Danièle okwa li e na omutse hagu endelele, nokwa nongonene ndje a ti: “Kwatha ndje kuu dhengele opolisi, oshoka oya thika nale.” Opo tu li po, otu wete nale ekambamba lya thikama komeho gohotela. Konima yokathimbo, atuhe otwa kwatwa po. Otandi pandula Danièle sho a londodha ndje, oshoka onda ka mona okampito ndi gandje oombapila dhetu dhimwe komumwatate gwontumba.

Sho tu li mondjila tatu falwa kositaasi yopolisi, onda li ndi uvite uuntsa nuunambano, sho ndi na omukulukadhi omulaadhi noku na ekwatathano ewanawa naKalunga. Ndjika oyo yimwe yomoompito ndhoka tse naDanièle twa kala tatu longele kumwe. Andiya ndi mu kuthile ko kutya oshike she tu ningitha tu ka talele po iilongo moka iilonga yetu yokuuvitha ya li ya ngambekwa.

Onda valwa mo 1930, moCroix, okandoolopa okashona ke li muumbangalantu waFulaanisa. Aanegumbo lyetu oya li Aakatoolikeelela. Oya li haya yi kEmisa oshiwike kehe, natate oye gumwe gwomwaamboka ya li ye na oshinakugwanithwa mongeleka. Ihe sho ndi na omimvo 14 lwaampono, opwa ningwa oshinima shontumba shoka sha kwathele ndje ndi mone uufudhime womongeleka moka.

Fulaanisa okwa li a kwatwa ko ketangakwiita lyaNdowishi pethimbo lyIita Iitiyali yUuyuni. Uuna omusita gwetu ta uvitha, olundji okwa li he tu ladhipike tu ambidhidhe oshitopolwa shepangelo lyaNazi mondoolopa Vichy. Euvitho lye olya li lye tu kumitha. Ngaashi aantu oyendji muFulaanisa, natse otwa li hatu pulakene monanguwi oradio yo-BBC, ndjoka ya li hayi kundaneke kombinga yaakwanepangelo aanankondo. Opo ihe, omusita okwa gamuka ko kombinga ndjoka a li a gama, e ta ningi omalongekidho pu ningwe oshituthihambelelo shaakwanepangelo mboka aanankondo omolwehumokomeho lyawo, muSeptemba 1944. Shoka osha li sha halutha ndje nosha ningitha ndje kaandi inekele we aasita.

Tate okwa hulitha konima owala sho iita ya hulu. Omumwamemekadhona omukuluntu okwa adhika nale a hokanwa nokwa li ha zi moBelgium. Onkee ano, onda li ndi uvite ndi na okusila meme oshimpwiyu. Onda mono iilonga mofabilika yimwe. Omuhona gwandje noyanamati oya li Aakatoolikeelela. Nonando iilonga mbyoka onda li nde yi panda, onda li tandi ka taalelwa komashongo.

 Omumwamemekadhona Simone, ngoka a li Onzapo yaJehova, okwa li e tu talele po mo 1953. Okwa li a longitha Ombiimbeli nuukeka, a aneke pomutenya omalongo giifundja gOngeleka yaKatoolika. Omalongo ngoka ongaashi, omulilo gwoheli, Uukwatatu nosho wo omwenyo ihaagu si. Petameko, onda li ndi shi ita longitha Ombiimbeli yaKatoolika, ihe onde ke shi mona mo nziya kutya shoka ta popi oshoshili. Lwanima, okwa ka etela ndje Ooshungolangelo oonkulu, nonda kala tandi dhi lesha, uuna nda ka lala. Odha kwathele ndje nziya ndi uve ko oshili, ihe onda li nda tila ndi iyapulile Jehova, oshoka osha li tashi ka ningitha ndje ndi kanithe iilonga.

Muule woomwedhi oonshona, onda tsikile okukonakona Ombiimbeli nosho wo Ooshungolangelo kungame mwene. Hugunina, onda tokola ndi ye kOshinyanga shUukwaniilwa. Ombepo yuukuume ndjoka nda mono megongalo, oya gumu ndje lela. Konima sho nda konakona Ombiimbeli nomumwatate gumwe muule woomwedhi hamano, onda ninginithwa muSeptemba mo 1954. Nziya konima yaashono, onda li nda nyanyukwa okumona meme nokamwamemekadhona kokankelo ya ninga Oonzapo.

Shiyemateka, meme okwa si manga ku na owala iiwike iishona oshigongi shopaigwana shoka sha li moNew York mo 1958, shi tameke. Sho nda galuka koshigongi, onde etha po iilonga yandje, e tandi tameke uukokolindjila, oshoka kanda li we ndi na ngoka tandi sile oshimpwiyu. Meni lyethimbo efupi, onda yaleke omumwameme omukokolindjila omulaadhi, Danièle Delie, e tatu hokana muMei mo 1959.

Danièle okwa li a tameke iilonga yethimbo lyu udha moshitopolwa shaBrittany shokuushayi, kokule noyaandjawo. Okwa li a pumbwa uulaadhi, opo a vule oku ka uvitha moshitopolwa moka mu na Aakatoolika oyendji nokwa li ha yi nokathanguthangu komikunda. Ngaashi ngame, naye okwa li ha uvitha neendelelo, oshoka otwa li tu wete ehulilo li li popepi. (Mat. 25:13) Ombepo ye yokwiiyamba oye tu kwathele tu tsikile nuukokolindjila.

Onda langekwa po ndi li omutonatelishikandjo, nziya konima sho twa hokana. Otwa taamba ko nziya oonkalo dha yoolokathana. Egongalo lyotango twa li twa talele po olya li li na aauvithi 14, naamwatate kaya li ye na oshindji nokasha li tashi wapa okukala momagumbo gawo. Onkene otwa li hatu lala petalashe komutuni mOshinyanga shUukwaniilwa. Katwa li hatu kothele ko naanaa nawa. Nonando ongawo, otwa li ngaa tu na mpoka hatu tenteke omitse dhetu!

Nonando otwa li hatu kala twi ipyakidhila, Danièle okwa li i igilile iilonga yuuyendi. Uuna pwa holoka okugongala kwaakuluntugongalo ombaadhilila, okwa li olundji ha tegelele ndje mokahauto ketu okashona, ihe ka li ha nyenyeta. Miilonga yuuyendi otwa kala mo owala omimvo mbali, notwi ilongo nkene sha simana aaihokani ya kale haya lombwelathana oshili nokulongela kumwe. — Omuuv. 4:9.

Mo 1962 otwa hiywa tu ka hite ongundu onti-37 kOsikola yaGilead moBrooklyn, moNew York, ndjoka ya kwata oomwedhi omulongo. Atuhe kumwe mboka twa hiti osikola otwa li 100 naaihokani oya li 13. Onkee otwa li tu uvite nawa, sho twe yi hiti pamwe naDanièle. Itandi dhimbwa eendathano ndyoka twa li tu na naamwatate aadhiginini, ngaashi Frederick Franz, Ulysses Glass naAlexander H. Macmillan.

 Mosikola otwa li twa ladhipikwa tu kale tu shi okukonakona iinima. MOolyomakaya dhimwe pethimbo lyomutenya, uuna ootundi dhetu dha pu, edheulo lyetu olya li lya kwatela mo oku ka talela po omahala gamwe moNew York City, ngoka haga talelwa po kaakwiilongo. Otwa li hatu kala tu shi kutya mOmaandaha otu na okunyola kombinga yaashoka twa mono ko. Olundji otwa li hatu kala twa vulwa mOlyomakaya kongulohi. Gumwe gwomoBetel ngoka a li he ke tu ulukila ehala, okwa li he tu pula omapulo ngele twa mana, opo tu dhimbulukwe iitsa ya simana mbyoka tatu ka nyola. Olyomakaya yimwe otwa li twe nde omutenya aguhe moshilando. Otwa li twa talele po ehala limwe moka twi ilongo kombinga yoonkolokinyothi niipambu yadho. Ko-American Museum of Natural History, otwa li twi ilongo ko omaludhi gaali goongandu. Sho twa shuna koBetel, ngoka a li te tu ulukile ehala, okwe tu pula a ti: “Eyooloko oli li peni pokati koonkolokinyothi niipambu yadho?” Danièle okwa li a vulwa, e te mu yamukula ta ti: “Iipambu yoonkolokinyothi oyi na omayego omale!”

Otwa li twa tuminwa koshitayimbelewa shaFulaanisa, oshinima shoka twa li inaatu tegelela, notwa kala ko omimvo dhi vulithe 53. Mo 1976, onda langekwa po ndi li Omuunganeki gwOkomitiye yOshitayimbelewa. Onda pulwa wo ndi ka talele po iilongo yomuAfrika noyomUuzilo woPokati, hoka iilonga yetu yokuuvitha ya li ya ngambekwa. Shika oshe tu pe ompito tu ye koGabon, hoka twa ningilwa shoka nda popi petameko. Uushili owo kutya kanda li aluhe handi kala ndi uvite tandi vulu okugwanitha po iinakugwanithwa mbyoka. Ihe Danièle okwa li lela ha kwathele ndje ndi vule oku yi gwanitha po.

Okuza petameko, otwa kala twa nyanyukwa sho tu li moBetel. Danièle, ngoka a li i ilongo Oshiingilisa meni lyoomwedhi ntano manga inaatu ya koGilead, okwa ningi omutoloki a pyokoka gwiileshomwa yetu. Otwa li twa nyanyukilwa iilonga yetu yomoBetel, nokukutha ombinga momaipyakidhilo gegongalo, okwa li kwe tu nyanyudha unene. Otandi dhimbulukwa sho ngame naDanièle twa li twa londo eshina lyokolutenda kwa toka. Nonando otwa li twa vulwa, otwa li twa nyanyukwa sho twa ningi omakonakonombiimbeli taga humu komeho. Shinikitha oluhodhi, Danièle okwa akukilwa kuuvu noka li we ta vulu okulonga oshindji, ngaashi a li a hala.

Mo 1993, Danièle okwa monika okankela yokegundji. Epango lye olya li lela lya kwata miiti, molwaashono olya li lya kwatela mo etando nosho wo omiti dhokukwathela okankela kaayi taandele. Konima yomimvo 15, okwa monika ishewe okankela, noshikando shika oya li ya pimbila. Nonando ongawo, okwa li e hole lela oshinakugwanithwa she shokutoloka, oshoka okwa li ha tsikile nasho, uuna a ti po hwepo.

Katwa li nando twa dhiladhila tu ze mo moBetel, nonando Danièle okwa li e na uuvu wa kwata miiti. Okukala to ehama wu li moBetel, oku na wo omashongo, unene tuu ngele aantu kaye shi kutya uuvu woye owa kwata miiti shi thike peni. (Omayel. 14:13) Nokuli naasho e na omimvo 70 nasha, oshipala she kasha li hashi ulike kutya ote ehama. Ka li ha kala e iyuvitile ohenda. Pehala lyaashono, okwa li ha gandja eitulomo kokukwathela yalwe. Okwa li e shi kutya okupulakena kuyalwe neitulomo, ohashi kwathele. (Omayel. 17:17) Danièle ka li i itala ko e li omuhungimwenyo, ihe okwa li ha hokololele aamwameme oshimoniwa she, opo kaaya tile okankela.

 Otwa li wo twi idhidhimikile omashongo galwe. Sho Danièle a li itaa vulu we okulonga iilonga yethimbo lyu udha, okwa li a gandja eitulomo kokukwathela ndje momikalo odhindji. Ekwatho lye, olya li lye shi ningitha oshipu kungame ndi tsikile okukala Omuunganeki gwOkomitiye yOshitayimbelewa omimvo 37. Pashiholelwa, okwa li ha longekidha iinima ayihe, opo tu lile omwiha mondunda yetu nokufudha po pamwe ethimbo lyontumba esiku kehe. — Omayel. 18:22.

Danièle okwa li aluhe e na lela etaloko ewanawa nokwa kala a hala a kale nomwenyo. Okwa kwatwa ishewe kokankela oshikando oshititatu. Otwa li tu uvite kaatu na shoka tatu vulu okuninga po. Epango lyuuvu we olya li hali mu hepeke, nomathimbo gamwe ka li ha vulu okweenda. Osha li sha dhenga ndje pomutima, sho omukulukadhi gwandje ngoka a li omutoloki a pyokoka, sha kala oshidhigu kuye okutoloka.

Otwa kala aluhe hatu galikana, nonando otwa li tu uvite kaatu na shoka tatu vulu okuninga. Otwa kala tu uvite kutya Jehova ke na siku e tu ethele muudhigu wu vule oonkondo dhetu. (1 Kor. 10:13) Otwa kala aluhe hatu pandula Jehova, omolwekwatho ndyoka he tu pe okupitila mOohapu dhe nomolwekwatho lyopaunamiti moBetel nosho wo ndyoka twa li hatu pewa kaamwatate naamwameme.

Olundji otwa li hatu pula Jehova e tu wilike tu mone kutya epango lini tu na okutaamba ko. Oshikando shimwe, Danièle ka li nokuli a pangwa. Ndohotola ngoka a li e mu kwathele uule womimvo 23, ka li e shi kutya omolwashike omadhiladhilo gaDanièle haga zi pehala konima ngele a pangwa. Ka li we e shi wo kutya oshike tashi vulu okuningwa po. Otwa li tu uvite tu li kutse yene notatu ipula kutya onkalo otayi ka kala ya tya ngiini. Opo ihe, ndohotola gumwe naye ha panga okankela, okwa zimine a kwathele Danièle. Otwa li tu wete kutya Jehova oye e tu kwathela tu vule okuungaunga naashoka tatu ipula nasho.

Otwa li twi ilongo nkene tu na okuungaunga niimpwiyu, mokukala itaatu ipula nesiku lyangula. Ngaashi Jesus e shi popi, “esiku kehe olya gwana nuudhigu walyo.” (Mat. 6:34) Okukala netaloko ewanawa nokukala hatu yolo, oshe tu kwathela wo. Pashiholelwa, oshikando shimwe Danièle sho a li inaa pangwa uule woomwedhi mbali, okwa lombwele ndje ti imemeha ta ti: “Ondi li nawa shi vulithe shito!” (Omayel. 17:22) Nonando okwa li te ehama, okwa li he iyenditha po pomaimbilo gUukwaniilwa, ta imbi mokule nonomukumo.

Danièle okwa li e na etaloko ewanawa, naashoka osha kwathele ndje ndi vule okuninga iinima mbyoka kaandi shi. Uushili owo kutya omimvo 57 ndhoka twa kala mondjokana, okwa kala ta kwathele ndje miinima yi ili noyi ili. Ka li nokuli a hala okuulukila ndje nkene omayi haga kangwa! Onkee ano, sho a tameke okukala kee na shoka ha vulu, onda li ndi na okwiilonga okuyoga iiyaha, okuyoga oonguwo noku dhi kangula nosho wo okuteleka. Onda li ndi hole okuninga iinima mbyoka, opo ndi mu nyanyudhe, nonando onda li nda tatula uuhalasa wontumba. *

Okutala konakuziwa yandje, onda mona kutya omangambeko ngoka haga etithwa kuuwehame nokuukulupe, oga longa ndje iinima ya simana. Shotango, natu kale hatu ulukile ookuume ketu kopandjokana kutya otwe ya lenga. Manga tu na oonkondo, natu kale hatu ya kwathele. (Omuuv. 9:9) Oshitiyali, inatu kala hatu ipula niinima yanathangwa, oshoka otayi ke tu ningitha kaatu dhiladhile komayambeko ngoka hatu nyanyukilwa esiku kehe. — Omayel. 15:15.

Uuna nda dhiladhila kethimbo ndyoka twa kala miilonga yethimbo lyu udha, ohandi kala ndi uvite lela kutya Jehova okwa kala noku tu yambeka. Ondi uvite ngaashi omupisalomi ngoka a ti: ‘Jehova okwa ningila ndje uuwanawa.’ — Eps. 116:7.