NGESIKHATHI ngisafunda izinto kazizange zintshintshe kangako empilweni yami. Esikolo engafunda kuso abantwana engaqalisa labo yibo engafunda ngaze ngayaphutsha. Ngakho kwakulula ukuthi ngibazi ngamabizo abantu abanengi ababehlala edolobheni lakithi futhi labo babelazi ibizo lami.

Idolobho leLiberty laligonjolozelwe ngamapulazi amancane futhi umumbu yiwo owawulinywa kakhulu emapulazini la. Ngesikhathi ngizalwa ubaba wayesebenzela omunye wabalimi ababehlala edolobheni leli. Ngafundiswa ukutshayela ithalakitha ngisesengumfana kanye lokwenza eminye imisebenzi ephathelane lokulima.

Ubaba angizange ngimbone esesemutsha ngoba ngathi ngizalwa wayeseleminyaka engu-56, umama eleminyaka engu-35. Ubaba wayelomzimba omncane kodwa wayeqinile, eyindoda ekhutheleyo njalo lathi wasifundisa ukuthi sikuthande ukusebenza. Lanxa wayengelayo imali enengi wayesinakekela ngakho konke esikudingayo. Wayesiba leqiniso lokuthi silakho ukudla, izigqoko kanye lendawo yokuhlala. Ubaba watshona eleminyaka engu-93, umama watshona eleminyaka engu-86. Bobabili abazange bamkhonze uJehova. Phakathi kwabantwana engizalwa labo umnawami ongumfana nguye kuphela owaba nguFakazi futhi waba ngumdala ngesikhathi uhlelo lolu luqalisa ngabo-1970.

Umama wayezithanda ezokukhonza futhi maviki wonke ngeSonto wayehamba lathi esontweni ye-Baptist. Ngaqalisa ukuzwa imfundiso yobuthathu bukaNkulunkulu ngileminyaka engu-12 futhi ngaba lesifiso sokuzwisisa okunengi ngemfundiso le. Ngakho ngabuza umama ngathi: “Kungenzakala njani ukuthi uJesu abe yiNdodana aphinde abe nguBaba?” Ngilokhu ngisayikhumbula impendulo yakhe, wathi: “Mntanami indaba le iyaphica ngeke siyizwisise.” Lakanye yayingiphica sibili. Lanxa kunjalo ngaqhubeka ngisiya esontweni futhi ngabhabhathizwa ngileminyaka engu-14 esifudlaneni esasisendaweni le. Ngacwiliswa kathathu kulandelwa imfundiso yobuthathu bukaNkulunkulu.

Ngesikhathi ngisenza imfundo yami yesekhondari ngangilomngane wami owayeyingcitshi emdlalweni wenqindi njalo wangicela ukuthi lami ngingene emdlalweni lo. Ngakho ngaqalisa ukuqeqetshwa futhi ngaba lilunga lenhlanganiso yomdlalo wenqindi eyayithiwa yi-Golden Gloves. Kodwa umdlalo wenqindi wawungumqanso kimi futhi ngemva kokungena enkundleni okwamahlandla athile ngawutshiya. Ngokuhamba kwesikhathi ngabizwa esisotsheni ngasengithunyelwa eGermany. Ngathi ngikhonale izikhulu zebutho leMelika zangithumela kuhlangothi lokuqeqetsha abakhokheli bebutho olwaluthiwa yi-Noncommissioned Officers Academy ngoba zazicabanga ukuthi ngilesiphiwo sokukhokhela. Zazifuna ngihle ngizinikele ukuba lisotsha okwempilo yami yonke. Ngasebenza okweminyaka emibili kuphela ngasengitshiya ngo-1956 ngoba ngangingafisi ukuqhubeka ngilisotsha. Ngemva kwesikhatshana ngaqalisa umsebenzi otshiyene lalowo engangikuwo.

Ngingakafundi iqiniso ngangicabanga ukuthi kumele ngiqine ukuze kukhanye ukuthi ngiyindoda. Lokhu kwakubangelwa ngamafilimu engangiwabukela lezinto engangizitshelwa ngabangane bami. Ngangicabanga ukuthi abantu ababetshumayela babengamagwala. Kodwa ngaqalisa ukufunda izinto ezantshintsha impilo yami. Kwelinye ilanga ngathi ngizibhodela edolobheni ngemota yami, amantombazana amabili angiphakamisela isandla. Ngangiwazi amantomabazana la ngoba ayezalwa lomkadadewethu omdala futhi ayengoFakazi bakaJehova. Ngelinye ilanga amantombazana la angipha iNqabayokulinda le-Vukani kodwa ngangicabanga ukuthi kunzima kakhulu ukuzwisisa iNqabayokulinda. Mhlalokho anginxusa eSifundweni Sencwadi Sebandla, lo kwakungumbuthano wengxoxo yeBhayibhili owawusenzelwa emzini wangakibo. Ngabatshela ngathi ngizacabanga ngakho. Bangibuza bebobotheka bathi: “Uzabuya yini?” Mina ngaphendula ngathi, “Ngizabuya.”

Ngasengizisola ukuthi ngivumeleni kodwa ngacina ngisenza engangikuthembisile. Ngaya kulowo mbuthano ntambama. Kwangithokozisa ukubona indlela abantwana ababesenza ngayo. Ulwazi ababelalo ngeBhayibhili lwangitshiya ngibambe owangaphansi. Lanxa umama wayejayele ukuhamba lami esontweni ngisakhula, kulutshwana kakhulu engangikwazi ngeBhayibhili. Kusukela mhlalokho ngasengizimisele ukufunda okunengi njalo ngavuma ukuthi bangifundise iBhayibhili. Ngiqalisa nje ngahle ngafunda ukuthi ibizo likaNkulunkulu uSomandla nguJehova. Ngangijayele ukubuza umama mayelana laboFakazi bakaJehova njalo wayengiphendula esithi: “Labana bakhonza elinye ixhegu okuthiwa nguJehova.” Kodwa ukufunda kwangivula amehlo.

Ngathuthuka masinyane ngoba ngabona ukuthi ngasengithole iqiniso njalo ngabhabhathizwa ngoMarch  1957. Kwakusanda kwedlula izinyanga ezingu-9 kusukela ngelanga engaqalisa ngalo ukungena imihlangano. Indlela engangicabanga ngayo yantshintsha njalo iBhayibhili langinceda ngazwisisa ukuthi indoda kuzwa ngenjani. UJesu wayengelasono njengathi abantu. Wayeqinile futhi elamandla ukwedlula loba yiphi indoda eqinileyo. Lanxa kunjalo wayengakuthandi ukulwa futhi wavuma ‘ukuhlutshwa’ njengoba kwakuphrofethiwe. (Isaya. 53:2, 7) Ngafunda ukuthi umlandeli kaJesu “kumele abe lomusa ebantwini bonke.”​—2 Tim. 2:24.

Ngaqalisa ukuphayona ngomnyaka olandelayo ngo-1958. Kodwa ngemva kwesikhatshana ngama ukuphayona. Lokhu kwabangelwa yikuthi ngasengifuna ukutshada loGloria, omunye wamantombazana lawana ayenginxuse eSifundweni Sencwadi Sebandla. Angizisoli ngesinqumo engasenzayo. UGloria wayeyintandokazi ngalesosikhathi futhi lakhathesi ulokhu eyiyo. Kimi uGloria uligugu ukwedlula idayimane eliligugu kakhulu njalo kuyangithokozisa ukuthi ngatshada laye. Wothini alilandisele imbali yakhe ngamafitshane:

“Emulini yangakithi kwakulabantwana abangu-17. Umama wayenguFakazi othembekileyo futhi wafa ngileminyaka engu-14. Ubaba waqalisa ukufunda iBhayibhili ngalesosikhathi. Njengoba umama wayengasekho ubaba wahamba wayaxoxa lomphathisikolo ecela ukuthi mina lodadewethu owayesezaqeda isikolo sintshintshane amalanga okuya esikolo. Omunye wayesithi nxa esiya esikolo omunye asale ngekhaya enakekela abantwana, njalo aphekele imuli yonke ukudla kwantambama ukuze nxa ubaba etshayisa emsebenzini athole sokulungile. Umphathisikolo wasamukela isicelo sikababa njalo uhlelo lolu lwaqhubeka udadewethu waze waqeda isikolo. Kwakulemuli ezimbili ezingoFakazi ezazisifundisa iBhayibhili njalo abangu-11 emulini yangakithi baba ngoFakazi bakaJehova. Ngangikukholisa ukutshumayela lanxa inhloni zazingithwalise nzima. Selokhu ngatshadayo umkami uSam ubengincedisa ukuthi ngimelane lohlupho lolu.”

Mina loGloria satshada ngoFebruary 1959. Sasikukholisa ukuphayona ndawonye. NgoJuly sagcwalisa ifomu lokuyasebenza eBhetheli ngoba sasifisa ukuyasebenza emawofisini amakhulu. Umzalwane othandekayo uSimon Kraker waxoxa lathi ngendaba le njalo wasitshela ukuthi abantu abatshadileyo babengavunyelwa eBhetheli ngalesosikhathi. Lanxa kunjalo saqhubeka silesifiso sokuya eBhetheli futhi sagcwaliseka ngemva kweminyaka eminengi.

Sabhalela emawofisini amakhulu sibazisa ukuthi sifuna ukuyancedisa lapho okudingakala khona abamemezeli. Asizange sithole ithuba lokukhetha ngoba sanikwa indawo eyodwa kuphela. Satshelwa ukuthi siye ePine Bluff e-Arkansas. Ngalezonsuku kwakulamabandla amabili kuphela ePine Bluff elabamhlophe lelabamnyama. Thina sathunyelwa ebandleni labamnyama elalilabamemezeli abangaba ngu-14.

Mhlawumbe kuyakumangalisa ukuzwa ukuthi lasemabandleni aboFakazi bakaJehova abamnyama labamhlophe babengangeni bonke imihlangano yebandla. Iqiniso yikuthi kwakungelalutho olungenziwa ngalezonsuku. Kwakungavunyelwa ukuthi abantu bemihlobo etshiyeneyo bahlangane ngenxa yokudlakela olwalukhona. Ezindaweni ezinengi abazalwane babesesaba ukuthi iWolu yoMbuso ingabhidlizwa nxa abafowethu labodadewethu bemihlobo etshiyeneyo bangahlangana ndawonye. Izinto ezinjalo zazisenzakala kwezinye izikhathi. Kwakusithi nxa oFakazi abamnyama bangayatshumayela lapho okuhlala khona abamhlophe babebotshwa kumbe batshaywe ngamapholisa. Ngakho sasiyihlonipha imithetho eyayikhona ukuze siqhubeke sitshumayela futhi sasilethemba lokuthi izinto zizalunga ngokuhamba kwesikhathi.

Ukutshumayela kwakungalula ngalesosikhathi. Ngezinye izikhathi kwakusenzakala ukuthi sitshayisane labantu abamhlophe lanxa sitshumayela endaweni ehlala abantu abamnyama. Kwakumele sicabange masinya ukuthi senzeni, sixoxe labo ngoMbhalo owodwa yini kumbe sixolise sidlulele phambili. Lesi yiso isimo esasikhona kwezinye izindawo.

Kwakumele sisebenze nzima ukuze sithole okokuziphilisa njengoba sasiphayona. Imisebenzi eminengi esasiyenza sasiholisa amadola amathathu ngelanga. UGloria wayesenza imisebenzi yendlini ezindaweni ezitshiyeneyo. Kwenye indawo abantu ayesebenza kubo bangivumela ukuthi ngimncedise ukuze enelise ukuqeda masinyane. Emini saphiwa ukudla okwakulungiswa kugcinwe efirijini okubizwa ngokuthi yi-TV dinner njalo sakudla ndawonye singakasuki kuleyondawo. Iviki ngayinye uGloria waye-ayina izigqoko zenye  imuli. Mina ngangisebenza esivandeni, ngiklina amawindi njalo ngisenza leminye imisebenzi egumeni. Kwenye indlu yabamhlophe saphiwa umsebenzi wokuklina amawindi, uGloria wayeklina phakathi mina phandle. Sasebenza ilanga lonke futhi saphiwa lokudla kwemini. UGloria wadlela endlini kodwa wayengahlalanga labanikazi bendlu. Mina ngadlela egarajini njalo angizange ngizikhathaze ngalokho. Saphiwa ukudla okumnandi sibili. Imuli le yayilomusa kodwa yayisenziwa ngumumo owawukhona. Ngikhumbula kwelinye ilanga sisegarajini sithenga amafutha emota. Ngemva kokugcwalisa itanka yemota ngakhuluma lomuntu omhlophe owayesebenza lapho ngicela ukuthi uGloria asebenzise indlu encane. Wangikhangela ehwaqile wathi, “Kukhiyiwe.”

Sasisiba lezikhathi ezimnandi labafowethu futhi sasiyithanda inkonzo. Sathi sifika ePine Bluff sahlala endlini yomzalwane owayeyinceku yebandla. Umkakhe wayengasoFakazi, ngakho uGloria waqalisa ukufunda laye iBhayibhili. Mina ngaqalisa ukufunda lendodakazi yabo lomkayo. Umama lendodakazi yakhe baqhubeka befunda baze babhabhathizwa.

Ebandleni labamhlophe sasilabangane ababesithanda. Babesinxusa ukuthi sizokudla labo ntambama kodwa lokhu kwakumele kwenziwe ngonanzelelo. Kwakumele bananzelele ngoba inhlanganiso okwakuthiwa yi-Ku Klux Klan (KKK) eyayisekela ubandlululo lodlakela yayitshisa ngalesosikhathi. Ngikhumbula ngibona indoda eyayihlezi evulandini lendlu yayo ntambama ngelanga lokunanza i-Halloween igqoke isembatho esimhlophe lengowane. Le yiyo indlela amalunga enhlanganiso ye-KKK ayegqoka ngayo. Izimo ezinjalo azizange zivimbe ukuthi abafowethu baqhubeke belomusa. Kulesinye isikhathi esasingela mali yokuya emhlanganweni, ngakho sathengisela omunye umzalwane imota yethu iFord yabo-1950 ukuze senelise ukuyangena umhlangano. Ngemva kwenyanga sithengise imota yethu, sathi sivela ekutshumayeleni sathola isimanga ngekhaya. Mhlalokho sasidinwe sifile ngoba sasingene indlu ngendlu njalo saqhuba izifundo zeBhayibhili ilanga litshisa bhe. Sithe sifika sathola imota yethu ipakiwe njalo ewindini layo kulephepha elibhalwe ukuthi: “Nanso imota yenu yisipho esivela kimi. Yimi umfowenu.”

Kulokunye futhi engingasoze ngikukhohlwe loba nini. Ngo-1962 ngabizwa eSikolo Senkonzo SoMbuso esasizakwenzelwa eSouth Lansing eNew York. Isikolo lesi sasithatha inyanga yonke njalo sasenzelwe ukuqeqetsha abazalwane abakhokhelayo emabandleni, eziqintini lasezabelweni. Ngesikhathi ngibizwa esikolo lesi ngangingasebenzi futhi imali esasilayo yayincane kakhulu. Kodwa ngalesosikhathi ngangithenjiswe umsebenzi ngenye inkampani yamafoni ePine Bluff. Ukuqhatshwa enkampanini leyo kwakuzangenza ngibe ngumuntu omnyama wokuqala ukuyisebenzela. Ekucineni bangitshela ukuthi bazangiqhatsha. Ngacabanga ukuthi kungcono ngiyekele ukuya esikolo kodwa ngiye emsebenzini ngoba ngangingelayo imali yokuya eNew York. Ngasengizimisele ukubhalela abazalwane eBhetheli ngibatshela ukuthi angisenelisi ukuya esikolo kodwa kwenzakala into engingasoze ngiyikhohlwe.

Omunye udadewethu esasilaye ebandleni owayelomkakhe ongakhonziyo wasiqoqodela ekuseni wasengiqhubela  imvilophu eyayigcwele imali. Yena labanye abantwabakhe abancane babevuka ekuseni kakhulu besiya emasimini otshinda besiyahlakula ukuze bangitholele imali yokuya eNew York. Udade lo wathi kimi: “Hamba esikolo uyefunda ungaqeda uphenduke uzosifundisa lathi!” Ngemva kwalokho ngaya enkampanini yamafoni ngayacela imvumo yokuthi ngizoqala umsebenzi ngemva kwamaviki amahlanu. Bangiphendula bathi: “Hatshi akwenzi.” Kodwa angizange ngikhathazeke ngalokho ngoba ngasengikhethile engikufunayo futhi kuyangithokozisa ukuthi angizange ngiwamukele lowomsebenzi.

Umkami uGloria ulokhu eyikhumbula indlela esasikholisa ngayo ePine Bluff. Uthi: “Ngasengiyithanda kakhulu insimu esasitshumayela kuyo. Ngangilezifundo ezingaba ngu-15 kusiya ku-20. Sasijayele ukuya enkonzweni yendlu ngendlu ekuseni sibe sesisiya ezifundweni ilanga lonke. Kwezinye izikhathi sasiqhubeka kuze kutshaye u-11 ebusuku. Sasiyikholisa kakhulu inkonzo futhi ngangifisa ukuqhubeka ngisendaweni le. Iqiniso engingalitsho yikuthi ngangingafisi ukusuka endaweni le ngiyehambela. Kodwa uJehova wayeselomunye umcabango.” Lakanye kukhona ayefuna sikwenze.

Ngesikhathi siphayona ePine Bluff safaka isicelo sokuba ngamaphayona aqakathekileyo. Sasilethemba lokuthi sizaphumelela ngoba umbonisi wesigodi wayefuna siyencedisa kwelinye ibandla eTexas. Wayefuna lokuthi sihambe sesingamaphayona aqakathekileyo. Lokhu kwasithokozisa kakhulu. Salinda salinda ngoba sasilethemba lokuthi i-Society izasiphendula kodwa sasilokhu sifica ibhokisi lezincwadi lingelalutho. Ekucineni kwafika incwadi isitshela ukuthi sesizakuya hambela. Lokhu kwenzakala ngo-January 1965. Umfowethu uLeon Weaver ongumhleli weKhomithi Yegatsha lase-United States laye wakhethwa ukuthi abe ngumbonisi wesiqinti ngalesosikhathi.

Ukuba ngumbonisi wesiqinti kwakungitshayisa ngovalo. Ngingakaqalisi umsebenzi lo umfowethu uJames A. Thompson, Jr owayengumbonisi wesigodi wangihlola ukuze abone ukuthi ngingafanela yini ukuphatha lumsebenzi. Wangichazela ngomusa ukuthi kungaphi lapho okufanele ngilungisise khona njalo wangitshela lokunye okwakunganginceda ukuthi ngibe ngumbonisi wesiqinti omuhle. Ngathi ngisanda kuqalisa umsebenzi lo ngahle ngabona ukuthi iseluleko ayenginike sona sasidingeka. Umfowethu uThompson nguye umbonisi wesigodi engasebenza laye ngiqalisa ukuhambela. Kunengi engakufunda kumzalwane lo owayethembekile futhi eqinile ekukhonzeni.

Ngalezonsuku umbonisi wesiqinti wayeqeqetshwa okwesikhathi esincane. Ngathatha iviki eyodwa ngilomunye umbonisi wesiqinti ngesikhathi ehambela elinye ibandla. Ngeviki elandelayo yimi engasengihambela futhi yena wayesengihlola ukuthi ngenza njani. Umzalwane lo wanginika amacebo leziqondiso ezithile. Ngemva kwalokho sasala sesisodwa lomkami.  Ngikhumbula ngisithi kuGloria: “Kuqondile yini ukuthi asitshiye sodwa khathesi?” Kodwa ngokuhamba kwesikhathi kulokunye engakunanzelelayo okuqakatheke kakhulu. Ngananzelela ukuthi bahlala bekhona abazalwane abangakuncedisa ingqe nje ubavumela ukuthi bakuncede. Ngilokhu ngilukhumbula usizo engaluphiwa ngabazalwane ababelolwazi, abanye babo nguJ. R. Brown owayengumbonisi wesiqinti kanye loFred Rusk owayelilunga lemuli yeBhetheli.

Ubandlululo lwalusidla ubhedu ngalezonsuku. Kwelinye ilanga amalunga enhlanganiso ye-KKK ayematsha ngesikhathi sivakatshele idolobho elithile eTennessee. Ngikhumbula langesinye isikhathi sivela ekutshumayeleni labanye abamemezeli, safika saphumula okwesikhatshana endaweni okwakuthengiswa khona ukudla. Ngasukuma ngaya esambuzini, ngasengibona enye indoda ingilandela, yayihwaqile njalo idwetshwe imifanekiso yamaqembu obandlululo umzimba wonke. Kodwa umzalwane omhlophe owayemude kakhulu kulami futhi esedlula indoda leyo wasukuma walandela. Wafika wangibuza wathi: “Kuhle yini mfowethu Herd?” Khonokho nje indoda leyo yaphuma esambuzini yahamba. Okweminyaka yonke le senginanzelele ukuthi ubandlululo aluyi ngokuthi umuntu ungumhlobo bani kodwa lubangelwa yisono esasithatha ku-Adamu. Kanti njalo sengafunda ukuthi umzalwane ngumzalwane kungelani lokuthi ulebala elinjani futhi angakufela nxa kudingeka.

Saqeda iminyaka engu-33 sihambela futhi engu-21 yakhona ngangingumbonisi wesigodi. Lesi kube yisikhathi esithokozisa kakhulu empilweni futhi kunengi okukhuthazayo engikubonileyo. Lanxa kunjalo sikhona esinye isibusiso esasisendleleni. Ngo-August 1997 sagcwaliseka isifiso sethu esasesidonse iminyaka eminengi. Sabizwa eBhetheli ye-United States ngemva kweminyaka engaba ngu-38 sigcwalise ifomu lethu lokuqala. Ngakho ngenyanga elandelayo saqala ukusebenza eBhetheli. Ngangicabanga ukuthi abazalwane abakhokhelayo babefuna ngizoncedisa okwesikhatshana kodwa akwenzakalanga ngaleyondlela.

Ngisanda ukufika eBhetheli ngangisebenza kuHlangothi Lwenkonzo. Kunengi engakufundayo ngalesosikhathi. Abazalwane ababekuhlangothi lolu babesamukela izindaba ezihluphayo lemibuzo enzima eyayivela kumaqula abadala lababonisi beziqinti elizweni lonke. Ngiyababonga kakhulu abazalwane labo ngoba ngesikhathi bengiqeqetsha babengibekezelela futhi bengisiza. Ngicabanga ukuthi lanxa kungathiwa ngibuyele khona khathesi kunengi okuzamele ngikufunde.

Mina loGloria siyayithanda impilo yeBhetheli. Sijayele ukuvuka ekuseni kakhulu futhi umkhuba lo uyanceda nxa useBhetheli. Kwathi sekudlule umnyaka lezinyanga sifike eBhetheli ngakhethwa ukuthi ngibe ngumsizi weKhomithi yeNkonzo yeQula Elibusayo laboFakazi bakaJehova. Ngo-1999 ngaba lilunga leQula Elibusayo. Ngifunde okunengi kakhulu esabelweni lesi kodwa isifundo esiqakathekileyo engisitholileyo yikuthi inhloko yebandla lobuKhristu nguJesu Khristu hatshi omunye umuntu.

Kwezinye izikhathi nxa ngikhangela emuva ngangizwe njengomphrofethi u-Amosi. UJehova wamnanzelela umelusi lo owayethobekile futhi owayegcina izihlahla zomkhiwa okwakuyikudla kwabayanga. Kodwa uJehova wamenza waba ngumphrofethi futhi wambusisa emsebenzini lo. (Amos. 7:14, 15) Lami ngiyindodana yomlimi ongumyanga odabuka eLiberty e-Indiana kodwa uJehova wangihawukela futhi unginike izibusiso ezinengi engingeke ngizibale ngiziqede. (Zaga. 10:22) Engingakutsho yikuthi ngaqalisa ngingumyanga kodwa uJehova unginike isiphetho esihle.