1, 2. (a) Logona hifo fēfē e tokologa he tau matakainaga hagaao ke he tuaga fakaagaaga? (e) Ko e heigoa e tau hūhū aoga ka fakatutala a tautolu he vala tala nei?

KO E matakainaga fifine i Canada ne talahau he eke mo tagata fakaagaaga, po ke manamanatu fakaagaaga kua taute a ia ke fiafia lahi mo e lagomatai ke he tau lekua he moui haana. Ko e matakainaga taane i Brazil ne faihoana ke 23 e tau ne pehē ko e manamanatu fakaagaaga kua lagomatai a ia mo e hoana ke fiafia e fakamauaga. Ko e matakainaga taane i Filipaina ne pehē he manamanatu fakaagaaga kua foaki ki a ia e mafola he loto mo e lagomatai a ia ke femataaki mo e tau matakainaga ne o mai he tau tutūaga kehekehe.

² Maaliali ai kua loga e puhala kua aoga ki a tautolu ka manamanatu fakaagaaga a tautolu. Ko e heigoa ka taute e tautolu ke holo ki mua e manamanatu fakaagaaga mo e moua e tau fua mitaki ia? Fakamua, lata a tautolu ke maama e talahauaga he Tohi Tapu hagaao ke he tau tagata fakaagaaga, lautolu ne takitaki he agaaga tapu he Atua mo e manamanatu tuga a Iehova. He vala  tala nei, to tali e tautolu tolu e hūhū aoga: (1) Ko e heigoa e kakano ke eke mo tagata fakaagaaga, po ke manamanatu fakaagaaga? (2) Ko e heigoa e tau fakafifitakiaga ka lagomatai a tautolu ke tupu fakaagaaga? (3) Lagomatai fēfē he laliaga ha tautolu ke moua e “finagalo a Keriso” ke eke mo tau tagata fakaagaaga?

3. Fakamaama fēfē he Tohi Tapu e kehekehe he tagata he tino mo e tagata fakaagaaga?

³ Lagomatai he aposetolo ko Paulo a tautolu ke maama e kehekehe he “tagata kua omaoma ke he agaga” mo e “tagata kua omaoma ke he tino.” (Totou 1 Korinito 2:14-16.) Ko e tagata he tino “kua nakai talia e ia e tau mena he Agaga he Atua; ha ko e mena goagoa ia kia ia, ti nakai maeke ke iloa foki.” Ke he taha faahi, ko e tagata fakaagaaga kua “fakafili e ia e tau mena oti” mo e ha ha ia ia e “finagalo a Keriso,” kakano kua eketaha a ia ke manamanatu tuga a Keriso. Fakamafana e Paulo a tautolu ke eke mo tau tagata fakaagaaga. Ko e heigoa falu puhala ne kehe e tau tagata he tino mai he tau tagata fakaagaaga?

4, 5. Kitia fēfē e tautolu e tagata he tino?

⁴ Fēfē e puhala manamanatu he tagata he tino? Kua muitua e ia e aga he lalolagi ne hagaaki ke he tau manako lotokai. Fakamaama e Paulo e aga nei “ko e agaga haia kua gahua ai ni ainei kia lautolu kua faliuliu.” (Efeso 2:2) Fakaohooho he aga nei e laulahi he tau tagata ke fifitaki a lautolu ne nonofo viko ia lautolu. Ne taute e lautolu e tau mena ne tuga kua hako ki a lautolu he nakai manamanatu ke he tau tutūaga he Atua. Ko e tagata he tino kua manamanatu fakamua ke he tau mena he tino ti fa logona hifo ko e haana a tuaga, tupe, po ke tau tonuhia fakatagata kua mua e aoga ke he tau mena oti.

⁵ Ko e tagata he tino ne fa taute e tau mena ne fakahigoa he Tohi Tapu ko e “tau gahua he tino.” (Kalatia 5:19-21) He tohi fakamua ha Paulo ke he tau Kerisiano i Korinito, ne talahau e ia falu mena ne taute he tau tagata he tino. Ne kau hahai a lautolu ke taufetoko, lali ke vehe e tau tagata, fakaohooho falu ke totoko, uta falu ke he hopoaga, nakai fakalilifu e tuaga he pule, mo e eke foki e kai mo e inu ke mua atu e aoga he tau momoui ha lautolu. Ko e tagata he tino kua nakai totoko ka kamatamata a ia ke taute e mena hepe. (Tau Fakatai 7:21, 22) Pehē a Iuta ko e tau tagata he tino kua maeke foki ke galo e lautolu e agaaga ha Iehova.​—Iuta 18, 19.

6. Kitia fēfē e tautolu e tagata fakaagaaga?

⁶ Kehe mamao ai mo e tagata he tino, ko e tagata fakaagaaga kua manamanatu fakahokulo ke he haana fakafetuiaga mo e Atua. Fakaatā e ia e agaaga he Atua ke takitaki a ia mo e eketaha ke fifitaki ki a Iehova. (Efeso 5:1) Lali foki a ia ke fakaako e puhala manamanatu ha Iehova mo e kitia e tau tuaga mai he puhala ha Iehova. Kua moolioli e Atua ki a ia. Nakai tuga e tagata he tino, ko e tagata fakaagaaga kua fakalilifu e tau tutūaga ha Iehova he tau faahi oti he moui haana. (Salamo 119:33; 143:10) Nakai taute e ia e “tau gahua he tino” ka e lali a ia ke feaki e “fua he Agaga.” (Kalatia 5:22, 23) Ke fakamaama fakalaulahi e kakano he manamanatu fakaagaaga, kia onoono ke he fakatataiaga nei: Ko e tagata ne mitaki e pisinisi kua talahau na manamanatu pisinisi tumau a ia, mo e tagata kua manamanatu mooli ke he tapuakiaga haana ke he Atua kua talahau na manamanatu fakaagaaga tumau a ia.

7. Ko e heigoa ne talahau he Tohi Tapu hagaao ke he tau tagata manamanatu fakaagaaga?

⁷ Pehē a Iesu kua fiafia e tau tagata manamanatu fakaagaaga. Totou e tautolu ia  Mataio 5:3: “Uhoaki a lautolu ne loto holoilalo [“he manamanatu ke he tau mena fakaagaaga,” NW]; ha ko e mena eke ma lautolu e kautu he lagi.” Fakamaama ia Roma 8:6 kua fakavē e tau momoui ha tautolu ke he puhala manamanatu tuga ha Iehova: “Ha ko e loto ke he tau mena he tino ko e mate haia; ka ko e loto ke he tau mena he Agaga, ko e moui haia mo e mafola.” Ti ka manamanatu fakaagaaga a tautolu, to moua e tautolu he magaaho tonu nei e mafola mo e Atua pihia foki mo tautolu, mo e to maeke ke moua ai e amaamanakiaga he moui tukulagi.

8. Ko e ha ne uka ai ke fakatumau mo tagata fakaagaaga?

⁸ Ka e nonofo a tautolu he lalolagi hagahagakelea. Ha kua viko takai a tautolu he tau tagata ne nakai manamanatu ke he tau manatu he Atua, kua lata ni ke eketaha ke puipui e tau manamanatuaga ha tautolu. Ka nakai fakapuke e tau manamanatuaga ha tautolu aki e tau manatu ha Iehova to fakapuke he lalolagi e tau manamanatuaga ha tautolu aki e tau aga mo e tau manatu he tino. Ko e heigoa ka taute e tautolu ke kalo kehe mai he mena ia? Maeke fēfē a tautolu ke tupu fakaagaaga?

9. (a) Ko e heigoa ka fakaako a tautolu ke manamanatu fakaagaaga? (e) Ko e heigoa e tau fakafifitakiaga mitaki ka fakatutala a tautolu ki ai?

⁹ Tuga ni e tama ne lata ke fakaako mai he tau matua haana mo e muitua ke he fakafifitakiaga mitaki ha laua, lata a tautolu ke fakaako mai mo e fifitaki ki a lautolu ne tata e fakafetuiaga mo Iehova. Fakaako he mena nei a tautolu he puhala ke manamanatu fakaagaaga. He taha faahi, fakaako e tautolu e mena kua nakai lata ke taute he onoono ke he tau tagata ne omaoma ke he tino. (1 Korinito 3:1-4) Ha ha i loto he Tohi Tapu e tau fakafifitakiaga mitaki mo e kelea. O mai ke kumikumi ke he falu fakafifitakiaga mitaki ka  fakaako mai e tautolu ia: Iakopo, Maria, mo Iesu.

10. Fakakite fēfē e Iakopo ko ia ko e tagata fakaagaaga?

¹⁰ Tuga ni e tokologa ha tautolu, nakai mukamuka e moui ha Iakopo. Ko e matakainaga haana ko Esau ne tatao ke kelipopo a ia. Ko e matua fugavai haana ne lali tumau ke nakai fakamooli ki a ia. Ka kua fakatumau ni e malolō he tua ha Iakopo ke he maveheaga ha Iehova ki a Aperahamo. Iloa e Iakopo to eke e magafaoa haana mo vala he maveheaga homo ue atu nei, ti leveki fakamitaki e ia a lautolu. (Kenese 28:10-15) Nakai fakaatā e Iakopo e aga he tino he tau tagata ne viko takai ia ia ke nimo e ia e tau maveheaga ha Iehova. Ma e fakatai, ne olelalo a Iakopo ke fakahao a ia he mogo ne manatu kua hagahaga kelea a ia mai he matakainaga haana. Liogi a ia: “Ne pehe mai foki a koe kia au, To eke fakamitaki atu ni e au a koe, to fakatokologa foki e au hau a fanau, ke tuga e oneone he tahi.” (Kenese 32:6-12) Malolō e tua ha Iakopo ke he tau maveheaga ha Iehova ti fakamooli ai he puhala moui haana.

11. Iloa fēfē e tautolu ko Maria ko e fifine manamanatu fakaagaaga?

¹¹ Manamanatu la mogonei ki a Maria. Fifili e Iehova a ia ke eke mo matua fifine ha Iesu ha ko ia ko e fifine manamanatu fakaagaaga. Totou e mena ne talahau e Maria he ahiahi atu a ia ke he magafaoa haana ko Sakaria mo Elisapeta. (Totou Luka 1:46-55.) Kitia e tautolu kua fiafia a Maria ke he Kupu he Atua ti iloa mitaki e tau Tohiaga Tapu Heperu. (Kenese 30:13; 1 Samuela 2:1-10; Malaki 3:12) Mogo ne mole e mau ha Maria mo Iosefa, ne fakatali a laua ke fanau a Iesu to taute e mahani fakataane mo e fifine. Ko e kotofaaga mai he Atua kua mua e aoga ki a laua ke he tau manako ni ha laua. (Mataio 1:25) Ne mataala tumau foki a Maria ke he tau mena oti ne tupu he lahi hake a Iesu mo e fanogonogo ke he tau mena ne fakaako ai. “Toka e [Maria] e tau  kupu oti ia ke he hana loto.” (Luka 2:51) Maaliali ai kua fiafia lahi a Maria ke he tau maveheaga he Atua hagaao ke he Mesia. Maeke nakai a tautolu ke fifitaki a Maria mo e lali tumau ke taute e mena ne manako e Atua ke taute e tautolu?

12. (a) Fifitaki fēfē e Iesu e Matua haana? (e) Fifitaki fēfē e tautolu a Iesu? (Kikite fakatino he kamataaga.)

¹² Mai he tau tagata oti ne momoui, ko Iesu e fakafifitakiaga ne mua atu he eke mo tagata manamanatu fakaagaaga. He moui mo e fekafekauaga haana he lalolagi ne fakakite e ia kua manako a ia ke fifitaki e Matua haana. Ne manamanatu, logona hifo, mo e mahani a Iesu tuga a Iehova. Taute e ia e finagalo he Atua mo e fakalilifu e tau tutūaga Haana. (Ioane 8:29; 14:9; 15:10) Kia fakatatai la e puhala ne fakamaama e Isaia e fakaalofa hohofi ha Iehova mo e puhala ne fakamaama e Mareko e tau logonaaga ha Iesu. (Totou Isaia 63:9; Mareko 6:34.) Fifitaki nakai e tautolu a Iesu he mautali tumau ke fakakite e fakaalofa hohofi ki a lautolu ne manako lagomatai? Tuga a Iesu, hagaaki nakai a tautolu ke fakamatala mo e fakaako atu e tala mitaki? (Luka 4:43) Ko e tau tagata manamanatu fakaagaaga kua fakaalofa hohofi mo e lali ke lagomatai e falu.

13, 14. (a) Ko e heigoa ka fakaako a tautolu mai he tau tagata manamanatu fakaagaaga he vahā nei? (e) Talahau e fakatai.

¹³ He vahā nei, tokologa e matakainaga manamanatu fakaagaaga ne eketaha ke fifitaki a Keriso. Liga mailoga e koe kua fakamakutu a lautolu he fekafekauaga, mahani fakamokoi, mo e fakaalofa hohofi. Pete kua nakai mitaki katoatoa a lautolu, eketaha fakamalolō a lautolu ke feaki e tau mahani mitaki mo e taute e mena ne manako a Iehova ki a lautolu ke taute. Ko Rachel ko e matakainaga fifine i Brazil, ne pehē: “Fiafia au ke muitua ke he tau fasone he lalolagi. Ti ko e mena ia, nakai gali lahi e tau mena tui haaku. Ka ko e fakaako e kupu mooli ne omoomoi au ke taute e tau laliaga kua lata ke eke mo tagata fakaagaaga. Nakai mukamuka ke taute e tau hikiaga, ka kua fiafia lahi au mo e moua e amaamanakiaga mooli he moui.”

¹⁴ Ko Reylene ko e matakainaga fifine i Filipaina, ne kehe e lekua. Pete ko ia he kupu mooli, ne hagaaki a ia ke moua e tau fakaakoaga tokoluga mo e gahua mitaki. Nakai leva, ko e tau foliaga fakaagaaga haana ne nakai aoga lahi ki a ia. Pehē a ia, “Kamata au ke mailoga kua fai mena ne galo he moui haaku, ko e mena ne mua atu e aoga ke he gahua haaku.” Ne hiki e puhala manamanatu ha Reylene ti taute e fekafekauaga haana ki a Iehova mo mena ne mua e aoga he moui haana. Falanaki a ia mogonei ke he maveheaga ha Iehova ia Mataio 6:33, 34 mo e pehē, “Iloa mooli e au to leveki e Iehova au!” Liga iloa e koe e tau matakainaga he fakapotopotoaga haau ne pihia foki e aga. Magaaho ne kitia e tautolu e puhala ne fifitaki e lautolu a Keriso, manako a tautolu ke muitua ke he fakafifitakiaga tua fakamooli ha lautolu.​—1 Korinito 11:1; 2 Tesalonia 3:7.

15, 16. (a) Ko e heigoa kua lata ke taute e tautolu ke tuga a Keriso? (e) Fakaatā fēfē e tautolu e “finagalo a Keriso” ke lauia a tautolu?

¹⁵ Fifitaki fēfē e tautolu a Keriso? Ia 1 Korinito 2:16 ne fakamaama kua lata a tautolu ke moua e “finagalo a Keriso.” Ia Roma 15:5 ne fakamanatu ki a tautolu ke feaki e “tau loto ke lata mo e finagalo a Keriso Iesu.” Ke tuga a Keriso, lata a tautolu ke fakaako e puhala haana ne manamanatu, logona hifo, mo e mahani. Ne manamanatu lahi a Iesu ke he fakafetuiaga haana mo e Atua ke he ha mena foki. Ke tuga  a Iesu kua taute a tautolu ke tuga foki a Iehova. Kakano haia kua aoga lahi ke fakaako a tautolu ke manamanatu tuga a Iesu.

¹⁶ Fakaako fēfē a tautolu ke manamanatu tuga a Iesu? Ne kitekite e tau tutaki haana ki a ia he taute e tau mana, fanogonogo ki a ia he fakaako e moto tagata tokologa, kitia e puhala ne fehagai a ia mo e tau tagata kehekehe, mo e mailoga e puhala ne takitaki he manamanatuaga ha Iehova a ia. Pehē a lautolu: “Ko e tau tagata talahau foki a [mautolu] ke he tau mena oti ni ne eke e ia.” (Gahua 10:39) He vahā nei, nakai kitia e tautolu a Iesu. Ka e ha ha mo tautolu e tau tala Evagelia, kua lagomatai a tautolu ke iloa mitaki a ia. Ka totou mo e manamanatu fakahokulo a tautolu ke he tau tohi ha Mataio, Mareko, Luka, mo Ioane, kua iloa mitaki e tautolu e finagalo ha Iesu. Lagomatai he mena nei a tautolu ke “mumui atu . . . ke he hana tau tuagahui” ke maeke a tautolu ke moua e “loto ia ni” ne ha ha ia Iesu.​—1 Peteru 2:21; 4:1.

17. To lagomatai fēfē he manamanatu tuga a Keriso a tautolu?

¹⁷ To aoga fēfē ki a tautolu ka manamanatu tuga a Keriso? Tuga ni he kai e tau mena kai mitaki ke malolō e tau tino ha tautolu, ko e fakapuke e tau manamanatuaga ha tautolu aki e tau manatu a Keriso kua malolō e tuaga fakaagaaga ha tautolu. Fano ni fakahaga, to iloa e tautolu e mena ka taute e ia he ha tuaga. Ti maeke a tautolu ke taute e tau fifiliaga pulotu kua fakafiafia e Atua mo e foaki ki a tautolu e loto manamanatu meā. Nakai kia manamanatu a koe, ko e tau kakano mitaki anei ke “fakatapulu . . . ke he Iki, ko Iesu Keriso”?​—Roma 13:14.

18. Ko e heigoa kua fakaako e koe hagaao ke he tagata manamanatu fakaagaaga?

¹⁸ Lagomatai he vala tala nei a tautolu ke maama e kakano ke eke mo tagata manamanatu fakaagaaga. Kua fakaako a tautolu mai he tau fakafifitakiaga mitaki he tau tagata ne takitaki he agaaga tapu. Fakaako foki a tautolu ko e moua e “finagalo a Keriso” kua lagomatai a tautolu ke manamanatu tuga a Iehova mo e moua e fakafetuiaga tata mo ia. Ka e lahi atu foki e mena ka fakaako e tautolu. Ma e fakatai: Iloa fēfē e tautolu kua malolō e tuaga fakaagaaga ha tautolu? Ko e heigoa ka taute e tautolu ke malolō lahi e tuaga fakaagaaga? Mo e maeke fēfē e tuaga fakaagaaga ke lauia e tau momoui ha tautolu? Kia kitekite la tautolu ke he vala tala ka mui mai.