le ezigqajayo ‘yazithoba.’—1 AmaKho. 21:19-29.

5-6. Kuyini okutshengisa ukuthi u-Ahabi wayengaphendukanga sibili?

⁵ Lanxa u-Ahabi wazithoba ngalesosikhathi, akwenzayo ngemva kwalokho kwatshengisa ukuthi wayengaphendukanga sibili. Kazange azame ukuqeda ukukhonzwa kukaBhali embusweni wakhe. Kanti njalo kazange akhuthaze abantu ukuthi bakhonze uJehova. Watshengisa langezinye izindlela ukuthi kaphendukanga.

⁶ Ngokuhamba kwesikhathi, u-Ahabi wacela inkosi elungileyo yakoJuda okwakuthiwa nguJehoshafathi ukuthi babambane bayekulwa lamaSiriya. UJehoshafathi wathi babuze umphrofethi kaJehova lokho okwakumele bakwenze bengakayi empini. Ekuqaliseni u-Ahabi wala, wathi: “Ukhona oyedwa esingabuza uJehova uNkulunkulu ngaye, kodwa ngiyamzonda ngoba kakaze aphrofethe okuhle ngami, uhlala ekhuluma okubi.” Lanxa kunjalo bacina bembuzile lowo mphrofethi okwakuthiwa nguMikhaya. Lakanye umphrofethi kaNkulunkulu waphrofetha okubi ngo-Ahabi. Kulokuthi inkosi le embi iphenduke njalo icele uJehova ayithethelele, yathi umphrofethi lo avalelwe ejele. (1 AmaKho. 22:7-9, 23, 27) Yenelisa sibili ukuvalela umphrofethi ejele kodwa yayingeke yenelise ukuvimba ukugcwaliseka kwesiphrofetho. Yafa empini isilwa lamaSiriya.—1 AmaKho. 22:34-38.

7. U-Ahabi esefile, uJehova wathi wayengumuntu onjani?

⁷ U-Ahabi esefile, uJehova waveza indlela ayembona ngayo. Inkosi enhle uJehoshafathi yathi isiphendukile ivela kuleyompi, uJehova wathuma umphrofethi uJehu ukuthi ayikhuze ngokubambana kwayo lo-Ahabi. Umphrofethi kaJehova wathi: “Kufanele yini ukuba uncedise ababi njalo uthande abamzondayo uJehova?” (2 ImiLan. 19:1, 2) Kambe umphrofethi wayengathi u-Ahabi ungumuntu omubi ozonda uJehova yena ephendukile okweqiniso? Kuyacaca ukuthi lanxa u-Ahabi wayeke wazisola kazange aphenduke sibili.

8. Sifundani ku-Ahabi mayelana lokuphenduka?

⁸ Sifundani ku-Ahabi? Wazithoba ngesikhathi u-Elija emtshela ngendlela uJehova ayezajezisa ngayo imuli yakhe. Kwakukuhle lokho, kodwa akwenzayo ngemva kwalokho kwatshengisa ukuthi wayengaphendukanga okweqiniso. Lokhu kutshengisa ukuthi ukuphenduka akutsho ukuphonguthi siyazisola ngalokho esikwenzileyo. Khathesi sizaxoxa ngesinye isibonelo esizasinceda sizwisise ukuthi kutshoni sibili ukuphenduka.

9. UManase wayeyinkosi enjani?

⁹ Ngemva kweminyaka engaba ngu-200, uManase waba yinkosi yakoJuda. Kungenzeka wenza izinto ezimbi kakhulu ukwedlula u-Ahabi. IBhayibhili lithi: “Wenza okubi kakhulu phambi kukaJehova, wamthukuthelisa.” (2 ImiLan. 33:1-9) Wakha ama-alithare abonkulunkulu bamanga waze wafaka lensika ethempelini likaJehova. Kumele ukuthi insika leyo yayingekankulunkulukazi wenzalo u-Ashera. Wayesenza imilingo, evumisa njalo ethakatha. “Wachitha igazi elinengi kakhulu elingelacala.” ‘Wanikela langamadodana akhe emlilweni’ esenza umhlatshelo kubonkulunkulu bamanga.—2 AmaKho. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. UJehova wamjezisa njani uManase futhi uManase wenzani?

¹⁰ UManase wenza njengo-Ahabi ngoba laye wephulela izigodo endlebeni ngesikhathi uJehova ethuma abaphrofethi bakhe ukuthi bamxwayise. Yikho “uJehova wabehlisela [abakoJuda] abalawuli bamabutho enkosi yase-Asiriya, abathumba uManase, bamfaka umkhala emakhaleni, bambopha ngamaketane ethusi bamusa eBhabhiloni.” Kukhanya uManase wacabangisisa ngayekwenzile ngesikhathi eseyisibotshwa khonale. “Waqhubeka ezehlisa kakhulu phambi kukaNkulunkulu wabokhokho bakhe.” Kodwa wenza okudlula lapho. “Wancenga uJehova uNkulunkulu wakhe ukuthi abe lomusa kuye.” “Waqhubeka ethandaza kuye.” Indoda le eyayisenza izinto ezimbi yayisitshintsha. Yaqalisa ukubona uJehova ‘enguNkulunkulu wayo’ futhi yaqhubeka ithandaza kuye.—2 ImiLan. 33:10-13, NWT.

11. Ngokwalokho okutshiwo ku-2 ImiLando 33:15, 16, uManase watshengisa njani ukuthi usephendukile okweqiniso?

¹¹ Ngokuhamba kwesikhathi uJehova wayiphendula imithandazo kaManase. Wabona ukuthi imithandazo yakhe yayitshengisa ukuthi usephendukile sibili. Wamlalela ngesikhathi ethandaza ecela ukuthi amthethelele njalo wambuyisela esihlalweni sobukhosi. UManase wenza konke ayengakwenza ukuze atshengise ukuthi wayesephendukile okweqiniso. Wenza lokho u-Ahabi angazange akwenze. Watshintsha indlela ayesenza ngayo. Wazimisela ukuqeda ukukhonza kwamanga futhi wakhuthaza abantu ukuthi bakhonze uJehova. (Bala u-2 ImiLando 33:15, 16.) UManase kwakumele abe lesibindi lokholo ukuze akwenze lokhu ngoba engakaphenduki wayeyisibonelo esibi emulini yakhe, ezikhulwini zakhe lasebantwini bakhe okweminyaka eminengi. Ngesikhathi eseluphele wazama ukulungisa okunye ayekuphambanisile. Kumele ukuthi lokhu kwamnceda kakhulu uJosiya umzukulu wakhe owayesesemncane njalo owaba yinkosi elungileyo.—2 AmaKho. 22:1, 2.

12. Okwenziwa nguManase kusifundisani ngokuphenduka?

¹² Sifundani kuManase? Kazange azithobe  kuphela kodwa wathandaza ecela uJehova ukuthi abe lesihawu kuye. Watshintsha lendlela ayesenza ngayo. Kanti njalo wasebenza nzima elungisa umonakalo ayewubangele futhi wakhonza uJehova ngenhliziyo yonke. Waphinda wancedisa abanye ukuthi benze njalo. Okwenzakala kuManase kungabanika ithemba labo abenze izono ezimbi kakhulu. Kwenza kucace ukuthi uJehova uNkulunkulu “uyathethelela njalo ulungile.” (Hubo. 86:5) Uzabathethelela labo abaphenduka okweqiniso.

13. Landisa umzekeliso osinceda sizwisise isifundo esiqakathekileyo mayelana lokuphenduka.

¹³ UManase kazange azisole kuphela kodwa watshengisa sibili ukuthi usephendukile okweqiniso. Lokhu kusifundisa isifundo esiqakathekileyo mayelana lokuphenduka kweqiniso. Nanku umzekeliso ongasincedisa ukuthi siyizwisise indaba le: Ake sithi ufuna ukuthenga isinkwa. Kodwa kulokuthi othengisayo akunike isinkwa yena ukunika ifulawa. Kungakuthabisa yini lokhu? Hatshi. Nxa othengisayo angakuchasisela ukuthi ifulawa iqakathekile ekubhekheni isinkwa, ungayithatha yini? Hatshi. Ngendlela efananayo uJehova ukhangelele ukuthi lowo owonileyo aphenduke okweqiniso. Nxa ezisola ngakwenzileyo kuhle lokho. Ukuzisola ngokunye okuqakathekileyo okumele umuntu akwenze ukuze aphenduke njengoba lefulawa iqakathekile nxa umuntu efuna ukubhekha isinkwa. Kodwa ukuzisola akwenelanga. Kukhona okunye okumele akwenze. Sizafunda okunengi endabeni ethinta inhliziyo eyalandiswa nguJesu.

14. Indodana yolahleko esemzekelisweni kaJesu yatshengisa njani ukuthi isiphenduka?

¹⁴ UJesu walandisa umzekeliso othinta inhliziyo wendodana yolahleko otholakala kuLukha 15:11-32. Indodana leyo yahlamukela uyise, yasuka ngekhaya yaya “elizweni elikhatshana.” Ithe isikhonale yaqalisa ukuphila impilo yokuxhwala. Yathi isisebunzimeni yacabangisisa ngalokho eyayikwenzile yasinanzelela ukuthi impilo yayo yayingcono kakhulu ngesikhathi isahlala ngakibo. UJesu wathi kwacina “kusithi dlwe engqondweni yayo.” Yikho yazimisela ukubuyela ngakibo lokucela ukuthi uyise ayithethelele. Kwakuqakathekile ukuthi indodana leyo ikunanzelele ukuthi yenze izinqumo ezinengi ezimbi. Kodwa kukhona okunye okwakumele ikwenze.

15. Indodana yolahleko esemzekelisweni kaJesu yatshengisa njani ukuthi isiphendukile?

¹⁵ Indodana yolahleko yatshengisa ukuthi isiphendukile okweqiniso. Yahamba umango omude ibuyela ngakibo. Isifike kuyise yathi: “Ngonele izulu ngakonela lawe. Akusangifanelanga ukubizwa ngokuthi ngiyindodana yakho.” (Luk. 15:21) Indodana leyo yavuma izono zayo futhi lokhu kwatshengisa ukuthi yayifuna ukuphinda ibe ngumngane kaJehova. Yananzelela lokuthi eyayikwenzile kwakuzwise  uyise ubuhlungu. Yayizimisele lokusebenza nzima ukuze uyise ayamukele okokuthi yayibona kungcono ukuthi ayiphathe njengesisebenzi sakhe. (Luk. 15:19) Umzekeliso lo kawusondaba ethinta inhliziyo kuphela. Esikufunda kuwo kunganceda abadala bebandla nxa bezama ukubona ukuthi umfowethu loba udadewethu owenze isono esikhulu uyaphenduka yini.

16. Kungani kungaba nzima ukuthi abadala babone ukuthi umuntu usephendukile okweqiniso?

¹⁶ Akulula ukuthi abadala babone ukuthi umuntu owenze into elihlazo uyaphenduka sibili. Kungani kunjalo? Abadala abenelisi ukubona okusenhliziyweni yomuntu yikho kumele bazame ukudinga ubufakazi bokuthi umfowabo kumbe udadewabo usetshintshile indlela abona ngayo isono asenzileyo. Kwesinye isikhathi umuntu angabe enze isono esikhulu okokuthi abadala abaphatha indaba yakhe bangasala bengaqiniseki ukuthi usephendukile okweqiniso.

17. (a) Nika isibonelo esitshengisa ukuthi ukuzisola kuphela ayisikho okutshengisa ukuthi umuntu uyaphenduka okweqiniso. (b) U-2 Khorinte 7:11 uthi kuyini okutshengisa ukuthi umuntu uyaphenduka okweqiniso?

¹⁷ Cabanga ngesibonelo esilandelayo. Umzalwane otshadileyo ubefeba okweminyaka eminengi. Kulokuthi acele ukuncediswa ubefihlela umkakhe labangane bakhe kanye labadala lokho akwenzayo. Kodwa kucina kusaziwa ngabadala. Nxa bemlanda belobufakazi bokuthi ubefeba, uyavuma njalo akhanye ezisola kakhulu. Kodwa lokho yikho kodwa yini okungatshengisa abadala ukuthi uyaphenduka okweqiniso? Hatshi. Akuthandabuzwa ukuthi abadala abaphatha indaba le bazafuna ukubona okunye okutshengisa ukuthi uyaphenduka sibili. Umzalwane lo kazange enze isono kanye nje kuphela ngenxa yesinqumo esibi ayesenzile kodwa ubeselomkhuba wokwenza okubi okweminyaka eminengi. Kazange ayebika indaba yakhe ebadaleni kodwa ukhona obabikeleyo. Yikho abadala bazafuna ukubona ubufakazi bokuthi umzalwane owonileyo usetshintshile indlela acabanga ngayo, azizwa ngayo laziphatha ngayo. (Bala u-2 Khorinte 7:11.) Kungathatha isikhathi ukuthi umzalwane lo atshengise ukuthi usephendukile okweqiniso. Kungenzakala sibili ukuthi asuswe ebandleni.—1 Khor. 5:11-13; 6:9, 10.

18. Umuntu osusiweyo angatshengisa njani ukuthi uyaphenduka okweqiniso futhi kuzaphetha ngani?

¹⁸ Umuntu osusiweyo utshengisa ukuthi uyaphenduka ngokuhlala ebuya emihlanganweni yebandla langokulandela iseluleko sabadala sokuthi ahlale ethandaza njalo etaditsha. Uzasebenza nzima ukuze axwaye izinto ezamenza wenza isono. Nxa angasebenza nzima ukuze abe ngumngane kaJehova, angaqiniseka ukuthi uzamthethelela lokuthi abadala bazamncedisa abuyele ebandleni. Nxa abadala bephatha  indaba yomuntu owonileyo bayananzelela ukuthi itshiyene lezabanye futhi kabamahluleli ngokhahlo.

19. Kutshoni ukuphenduka kweqiniso? (UHezekheli 33:14-16)

¹⁹ Njengoba sifundile, ukuphenduka kweqiniso akutsho ukuzisola kuphela ngesono umuntu ayabe esenzile. Kumele atshintshe indlela acabanga ngayo lazizwa ngayo njalo enze izinto ezitshengisa ukuthi usephendukile sibili. Lokhu kugoqela ukutshiya indlela embi akade ehamba ngayo abesehamba endleleni kaJehova. (Bala uHezekheli 33:14-16.) Okuqakatheke kakhulu umuntu owonileyo okumele akwenze yikusebenza nzima ukuze aphinde abe ngumngane kaJehova.

20-21. Singamncedisa njani umuntu owenze isono esikhulu?

²⁰ UJesu wakhuluma ngokunye okuqakathekileyo ayelande ukuzokwenza emhlabeni. Wathi: “Ngalanda ukuzobiza izoni ukuthi ziphenduke.” (Luk. 5:32) Lathi kumele sizimisele ukukwenza lokhu. Ake sithi umngane wethu oseduze wenze isono esikhulu. Kumele senzeni?

²¹ Siyabe simlimaza umngane wethu nxa sizama ukufihla isono asenzileyo. Ukusifihla akuncedi vele ngoba uJehova ukhangele. (Zaga. 5:21, 22; 28:13) Singanceda umngane wethu ngokumkhumbuza ukuthi abadala bazimisele ukumncedisa. Nxa engala ukutshela abadala kumele sibatshele futhi lokhu kutshengisa ukuthi siyafuna sibili ukumnceda. Lokhu kuqakathekile ngoba nxa engayekela ukucela abadala ukuthi bamncedise njalo angaphenduki, angacina engasenguye mngane kaJehova.

22. Sizaxoxa ngani esihlokweni esilandelayo?

²² Kuthiwani nxa umuntu owonayo esenhlanhlathe kakhulu okwesikhathi eside okokuthi abadala babona kungcono ukuthi asuswe ebandleni. Kambe lokhu kutsho ukuthi abadala bayabe bengamphathanga ngendlela etshengisa ukuthi balesihawu? Esihlokweni esilandelayo sizaxoxa ngokuthi uJehova utshengisa njani ukuthi ulesihawu nxa elaya labo abonileyo lokuthi thina singamlingisela njani.