1. Nda mɛ ta azi gba adɛ kpã bɛ la na ndo Ngbangɔ ma nɛ?

 NDƐ lo mɛ ko, adu pɛnɔ ti nɛngɔ ya, azi kpã bɛ la na ndo azi mɛndɛ̃. Ta la hĩnga azi mɛ ala lengbi ti kpãngɔ bɛ la na ndo ala ma. Ta ala ndo kpã bɛ ala na ndo azi mɛ ala ndo hɛ̃ la ndima ma, na ndakisa, azi ti politikɛ azi ti siãsɛ, nga na azi ti dɛngɔ buze ya, ala na lingɔ ngoi zu aye ti nzɔ̃ni na lo tɛ ani ma. Hãngɔ ni zingɔ, ta ala ndo tɔndɔ agbia ti asambela ma. Ni la, ta kitɛ dama ya, adu pɛnɔ ti nɛngɔ ya, ala kpã bɛ la na ndo Ngbangɔ, buku mɛ agbia ti sambela niko ndo tɛnɛ ya, ani ndo tɔndɔ ni.

2. Na bangɔ Nzembo 119:160, ye mɛ ayɔ ya e ye lo ni nɛ?

² E mɛ e ndo vɔrɔ Yehova e ye na bɛ e kɔi ya, lo du “Nzapa ti mbilimbili” ngoi zu, lo ndo ye lingɔ aye na lo ti nzɔ̃ kpale tɛ e. (Nz. 31:5; Yis. 48:17) E hĩnga ya, elengbi ti kpãngɔ bɛ e na ndo tɛnɛ mɛ e ndo di kaya Ngbangɔ ya, “Tɛnɛ tɛ [Nzapa] zu adu mbilimbili.” b (Di Nzembo 119:160.) E ye tɛnɛ tɛ zo kɔi mendó lo hĩnga tɛnɛ ti ya Ngbangɔ nzɔ̃ni, mɛndó lo su ya: “tɛnɛ zu mɛndó Nzapa tɛnɛ ko, ta ndo kɔi mɛ siɔ ni da ma, ni zu na tingɔ na se ni. Awa kwa tɛ Nzapa alengbi ti kpãngɔ bɛ la na ndo tɛnɛ mɛ lo ndo tɛnɛ, na lo mɛ ya, ala ndo kpã bɛ la na ndo Nzapa.”

3. Ye mɛ e na mandangɔ so ya tɛnɛ mɛ nɛ?

³ Ngasia la, elengbi ti zangɔ azi mɛndɛ̃ ya, ala kpã bɛ la na ndo Tɛnɛ tɛ Nzapa nɛ? Zia e tɛnɛ tɛnɛ ti aye taa mɛ ndo to e ya, e kpã bɛ e na ndo Ngbangɔ. E na hũngɔ ye mɛ ndo fa ya, ta Ngbangɔ ndo tɛnɛ tɛnɛ ko lo di gbinyangbi nyɔ lo ma, e nga na  hũngɔ ndenge mɛ aprofesi ti ya Ngbangɔ ndo ti na seni, nga na ngunu mɛ Ngbangɔ na ni ti gbinyangbingɔ azi.

4. Nda mɛ azi mɛndɛ̃ ndo da bɛ la ya, tɛnɛ ti ya Ngbangɔ gbinyangbi nɛ?

⁴ Yehova asalela akɔli ti mbilimbili 40 ti nɛngɔ ya, ala su abuku ti ya Ngbangɔ. Kanda ndɛ lo mɛ ko, ta maniskri kɔi mɛndó asu ni na ebandeli adɛ da ma. c Bo kopi ni la e na ni na olo. Ni la, azi gba ndo hũnda tɛrɛ la ya, bere aye mɛ e ndo di kaya Ngbangɔ adu bo aye mɛ asundó na ebandeli, bere adu aye mɛndɛ̃. Mo ka mɔ hũndandó tɛrɛ mɔ na ndo na ndo ye mɛ ndo to e ti nɛngɔ ya, e ye da na tɛnɛ niko?

5. Ti nɛngɔ ya, ali kopi gba ti Ngbangɔ na yanga ti Ebre ko, ni yɔndó nɛ? (Ba limɔ ti koko mbeti.)

⁵ Ti nɛngɔ ya, abata tɛnɛ ti ya Ngbangɔ ko, Yehova tɛnɛndó hɛ̃ awa kwa tɛ lo ya, ala li akopi ni. Lo tɛnɛndó hɛ̃ agbia ti Izraɛle ya, ala li akopi na lo ti ndia mɛ asu ni, wa ala pɔna azi ti Levi ti nɛngɔ ya, ala ha azi na ndia ni. (Mib. 17:18; 31:24-26; Ne. 8:7) Na pɛ ngoi mɛndó azi ti Yuda asi ka gbɛ mbɛ ti Babilɔnɛ ko, azi mɛndó ahĩnga lingɔ kopi ko, ala bandandó lingɔ akopi ti Ngbangɔ gba na yanga ti Ebre. (Ezr. 7:6.) Akɔli nikondó na kpengba lɛ nvɛ̃ni. Ta azi mɛndó ndo li akopi akpã bondó lɛ la na ndo tɛnɛ ma, kanda, na ndo mbeti kɔi kɔi ti nɛngɔ ya, ala ye na bɛ la kɔi ya, aye zu mɛ ala su ko, ni du mbilimbili. Abɛse adu ngaso ko, na lo mɛ ya, ala du azi ti zangangɔ lengbingɔ ko, ala su akopi mɛndɛ̃ na yakere fotɛ. Kanda hũngɔ ya, ala su kopi niko fãni gba ko, ni li ya, ala hũ afotɛ gba. Ngasia?

6. Ngasia la, ahĩngandó afotɛ ti kopi mɛ kaya Ngbangɔ nɛ?

⁶ Ndɛ lo mɛ ko, azi ti kɔdɛ gba ahũ fotɛ mɛndó awa sungɔ copi ali na ngoi mɛndó ala ndo su kopi ti Ngbangɔ. E mu se lɛlo kɔi: Da bɛ mɔ ya, atɛnɛ hɛ̃ akɔli 100 ya, ala su kopi ti mbeti kɔi ngaso. Wa zo kɔi ka popo tɛrɛ la ali fotɛ kɔi mɛ yakere. Ti nɛngɔ ya, ala hũ fotɛ niko ko, na yɔngɔ ya, ala ba kopi tɛ azi mɛndɛ̃ zu. Kwɛ kɔi, ngoi mɛndó ala ahaka amaniskri ti Ngbangɔ mɛndɛ̃ na tɛ la ko, ni zandó ala ya, ala hũ ndenge mɛ azi mɛndɛ̃ ali na fotɛ, bere ambɛge ye mɛ bɛ ala li na ni.

7. Ngasia la, azi mɛndó li kopi ti Ngbangɔ ala ndó na kpengba lɛ nɛ?

⁷ Azi mɛndó ndo li kopi ti maniskri ti Ngbangɔ ko, ala hɛ̃ndó tɛrɛ la zu ti lingɔ ni, ala ndó na kpengba lɛ ti nɛngɔ ya, ta ala hã bere ala kpã bingangɔ li tɛ la nvɛ̃ni ma. E ba kpale mɛ ato e ya, e ye tɛnɛ ni. Apiandó su maniskri ti gã ti mbeti ti Ebre na mobimba na bulu ti 1008 bere 1009 N.E. Ando ilindó ni ya, Codex de Leningrad. Ndɛ lo mɛ ko, ala lo ti hũngɔ amaniskri gba ti ya Ngbangɔ, nga na abiteni ni, ali ndɛ bulu 1 000 uzu ti Codex de Leningrad. Ngoi mɛndɛ̃ zo lengbi ti dangɔ na bɛ lo ya, na lo mɛ ya, ni ndo li akopi mbala na mbala na ya abulu 1 000 ko, mbeti ti Codex de Leningrad alengbi ti dungɔ na ɔngbi na omɛ asu ni kaya maniskri ti gã. Kanda ta ni du ngaso ma. Azi ti kɔdɛ mɛndó ahaka maniskri ti gã ná maniskri ti fãnani ko, ala hũndó ya, abɛse tɛnɛ ti ya Ngbangɔ na afotɛ ti yakere yakere ko, abatandó pa ti ya Ngbangɔ nzɔ̃ni nvɛ̃ni.

8. Ɔngbi mɛ kaya popo tɛrɛ akopi ti ambeti mɛ asu ni na yanga ti grɛkɛ ti bokristo ná kopi ti abuku ti gã nɛ?

⁸ Awakristo ti siɛklɛ ti uzu landandó mɔmɛsɛnɔ tɛ azi mɛndó ali kopi ti mbeti na yanga ti Ebre. Na kpengba lɛ zu, ala lindó kopi ti ambeti mɛ asu ni na yanga ti grɛkɛ 27, wa ala ndo salelandó ni kabombi, nga kaya kwa ti fangɔ tɛnɛ. Na pɛ kanisangɔ na ndo maniskri ti mbeti mɛ na yanga ti grɛkɛ mɛndó angbã, nga na kwa mɛndó ali tɛrɛ lo na ngoi nikondó  ko, zo ti kɔdɛ kɔi mɛ ahĩnga tɛnɛ ti Ngbangɔ nzɔ̃ni ahaka maniskri mɛ na yanga ti grɛkɛ na ambeti mɛndɛ̃ ko, lo tɛnɛ ya: “Amaniskri gba ti ya ambeti mɛ asu na yanga ti grɛkɛ mɛ adɛ tee ndɛ ko, ni ɔ ambeti mɛndɛ̃.” Mbeti kɔi (Anatomy of the New Testament) atɛnɛ ya: “Elengbi ti dungɔ na loyengɔ ya, tɛnɛ mɛ e ndo di na ya ambiti ti grɛkɛ mɛ ando gbinyangbi ndɛ ko, ando fa bo pa mɛndó asu ni uzu.”

9. Na bangɔ Yisaya 40:8, nda mɛ tɛnɛ ti ya Ngbangɔ adu mbilimbili nɛ?

⁹ Bandangɔ na bulu 100 azi gba mɛndó li akopi, ala lindó kwa kpengbani ti lingɔ akopi ti Ngbangɔ, ni la ali ya, e du na Ngbangɔ ti dingɔ nga na mandangɔ ndɛ. d Ta kitɛ da ma ya, Yehova la li ya, abata tɛnɛ tɛ lo nzɔ̃ni nvɛ̃ni na lo tɛ azi. (Di Yisaya 40:8.) Ti biani, ngoi mɛndɛ̃ ambage azi alengbi ti tɛnɛngɔ ya, na lo mɛ ya, ta tɛnɛ ti Ngbangɔ agbinyangbi ma ko, ni fa ya, ta asu ni na nyingɔ tɛ Nzapa ma. Zia e ba na olo ambege ye mɛ alengbi ti tongɔ e, e ye ya, Ngbangɔ lo ka tɛ Nzapa.

10. Hɛ̃ lɛlo ti prɔfesi kɔi mɛndó ati na seni mɛ afa ya, tɛnɛ ti 2 Petro 1:21 adu bɛta kpale. (Ba limɔ ti koko mbeti.)

¹⁰ Ngbangɔ na aprɔfesi gba mɛndó ati na seni, ambɛgeni mɛndɛ̃ ali tɛrɛ lo na pɛ abulu 100. Tɛnɛ ti pandɛ̃ aye da ya, prɔfesi niko atindó na se ni. Ta ni lengbi ti kamwisangɔ e ma na lo mɛ ya, aprɔfesi niko zu alo ka tɛ Yehova. (Di 2 Petro 1:21.) E tɛnɛ tɛnɛ na ndo tɛnɛ ti prɔfesi mɛ aba tingɔ ti kɔdɔrɔ ti Babilɔnɛ ti gã. Na ya siɛklɛ ti mwambe U.N.E. ko, na lége ti nyingɔ vurú tɛ Nzapa, Prɔfeta Yasaya asundó ya, na ngoi kɔi ngaso ko, na mungɔ kota kɔdɔrɔ ti Babilɔnɛ. Lo tɛnɛndó ya, Siruse la na mungɔ kɔdɔrɔ ni, wa lo su ngandó akpale ti yakere yakere mɛ afa se mɛ Siruse na mungɔ na kɔdɔrɔ ni. (Yis. 44:27–45:2) Yisaya tɛnɛndó ya, na gbɛ̃ngɔ Babilɔnɛ, wa ni na ngbãngɔ gɛgɛrɛ ta zo na dungɔ ka da ma. (Yis. 13:19, 20) Ni li bondó tɛrɛ lo ngaso. Azi ti Mɛdɛ na Pɛrsɛ amundó Babilɔnɛ na bulu tu 539 U.N.E., wa ndo mɛndó kɔdɔrɔ ni da ko, angbãndó gɛgɛrɛ, ta zo kɔi adu kai ma.​— Ba video mɛ bɛli tɛnɛ ni tɛnɛ ya, Biblia esakolaki ete Babilone ekokweisama na liteya ti 3 na pwɛ ti 5 ti mbeti Du na dungɔ lɛ ngɛ̃́ bwai na bwai! Kaya telefɔnɛ tɛ mɔ.

11. kambisa se mɛ prɔfesi ti Daniel 2:41-43 ndo ti na seni ndɛ.

¹¹ Ta tingɔ na seni ti aprɔfesi zu adu bondó na ngoi ti gã ma, ndɛ lo mɛ ko, e ndo hũ nga aprɔfesi mɛndɛ̃ ndo ti na seni na ngoi tɛ e. Na ndakisa, e ba se mɛ prɔfesi ti Daniel ndo ti na seni na ndo Anglo-Américain lo-lengɔ gbia mɛ aɔ kɔdɔrɔ zu na ngunu. (Di Daniel 2:41-43.) Prɔfesi niko afa yangondo se mɛ lo-lengɔ gbia ti Anglo-Américain na lingɔ tɛrɛ lo “mbɛgeni kpengbani” mabere nwa, wa “tãngani woni” mabere kpondo. Wa ni la ndo li tɛrɛ lo ndɛ. Grande-Bretagne ná États-Unis ndo fa ya, ala du kpengba ni mabere nwa na ngoi mɛndó ala zu sɛ anwɔ ato ti gigi mobimba, wa ala nga na alinɔ tɛ asoda ti kpengbani. Kanda azi ndo li ya, ngunu ti lo-lengɔ gbia ti Anglo-Américain anzɛ̃, na ndenge mɛ ala ndo tiri to na lo ti nzɔ̃ kpale tɛ azi zu, na lo ti nzɔ̃ kpale tɛ awa kwa, nga na lo ti singɔ ka gbɛ mbɛ. Zo kɔi mɛ ahĩnga kpale ti politikɛ nzɔ̃ni atɛnɛ ya: “Ndɛ lo mɛ ko, États-Unis akangbi ya tɛrɛ lo na kpale mɛ aba politikɛ aɔ akɔdɔrɔ mɛndɛ̃ zu.” Wa Grande-Bretagne mɛ adu nga eteni ti ngunu ti lɛ gigi zu akangbi nga ya tɛrɛ lo na ya abulu mɛ biri alo ti ɔngɔ, ta sangã ma ta aya kɔdɔrɔ ndo hũ bɛta mangbi mɛ ala lengbi ti dungɔ na ni kaya popo tɛrɛ la kaya akɔdɔrɔ ti Union européenne ma. Kangbi niko la, ali ya, Anglo-Américain ati na pɛnɔ ti lingɔ kwa tɛ lo na ngunu zu.

12. Ngasia la, aprɔfesi ti ya Ngbangɔ ando li ya, loyengɔ tɛ e ati kpengbani nɛ?

¹² Aprɔfesi gba ti ya Ngbangɔ mɛndó ati na seni, ando li ya, loyengɔ tɛ e na ndo akapa tɛ Nzapa mɛ aba bi mɛ na gangɔ ati kpengbani. E ndo ma tɛrɛ e mabere wa sungɔ mbeti ti bia, na ngoi mɛndó lo li sambela ya: “Mbi ndo kũ songɔ kwa tɛ mɔ na bɛ mbi ndozu nvɛ̃ni, ta sanga ma, tɛnɛ tɛ mɔ la, adu dangɔ bɛ tɛ mbi.” (Nz. 119:81) Kaya Ngbangɔ ko, Yehova hɛ̃ e “nzɔ̃ dangɔ bɛ ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti nzɔ̃ni na bi mɛ na gangɔ.” (Yir. 29:11) Ta nzɔ̃ dangɔ bɛ tɛ e na lo ti bi mɛ na gangɔ na tingɔ na seni na lo ti ge ge ge mɛ azi ndo li ma, kanda ni na tingɔ na seni na lo mɛ ya, Yehova la kokapa ni. Zia ya, loyengɔ tɛ e ati lá kwɛ kpengbani na ndo tɛnɛ tɛ Nzapa, na ngoi mɛ e ndo li kpengbani ti nɛngɔ ya, e manda na seni tɛnɛ ti aprɔfesi ti ya Ngbangɔ.

13. Na bangɔ Nzembo 119:66, 138, ye mɛndɛ̃ mɛ alengbi ti tongɔ e ya, e kpãbɛ e na ndo Ngbangɔ nɛ?

¹³ Ye mɛndɛ̃ mɛ alengbi ti tongɔ e ya, e kpã bɛ e na ndo Ngbangɔ adu nzɔ̃ kpale mɛ azi ndo lua na ngoi mɛ ala ndo kpã wangɔ ni na kwa. (Di Nzembo 119:66, 138.) Na ndakisa, na lo mɛ ya, ala kpã wangɔ ni na kwa ko, azi mɛ ali libala mɛ ala ti na dangɔ bɛ ti hongɔ libala ni ko, ta ala di ho libala ni ma, wa ala ndɛ na dengɔ bɛ ala ti nga na mangbi. Ayangambi tɛ la ndo sepala na lo mɛ ya, akã ala kaya ndasewa tɛ awakristo mɛ songo.​—Ef. 5:22-29.

14. Hɛ̃ se lɛlo kɔi mɛ ndo fa se mɛ salelangɔ mbilimbili ti ya Ngbangɔ ando gbinyangbi dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ zo.

¹⁴ Abɛse azi mɛ awa lingɔ siɔ ye nvɛ̃ni ala ndo gbinyangbi seliye tɛ la, na ngoi mɛ ala ndo landa wangɔ ti ya Ngbangɔ. E ba se mɛ wangɔ ti ya Ngbangɔ aza wa bɔlɔkɔ kɔi mɛ ili lo la Jack. e Londó zo ti mobulu, ahĩngandó lo mabere wabɔlɔkɔ kɔi ti siɔni mɛ ahɛ̃ lo tumbu ti kwá. Kanda lá kɔi ko, Jack dundó ndoni kɔi na zo kɔi mɛ ndo manda Ngbangɔ. Nzɔ̃ bɛ tɛ nyita mɛndó ndo tambwisa boyekoli niko  agbɔ̃ndó bɛ Jack nvɛ̃ni, wa lo bandandó mandangɔ Ngbangɔ. Dɔngɔ nɔ tɛ lo na seliye tɛ lo abandandó gbinyangbingɔ, wa lo tindó na zungɔ na tɛrɛ na ngoi mɛndó lo banda kpãngɔ mbilimbili mɛndó lo manda na kwa na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo. Tee na tee ko, Jack kokisandó masengami, wa lo ti ngandó wa fangɔ tɛnɛ mɛ ta lo dɛ mu batisimɔ ma, na gesi lo mu batisimɔ. Na ge ge ge zu, lo bandandó fangɔ tɛnɛ mɛ aba lo-lengɔ gbia tɛ Nzapa hɛ̃ afɔ̃ lo ti bɔlɔkɔ, wa lo za ngandó azi siɔ ka popo tɛrɛ la ya, ala ahĩnga mbilimbili. Ngoi mɛ la ti hongɔ lo alengbi ko, Jack agbinyangbi nvɛ̃ni seliye tɛ lo. Avoka tɛ lo kɔi tɛnɛndó ya: “Ta Jack di dɛ zo mɛndó mbi hĩnga lo na pɛ bulu 20 ma. Tɛnɛ tɛ atɛmwɛ̃ tɛ Yehova agbinyangbi dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo nvɛ̃ni.” Abɛse ahɛ̃ndó Jack tumbu ti kwá ko, se lɛlo tɛ lo afa yangondo ya, elengbi ti kpãngɔ bɛ e na do Ngbangɔ nga na ngunu mɛ Ngbangɔ na ni ti gbinyangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ azi.​—Yis. 11:6-9.

15. Ngasia la, kpãngɔ awangɔ ti ya Ngbangɔ na kwa ali ya, Atɛmwɛ̃ tɛ Yehova akɛsɛnɛ na azi mɛndɛ̃ nɛ? (Ba limɔ.)

¹⁵ Awa kwa tɛ Yehova na mangbi na lo mɛ ya, ala ndo kpã awangɔ ti ya Ngbangɔ na kwa. (Yn. 13:35; 1 Kɔr. 1:10) Siriri ná mangbi tɛ ala ndo benda likebi tɛ azi, na lo mɛ ya, ndɛ lo mɛ ko, azi kangbi na lo ti politikɛ, pɔrɔ tɛrɛ bere bozwi, bere hĩngagbingɔ gba. Mangbi niko agbɔ̃ndó bɛ nyingambi kɔi mɛ ili lo la Jean. Lo maindó kaya kɔdɔrɔ ti Afrika. Ngoi mɛndó to tɛ aya kɔdɔrɔ abanda ko, lo lindó kaya kwa ti soda, kanda na gesi lo kpɛndó lo gwe ka kɔdɔrɔ mɛndɛ̃. Ka ndo mɛndó lo gwe na ni ko, lo tengbindó na Atɛmwɛ̃ tɛ Yehova. Jean tɛnɛ ya: “Mbi mandandó ya, azi mɛ kaya sambela ti mbilimbili ko, ta ala lengbi ti lingɔ na ya akpale ti politikɛ ma, wa ta kangbi alengbi nga ti dungɔ kaya popo tɛrɛ la ma. Kutu ala ndo yengbi ka popo tɛrɛ la.” Lo di tɛnɛ ya: “Mbi salela dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mbi ti nɛngɔ ya, mbi tiri to na lo ti kɔdɔrɔ tɛ mbi. Kanda ngoi mɛ mbi  manda Ngbangɔ ko, ni to mbi ya, mbi hɛ̃ dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mbi na kwa tɛ Yehova.” Jean gbinyangbindó dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo nvɛ̃ni. Ti nɛngɔ ya, lo di tiri to na azi mɛ akɛsɛnɛ na lo, bere azi ti mimɛsɛnɔ mɛndɛ̃ ko, lo ndo pa na olo mbilimbili ti ya Ngbangɔ mɛ ndo bombi hɛ̃ azi zu. Na lo mɛ ya, wangɔ ti ya Ngbangɔ ndo hɛ̃ nzɔ̃ kpale hɛ̃ azi ti ya akɔdɔrɔ ndɛ̃ ndɛ̃ ndɛ̃ ko, ni ndo fa ya, ni na ngunu, wa elengbi ti kpãngɔ bɛ e na ndo ni.

16. Nda mɛ adu ngbondoni ya, e li ya, loyengɔ tɛ e na ndo Ngbangɔ ati kpengbani nɛ?

¹⁶ Na ya gigi mɛ kpale ndo ti bo siɔni nvɛ̃ni ko, ni lengbi ti dungɔ pɛnɔ na lo tɛ e ti nɛngɔ ya, e kpã bɛ e na ndo Tɛnɛ tɛ Nzapa. Azi lengbi ti tongɔ e ya, e ti na kitɛ ka bɛ e​—ala lengbi ti tongɔ e ya, e ti na bingangɔ li ya, ta tɛnɛ mɛ Ngbangɔ ndo tɛnɛ adu bɛta tɛnɛ ma, wa ta Yehova la pɔna mbɛ ti mbilimbili nga ti kɔdɔ ti nɛngɔ ya, lo tambwisa awa kwa tɛ lo ndɛ ma. Kanda se e ye na bɛ kɔi ya, Tɛnɛ tɛ Nzapa ndo du bo lá kwɛ mbilimbili ko, e na dungɔ na ngunu ti temelangɔ kpale mɛ alengbi ti nzɛ̃ngɔ na loyengɔ tɛ e. “E na dungɔ na ekateli ti tɔndɔngɔ ndia tɛ [Yehova] tee ndani.” (Nz. 119:112) Ta e na mangɔ “kamɛnɛ” ti tɛnɛngɔ hɛ̃ azi mɛndɛ̃ tɛnɛ mɛ aba mbilimbili ma, wa e nga na sangɔ ngunu bɛ ala ya, ala salela awangɔ ti ya Ngbangɔna ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ la. (Nz. 119:46) Wa e na dungɔ na ngunu ti gbengɔ bɛ e na ndo kpengba kpale ná tara, “na yɔngɔrɔ bɛ nga na dengɔ bɛ.”​—Kɔl. 1:11; Nz. 119:143, 157.

17. Bɛli tɛnɛ ti bulu 2023 aza e na nɛ?

¹⁷ E ndo hɛ̃ Yehova sai kɔli mawoma na ndenge mɛ lo li ya, e hĩnga mbilimbili! Mbilimbili ndo za e ya, e ma ya tɛrɛ e siriri, wa e du nga na loyengɔ, ni ndo ha nga na e yangondo se mɛ elengbi ti tambwisangɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e na ya gigi mɛ ti sɔi ni. Ando hɛ̃ nga e nzɔ̃ dangɔ bɛ na lo ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti nzɔ̃ni ka gbɛ Lo-lengɔ Gbia tɛ Nzapa. Bɛli tɛnɛ ti bulu 2023 na zangɔ e, e ye na bɛ kɔi ya, Tɛnɛ tɛ Nzapa zu adu mbilimbili​—Nz. 119:160.