TƐNƐ TI MANDANGƆ 42
“Dengɔ bɛ na azi ko la ndo du mbilimbili” ka tɛ Yehova
“Dengɔ bɛ na azi ko la ndo du mbilimbili . . . , azi ko la ndo nɔ nɔ na landangɔ ndia tɛ Yehova.”—NZ. 119:1.
BIA 124 Tótikala sembo
NA NDUNU NI *
1-2. (a) Ye mɛ aguvɛrnɛma mɛndɛ̃ ndo li tɛrɛ azi tɛ Yehova nɛ, wa ye mɛ azi tɛ Yehova ndo li nɛ? (b) Nda mɛ elengbi ti dungɔ na dengɔ bɛ na ngoi mɛ ando hɛ̃ e pɛnɔ nɛ? (Kambisa nga limɔ ti koko mbeti.)
NDƐ lo mɛ ko, aguvɛrnɛma agbanzi kwa tɛ e na ya akɔdɔrɔ ɔngɔ 40 na ndo lɛ gigi zu. Na ya ambanga kɔdɔrɔ mɛndɛ̃, azi ti guvɛrnɛma agbɔ̃nɔ ayata e, wa asa nga ala ka bɔlɔkɔ. Siɔ kpale mɛ ala Ii nɛ? Ta ala li bɛ siɔ kpale kɔi ma, ta Yehova ndo hũ nga ya, ala li aye ti siɔni ma. Siɔ kpale mɛ ala li adu, dingɔ nga na mandangɔ Ngbangɔ, pangɔ nzɔ̃ dangɔ bɛ tɛ la hɛ̃ azi mɛndɛ̃ nga na gwengɔ bombi ndoni kɔi na ayata la awakristo. Ala ndo kɛ̃ nga yɔrɔngɔ tɛrɛ la na ya kpale ti politikɛ. Abɛse na ngoi mɛ ando hɛ̃ ala pɛnɔ ti kpengbani ko, ala ndo bata mbilimbili * tɛ la so fangɔ ya, ani hɛ̃ tɛrɛ ni zu hɛ̃ Yehova. Wa lingɔ ngaso ndo hɛ̃ ala dengɔ bɛ gba nvɛ̃ni!
2 Ta kitɛ da ma, foto tɛ ambanga ayata mɛ abi ala ka bɔlɔkɔ afa ya, ala na dengɔ bɛ. Ala na dengɔ bɛ na lo mɛ ya, ala hĩnga ya, Yehova ndo ma nga dengɔ bɛ na ndenge mɛ ala ndo bata mbilimbili tɛ la. (1 Nt. 29:17a) Yezo pandó ya: “Dengɔ bɛ ati na azi ko la [ndo hũ pɛnɔ na lo ti mbilimbili] . . . Ale ĩ . . . du na dengɔ bɛ, ta sanga ma, kota mbana gɛrɛ ĩ ndo kũ ĩ.”—Mat. 5:10-12.
ATOMA TƐ YEZO ADU SE LƐLO TI NZƆ̃NI NA LO TƐ E
3. Na bangɔ Awa Pangɔ Kwa 4:19, 20, tɛnɛ mɛndó ava Yezo tɛnɛ na ngoi mɛndó ala tengbi na botemeli nɛ, wa na lo nɛ?
3 Pɛnɔ mɛ ndɛ ayata e ndo hũ ko, adu kwɛ kɔi na pɛnɔ mɛndó atoma tɛ Yezo ti siɛklɛ ti uzu ahũ na lo mɛ ya, ala ndo pandó nzɔ̃ pa mɛ aba Yezo. Fãni gba, awa fangɔ ngbanga tɛ ayuda ahɛ̃ndó nyɔ ya, ‘ta ala di há azi na ye na lo tɛ Yezo ma.’ (Aw. 4:18; 5:27, 28, 40) Ye mɛndó atoma li nɛ? (Di Awa Pangɔ Kwa 4:19, 20.) Ala hĩngandó ya, zo mɛ Lo-lengɔ Gbia tɛ lo aɔ tɛ azi zu la ‘ahɛ̃ la nyɔ ya, ala pa nzɔ̃ pa mɛ aba Yezo hɛ̃ azi.’ (Aw. 10:42) Na lo ni la, Petro ná Yoanɛ tɛnɛndó na ge ge ge zu ya, ani na tɔndɔngɔ Nzapa na se lɛ tɔndɔngɔ azi, wa ala pa ngandó ya, ta ani na ziangɔ pangɔ nzɔ̃ pa mɛ aba Yezo ma. Ala hũndandó agbia tɛ Ayuda ya, ‘Ĩ ye tɛnɛngɔ ya andia tɛ ĩ aɔ tɛ Nzapa?’
4. Na bangɔ Awa Pangɔ Kwa 5:27-29, se lɛlo ti nzɔ̃ni mɛ atoma tɛ Yezo azia hɛ̃ e nɛ, wa ngasia la elengbi ti landangɔ se lɛlo tɛ la nɛ?
4 Atoma tɛ Yezo aziandó se lɛlo ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni mɛ awakristo zu ndo landa ni ndɛ, ala mundó ekateli ti ‘mangɔ nyɔ Nzapa na se lɛ mangɔ nyɔ azi.’ (Di Awa Pangɔ Kwa 5:27-29.) Na pɛ sɔ̃ngɔ ala na fimbo na lo ti mbilimbili tɛ la ko, atoma agwendó na “dengɔ bɛ, ta sanga ma Nzapa yendo ya, ala hɛ̃ la pɛnɔ na lo tɛ Yezo” wa ala ngbãndo lá kwɛ pangɔ nzɔ̃ pa!—Aw. 5:40-42.
5. Se lɛlo tɛ atoma ato e ya, e hũnda tɛrɛ e na ndo mɛ wa?
5 Se lɛlo tɛ atoma tɛ Yezo ali ya, e hũnda tɛrɛ e na ndo mɛ. Ngasia la ekateli tɛ la ti tɔndɔngɔ Nzapa na se lɛ tɔndɔngɔ azi amangbi na ndia mɛ aba “bingɔ tɛrɛ e hɛ̃ agbia tɛ leta nɛ”? (Roma 13:1) Ngasia la elengbi ti “bingɔ tɛrɛ e hɛ̃ agbia tɛ leta” nga ma se mɛndó toma Polo tɛnɛ na ni, wa e ngbã lá kwɛ tɔndɔngɔ Nzapa nga ma gbia tɛ e ti uzu nɛ?—Tito 3:1.
“AGBIA TƐ LETA”
6. (a) Agbia tɛ leta mɛ atɛnɛ tɛnɛ tɛ la kaya Roma 13:1 adu ana, wa aye mɛ ayɔ ya e li na lo tɛ la nɛ? (b) Ye mɛ ale ta bɛ agbia ti gigi olo ali na ni ma nɛ?
6 Di Roma 13:1. Na ya vɛrse olo, tɛnɛ mɛ: “agbia tɛ leta” ando fa azi mɛ na ngunu mɛ ndo le gbia na ndo azi mɛndɛ̃. Ayɔ ya awakristo atɔndɔ agbia niko. Ala ndo li ya, siriri adu na ya kɔdɔrɔ, ala ndo kpã andia, na ya ngoi mɛndɛ̃ ala ndo za azi tɛ Yehova. (Suma. 12:16) Na lo ni la, Ngbangɔ pa ya, e ndo futa pako, e hɛ̃ la ndima e kpɛ nga ala, wa e tɔndɔ aye mɛ ala ndo yɔ ya, e li. (Roma 13:7) Abɛse ngaso ko, ala ndo le gbia niko na lo mɛ ya, Yehova la azi lége hɛ̃ la. Yezo pandó ni yangondo na ngoi mɛndó Guvɛrnɛrɛ ti Roma Ponse Pilate ahũnda lo na ndo. Ngoi mɛndó Pilate pa ya, ni na ngunu ti hongɔ Yezo ko, Yezo pandó hɛ̃ lo ya: “Ta mɔ na nguru kɔi na ndo mbi ma. Kɔtɛ nguru mɛ mɔ na ni bo la nguru mɛ Nzapa ahɛ̃ mɔ.” (Yn. 19:11) Nga ma se tɛ Pilate, lo-lengɔ gbia tɛ agbia ti lɛ sese olo na maka ni.
7. Na ya kpale mɛ wa la ta e na tɔndɔngɔ agbia tɛ leta ma wa, wa ye mɛ ayɔ ya ta bɛ li na ni ma nɛ?
7 Ayɔ ya awakristo ndo tɔndo andia tɛ leta se du ya, ta ndia ni ako nyɔ ndia tɛ Nzapa ma. Kanda ta e na tɔndɔngɔ leta ma, se du ya lo yɔ ya e li ye mɛ Nzapa kɛ̃ bere lo kɛ̃ ya, ta e li aye mɛ Nzapa yɔ ma. Na ndakisa, leta lengbi ti yɔngɔ ka ti apalanga ya, ala ti asoda ti nɛngɔ ya, ala tiri to na lo ti kɔdɔrɔ tɛ la. * Bere ala lengbi ti gbanzingɔ e ya ta e li kwa ti fangɔ tɛnɛ ma, ta e gwe bombi ma, bere ala gbanzi nga ambeti tɛ e. Na ngoi mɛ agbia ale gbia tɛ la na ndenge ti siɔni na hɛ̃ngɔ pɛnɔ hɛ̃ ava Yezo ko, ala na diringɔ na nyɔ la hɛ̃ Nzapa. Yehova ndo hũ aye zu mɛ ala ndo li!—Mos. 5:8.
8. Ɔngbi mɛ na popo tɛ “agbia tɛ leta” ná “wa ɔngɔ ndozu ná sese” nɛ, wa nda mɛ ni du ngbondoni nɛ?
8 Tɛnɛ mɛ “agbia tɛ leta” afa zo mɛ “aɔ azi mɛndɛ̃, kota zo, zo mɛ na ndima gba.” Kanda ta fa zo mɛ “aɔ azi zu, kota zo mɛ aɔ azi zu, bere zo mɛ na ndima aɔ tɛ azi zu ma.” Ando salela tɛnɛ niko so fangɔ, ‘zo mɛ aɔ ndozu na sese.’ Abɛse Ngbangɔ ndo ili agbia tɛ leta ya, ‘agbia mɛ ka bɛ li’ e ko, gbia mɛ aɔ agbia zu da, mɛ Ngbangɔ ndo ili lo ya, Gbia tɛ agbia. Fãni siɔ kaya Ngbangɔ, a ili Yehova ya, “wa ɔngɔ ndozu ná sese.”—Da. 7:18, 22, 25, 27.
“GBIA TƐ AGBIA”
9. Ye mɛndó prɔfeta Daniel hũ na ya suma nɛ?
9 Prɔfeta Daniel hũndó suma kɔi mɛ ndo fa ya, Yehova la du Gbia tɛ agbia. Ti uzu Daniel hũ asiɔ sa Siɔ mɛ ando fa akɔdɔrɔ ti ngunu mɛndó ale gbia na ndo lɛ gigi zu—Babilonɛ, Mɛdɛ ná Pɛrsɛ, Grɛsɛ ná Roma wa ti ngoi tɛ e adu lo-lengɔ gbia ti Anglo-Américain. (Da. 7:1-3, 17) Na gesi Daniel hũ Yehova du ka ndo ngɛndɛ gbia tɛ Lo ka ndozu. (Da. 7:9, 10) Aye mɛndɛ̃ mɛndó lo hũ na gesi adu likebisi na lo tɛ agbia ti ngoi tɛ e ndɛ.
10. Na bangɔ Daniel 7:13, 14, 27, azi mɛ Yehova hɛ̃ la lége ti lengɔ gbia na ndo lɛ sese zu na, wa ni fa nɛ na lo tɛ lo nɛ?
10 Di Danyele 7:13, 14, 27. Nzapa mu alo-lengɔ gbia zu na ti azi, wa lo hɛ̃ ni hɛ̃ azi mɛ alengbi ti lengɔ gbia nga azi mɛ na ngunu gba. Azi ni la ana? Lo hɛ̃ ni hɛ̃ “zo kɔi mɛ nga ma nyi zo,” Yezo Kristo nga na “asanto tɛ Zo mɛ aɔ ndozu na sese,” azi 144 000 mɛ na lengɔ gbia “ti bwai na bwai.” (Da. 7:18) Biani, Yehova la du “Gbia tɛ agbia” na lo mɛ ya bo lo kɔi la lo lengbi ti lingɔ aye ti ngaso.
11. Tɛnɛ mɛndɛ̃ mɛ Daniel tɛnɛ mɛ afa ya, Yehova du zo mɛ aɔ agbia zu nɛ?
11 Ye mɛ Daniel hũ na ya suma amangbi na tɛnɛ mɛ lo tɛnɛ na ebandeli. Lo pa ya, Nzapa ti ndozu “ndo hãna agbia, lo ndo kpã nga gbia.” Lo di pa ya: “Zo mɛ wa ɔngɔ ndozu na sese la adu Gbia ti lo-lengɔ gbia tɛ azi wa . . . , lo ndo hɛ̃ ni hɛ̃ zo mɛ bɛ lo ye.” (Da. 2:19-21; 4:17) Yehova ka lindó aye ti ngaso wɛ? Ĩi. Lo lindó ni biani!
12. Hɛ̃ se lɛlo mɛ afa se mɛndó Yehova hã na agbia ka ndo kiti ti gbia tɛ la na ngoi ti gã. (Ba nga limɔ.)
12 Yehova ndo fandó na lége ti kwa tɛ lo ya, lo du zo mɛ lo “ɔ agbia zu.” Faraon mundó azi ti Izraɛlɛ ati ambɛ tɛ lo, wa lo kɛ̃ndó ya, ta ni zi lége hɛ̃ la ti nɛngɔ ya, ala gwe ma. Kanda Yehova sindó na ala ka gbɛ ngba, wa lo lindó ya, Faraon kpi ka gbɛ bengba tɛ. (Kob. 14:26-28; Nz. 136:15) Gbia ti Babilɔnɛ Belshazare lindó fɛtɛ kɔi mɛndó lo ndo “ha tɛrɛ lo na Gbia ti ndozu” wa lo “gondandó anzapa ti wolo nga ti palata” na se lɛ gondangɔ Yehova. (Da. 5:22, 23) Kanda Nzapa bindó kamɛnɛ lɛ gbia niko ti yakɛ. Bo na “bi niko,” ahondó Belshazare wa azi ti Mɛdɛ ná Pɛrsɛ amundó lo-lengɔ gbia tɛ lo. (Da. 5:28, 30, 31) Gbia ti Palestine Herod Agrippa ti uzu, ahɛ̃ndó nyɔ ya, aho toma Yakobo, na gesi lo bindó toma Petro ka bɔlɔkɔ, wa lo ngandó na gwɛ̃ ti hongɔ lo. Kanda Yehova gbanzindó gbia Herod ya, ta lo li ni ma. ‘Angelo tɛ [Yehova] abindó ngã tɛrɛ lo’ wa lo kpindó.—Aw. 12:1-5, 21-23.
13. Hɛ̃ se lɛlo mɛ afa se mɛndó Yehova nwɔ na agbia gba mɛndó abombi nda la so tiringɔ na azi tɛ lo to.
13 Yehova fa ngandó ya, abɛse agbia gba abombi nda la ndoni kɔi ko, ngunu tɛ lo aɔ tɛ ala madãma. Lo tirindó to na lo tɛ aya Izraɛlɛ wa lo zandó ala ya, ala nwɔ agbia 31 ti Kanana mɛndó abombi nda la ti nɛngɔ ya, ani mu sese ti Kanana. (Yos. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Yehova za ngandó aya Izraɛlɛ ya, ala nwɔ Gbia Ben-hadad nga na agbia mɛndɛ̃ 32 ti Siri mɛndó atiri to na ala.—1 Ba. 20:1, 26-29.
14-15. (a) Tɛnɛ mɛndó Gbia Nebukadanezarɛ na Darius atɛnɛ na lo ti Lo-lengɔ Gbia tɛ Yehova nɛ? (b) Tɛnɛ mɛndó wa sungɔ bia kɔi tɛnɛ na lo tɛ Yehova nga na azi tɛ lo nɛ?
14 Ngoi gba, Yehova fandó ya, lo du Gbia mɛ lo ɔ agbia zu! Na ngoi mɛndó gbia Nebukadanezarɛ ti Babilɔnɛ ndo gonda tɛrɛ lo ya, lo du wa ‘ngunu nga lombe wa lo ndo gonda nga tɛrɛ lo na lo ti ndima ti lo-lengɔ gbia’ tɛ lo na se lɛ zungɔ na tɛrɛ lo nga yengɔ ya, Yehova la du zo mɛ alengbi na ndima ko, Yehova lindó ya, lo ti wa nyingɔ. Na ngoi mɛndó nyingɔ tɛ lo wɛ ko, Nebukadanezarɛ gondandó “zo mɛ aɔ ndozu na sese” wa lo yendó ya, “Lo-lengɔ gbia tɛ [Yehova] adu ti bwai na bwai.” Lo tɛnɛ nga ya: “Ta zo kɔi lengbi ti gbanzingɔ lo ya, lo li ye mɛ bɛ lo ye ma.” (Da. 4:30, 33-35) Na ngoi mɛndó loyengɔ tɛ Daniel ti na ya tara, wa Yehova zandó lo kaya du tɛ anzɛ̃ ko, gbia Darius pandó ya: “Ale azi adu na mbɛtɔ ti kpengbani na lo tɛ Nzapa tɛ Daniel. Na lo mɛ ya, lo du Nzapa ti dungɔ lɛ ngɛ̃́, wa lo nga lɛ lo ngɛ̃́ bwai na bwai. Ta Lo-lengɔ Gbia tɛ lo na gbɛ̃ngɔ gbanda bɛ fãni kɔi ma, wa lo-gbia tɛ lo na ngbãngɔ bwai na bwai.”—Da. 6:7-10, 19-22, 26, 27.
15 Wa sungɔ bia kɔi pandó ya: “Yehova gbɛ̃ dangɔ bɛ tɛ azi ti gigi, lo li ya, aye mɛ bɛ azi aye lingɔ ati ya ngu.” Lo di tɛnɛ ya: “Dengɔ bɛ na azi ko la Yehova du Nzapa tɛ la, azi mɛ lo pona ala ya, ala du azi tɛ lo nvɛ̃ni.” (Nz. 33:10, 12) Ni la adu ye ti ngbondoni mɛ ndo to e ya, e bata mbilimbili tɛ e na mbage tɛ lo!
TO TI NDANI
16. Na omɛ aba “kota pɛnɔ,” ye mɛ elengbi ti yengɔ na bɛ e kɔi nɛ, wa na lo nɛ? (Ba nga limɔ.)
16 E lo ti bangɔ aye mɛndó Yehova li na ngoi ti gã. Wa aye mɛ angbã yakere ali tɛrɛ lo na bi mɛ na ngangɔ nɛ? E ndo ye na bɛ e kɔi ya, Yehova na zangɔ azi tɛ lo na ngoi ti ‘kota pɛnɔ’ mɛ na gangɔ. (Mat. 24:21; Da. 12:1) Lo na lingɔ ni na ngoi mɛ gbanda Gɔgɛ ti Magɔgɛ mɛ adu bombi tɛ agbia ti lɛ gigi zu na bingɔ to na ngɔnzɔ zu tɛrɛ awa kwa ti mbilimbili tɛ lo. Abɛse du ya, bombi niko amu nga akɔdɔrɔ 193 mɛ kaya ONU ko, ta ngunu tɛ la na lengbingɔ na tɛ Zo mɛ wa ɔngɔ ndozu na sese ma! Yehova ko kapa ya: “Ti biani, mbi na yangɔ tɛrɛ mbi ndozu, mbi na hɛ̃ngɔ tɛrɛ mbi nvɛ̃ni gonda wa mbi na lingɔ ya, lɛ azi ti gigi ahĩnga mbi; wa ala na hĩngangɔ ya, mbi du Yehova.”—Ezk. 38:14-16, 23; Nz. 46:10.
17. Ye mɛ na singɔ na agbia ti lɛ sese ná azi mɛ angbã mbilimbili ka tɛ Yehova nɛ?
17 To mɛ Gɔgɛ na bingɔ tɛrɛ azi tɛ Nzapa na lingɔ ya, Armagedona abanda, wa Yehova na gbɛ̃ngɔ “agbia ti lɛ sese zu.” (Suma 16:14, 16; 19:19-21) Kanda “bo azi ti mbilimbili la na dungɔ ge lɛ sese, wa abɛta azi na ngbãngɔ kai bwai na bwai.”—Mas. 2:21.
AYƆ YA, E BATA MBILIMBILI TƐ E
18. Ye mɛ awakristo gba ndo ye lingɔ nɛ, wa na lo nɛ? (Danyele 3:28)
18 Na ya asiɛklɛ gba, dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ ayata gba ati na ya kaka na lo mɛ ya, ala ndo ye Yehova mabere gbia tɛ la. Ala na ekateli ti ngbãngɔ mbilimbili ka tɛ Yehova nga ma se tɛ aya kɔli ti hebré taa mɛndó abi la kaya wá, kanda ta la kpilindó ma na lo mɛ ya, ala batandó mbilimbili tɛ la na mbage tɛ Zo mɛ wa ɔngɔ ndozu na sese.—Di Danyele 3:28.
19. Yehova na fangɔ ngbanga tɛ azi na bangɔ nɛ, wa ye mɛ ayɔ ya e li nɛ?
19 Davidi sundó ngaso na lo mɛ aba ngbãngɔ mbilimbili na mbage tɛ Yehova, lo pandó ya: “Yehova na fangɔ ngbanga tɛ azi. Ee Yehova, fa ngbanga tɛ mbi, na bangɔ mbilimbili tɛ mbi nga na anzɔ̃ ye tɛ mbi.” (Nz. 7:8) Lo di pa nga ya: “Zia ya, mbilimbili tɛ mbi nga na anzɔ̃ ye tɛ mbi aso mbi na kwá.” (Nz. 25:21) Dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni mɛ aɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ elengbi ti dungɔ na ni adu ti ngbãngɔ mbilimbili ka tɛ Yehova. Abɛse e tengbi na kpale ti ngasia ko, ta e gbɛ̃ mbilimbili tɛ e ma! Se e li ngaso, e na mangɔ tɛrɛ e nga ma se tɛ wa sungɔ bia mɛndó atɛnɛ ya: “Dengɔ bɛ na azi ko la ndo du mbilimbili . . . , azi ko la ndo nɔ nɔ na landangɔ ndia tɛ Yehova.”—Nz. 119:1.
BIA 122 Tópikama makasi, tóninganaka te!
^ Ngbangɔ yɔ ka ti awakristo ya, ala ndo tɔndɔ agbia tɛ leta mɛ adu aguvɛrnɛma ti gigi olo. Kanda aguvɛrnɛma mɛndɛ̃ ndo kɛ̃ tɛrɛ Yehova, wa ala ndo hɛ̃ azi tɛ lo pɛnɔ. Ngasia la elengbi ti tɔndɔngɔ agbia ti gigi olo wa e ngbã nga mbilimbili ka tɛ Yehova nɛ?
^ KAMBISANGƆ NDA TƐNƐ MƐNDƐ̃: E ndo bata mbilimbili tɛ e na mbage tɛ Yehova na ngoi mɛ ta e ndo ko nyɔ ndia tɛ lo ma, ta e ndo zanga nga tɔndɔngɔ na mbage ti lo-lengɔ gbia tɛ lo na ngoi mɛ e tengbi na tara ma.
^ Ba bɛli tɛnɛ mɛ “Aya Izraɛlɛ ndo tirindó to, nda mɛ ta e ndo tiri to ma nɛ?”