SHOKA osha li sha ningwa mo 1949, pwa pita ngaashingeyi oomvula dha konda 60, ihe ondjokonona yandje hapo ya tamekele mpoka. Tate gwandje, Hendrik, okwa li omuhondji gwoongaku nomulongi gwomoshikunino mokamukunda Donderen, ke li muumbangalantu waDrenthe, muHolanda. Omo nda valelwa momukunda moka mo 1927, otwa valwa tu li yaheyali na ongame omutine. Egumbo lyaandjetu olya li mooha dhondjila yoholondo moshitopolwa shi li komikunda. Aashiinda oyendji oya li aanafaalama, nonda li handi nyanyukilwa onkalamwenyo ndjoka. Mo 1947 sho ndi na oomvula 19, onda li ndu uvu oshili komushiinda shetu gumwe Theunis Been. Otandi dhimbulukwa kutya petameko kanda li ndi hole Theunis, ihe nziya konima yIita Iitiyali yUuyuni, okwa li a ningi Onzapo yaJehova, nonda li nde shi mono kutya okwa li e li nawa shi vulithe nale. Shoka osho sha li sha hokitha ndje ndi pulakene kuye sho ta lombwele ndje kombinga yeuvaneko lyaKalunga lyoparadisa kombanda yevi. Onda taamba ko nziya oshili, notwa li twa ningi ookuume sigo okunena. *

MuMei mo 1948, onda li nda tameke okuuvitha, nomomwedhi gwa landula ko momasiku 20 gaJuni, onda li nda ninginithwa poshigongi shoka sha li muUtrecht. Mu 1 Januali mo 1949, onda li nda tameke uukokolindjila nonda tumwa ndi ka longele kuBorculo muuzilo waHolanda, hoka kwa li ku na egongalo eshona. Onda li ndi na okuya molweendo lwookilometa 130, onkee onda tokola ndi ye nombasikela. Onda li ndi shi otandi ende po owala oowili 6 lwaampo, ihe omolwomvula nombepo ondhigu ndjoka nda li nda taalela, onde ende  po oowili 12, nonando onda li nda londo meshina oshinano shookilometa 90 shoka sha li sha hupu ko! Osho ngaa hewa nda thiki hoka nda li ndu uka mokati kuusiku kegumbo lyOonzapo hoka nda kala sho tandi kokola ondjila.

Moomvula ndhoka konima yiita, aantu kaya li ye na iiniwe oyindji. Onda li ndi na owala oshuta yimwe nombulukweya yimwe — oshuta oya li onene unene yo ombulukweya oya li ya londola noonkondo! Ngaashi nde shi popi petameko, omwedhi gwotango muBorculo ogwa li omudhigu, ihe Jehova okwa li a yambeke ndje nomakonakonombiimbeli gontumba. Konima yoomwedhi omugoyi, onda tuminwa koAmsterdam.

Onda putukile moshitopolwa shuunamapya, ihe onda li ndi iyadha muAmsterdam, ondoolopa onene ya shiga ko muHolanda. Uukalele owa li tawu ende nawa lela. Momwedhi gwotango, onda li nda gandja iileshomwa yi vulithe pwaambyoka nda gandjele moomwedhi omugoyi dha ka pita. Omathimbo hamale onda li ndi na omakonakonombiimbeli ge vulithe pugahetatu. Konima sho nda langekwa po ndi li omupiya gwegongalo (hi ithanwa ngashingeyi omuunganeki gwolutu lwaakuluntugongalo), onda li nda pewa oshinakugwanithwa shokugandja oshipopiwa shandje shotango shomontaneho. Oshinima shoka onda li nde shi tila, onkee onda li ndu uvite nda pepelelwa sho nda tuminwa kegongalo lilwe manga esiku lyoku shi gandja inaali thika. Kanda li nokuli ndi shi kutya otandi ka gandja iipopiwa yi vulithe 5 000 moomvula dha ka landula ko!

MuMei mo 1950, onda ka tuminwa kuHaarlem. Onda li nduno nda hiywa ndi ye miilonga yuutonatelishikandjo. Kanda li nda vulu okukotha uule womasiku agehe gatatu. Onda lombwele Robert Winkler omumwatate gumwe ngoka a li ta longo koshitayimbelewa kutya kanda li ndu uvite nda gwana oku shi ninga, ihe okwa ti: “Udhitha owala ofooloma. Oto ki ilonga owala.” Nziya konima yaashono, onda li nda dheulwa omwedhi gumwe nonda tameke okulonga ndi li omupiya gwoshitopolwa (omutonatelishikandjo). Pethimbo lyetalelepo lyegongalo limwe, onda li nda tsakanene naJanny Taatgen, omukokolindjila omugundjuka nomunyanyukwi ngoka a li e hole Jehova noonkondo nokwa li e na ombepo yeiyambo. Otwa li twa hokana mo 1955. Ihe manga inaandi tsikila nehokololo lyandje, Janny ote ke mu kuthila ko nkene a li a ningi omukokolindjila naasho twa kala nokulonga pamwe konima sho twa hokana.

Janny: Meme okwa li a ningi Onzapo mo 1945 sho ndi na oomvula 11. Nziya okwa mono nkene sha simana okukonakona Ombiimbeli naanona ye yatatu, ihe tate okwa li ha pataneke oshili, onkee okwa li he tu longo uuna kee mo megumbo.

Okugongala kwotango hoka nda li nda kala puko, oshigongi shoka sha li sha ningilwa muThe Hague mo 1950. Konima yoshiwike shimwe, onda li nda kala pokugongala kwandje kwotango pOshinyanga shUukwaniilwa moAssen (Drenthe). Tate okwa li a thita po kondjahi nokwa tidha ndje mo megumbo. Meme okwa ti: “Owu shi mpo to vulu oku ka kala.” Onda li ndi shi shi kutya ota popi aamwatate naamwameme. Tango onda li nda tembukile megumbo lyOonzapo ndhoka  dha li popepi natse, ihe tate okwa li natango e shi ningile ndje oshidhigu, onkee ano onda tembukile kegongalo li li kuDeventer (Overijssel), ndyoka lya li ookilometa 95 lwaampo kokule natse. Ihe molwaashoka onda li omushona natango, tate okwa li a tulwa moshipyu kaapangeli yopashigwana sho a tidha ndje mo megumbo. Omolwoshinima shoka, okwa li a lombwele ndje kutya ote vulu okugalukila kegumbo. Nonando tate ka li a taamba ko oshili, okwa li a pitike ndje ndi kale handi yi kokugongala kehe nomuukalele.

Sho opo owala nda galukile kegumbo, meme okwa kwatwa kuuvu wa kwata miiti nonda li ndi na okulonga iilonga ayihe megumbo. Nonando onda li monkalo ndjika, onda tsikile okuhuma komeho pambepo nonda ninginithwa mo 1951 sho ndi na oomvula 17. Mo 1952, sho meme a aluka, onda li nda longo ndi li omukokolindjila gwomefudho (omukwathelikokolindjila) uule woomwedhi mbali pamwe naamwameme yatatu aakokolindjila. Otwa li hatu zi mombautu notwa li tu uvithile moondolopa mbali muDrenthe. Onda li nda ningi omukokolindjila gwondjigilile mo 1953. Konima yomvula yimwe, omutonatelishikandjo gumwe omugundjuka okwa li a talele po egongalo lyetu. Omugundjuka ngoka oMarkus. Molwaashoka otwa li tu uvite kutya otatu vulu okulongela Jehova shi vule po tu li aaihokani, otwa hokana muMei mo 1955. — Omuuv. 4:9-12.

Markus: Konima yohango yetu, petameko otwa li twa langekwa po tu li aakokolindjila muVeendam (Groningen). Otwa li hatu zi mokandunda okashuushuuka hoka ka li ke na uunene woometa hamano. Ihe Janny okwa li e ko opaleke nawa e taka kala taka monika nawa. Uusiku kehe sho tatu ka lala, otwa li hatu pungulula oshitaafula shetu nuupundi uyali opo tu vule okutula po ombete yetu.

Konima yoomwedhi hamano, otwa li twa hiywa miilonga yuuyendi moBelgium. Mo 1955, moshilongo shoka omwa li owala aauvithi 4 000. Ihe ngashingeyi, oye li mo ye thike pomwaalu ngoka gwi indjipalekwa luhamano! Aantu yomuFlanders, oshilando shoka shi li muumbangalantu waBelgium, ohaya popi elaka limwe nAaholanda. Ihe Aabelgium ohaya popi nomutono gwi ili, onkee ano, petameko otwa li tu na okulundulula omukalo gwetu gwokupopya.

Janny: Iilonga yuuyendi ohayi pula omuntu a kale e na lela ombepo yeiyambo. Otwa li hatu talele po omagongalo noombasikela dhetu notwa li hatu kala momagumbo gaamwatate naamwameme. Molwaashoka katwa li tu na ehala lyetu yene tu kale hatu zi ko tu uka komagongalo ngoka tatu talele po, otwa li hatu kala puyo sigo omOmaandaha, notwa li hatu yi kegongalo lya landula ko ongula yEtiyali. Ihe otwa li hatu kala aluhe twa tala ko iilonga yetu yi li elalekonuuyamba lya za kuJehova.

Markus: Petameko, momagongalo katwa li tu shi mo nando omumwatate nenge omumwameme gumwe, ihe, oya li ye na olukeno natse noya li haye tu yakula nawa. (Heb. 13:2) Momukokomoko gwoomvula, otwa kala nokutalela po omagongalo gelaka lyOshiholanda moBelgium iikando yontumba. Shika osha li she tu etele omalaleko nuuyamba ogendji. Pashiholelwa, otwa li twa tseya konyala aamwatate naamwameme ayehe moshitopolwa shoka hamu popiwa Oshiholanda, notwa kala tu ya hole shili. Otwa mona nkene aagundjuka omathele ya koko palutu nopambepo noyi  iyapulile Jehova, nokupititha komeho iinima yUukwaniilwa moonkalamwenyo dhawo. Ohashi nyanyudha shili okumona oyendji yomuyo taya longele Jehova nuudhiginini miilonga yethimbo lyu udha. (3 Joh. 4) ‘Okutsaathana omukumo’ huka okwe shi tu ningila oshipu tu tsikile okulonga nomwenyo aguhe moshilonga shetu. — Rom. 1:12.

Markus: Okuza owala esiku ndyoka twa hokana, otwa kala twa hala okuya kOsikola yaGilead. Esiku kehe, otwa li hatu ilongo Oshiingilisa konyala uule wowili yimwe. Ihe, kasha li oshipu kutse twi ilonge Oshiingilisa momambo, onkee ano otwa li twa tokola tu ye mefudho koIngilanda tu ki idheule oku shi popya sho tatu uvitha hoka. Hugunina, mo 1963 otwa li twa yakula ekutu lya zi koombelewa dhetu oonene muuyuni awuhe koBrooklyn. Olya li li na oombilive mbali, yimwe oyandje nayimwe oyaJanny. Yandje oya li ehiyo ndi ye kosikola yi ikalekelwa yaGilead yoomwedhi omulongo. Osikola oya li yokudheula aamwatate nokuya longa kombinga yomilandu dhehangano. Aalongwa 100 mboka ya li ya hiywa, 82 yomuyo oya li aamwatate.

Janny: Montumwafo ndjoka nda mono esiku ndyoka, onda li nda pulwa ndi tokole pamwe negalikano ngele otandi vulu okukala moBelgium manga Markus ta yi kosikola yaGilead. Petameko onda li ndu uvite nayi shili. Onda li ndu uvite kutya oonkambadhala dhandje ndhoka nda ningi kadha li dha yambekwa kuJehova. Ihe nonando ongaaka, ondi idhimbulukitha kutya elalakano lyosikola yaGilead olyokukwathela mboka haya ka kala po ya gwanithe po iilonga yokuuvitha onkundana ombwanawa muuyuni awuhe. Onkee, onda li nda zimine ndi kale po nonda pewa ndi longe muGhent, ondoolopa yi li muBelgium pamwe naAnna, naMaria Colpaert, aakokolindjila yaali yi ikalekelwa ya pyokoka.

Markus: Molwaashoka onda li ndi na okuhwepopaleka Oshiingilisa shandje, onda li nda hiywa ndi ye koBrooklyn uule woomwedhi ntano manga osikola inaayi tameka. Onda li nda longo moshikondo shOkutuma Iileshomwa (Shipping) nosho wo shIilonga (Service). Okulonga moombelewa oonene nokukwathela mokutuma iileshomwa koAsia, koEuropa nokoAmerika lyokOlukadhi okwa li kwa dhimbulukitha ndje lela uumwayinathana wopaigwana mboka tu na. Otandi dhimbulukwa unene omumwatate A. H. Macmillan, ngoka a li miilonga yuuyendi (omutonateli omweendi) pethimbo lyomumwatate Russell. Pethimbo mpoka okwa li a kulupa noka li hu uvu ko we nawa, ihe okwa li ha kala aluhe pokugongala kehe kwegongalo. Shika osha li sha gumu ndje komutima shili nondi ilongo kutya katu na okutala ko okukala pamwe naakriste ooyakwetu ku li oshinima shanathangwa. — Heb. 10:24, 25.

Janny: Ngame naMarkus otwa kala nokunyolelathana iikando yontumba moshiwike. Otwa li hatu kala twa yuulukwathana noonkondo! Ihe Markus okwa li ta nyanyukilwa edheulo lye ndyoka a li ta pewa koGilead, nangame onda li tandi nyanyukilwa shili uukalele wandje. Sho Markus a galukile kegumbo okuza koAmerika, onda li ndi na omakonakonombiimbeli 17! Osha li shili eshongo okukala twa topoka uule woomwedhi 15, ihe onda li ndi wete kutya Jehova okwe tu laleka nuuyamba omolwomaiyambo ngoka twa li twa ningi. Esiku ndyoka Markus a galuka, ondhila oya li ya katekwa uule woowili dhontumba, onkee ano sho a thiki otwa li twi ipapatelathana nokulila. Okuza kesiku ndyoka inatu topoka we.

Markus: Sho nda galuka koGilead muDesemba mo 1964, otwa li twa tumwa tu ka longe koBetel. Oshilonga shoka kasha li tashi kalelele, nonando katwa li tu shi shi pethimbo mpoka. Konima owala yoomwedhi ndatu, otwa tuminwa miilonga yuutonateli woshitopolwa  moFlanders. Sho Aalzen naEls Wiegersma ya tumwa ye li aatumwa koBelgium, oya yi miilonga yuutonateli woshitopolwa, tse tatu shuna ko Betel hoka nda li handi longo mOshikondo shIilonga. Okuza mo 1968 sigo omo 1980, oshilonga shetu osha kala nokulunduluka iikando yontumba. Otwa li hatu ningi twa ka longa moBetel tse twa ka longa ishewe miilonga yuuyendi. Ihe hugunina, okuza mo 1980 sigo 2005, onda ka longa ishewe ndi li omutonateli gwoshitopolwa.

Nonando iilonga yetu oya kala nokulunduluka, katwa li twa dhimbwa uushili mboka kutya otwa yapulila Jehova oonkalamwenyo dhetu tu mu longele nomutima aguhe. Otwa li hatu nyanyukilwa oshinakugwanithwa kehe tatu pewa, tu na einekelo kutya elunduluko kehe lyiilonga yetu olya li okuhumitha komeho iilonga yUukwaniilwa.

Janny: Onda li unene nda nyanyukilwa uuthembahenda wokuya naMarkus koBrooklyn mo 1977 nosho wo koPatterson mo 1997 sho a ka pewelwe edheulo lya gwedhwa po e li oshilyo shOkomitiye yOshitayimbelewa.

Markus: Mo 1982, Janny okwa li a tandwa nokwa li a aluka nawa. Konima yoomvula ndatu, egongalo lyaLouvain olya li lye tu pe okafuleta ke li pombanda yOshinyanga shUukwaniilwa. Shoka osho sha li oshikando shetu shotango twa li twa mono ehala lyetu yene, konima yoomvula 30. Metiyali kehe, sho tatu pakele iinima yetu tu ka talele po egongalo, onda li handi londo ootalapa dhi li 54 iikando yontumba ndi fale oondjato dhetu pevi! Otatu pandula unene molwaashoka mo 2002 opwa li pwa ningwa omalongekidho opo tu kale tu na okafuleta ke li pevi. Sho nda gwanitha oomvula 78, otwa li twa pewa iilonga yuukokolindjila wi ikalekelwa mondoolopa yaLokeren. Otwa nyanyukwa lela molwaashoka otatu vulu okulongela Jehova momukalo nguka nosho wo kutya otatu vulu natango okuya muukalele esiku kehe.

Janny: Atuhe kumwe otwa longa miilonga yethimbo lyu udha uule woomvula dhi vulithe pe 120! Otwa mona uushili weuvaneko lyaJehova ndyoka kutya ‘ite tu etha’ nongele otwe mu longele nuudhiginini, ‘otatu ka kala tu na ayihe twe yi pumbwa.’ — Heb. 13:5; Deut. 2:7.

Markus: Sho twa li aagundjuka, otwa li twi iyapulile Jehova. Katwa li nando twi ikongele iinima iinene. Otwa kala nokutaamba ko nehalo ewanawa oshilonga kehe tatu pewa molwaashoka otu shi shi lela kutya shoka sha simana kashi shi mpoka tatu longo nenge kutya iilonga oyi thike peni, ihe oongoka tatu longele.