1, 2. Ngoi gba azi ndo hũnda tɛrɛ la na ndo, na ndo nɛ?

AYANGAMBI ndo hũnda ndo gba. Ngoi mɛ a kambisa hɛ̃ la alo ko, ala ndo hũnda fãni mɛndɛ̃́: ‘Ndombali nɛ?’ Bɛ se a hɛ̃ la gbinya ko, ala ndo diri hũnda fãni mɛndɛ̃́, ‘ndani nɛ?’

² E zu e ndo hũnda ndo. Mabere, “ye mɛ ndɛ mbi tɛ nɛ?” Ye mɛ ndɛ mbi yu nɛ? Ye mɛ ndɛ mbi vɔ̃ nɛ?” E ndo hũnda nga tɛrɛ e na ndo dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e na bi mɛ na gangɔ. Na ngoi mɛ ta e ndo lua agbinya ma ko, e ndo zia ngoi mɛndɛ̃́ gingɔ ni.

3. Ndombali nɛ la azi gba ndoda bɛ la ya ta ani lengbi ti warangɔ gbinya, na ahũnda mɛ ani ndo hũnda ma nɛ?

³ Ngbangɔ ndo hɛ̃ gbinya na ndo ahũnda ti ngbondoni mɛ e ndo hũnda? Azi ndoda bɛ la ya ĩi, kanda ni kpengbani ti gbɔ̃ngɔ ndani. Ala ndoda bɛ la ya bo awa hangɔ tɛnɛ tɛ Nzapa, nga na agbia ti sambela ala kɔi la hĩnga agbinya ni. Azi mɛndɛ̃́ ndo ma kamɛnɛ na lo mɛ ya ta ala hĩnga agbinya na ndo ahũnda mɛndɛ̃́ ma. Wa mɔ, mɔ da bɛ mɔ ya nɛ?

4, 5. Ahũnda ti ngbondoni mɛ mɔ ndo hũnda na tɛrɛ mɔ nɛ? Ndombali nɛ ayɔ ya, mɔ ngbã lá kwɛ ti gingɔ agbinya ni nɛ?

⁴ Ngoi mɛndɛ̃́ mɔ na yengɔ luangɔ agbinya na ndo ahũnda mɛ: Nda dungɔ lɛ ngɛ̃́ la nɛ? Ye mɛ ndo ɔ ka pɛ kwá nɛ? Nzapa ndo du ngasia? Yezo, kota wa hangɔ lo mɛ a hĩnga lo gba, pa ya: “Ĩ yɔ ye, wa Nzapa ahɛ̃ ĩ, ĩ́ gi ye, ko ĩ lua ni.” (Matie 7:7) Ngbã la kwɛ ti gingɔ tee wa mɔ lua gbinya mɛ ti nzɔ̃ni.

 ⁵ Se mɔ ngbã, “lá kwɛ ti gingɔ” ni ko, mɔ na luangɔ agbinya ni kaya Ngbangɔ. (Masese 2:1-5) Ta ni kpengbani ti gbɔ̃ngɔ nda ni ma. Ye mɛ mɔ na mandangɔ na hɛ̃ngɔ mɔ dengɔ bɛ nga na nzɔ̃ dangɔ bɛ na bi mɛ na gangɔ. E ba na olo kɔi ti ahũnda mɛ azi gba ndo hũnda.

6. Azi gba ndoda bɛ la ya ta Nzapa ndoda bɛ lo na ani ma. Ndombali nɛ?

⁶ Azi gba ndoda bɛ la ya, ta Nzapa ndoda bɛ lo na a ni ma. Ala ndo pa ya, se du ya Nzapa ndoda bɛ lo na azi ko, ale ta lɛ gigi mɛ a du ngaso ma. Lɛ sese a sĩ na pɛnɔ: ndo zu, to, siɔ bɛ, nga na siɔ kpale. Azi ndo ti na ngã, ala ndo hũ pɛnɔ, ala ndo kpili nga. Azi mɛndɛ̃́ ndo hũnda ya, ‘se du ya Nzapa ndoda bɛ lo na e ko, ndombali nɛ la ta lo ndo onzi pɛnɔ tɛ e ma nɛ?’

7. (a) Ndombali nɛ azi mɛndɛ̃́ ndo hũ yako Nzapa du siɔ zo nɛ? (b) Ndombali nɛ la se etengbi na pɛnɔ ko, ta elengbi ti tɛnɛngɔ ya alo ka tɛ Nzapa ma nɛ?

⁷ Ngoi mɛndɛ̃́, agbia ti sambela ndo to azi ya, ala hũ ya Nzapa du siɔ zo. Ngoi mɛ siɔ kpale ndo si na zo ko, ala ndo tɛnɛ ya adu gwɛ̃ tɛ Nzapa. Kanda, ngoi mɛ ala ndo tɛnɛ ngaso ko, ala ndo kala lo tɛrɛ Nzapa. Kanda Ngbangɔ ndo pa ya ta siɔ kpale ndo lo ka tɛ Nzapa ma. Zaki 1:13 a tɛnɛ ya ta Nzapa ndo handa zo ya lo li siɔ ye ma. Vɛrsɛ ni pa ya: “Ngoi mɛ se bɛ zo handa lo ya lo li siɔ ye ko, ale ta zo ni anɛ ya Nzapa la handa ni ma. Ta sanga ma, ta zo kɔi lengbi ti handangɔ Nzapa ya, lo li siɔ ye ma. Ko ta Nzapa nvɛ̃ni ndo handa nga zo ya, lo li siɔ ye ma.” Afa ya, bɛ se Nzapa ndo zia ya ko siɔ lo ndo si na e, kanda ta lo la ndo si na siɔ lo ndo e ma.​—Di Yobo 34:10-12.

8, 9. Ndombali nɛ ngoi mɛ e na ya pɛnɔ, ta du nzɔ̃ni ti tɛnɛngɔ ya alo ka tɛ Nzapa ma nɛ? Hɛ̃ lɛlo kɔi.

 ⁸ E mu lɛlo kɔi, nyingambi mɛ ndo du ka tɛ awa dũngɔ lo. To lo ndo ye lo mawoma, ndo fa nga lo na nzɔ̃ lége mɛ lo nɔ̃ na nɔ̃, ngoi kɔi, nyingambi ni akɛ̃ mangɔ nyɔ̃ to lo, lo lo ka da ndo la lo si. Ndo ko lo gwe da ko, lo banda lingɔ ye ti siɔni ngbi̇̃i ko, lo ti na ya kota pɛnɔ. Mɔ lengbi ti pangɔ ya ndani loka tɛrɛ to lo? Mɔ lengbi ti tɛnɛngɔ ya nyingambi tengbi na siɔ lo na lo mɛ ya to lo la zia lo gwe? Ta seni la ma! (Luka 15:11-13) Azi mɛndɛ̃́ kɛ̃ mangɔ nyɔ̃ Nzapa ala ye tɛ la lingɔ siɔ kpale. Ngama tɛ to nyingambi mɛ falɛ e hɛ̃ na lɛlo mɛ ko, Nzapa ndo zia nga azi ya ala li ye mɛ bɛ la ye. Ndani la, ngoi ko pɛnɔ ndo si na e ko, e ndo e hĩnga ya ta du Nzapa la si na ni ma. Ni du siɔni tɛnɛngɔ nvɛ̃nɛ na ili Nzapa.

⁹ Nda mɛ ta Nzapa dɛ onzi siɔ kpale ma nɛ? Lo nvɛ̃ni la hĩnga ndani. Kaya shapitrɛ ti 11 mɔ na mandangɔ tɛnɛ mɛ Ngbangɔ tɛnɛ na ndo ni. Bɛ se ngaso ko, mɔ lengbi ti yengɔ ya Nzapa ndo ye mɔ mawoma, wa ngoi mɛ mɔ ndo ti na ya pɛnɔ, ta ando lo ka tɛ lo ma. Kanda bo lo kɔi la lengbi ti onzingɔ pɛnɔ zu.​—Yisaya 33:2.

10. Ndombali nɛ elengbi ti yengɔ yako, Nzapa na onzingɔ asiɔ ye zu, mɛ asiɔ zi asi na ni nɛ?

¹⁰ Nzapa du santo. (Yisaya 6:3) Ye zu mɛ lo ndo li, ni vuruni nga zu nzɔ̃ni. Bo lo la e kpã bɛ e ka tɛ lo. Ta azi mabere Nzapa ma. Azi ndo li ngoi mɛndɛ̃́ aye ti siɔni. Bɛ se anzɔ̃ gbia ti gigi, ta ala na ngunu ti onzingɔ siɔ kpale ma. Ta zo kɔi mɛ ɔ Nzapa na ngunu da ma. Nzapa lengbi ti ozingɔ siɔ kpale zu ti bwaí, wa lo na lingɔ ni. Lo na onzingɔ siɔ lo zu mɛ asiɔ zi si na ni.​—Di Nzembo 37:9-11.

11. Ngoi mɛ mɔ ndo mɔ hũ pɛnɔ, Nzapa ndo ma bɛ lo ngasia?

¹¹ Ngoi mɛ Nzapa ndo hũ ye mɛ ndo ɔ ge lɛ sese nga na ngoi mɛ mɔ ndo hũ pɛnɔ, lo ndo ma bɛ lo ngasia? Ngbangɔ ndo ha ya lo ndo “ye mbilimbili lo.” (Nzembo 37:28) Ka tɛ lo hĩngangɔ nzɔ̃ lo na siɔ lo ni du ngbondoni. Ta bɛ lo ndo de ngoi mɛ azi ndo hũ pɛnɔ ma. Na ngoi ti uzu, ngoi mɛndó lɛ gigi sĩ na siɔ kpale ko, lo “mandó pɛnɔ ka bɛ lo mawoma.” (Ebandeli 6:5, 6) Ta Nzapa gbinyangbi ma. (Malaki 3:6) Ngbangɔ pa ya lo ndoda bɛ lo biani na mɔ.​—Di 1 Petro 5:7.

12, 13. (a) E ndo e ye a fɔ̃ e lo nɛ? Wa e ndo ma bɛ e ngasia na lo ti pɛnɔ mɛ, asĩ ge lɛ gigi nɛ? (b) Ndombali nɛ elengbi ti yengɔ ya, Nzapa na onzingɔ pɛnɔ na siɔ kpale nɛ?

¹² Ngbangɔ pa ya, Nzapa lindó e na yikayika tɛ lo. (Ebandeli 1:26) Afa ya lo li e na anzɔ̃ liye mɛ lo na ni. Ndani la, ngoi mɛ mɔ ndo hũ azi mɛ hĩnga ma ndalo ma, ndo hũ pɛnɔ ko, a ndo hɛ̃ mɔ pɛnɔ ka bɛ mɔ. Kanda Nzapa ndo ma pɛnɔ gba aɔ tɛ mɔ. E hĩnga ni ngasia?

¹³ Ngbangɔ ndo ha ya, “Nzapa ndo ye azi.” (1 Yoanɛ 4:8) Ye zu mɛ lo ndo li, lo ndo li ni na ya songo. E ndo ye a fɔ̃ e, na lo mɛ ya Nzapa ndo ye azi. Se mɔ du na ngunu ti onzingɔ pɛnɔ na siɔ kpale, mɔ na lingɔ ni? Ĩi! Mɔ na lingɔ ni, ta sanga ma mɔ ndo ye azi. Nzapa na ngunu ti onzingɔ apɛnɔ nga na asiɔ kpale, ta sanga ma lo ndo ye azi, lo na lingɔ ni biani! Akapa tɛ Nzapa mɛ asu ni na bɛli buku mɛ na lingɔ tɛrɛ lo zu. Mɔ lengbi ti yengɔ ni! Wa ti nɛngɔ ya mɔ  yeda na seni na kapa mɛ, ayɔ yako mɔ hĩnga Nzapa nzɔ̃ni.

14. (a) Ili Nzapa la na? (b) Ye mɛ ndo fa yako, elengbi ti ingbingɔ Nzapa na ili lo nɛ?

¹⁴ Se mɔ ye tingɔ kwa zo, ye ti uzu mɛ mɔ pa hɛ̃ lo nɛ? Ili mɔ. Wa Nzapa, lo nga na ili? Asambela gba ndo pa ya ili lo la Nzapa bere Sɛnyɛrɛ. Kanda ta adu aila ma, adu atitrɛ gɛgɛrɛ, mabere “gbia” bere “prezida.” Nzapa pa hɛ̃ e ya ili ni la Yehova. E di kaya Nzembo 83:18: “Mɔ mɛ ili mɔ la, Yehova, mɔ bo kɔi la mɔ ɔ ndozu na sese!” Azi kondó awa sungɔ Ngbangɔ ala dindó ili Nzapa aɔ fãni 7 000. Yehova ye ya, mɔ hĩnga ili ni wa mɔ di nga ni. Lo di ili lo hɛ̃ mɔ ti nɛngɔ ya mɔ ti kwa ni.

15. Ili ti, Yehova afa nɛ?

¹⁵ Nda ili ti Yehova ndo fa ye mɛ ngbondoni. Ili lo ndo fa ya, lo lengbi ti lingɔ ye zu mɛ bɛ lo ye, na aye zu mɛ lo kokapa ni. Ta ye kɔi lengbi ti gbanzingɔ lo ma. Bo Yehova kɔi la lengbi ti dungɔ na ili mɛ. *

16, 17. Atitrɛ mɛ alengbi na nɛ? (a) “Nvɛ̃ ngunu zu.” (b) “Gbia ti kaka.” (c) “Wa lingɔ ye zu.”

 ¹⁶ Kaya Nzembo 83:18 e di: “Mɔ bo kɔi la mɔ ɔ ndozu na sese.” Suma 15:3 tɛnɛ nga ya: “Gbia Nzapa mɔ [“Nvɛ̃ Ngunu zu”, NWT.] Aye mɛ mɔ li adu akokɛnɛ ye ti bemangɔ! Mɔ [“Gbia ti kaka”, NWT], aye mɛ mɔ ndoli ndodu na seni, ndodu nga bɛtani!” Titrɛ “Nvɛ̃ ngunu zu” ndo fa ya nɛ? Afa ya, Yehova la zo mɛ ɔ azi zu ti ndozu na sese na ngunu. Wa titrɛ “Gbia  ti kaka” afa nɛ? A fa ya, lo bwaí na bwaí. Nzembo 90:2 kambisa ya lo ndoda gã́, wa lo nga na ngbãngɔ bwaí. Adu ye ti kpɛ̃nɛ, ta seni la ma?

¹⁷ Wa lingɔ ye zu bo kɔi, Yehova. Suma 4:11 atɛnɛ ya: “Oo Gbia Nzapa tɛ e, azi alengbi ti gondangɔ mɔ, tɔndɔngɔ mɔ. Ala lengbi ti yengɔ ya mɔ du lombe. Ta sanga ma, mɔ li ye kwɛ zu. Mɔ ndo la mɔ ye ya, aye ni ko adu dazu, Nda mɛ mɔ li ni la.” Titrɛ Wa lingɔ ye kwɛ zu fa nɛ? Afa ya, Yehova la ali ye kwɛ: aangelo, atongolo, ale kɛkɛ ndɛ̃́ ndɛ̃́ ndɛ̃́, asa, nga na aye mɛndɛ̃́ zu.

18. Azi mɛndɛ̃́ ndoda bɛ la ya, ta ani lengbi ti tingɔ akwa Nzapa ma. Ndani nɛ? Wa Ngbangɔ tɛnɛ ya nɛ?

¹⁸ Ngoi mɛ azi mɛndɛ̃́ ndo hĩnga aseliye tɛ Yehova, ala ndo tɛnɛ ya, ‘Nzapa lo nvɛ̃ ngunu, lo nga na gonda gba, lo yɔngɔrɔni ka ndozu, lo lengbi lo da bɛ lo na zo gɛgɛrɛ nga ma mbi?’ Wa Yehova ye ya mɔ da bɛ mɔ ngaso? Ta seni la ma. Lo ye dungɔ kwa mɔ. Lo ye dungɔ dã na mɔ. Ngbangɔ pa ya “ta Nzapa yɔngɔrɔni na zo kɔi kɔi so popo tɛ e ma.” (Awa Pangɔ Kwa 17:27) Lo ye ya, mɔ fɔ̃ tɛrɛ mɔ na ni. Lo kokapa ya se mɔ li ni ko, “lo nga na fɔ̃ngɔ tɛrɛ lo na mɔ.”​—Zaki 4:8.

19. (a) Mɔ ti kwa Nzapa ngasia? (b) Liye tɛ Yehova mɛ mɔ ndo ye gba nɛ?

¹⁹ Mɔ ti kwa Nzapa ngasia? Yezo pa ya: “Dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka afa ya, ala manda hĩngangɔ mɔ mɛ bo mɔ kɔi la bɛta Nzapa, ala hĩnga nga zo mɛ mɔ to lo Yezo Kristo.” (Yoanɛ 17:3, NWT.) Ngbã la kwɛ ti mandangɔ hĩngangɔ Yehova na Yezo. Mɔ lengbi ti luangɔ du ti kaka, afa ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwaí na bwaí. Mabere se ko, mɔ manda na ni, “Nzapa ndo ye azi.” (1 Yoanɛ 4:16) Kanda lo na aseliye mɛndɛ̃́ gba. Ngbangɔ pa ya, Yehova du “Nzapa ti vundu nga na ti songo, ta lo ndo ma ngɔnzɔ hiɔ ma, lo na nzɔ̃ bɛ, nga na mbilimbili.” (Kobima 34:6) Lo “nzɔ̃ zo, lo nga dã ti vi̇̃ngɔ a siɔ kpale tɛ e.” (Nzembo 86:5) Lo nga na yɔngɔrɔ bɛ, lo nga mbilimbili. (2 Petro 3:9; Suma 15:4) Mɔ na hĩngangɔ aye mɛndɛ̃́ gba mɛ a ba Nzapa nga na aliye tɛ lo na dikɔngɔ Ngbangɔ.

20-22. (a) Bɛ se ta mɔ ndo hũ Nzapa ma, mɔ lengbi ti tingɔ kwa lo ngasia? (b) Se azi mɛndɛ̃́ aye gbanzingɔ mɔ na mandangɔ Ngbangɔ, ye mɛ mɔ li nɛ?

²⁰ Bɛ se ta mɔ lengbi ti hũngɔ Nzapa ma, mɔ lengbi  ti tingɔ kwa lo ngasia? (Yoanɛ 1:18; 4:24; 1 Timɔte 1:17) Mɔ na hĩngangɔ Nzapa nzɔ̃ni na dingɔ Ngbangɔ. (Nzembo 27:4; Roma 1:20) Ngoi zu ko mɔ na mandangɔ aye mɛ ba lo, mɔ na yengɔ lo ngoi zu, mangbi tɛ mɔ na lo na tingɔ fãni mɛndɛ̃́ kpengbani.

²¹ Mɔ na yengɔ da yako, Yehova du to e: lo hɛ̃ e dungɔ lɛ ngɛ̃́, lo ye nga ya e du na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni. (Matie 6:9) Ye mɛ anzɔ̃ to zu ndo ye na ndombali aya ti ala la. (Nzembo 36:9) Ngbangɔ ndo ha ya, mɔ lengbi ti tingɔ kwa Nzapa. (Zaki 2:23) Yehova, wa lingɔ ndozu na sese, lo ye ya mɔ du kwa ni!

²² Azi mɛndɛ̃́ na gingɔ ti gbanzingɔ mɔ na mandangɔ Ngbangɔ. Ngoi mɛndɛ̃́ ala ndo kpɛ mbɛtɔ ya mɔ na ziangɔ sambela tɛ mɔ. Kanda, ta mɔ zi lége ya zo kɔi gbanzi mɔ na tingɔ kwa Nzapa ma. Yehova du kwa mɛ aɔ akwa zu, mɛ mɔ lengbi ti luangɔ.

23, 24. (a) Ndombali nɛ ta mɔ nzɛ̃́ na hũndangɔ ndo ma nɛ? (b) Shapitrɛ ti 2 na tɛnɛngɔ ya nɛ?

²³ Na dungɔ na ambanga aye mɛndɛ̃́ kaya Ngbangɔ, mɛ ta mɔ na gbɔ̃ngɔ ndani ma. Ta mɔ ma kamɛnɛ ti hũndangɔ ndo ma, bere gingɔ zo ya, lo za mɔ. Yezo pa ya, a yɔ ya e du nga mabere ayangambi. (Matie 18:2-4) Ta ayangambi ndodu na yakɛ ma, ala ndo hũnda ndo gba. Nzapa ye ya mɔ lua agbinya. Ndani la manda Ngbangɔ na seni na seni ti nɛngɔ ya mɔ ye ya ko, yeko mɔ ndo manda, ni du mbilimbili.​—Di Awa Pangɔ Kwa 17:11.

²⁴ Ti hĩngangɔ Yehova nzɔ̃ni, a yɔ ya ko mɔ manda Ngbangɔ. Kaya shapitrɛ ti 2 mɔ na hĩngangɔ nda mɛ Ngbangɔ ɔngbi na abuku mɛndɛ̃́.