1. Fakamaama fēfē he Tohi Tapu he falu magaaho e kupu akonaki?

KO E heigoa e manatu haau ka logona e kupu “akonaki”? Tokologa e tagata ne manatu ko e fakahala, ka e nakai koēnaia he akonaki. Pehē e Tohi Tapu kua mitaki e akonaki ma tautolu ti falu magaaho ne totoku ai fakalataha mo e iloilo, pulotu, fakaalofa, mo e moui. (Tau Fakatai 1:2-7; 4:11-13) Kakano ai ko e akonaki he Atua ne fakakite kua fakaalofa mo e manako a ia ki a tautolu ke momoui tukulagi. (Heperu 12:6) Pete kua putoia e akonaki he Atua he falu magaaho ke he fakahala, ne nakai favale po ke fakamamahi. Ko e kakano aoga lahi he kupu “akonaki” kua putoia e fakaakoaga, tuga e fakaako he matua ke he tama fakahele.

2, 3. Liga putoia fēfē he akonaki e fakaako mo e fakahala? (Kikite fakatino he kamataaga.)

² Manamanatu ke he fakataiaga nei. Ko e tama tote ne higoa ko Johnny ne hapohapo he fua polo i fale. Pehē e matua fifine haana: “Iloa e koe ma Johnny, nakai lata a koe ke pelē mo e fua polo i fale! Neke fai mena ka malona.” Ka e nakai fakateliga a ia ke he matua fifine haana ti matutaki ke pelē mo e fua polo. Lau e fua polo he mena fakatū keu ti malipi! Ko e heigoa ne taute he  matua fifine ha Johnny ke akonaki a ia? Fakaako he matua fifine a ia he fakamaama e kakano ne hepe e mena ne taute e ia. Manako e matua fifine ke mailoga e ia kua mitaki ke omaoma ke he tau matua haana ti kua latatonu mo e aoga lahi e tau matafakatufono ha laua. Ke lagomatai a Johnny ke iloa e fakatonuaga nei, fifili e matua fifine kua tonu ke fakahala foki a ia he fai magaaho he utakehe e fua polo haana. Ko e mena momoko a ia ki a Johnny ka e lagomatai ai ke manatu ka liuliu a ia ke he tau matua, to mamahi e fua ka moua mai.

³ Ha ko e tau Kerisiano, ko tautolu ko e vala he fale he Atua. (1 Timoteo 3:15) Ko e ha tautolu a Matua ko Iehova ne tonuhia ke fifili e mena kua hako mo e mena kua hepe. Ti akonaki e ia a tautolu ka nakai omaoma a tautolu ki a ia. Kaeke foki kua moua e tautolu e tau fua nakai mitaki, maeke he akonaki fakaalofa ha Iehova ke lagomatai a tautolu ke manatu e aoga ke omaoma a tautolu ki a ia. (Kalatia 6:7) Fakaalofa lahi mahaki e Atua ki a tautolu ti nakai manako ke matematekelea a tautolu.​—1 Peteru 5:6, 7.

4. (a) Manako a Iehova ke fakamahani fēfē e tautolu e falu? (e) Ko e heigoa ka fakatutala a tautolu ki ai he vala tala nei?

⁴ Ka foaki e tautolu e akonaki ne fakavē ke he Tohi Tapu, maeke a tautolu ke lagomatai e tama po ke tagata fakaako Tohi Tapu ke eke mo tutaki he Keriso. Fakaaoga e tautolu e Tohi Tapu ke lagomatai e tau tagata fakaako ha tautolu ke he mena kua hako mo e lagomatai a lautolu ke maama mo e ‘omaoma ke he tau mena oti ne tala mai e Iesu kia tautolu.’ (Mataio 28:19, 20; 2 Timoteo 3:16) Puhala nei ne manako a Iehova ki a lautolu ke fakamahani ke maeke foki a lautolu ke lagomatai e falu ke mumui ke he Keriso. (Totou Tito 2:11-14.) Kia fakatutala a tautolu mogonei ke he tolu e hūhū aoga: (1) Fakakite fēfē he akonaki he Atua kua fakaalofa a ia ki a tautolu? (2) Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he fakataiaga he tau tagata ne akonaki he Atua? (3) Fifitaki fēfē e tautolu e puhala ne akonaki e Iehova mo e haana Tama?

5. Fakakite fēfē he akonaki mai ia Iehova kua fakaalofa a ia ki a tautolu?

⁵ Ko Iehova ne fakahako, fakaako, mo e fakamahani a tautolu ha kua fakaalofa a ia ki a tautolu. Manako a ia ke nonofo fakatata a tautolu ki a ia mo e ke momoui tukulagi. (1 Ioane 4:16) Nakai ekefakakelea e ia a tautolu po ke taute a tautolu ke logona hifo kua fakateaga. (Tau Fakatai 12:18) Hagaaki a Iehova ke he tau mahani mitaki ha tautolu ti fakaatā a tautolu ke atāina ke fifili. Kitia nakai e koe e puhala he akonaki ne moua e tautolu he Tohi Tapu, tau tohi, tau matua, po ke tau motua ne fakakite kua fakaalofa a Iehova ki a tautolu? Ka lali e tau motua ke  fakahako a tautolu he puhala molū mo e totonu ato mailoga kua taute e tautolu taha mena hepe, kua fifitaki mooli e lautolu e fakaalofa ha Iehova ma tautolu.​—Kalatia 6:1.

6. Fakakite fēfē he akonaki e fakaalofa he Atua pete foki kua nakai hokotia e tagata ke moua e kotofaaga?

⁶ Falu magaaho ne nakai ni ko e fakatonuaga ne putoia he akonaki. Ka agahala kelea lahi e tagata, kua nakai hokotia tuai a ia ke moua e tau kotofaaga pauaki he fakapotopotoaga. Ka tupu e mena nei, fakakite he akonaki e fakaalofa he Atua ki a ia. Ma e fakatai, liga lagomatai he mena nei a ia ke kitia e aoga he foaki fakalahi e magaaho ke fakaako e Tohi Tapu, manamanatu fakahokulo, mo e liogi. He taute e tau mena nei ka lagomatai e fakafetuiaga haana mo Iehova ke malolō lahi. (Salamo 19:7) He fai magaaho ka mole, liga liu a ia moua e tau matagahua po ke tau kotofaaga ne utakehe ia ia. Ka tuku ki tua foki e tagata, kua fakakite he mena ia e fakaalofa ha Iehova ha kua puipui ai e fakapotopotoaga mai he tau fakaohoohoaga kelea. (1 Korinito 5:6, 7, 11) Ha kua tonu tumau e akonaki he Atua, lagomatai ai e tagata ne tuku ki tua ke maama e hagahaga kelea he agahala haana. Fakatupu he mena nei a ia ke fakatokihala.​—Gahua 3:19.

7. Ko hai a Sevena, ti ko e heigoa e mahani kelea ne feaki e ia?

⁷ Ke maama e aoga he akonaki, to fakatutala a tautolu mogonei ke he tokoua e tagata ne akonaki e Iehova. Taha ko Sevena, ko e tagata Isaraela ne moui he magahala he Patuiki ko Hesekia, mo e taha ko Graham, ko e matakainaga taane he magahala ha tautolu. Ko Sevena “ne pule ke he magafaoa,” he Patuiki ko Hesekia ti lahi e pule haana. (Isaia 22:15) Ka e mahani fakatokoluga a Sevena ti manako ke he tau tagata ke manamanatu kua uho lahi a ia. Taute foki e ia e tukuaga mau tauuka ma haana mo e heke he “tau nofoa fakataveli fulufuluola.”​—Isaia 22:16-18.

8. Akonaki fēfē e Iehova a Sevena, ti ko e heigoa e fua?

⁸ Ha kua lali a Sevena ke moua e matalahi  ma haana, ne foaki he Atua e kotofaaga haana ke he tagata ne higoa ko Eliakimo. (Isaia 22:19-21) Tupu e mena nei he mogo ne pulega e Patuiki ko Sanerivi ha Asuria ke tau atu ki Ierusalema. Fakamui, fakafano atu e Sanerivi e matakau he tau leoleo mo e kautau lahi ke fakamatakutaku e tau Iutaia mo e taute e Patuiki ko Hesekia ke mahala. (2 Tau Patuiki 18:17-25) Fakafano atu e Hesekia a Eliakimo mo e tokoua e tagata taane ke feleveia mo e tau leoleo. Taha he tau tagata taane nei ko Sevena, ko e tohikupu he magahala ia. Mai he mena nei kua maeke ia tautolu ke kitia liga fakaako a Sevena ke mahani fakatokolalo mo e nakai logona e ita po ke momoko ki a ia ni. Makai a ia ke talia e tuaga nakai aoga lahi. Hanei tolu e fakaakoaga ka ako e tautolu mai he mena ne tupu ki a Sevena.

9-11. (a) Ko e heigoa e tau fakaakoaga aoga ka ako e tautolu mai ia Sevena? (e) Fēfē e logonaaga haau ke he puhala ne fehagai a Iehova mo Sevena?

⁹ Fakamua, ko e kakano ne galo e Sevena e tuaga haana kua fakamanatu ki a tautolu ko e fakahikuaga he ‘mahani fakatokoluga ko e malaia.’ (Tau Fakatai 16:18) Liga moua e tautolu e tau kotofaaga pauaki he fakapotopotoaga ti liga manatu e falu kua uho lahi a tautolu. Ka pihia, to fakatumau nakai a tautolu ke mahani fakatokolalo? To manatu nakai e tautolu ko e tau lotomatala ne moua e tautolu mo e tau mena mitaki ne taute e tautolu kua mai ni ia Iehova? (1 Korinito 4:7) Hataki he aposetolo ko Paulo: “Ha ko e mena tala atu e au kia mutolu oti, . . . aua neke homo e manatu he taha ke he mena kua lata ke manatu ai, ka kia fakatekiteki e tau manatu.”​—Roma 12:3.

¹⁰ Uaaki, ko e fakatonuaga malolō ne foaki e Iehova ki a Sevena ne liga fakakite kua talitonu a ia to hiki a Sevena. (Tau Fakatai 3:11, 12) Ko e fakaakoaga anei ma lautolu ne utakehe e tau kotofaaga pauaki. He nakai ita mo e totoko, maeke a lautolu ke matutaki ke foaki katoatoa ki a Iehova. Maeke a lautolu ke fifili ke onoono ke he akonaki ko e fakamooliaga he fakaalofa ha Iehova. Manatu to palepale he Matua ha tautolu he mogo fakamui a lautolu kua fakatumau ke mahani fakatokolalo. (Totou 1 Peteru 5:6, 7.) Ko e akonaki fakaalofa ha Iehova ka fakahakohako a tautolu ka mahani fakatokolalo mo e tuga e kelekele molū a tautolu.

¹¹ Toluaki, ako e tautolu e fakaakoaga aoga lahi mai he puhala ne fehagai a Iehova mo Sevena. Pete he fakakite he puhala ne akonaki e Iehova kua vihiatia e ia e agahala, kua fakakite foki e fakaalofa haana ke he tagata ne agahala. Onoono a Iehova ke he mitaki he tau tagata. Kaeke ko koe e matua po ke motua, to fifitaki nakai e koe e puhala ha Iehova ne foaki e akonaki?​—Iuta 22, 23.

12-14. (a) Tali atu fēfē e falu ke he akonaki mai ia Iehova? (e) Lagomatai fēfē he Kupu he Atua taha matakainaga ke hiki e aga haana, ti ko e heigoa e fua?

¹² Momoko ai ne logona hifo he falu tagata e mamahi lahi ka akonaki a lautolu ti fakamamao mai he Atua mo e fakapotopotoaga. (Heperu 3:12, 13) Kakano kia e mena ia kua nakai fai tagata ka lagomatai a lautolu? Nakai! Tuga e fakatai ki a Graham, ne tuku ki tua ti liu talia mai fakamui. Mole e mena ia, ne oti e fakamatala mo e fano haana ke he tau feleveiaaga. Ne lali e motua ke eke mo kapitiga ha Graham, ti fakahiku ole a Graham ke he motua ke fakaako e Tohi Tapu mo ia.

¹³ Liu manatu he motua: “Ko e lekua ha Graham ko e mahani fakatokoluga. Tuhituhi e ia e tau motua ne kua putoia ke he tuku ki tua haana. Ke he tau fakaakoaga gahoa i mua, ne fakatutala a maua ke he tau kupu tohi he  mahani fakatokoluga mo e tau lauiaaga. Kamata a Graham ke kitia mitaki a ia he fakaata he Kupu he Atua, ti nakai fiafia a ia ke he mena ne kitia e ia! Ko e lauiaaga kua ofoofogia! Mole e talahau kua fakapouli he ‘akau fakalava’ he mahani fakatokoluga mo e aga tuhituhi e lekua haana, kamata a ia ke hiki mafiti ke he mitaki. Kamata a ia ke eke e fina atu tumau he tau feleveiaaga Kerisiano, fakaako fakamakutu e Kupu he Atua, mo e liogi mo aga mau he tau aho takitaha. Talia foki e ia e tau matagahua fakaagaaga haana ko e ulu he magafaoa, ti fiafia lahi e hoana mo e fanau haana.”​—Luka 6:41, 42; Iakopo 1:23-25.

¹⁴ Lafi he motua: “Taha aho, tala mai e Graham e taha mena ne hokotia ke he loto haaku. ‘Leva tuai e iloa e au e kupu mooli, ti kua fekafekau au ko e paionia,’ he ui e ia. ‘Ka ko e mogonei laia ne maeke au ke talahau fakamooli kua fakaalofa au ki a Iehova.’” Nakai leva, ne kotofa a Graham ke lagomatai ke he tau maikorofoni he tau feleveiaaga, ti fiafia a ia ke he kotofaaga ia. Pehē e motua: “Fakaako he fakafifitakiaga haana au ka fakatokolalo e tagata ki mua he Atua he talia e akonakiaga, to liligi mai e tau monuina!”

15. Ko e heigoa kua lata ia tautolu ke taute ke lauia mitaki e akonaki atu ha tautolu?

¹⁵ Ka manako a tautolu ke eke mo tau faiaoga mitaki, lata a tautolu ke eke fakamua mo tau tagata fakaako mitaki. (1 Timoteo 4:15, 16) Pihia foki, kaeke ko koe e tagata ne fakaaoga e Iehova ke akonaki e falu, lata a koe ke fakatumau ke fakatokolalo mo e fakaatā a Iehova ke takitaki e moui haau. Ka kitia he falu kua fakatokolalo a koe, to fakalilifu e lautolu a koe mo e to mukamuka lahi ma lautolu ke talia e fakatonuaga po ke tomatomaaga mai ia koe. Fakaako a tautolu mai he fakafifitakiaga ha Iesu.

16. Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai ia Iesu hagaao ke he akonaki lauia mitaki?

¹⁶ Omaoma tumau a Iesu ke he Matua haana, pete kua uka lahi ke taute ai. (Mataio 26:39) Fakamanatu e ia ke he tau tagata fanogonogo haana ko e tau puhala fakaako mo e pulotu haana ne mai he Matua haana. (Ioane 5:19, 30) Fakatokolalo mo e omaoma a Iesu, ti lagomatai he mena nei a ia ke eke mo faiaoga fakaalofa hofihofi noa. Fiafia e tau tagata loto fakamooli he fakalataha mo ia. (Totou Mataio 11:29.) Ko e tau kupu totonu ha Iesu ne fakamafana a lautolu ne loto lolelole mo e nakai fahia. (Mataio 12:20) Ne fakatonu e ia e tau aposetolo he puhala totonu mo e fakaalofa pete he liga maeke a ia ke ita ki a lautolu he taufetoko ko hai ia lautolu ne mua.​—Mareko 9:33-37; Luka 22:24-27.

17. Ko e heigoa e tau mahani ka lagomatai e tau motua ke leveki fakamitaki e fakapotopotoaga?

¹⁷ Ko e ha magaaho ne foaki he tau motua e akonaki ne fakavē ke he tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu, lata a lautolu ke fifitaki a Keriso. He puhala nei, to fakakite ai kua manako a lautolu ke takitaki he Atua mo e Tama haana. Tohi he aposetolo ko Peteru:  “Kia leveki e mutolu e fuifui mamoe he Atua ha ia mutolu, kia leoleo ki ai mo e fakamakai, ka e nakai he ole fakamakamaka ai; aua foki neke eke mo e fia eke koloa, ka ko e loto fiafia. Aua neke tuga he tau tagata kua fia iki ke he kaina he Atua, ka kia eke a mutolu mo tau fakafifitaki ke he fuifui mamoe.” (1 Peteru 5:2-4) To aoga ai ke he tau motua ne omaoma mo e fiafia ke he Atua mo e ki a Keriso, ti pihia foki ki a lautolu ne leveki e lautolu.​—Isaia 32:1, 2, 17, 18.

18. (a) Ko e heigoa ne amanaki a Iehova ke taute he tau matua? (e) Lagomatai fēfē he Atua e tau matua?

¹⁸ Ka e kua e akonaki mo e fakamahani i loto he magafaoa? Tala age e Iehova ke he tau ulu magafaoa: “Aua neke fakahogohogomanava ke he fanau ha mutolu, ka kia leveki ai ke he tau kupu akonaki mo e tau kupu fakamafana he Iki [Iehova].” (Efeso 6:4) Lata mooli nakai e fakamahani mo e akonaki? Totou e tautolu ia Tau Fakatai 19:18: “Kia akonaki atu ke he tama tane hāu ha kua eke ai e koe mo e amaamanaki; ka e aua neke manako hāu a loto kia mate a ia.” Tuku age e Iehova ke he tau matua e matagahua ke akonaki e tau fanau ha lautolu. Ka nakai akonaki e lautolu, ko lautolu ni ka tali atu ki a Ia! (1 Samuela 3:12-14) Ka e tuku age e Iehova ke he tau matua e pulotu mo e malolō kua lata mo lautolu ka ole a lautolu ke he lagomatai haana he liogi, mo e falanaki ke he Kupu haana mo e agaaga tapu ke takitaki a lautolu.​—Totou Iakopo 1:5.

19, 20. (a) Ko e heigoa e tau monuina ka moua he talia e tautolu e akonaki he Atua? (e) Ko e heigoa ka fakatutala a tautolu he vala tala ka mui mai?

¹⁹ Ka talia e tautolu e akonaki mai he Atua mo e fifitaki e puhala ne foaki e Iehova mo Iesu e akonaki, to moua e tautolu loga e tau monuina! Ko e ha tautolu a tau magafaoa mo e tau fakapotopotoaga to mafola, ti logona hifo he tau tagata oti e fakaalofa, ofania, mo e haohao mitaki. Ko e fakatai tote ni anei he mafola mo e fiafia ka moua e tautolu anoiha. (Salamo 72:7) Ko e akonaki ha Iehova kua tauteute a tautolu ke momoui auloa tukulagi ko e magafaoa mafola mo e kaufakalataha, ti ko Iehova ha tautolu a Matua. (Totou Isaia 11:9.) Ka manatu e tautolu e mena nei to kitia e tautolu e akonaki mooli: ko e puhala fulufuluola ne fakakite he Atua ki a tautolu haana fakaalofa.

²⁰ He vala tala ka mui mai, to fakaako atu foki a tautolu ke he akonaki i loto he magafaoa mo e i loto he fakapotopotoaga. Fakatutala a tautolu ke he puhala ka akonaki e tautolu a tautolu. Mo e to fakaako e tautolu e puhala ke kalo kehe he mena ne mamahi lahi he nakai talia e akonaki.