1, 2. Omomukalo guni ombwa tayi vulu okukala egameno, nongiini tayi vulu okuyelekanithwa neiyuvo?

OMULUMENTU gumwe okwa li a kotha a pwila mo uusiku mondunda ye. Ohaluka ombwa ye oyu uvu omainyengo e tayi tameke okugwedha. Omufuthi okwa fadhuka po. Omulumentu okwa li a penduka e ta talatala pondje noina mona po sha. Omufuthi okwa ya nale. Omulumentu okwa li a fudha muule a pepelelwa. Mbela ando ombwa kaya li ya tonata nokaya gwedhele, ando oshike sha ningwa po? Ando iinima ye oya yakwa po nenge ando e ehamekwa nenge a dhipagwa nokuli.

² Momagumbo ogendji omu na oombwa omolwegameno. Ngele ombwa ohayi kala ya tonata nena otayi vulu okuhupitha oomwenyo. Ombwa otayi vulu okuyelekanithwa momikalo dhontumba nomagano ge na ongushu ngoka Jehova e tu pa, sha hala okutya, eiyuvo. (Jak. 1:17) Ando otwa li kaatu na eiyuvo, ando kapu na sha tashi tu wilike. Ngele tatu li longitha nawa, otali vulu oku tu kwathela monkalamwenyo tu mone ondjila ndjoka yu uka nokukala muyo. Onkee ano natu taleni kutya eiyuvo oshike nonkene hali longo. Opo nduno otatu ka kundathana iitsa mbika tayi landula: (1) Nkene eiyuvo tali vulu okudheulwa, (2) omolwashike tu na okuyaalela omaiyuvo gayalwe nosho wo (3) nkene okukala neiyuvo ewanawa taku tu etele uuwanawa.

3. Oshitya shOshigreka shoka sha tolokwa “eiyuvo” otashi ti lelalela shike, notashi hokolola uukwatya wuni mboka wu niwe owala kaantu?

³ MOmbiimbeli oshitya shOshigreka shoka sha tolokwa “eiyuvo”  otashi ti lelalela “okwiitseya mwene.” Inatu fa iishitwa ayihe yimwe yokombanda yevi, molwaashoka otwa pewa uukwatya kuKalunga wokwiitseya tse yene. Ohatu vulu okwiikonakona tse yene nokutala ngele omikalo dhetu omiwanawa nenge omiwinayi. Eiyuvo lyetu ohali vulu oku tu popila nenge oku tu pangula, molwaashoka ohali konakona iilonga yetu, iikala yetu nomatokolo getu. Otali vulu oku tu wilika tu ninge etokolo li li mondjila nenge oku tu londodha twaaha ninge etokolo lya puka. Konima yaashoka, otali vulu oku tu pandula ngele twa ningi etokolo li li mondjila nenge oku tu pa uusama ngele twa ningi etokolo lya puka.

4, 5. (a) Otu shi shi ngiini kutya Adam naEva oya li ye na eiyuvo, noshilanduliko osha li shike sho yi ipwililike ompango yaKalunga? (b) Iiholelwa yini tayi ulike kutya aalumentu aadhiginini yopethimbo lya tetekele ethimbo lyAakriste oya li ye na omaiyuvo taga longo?

⁴ Uukwatya mbuka owa shitilwa momulumentu nomukiintu okuza petameko. Adam naEva oya li yu ulike kutya oye na eiyuvo. Shika otu shi wete sho ya li ya sa ohoni konima sho ya yono. (Gen. 3:7, 8) Mupya munene, nonando eiyuvo lyawo olya li lye ya nyenyetele pethimbo ndyoka, kasha li we she ya kwathele. Oya li yi ipwililike owina ompango yaKalunga. Kungawo, oya li ya tokola owina okukala aanashipotha haya pataneke Jehova Kalunga. Molwaashoka oya li aantu ya gwanenena, oya li ya tseya shoka taya ningi nokaya li we taya vulu okugalukila kuKalunga.

⁵ Aantu oyendji inaaya gwanenena inaya ninga ngaashi Adam naEva ya ningi, ihe yo oya li ya pulakene keiyuvo lyawo. Pashiholelwa, omulumentu omudhiginini Job okwa ti: ‘Ongame tandi kwatelele mo oshili yandje, itaandi yi etha; omwenyo gwandje [nenge “eiyuvo lyandje,” OB-1986] itaagu nyenyetele ndje nando esiku limwe.’ (Job 27:6, OB-1954) Job okwa li lela omuntu ha pulakene keiyuvo lye nokwa li he etha li mu wilike mwaashoka ta longo nomokuninga omatokolo. Onkee ano, okwa li a vulu okupopya a mbilipalelwa lela kutya eiyuvo lye inali mu nyenyetela moku mu sitha ohoni noku mu pa uusama. Ndhindhilika eyooloko ndyoka lya li pokati  kaJob naDavid. Sho David a li inaa simaneka omukwaniilwa ngoka a gwayekwa kuJehova, Saul, ‘eiyuvo lye olya li lye mu tamaneke.’ (1 Sam. 24:5) David eiyuvo lye ndyoka lya li tali mu pe uusama olya li lye mu kwathele shili kaa kale we itaa simaneke omukwaniilwa.

6. Oshike tashi ulike kutya kehe gumwe okwa pewa omagano geiyuvo?

⁶ Mbela omagano gokukala neiyuvo oge niwe owala kaapiya yaJehova? Tala koohapu dha nwethwa mo dhomuyapostoli Paulus tadhi ti: “Aapagani kaye na ompango, ihe uuna taa gwanitha shoka tashi pulwa kompango pandunge dhawo, nena oyo ompango kuyo yene, nando kaye na ompango. Nena omikalo dhawo otadhi holola kutya shoka tashi pulwa kompango, osha nyolelwa momitima dhawo. Omaiyuvo gawo otaga koleke wo oshili ndjika, oshoka omadhiladhilo tage ya tamaneke nenge tage ya popile.” (Rom. 2:14, 15) Nokuli naamboka kaaye shi nandonando oompango dhaJehova, poompito dhimwe ohayi inyengithwa komaiyuvo gawo, opo ya katuke metsokumwe nomakotampango gopakalunga.

7. Omolwashike eiyuvo tali vulu oku tu pukitha omathimbo gamwe?

⁷ Ihe eiyuvo otali vulu oku tu pukitha miinima yimwe. Omolwashike mbela? Ngele ombwa oya kala ihaayi gwedha, nena kayi na ekwatho lyasha. Nenge ngele mwene gwayo okwa kala hi ipwililike okugwedha kwayo, otashi vulu okukala sha nika oshiponga. Sha faathana, ngele otwa nwethwa mo unene komahalo gokwiihola goomwenyo dhetu, nena eiyuvo lyetu otali vulu oku tu pukitha. Ngele tatu li longitha itaatu wilikwa kOohapu dhaKalunga dhi shi okwiinekelwa, itatu vulu okukala hatu yoolola pokati kaashoka shi li mondjila naashoka sha puka miinima oyindji ya simana. Odhoshili kutya opo eiyuvo lyetu li longe nawa, otwa pumbwa okuwilikwa kombepo ondjapuki yaJehova. Paulus okwa nyola a ti: “Eiyuvo lyandje otali popile ndje kutya ite fundju, oshoka otali wilikwa kOmbepo Ondjapuki.” (Rom. 9:1) Ihe ongiini tatu vulu okukala nuushili kutya eiyuvo lyetu otali wilikwa kombepo ondjapuki yaJehova? Ongele tatu li dheula.

8. (a) Ongiini omutima tagu vulu okunwetha mo eiyuvo lyetu, notu na okukala hatu ipula unene nashike mokuninga omatokolo? (b) Omolwashike okukala neiyuvo lya yela inaashi gwana aluhe kOmukriste? (Tala enyolo lyopevi.)

⁸ Ongiini to vulu okuninga etokolo lya kankamena keiyuvo lyoye? Aantu yamwe ohaya konakona owala omadhiladhilo nomaiyuvo gawo gomeni e taya tokola kutya oshike taya ka ninga. Opo nduno konima yaashoka otashi vulika ya tye: “Eiyuvo lyandje itaIi nyenyetele ndje mwaashika.” Omahalo gokomutima otashi vulika ga kale ge na oonkondo e taga nwetha mo nokuli eiyuvo lyomuntu. Ombiimbeli otayi ti: “Omwenyo ogwo omunamakoto kombanda yiinima ayihe, nokagu shi kwaaludhwa. Olye ta vulu oku gu uva ko?” (Jer. 17:9) Onkee ano omahalo gokomitima dhetu hago ge na okukala oshinima sha simana tashi tu inyengitha tu ninge omatokolo. Pehala lyaashono, otwa hala okukala hatu tala tango shoka sha hokiwa kuJehova Kalunga. *

9. Etilokalunga oshike, nongiini okukala tu li na taku vulu okunwetha mo eiyuvo lyetu?

⁹ Ngele etokolo lyetu olya kankamena shili keiyuvo lya dheulwa, otashi ku ulika kutya ohatu tila Kalunga, ihe inatu tokola owala ngaashi twa hala. Tala oshiholelwa shimwe tashi opalele. Omupangeli Nehemia omudhiginini okwa li e na uuthemba okufutitha aantu yomuJerusalem oofuto dhontumba nosho wo iifendela. Ihe nando ongaaka ka li e shi ningi. Omolwashike mbela? Omolwaashoka okwa li e tonde unene okukala inaa hokiwa kuJehova molwokuthininika oshigwana She. Okwa ti: ‘Ngame onda longo shi ili lela, oshoka onda tila  Kalunga.’ (Neh. 5:15) Osha simanenena okukala tu na etilokalunga lyashili, sha hala okutya, okutila tashi zi komutima okuyemateka Tate yetu gwomegulu. Etilokalunga lya tya ngaaka otali ke tu inyengitha tu konge ewiliko mOohapu dhe ngele tatu ningi omatokolo.

10, 11. Omakotampango gOmbiimbeli ogeni ge na ko nasha nokunwa iikolitha, nongiini tatu vulu okumona ewiliko lyaKalunga moku ga longitha?

¹⁰ Pashiholelwa, dhiladhila shi na ko nasha nokunwa iikolitha. Oyendji yomutse otu na okuninga etokolo ngele tu li piituthi kutya otatu ka nwa iikolitha nenge hasho. Tango, otwa pumbwa okwiilonga kutya omakotampango gOmbiimbeli ogeni shi na ko nasha nokunwa iikolitha. Ombiimbeli itayi indike okunwa iikolitha pandjele. Yo otayi tanga Jehova sho a gandja omaviinu omagano. (Eps. 104:14, 15) Ihe otayi pangula uunkolwi nuufukedhi. (Luk. 21:34; Rom. 13:13) Kakele kaashono, uunkolwe owa kwatelwa momayono galwe ga kwata miiti, ngaashi oluhondelo. * — 1 Kor. 6:9, 10.

¹¹ Eiyuvo lyOmukriste ohali dheulwa komakotampango. Onkee ano ngele tatu ningi etokolo li na ko nasha nokunwa iikolitha piituthi, otu na okwiipula omapulo ngaka: ‘Mbela oshituthi oshashike? Mbela otashi vulika pu ka kale kaapu na etonatelo e tashi ningi shuufukedhi? Mbela ngame ondi na egamo lyokuninga shike? Mbela ondi hole unene okunwa iikolitha, ondi ikolelela kuyo nohandi yi nu yi kwathele ndje ndi pangele omaiyuvo gandje nokwiihumbata kwandje? Mbela ohandi ipangele opo ndaaha nwe sha pitilila?’ Manga tatu tedhatedha komakotampango gOmbiimbeli nomapulo ngoka ga pulwa, otu na okugalikana opo Jehova e tu wilike. (Lesha Episalomi 139:23, 24.) Kungeyi, otatu pula Jehova e tu wilike nombepo ye ondjapuki. Otatu dheula wo eiyuvo lyetu li kale metsokumwe nomakotampango ge. Ihe opu na oshinima  shilwe shoka tu na okukaleka momadhiladhilo ngele tatu ningi omatokolo.

12, 13. Omolwashike Aakriste omathimbo gamwe ye na omaiyuvo ga yoolokathana, nongiini tu na okuungaunga nomayoolokathano ga tya ngaaka?

¹² Otashi vulika wu kale wa kumwa ngele omathimbo gamwe omaiyuvo gAakriste oga yoolokathana thiluthilu. Omukriste gumwe otashi vulika a kale e wete omukalondjigilile gwontumba gwa puka, ihe gulwe okwe gu hokwa noke wete gwa puka. Pashiholelwa, shi na ko nasha nokunwa iikolitha, Omukriste gumwe oku wete shi li nawa oku yi nwa pamwe nookuume ke manga taya thuwa kongulohi, omanga gulwe e wete sha puka. Omolwashike pu na omayoolokathano ga tya ngaaka, nongiini ge na okunwetha mo omatokolo getu?

¹³ Aantu oya yoolokathana omolwomatompelo ogendji. Oya za momaputuko gi ili nogi ili. Pashiholelwa, yamwe oye shi nawa uunkundi mboka ya kala haya kondjitha nale notashi vulika haaluhe ya li haye wu pondola. (1 Aak. 8:38, 39) Aantu ya tya ngawo omaiyuvo gawo otage ke ya ningitha ya dhiladhile nawa manga inaaya nwa iikolitha. Ngele omuntu a tya ngawo te ya kegumbo lyoye e ku talele po, otashi vulika eiyuvo lye li mu inyengithe a tinde okunwa iikolitha ngele owe yi mu pe. Oto ka geya mbela? Oto ke yi mu kondjithila mbela? Aawe. Kutya nduno owu shi omatompelo ge nenge ku ga shi, molwaashoka ina hala oku ga popya pethimbo ndyoka, ohole yoye yuumwayinathana otayi ke ku inyengitha wu yaalele eiyuvo lye.

14, 15. Okombinga yashike eiyuvo lyAakriste yomegongalo lyomethelemumvo lyotango lya li lya yoolokathana, noshike Paulus a li e ya lombwele ya ninge?

¹⁴ Omuyapostoli Paulus okwa li a mono kutya olundji omaiyuvo gAakriste yomethelemumvo lyotango oga yoolokathana  noonkondo. Pethimbo mpono, Aakriste yamwe oya li yi ipula shi na ko nasha niikulya yontumba mbyoka ya li ya yambelwa iikalunga. (1 Kor. 10:25) Eiyuvo lyaPaulus kalya li lye mu nyenyetele kombinga yokulya iikulya mbyoka ngele tayi landithwa pomalandithilo. Ye okwa li e shi kutya iikalunga oyo iinima yowala noitayi vulu nando okukala yi na iikulya mbyoka ya shitwa kuJehova. Nonando ongaaka, Paulus okwa li e shi shi kutya yamwe hasho ya li ye shi tala ko ngawo. Otashi vulika yamwe ya li yi itula unene mokulongela iikalunga manga inaaya ninga Aakriste. Yo oya li ye wete kutya kehe shoka sha li nale nokuli shi na ekwatathano nelongelo lyiikalunga, osha puka. Paulus okwa li a kandula po ngiini uupyakadhi mbuka?

¹⁵ Paulus okwa ti: “Tse mboka twa kola meitaalo, otu na okukwatha yakwetu mboka aankundi mokuhumbata omitenge dhawo, tse twaa iyopalele tse yene. Oshoka Kristus ini iyopalela ye mwene.” (Rom. 15:1, 3) Paulus okwa ti kutya otu na okupititha oompumbwe dhaamwatate komeho godhetu yene, ngaashi naanaa Kristus a li a ningi. Moonkundathana dhi na ko nasha naashika, Paulus okwa li a ti kutya ye ita ka lya onyama ngele otashi pundukitha yimwe yomoonzi ndhoka dhi na ongushu ndhoka Kristus a gandjela omwenyo gwe. — Lesha 1 Aakorinto 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Omolwashike mboka ye na eiyuvo tali yi indike kaaya ninge iinima oyindji, kaaye na okupangula mboka eiyuvo lyawo inaali fa lyawo?

¹⁶ Mepingathano naashoka, mboka omaiyuvo gawo tage yi indike kaaya ninge iinima oyindji, kaye na okupa yalwe uusama nokuthininika ayehe ya kale ye na omataloko ga fa gawo miinima yi na ko nasha nomaiyuvo. (Lesha Aaroma 14:10.) Odhoshili kutya otu na okulongitha nawa eiyuvo lyetu opo li tu pangule, ihe hamolwokupangula yalwe. Natu dhimbulukweni oohapu dhaJesus tadhi ti: “Inamu pangula yakweni, opo Kalunga kee mú pangule.” (Mat. 7:1) Atuheni megongalo otwa hala okuyanda okwaahauvathana miinima yopaumwene yi na ko nasha nomaiyuvo. Pehala lyaashono, natu lalakaneni  omikalo ndhoka tadhi humitha komeho ohole nuukumwe nokutungathana, ihe hakuteyathana po. — Rom. 14:19.

17. Oshike sha ningilwa eiyuvo lyaantu oyendji kunena?

¹⁷ Omuyapostoli Petrus okwa nyola a ti: “Kaleni mu na eiyuvo ewanawa.” (1 Pet. 3:16) Eiyuvo lya yela momeho gaJehova Kalunga oli li elaleko nuuyamba enene. Inali fa omaiyuvo goyendji kunena. Paulus okwa hokolola mboka “eiyuvo lyawo lya sa, ongolya fikwa noshiyela sha hanya.” (1 Tim. 4:2) Ngele oshiyela oshipyu sha fike kolutu, ohashi thigi ko oshiyadhi kaashi na omaiyuvo. Aantu oyendji oye na eiyuvo lya sa, lya fa oshiyadhi kaashi na omaiyuvo, ihaali ya londodha we noihaali ya indike sha nenge li ya pe uusama ngele ya ningi  epuko. Oyendji kunena oye hole okwiipwililika omaiyuvo gawo ngele tage ya pe uusama.

18, 19. (a) Okukala tu uvite tu na ondjo nenge twa sa ohoni otashi vulu oku tu etela uuwanawa wuni? (b) Oshike tatu vulu okuninga ngele eiyuvo lyetu otali tsikile oku tu pa uusama omolwomayono ngoka twi iyela nale ombedhi molwago?

¹⁸ Okukala tu uvite tu na ondjo otaku vulu okukala omukalo gweiyuvo tali tu lombwele kutya otwa ninga epuko. Uuna omaiyuvo ga tya ngaaka tagi inyengitha omuyoni i iyele ombedhi, ota vulu okudhimwa po omayono ge nokuli nonando onaga kale ga kwata miiti. Pashiholelwa, omukwaniilwa David okwa li a yono eyono lya kwata miiti, ihe okwa dhiminwa po molwokwiiyela ombedhi kwe nomutima aguhe. Molwaashoka David okwa li e tonde shoka a ninga nokwa tokola toko konima yaashoka okuvulika koompango dhaJehova,  okwa li e shi mono kutya Jehova ‘omunalukeno noha dhimine po.’ (Eps. 51:1-19; 86:5) Ihe ongiini ngele otu uvite unene tu na ondjo notwa sa ohoni natango konima yokwiiyela ombedhi noyokudhiminwa po?

¹⁹ Omathimbo gamwe, eiyuvo otali vulu okukala tali pe unene omuyoni uusama moku mu hepeka uule wethimbo nonando kali na we oshilonga. Moshinima shino, otwa pumbwa okushilipaleka omutima gwetu ngoka tagu tu pe ombedhi kutya Jehova omunene e vule omaiyuvo agehe gaantu. Otwa pumbwa okwiitaala nokuzimina kutya oku tu hole nohe tu dhimine po, ngaashi naanaa hatu ladhipike yalwe ye shi tu ningile. (Lesha 1 Johannes 3:19, 20.) Mepingathano naashoka, eiyuvo lya yela ohali etele omuntu ombili yokomutima, engungumano nosho wo enyanyu enene ndyoka lya pumba muuyuni mbuka. Aantu oyendji mboka ya li ya yona sha kwata miiti epepelelo ndyoka enene oye li mona notaya vulu okukala neiyuvo ewanawa mokulongela kwawo Jehova Kalunga. — 1 Kor. 6:11.

20, 21. (a) Embo ndika olya nuninwa oku ku kwathela okuninga shike? (b) Aakriste otu na emanguluko lyashike, ihe ongiini tu na oku li longitha?

²⁰ Embo ndika olya nuninwa oku ku kwathela wu mone enyanyu ndyoka lya popiwa metetekelo, lyokukala neiyuvo ewanawa momasiku ngaka gahugunina omadhigu ga hupa ko guuyuni mbuka waSatana. Odhoshili kutya inali popya oompango adhihe nomakotampango agehe gOmbiimbeli, ngoka wa pumbwa okudhimbulukwa nokutula miilonga moonkalo ndhoka hadhi holoka po esiku nesiku. Kakele kaashono, ino tegelela wu pewe oompango ndhoka tadhi ku lombwele kondandalunde shoka shu uka naashoka sha puka miinima yi na ko nasha nomaiyuvo. Elalakano lyembo ndika olyo oku ku kwathela wu longe eiyuvo lyoye okupitila mokukonakona nkene to vulu okutula miilonga Oohapu dhaKalunga monkalamwenyo yesiku kehe. Mepingathano nOmpango yaMoses, “ompango yaKristus” otayi pula mboka haye yi  dhiginine ya kale unene tuu metsokumwe neiyuvo lyawo nosho wo nomakotampango gayo, ihe hakukala owala paompango dha nyolwa. (Gal. 6:2) Onkee ano, Jehova okwa pa Aakriste emanguluko lya dhenga mbanda. Ihe nonando ongaaka, Oohapu dhe otadhi tu dhimbulukitha twaa longithe nando emanguluko ndyoka “okusiikila uukolokoshi.” (1 Pet. 2:16) Pehala lyaashono, emanguluko ndyoka ohali tu pe ompito ombwanawa okuulika kutya otu hole Jehova.

²¹ Ngele owa kala ho tedhatedha pamwe negalikano okumona nkene to vulu okukala metsokumwe nomakotampango gOmbiimbeli nokonima yaashono to tula miilonga omatokolo goye, oto ka tsikila nehumokomeho lya simanenena ndyoka wa tameka okuninga sho wi ilongo tango kombinga yaJehova. “Oondunge” dhoye otadhi ka kala ‘dhi igilila okuyoolola uuwanawa nuuwinayi.’ (Heb. 5:14, OB-1954) Eiyuvo lyoye lya dheulwa kOmbiimbeli otali ke ku kwathela esiku kehe monkalamwenyo yoye. Ngaashi ombwa ndjoka hayi gwedha mokati kuusiku tayi tu londodha kutya opu na sha sha nika oshiponga, eiyuvo lyoye otali ke ku kwathela wu ninge omatokolo ngoka taga nyanyudha Ho gwomegulu. Nguka ogwo omukalo gwolela gwokwiikaleka mohole yaKalunga.