KAEKE ke mahani totonu e falu ki a tautolu, to mitaki e logonaaga ha tautolu. Fakamafana ai ki a tautolu ke iloa kua manamanatu a lautolu ki a tautolu. Ha kua loto fakaaue a tautolu ka mahani totonu mai e falu, fakaako fēfē a tautolu ke mahani totonu?

Ko e tagata totonu kua manamanatu mooli hagaao ke he falu ti fakakite ai ke he mena ne vagahau mo e taute e ia. Nakai ko e aga totonu noa ni haana. Ka e taute e ia e falu he puhala totonu ha kua ofania e ia a lautolu mo e maama e tau logonaaga ha lautolu. Mua atu e aoga, ko e mahani totonu ko e vala he fua he agaaga tapu ha Iehova. (Kalatia 5:22, 23) Manako a Iehova ki a tautolu ke mahani totonu, ti kitekite la ke he puhala ne fakakite e ia mo e Tama haana e mahani totonu mo e puhala ka muitua e tautolu e fakafifitakiaga ha laua.

Totonu a Iehova ke he tau tagata oti kana, pihia foki ki a lautolu ne ‘nakai fai fakaaue katoa mo lautolu ne mahani kelea.’ (Luka 6:35) Ma e fakatai, kua “fakahake ne ia [Iehova] hana la kia lautolu kua mahani kelea katoa mo lautolu kua mahani mitaki, kua fakato hifo foki e ia e uha kia lautolu kua tututonu katoa mo lautolu kua nakai tututonu.” (Mataio 5:45) Ko e tau tagata foki ne nakai talitonu ko Iehova e Tufuga ka aoga agaia mai he totonu Haana mo e moua e fiafia he moui.

Ko e fakafifitakiaga ne mua he totonu ha Iehova ko e mena ne taute e ia ma Atamu mo Eva. Nakai leva he mole e agahala ha laua, “ti tui ai e laua e tau lau mati ke eke mo titi ma laua.” Ka e iloa e Iehova, i fafo he kaina ko Etena kua lata a laua ke moua e tau mena tui ke puipui aki a laua ha kua malaia e kelekele ti puke he “tau akau talatala, mo e mahukihuki.” Ti eke e Iehova e “tau tapulu kili manu [“loloa,” NW]” ma laua.​—Kenese 3:7, 17, 18, 21.

Pete kua totonu a Iehova ki a “lautolu kua mahani kelea katoa mo lautolu kua mahani mitaki,” nukua totonu pauaki a ia ke he tau fekafekau fakamooli haana. Ma e fakatai, he magahala ne perofeta a Sakaria, ne tupetupe e agelu ha kua tuku motuhia e talaga he tau Isaraela e faituga ha Iehova i Ierusalema. Fanogonogo a Iehova ke he mena ne talahau he agelu ti tali a ia ke he “kupu mitaki [totonu], ko e tau kupu fakamafana.” (Sakaria 1:12, 13) Pihia foki e mahani totonu ha Iehova ke he perofeta ko Elia. Ha ha i ai e magaaho ne fakaatukehe lahi mo e matimati e perofeta ti ole a ia ki a Iehova ke tamate a ia. Fakakite e Iehova kua manamanatu a ia ke he tau logonaaga ha Elia ti fakafano e agelu ke atihake a ia. Fakamafana foki e Iehova e perofeta kua nakai tokotaha ni a ia. Kua atihake he totonu ha Iehova a Elia ke matutaki he kotofaaga haana. (1 Tau Patuiki 19:1-18) He tau fekafekau oti ha Iehova, ko hai ka talahau e koe kua fifitaki fakamitaki e mahani totonu mua ue atu haana?

He magaaho ne ha ha a Iesu he lalolagi, maeke e tau tagata ke kitia e totonu haana. Nakai vale a ia ti nakai lali ke peehi e tau tagata ke taute e tau mena ne manako e ia. Manamanatu  a ia ke he falu ti pehē: “Kia o mai a mutolu kia au, ko mutolu oti ne matematekelea mo e pehia he tau kavega; ko au foki ke okioki ai a mutolu. . . . Ha ko e mena maeke vave haku a lakau hahamo he uta.” (Mataio 11:28-30) Ha kua totonu lahi a Iesu, ne mumui e tau tagata ki a ia ke he tau mena oti ne fano a ia ki ai. Mai he fakaalofa hofihofi, ne foaki e Iesu ki a lautolu e tau mena kai, ti fakamaulu, mo e fakaako a lautolu ke he “tau mena loga” hagaao ke he Matua haana.​—Mareko 6:34; Mataio 14:14; 15:32-38.

Maama e Iesu e tau logonaaga he tau tagata ti fehagai ki a lautolu he puhala totonu mo e manamanatu. Pete foki he nakai felauaki mo ia, ne lagomatai totonu e ia e tau tagata oti ne o mai ki a ia. (Luka 9:10, 11) Manamanatu ke he mena ne tupu ke he fifine ne fakatafea. Manako a ia ke fakamaulu ti aamo e ia e kala tapulu ha Iesu. Hagaao ke he Fakatufono faka-Mose, nakai lata a ia ke taute pihia ha kua nakai meā a ia. (Levitika 15:25-28) Tali atu fēfē a Iesu? Nakai vagahau vale a ia ke he fifine. Kitia e ia kua matakutaku e fifine, ti fakaalofa hofihofi a ia ki ai ha kua 12 e tau ne matematekelea e fifine nei. Tala age a ia: “Haku tama fifine na e, kua moui a koe he hau a tua; ti fano a, mo e monuina, kia malolo a koe he hau a kafo mamahi.” (Mareko 5:25-34) Kua totonu mooli a Iesu!

He tau fakafifitakiaga ne fakatutala a tautolu ki ai, fakaako e tautolu kaeke ke totonu a tautolu, to taute e tautolu e tau mena ke lagomatai e falu. Fakamaama e Iesu e aoga he mena nei he talahau e ia e fakatai ke he Samaria mitaki. Ko e Iutaia ne kua fofō he tau tagata ti keli mo e toka a ia ke mate he kauhala. Ko e Samaria ne fina atu ai kua fakaalofa hofihofi ke he tagata nei, pete kua fevihiatiaaki e tau Samaria mo e tau Iutaia. Fakalagalaga he mahani totonu e Samaria nei ke lagomatai e tagata ne pakia. Fakameā e ia e tau kafo haana ti uta a ia ke he fale. Ne totogi he Samaria e patu he fale ke leveki e Iutaia ti tala age to totogi e ia e tau mena fakamole ne toe.​—Luka 10:29-37.

To fakalagalaga he mahani totonu a tautolu ke manamanatu mo e atihake ke he tau mena ne taute mo e vagahau e tautolu. Pehē e Tohi Tapu: “Ko e fakaatukehe ke he loto he tagata kua tukutukuhifo ai a ia; ka ko e kupu mitaki ke olioli ai [a ia].” (Tau Fakatai 12:25) Ka fakalagalaga he mahani totonu mo e mahani mitaki a tautolu ke vagahau e tau mena atihake ke he falu, to fakafiafia e tautolu a lautolu. * (Kikite matahui tala.) Ko e tau kupu totonu ha tautolu to fakakite kua manamanatu a tautolu ke he falu ti fakamukamuka ki a lautolu ke fakauka ke he tau lekua he moui.​—Tau Fakatai 16:24.

Igatia a tautolu mo e lotomatala ke fakakite e totonu ha kua tufugatia he Atua e tau tagata oti kana ke he haana fakatai. (Kenese 1:27) Ma e fakatai, ko Iulio ko e takitaki kau Roma ne ta atu e aposetolo ko Paulo ki Roma, ne “mahani totonu . . . kia Paulo, mo e tuku atu kia ia ke fano ke he hana tau kapitiga, mo e talia e fakaalofa mai ha lautolu” he maaga ko Saitonu. (Gahua 27:3) He pē e foulua ne fenoga ai a Paulo mo e falu, ko e tau tagata Melita ne fakakite ki a lautolu kua “lahi ni e [“mahani totonu,” NW]” ti tafu foki e afi ke mūmū ai a lautolu. (Gahua 28:1, 2) Taute he tau tagata nei e mahani mitaki. Ke fakafiafia mogoia a Iehova, kua lata e tagata ke mahani totonu he tau magaaho oti.

Manako a Iehova ke eke e mahani totonu mo vala he mahani mo e puhala moui ha tautolu. Kakano haia ne pehē a ia ke “fakatapulu” a tautolu ke he mahani totonu. (Kolose 3:12) Ka e nakai mukamuka ke mahani totonu he tau magaaho oti. Ko e ha? Liga nakai fakakite e tautolu e mahani totonu ha kua mā, fakauaua, po ke lotokai. Po ke liga uka a tautolu ke mahani totonu ki a lautolu ne taute fakakelea a tautolu. Kaeke ke liogi a tautolu ma e agaaga tapu ti lali ke fifitaki a Iehova to lagomatai e ia a tautolu ke mahani totonu mooli.​—1 Korinito 2:12.

Iloa fēfē e tautolu e mena ke gahua ki ai ke lahi e mahani totonu? Hūhū hifo: ‘Fanogonogo  fakamitaki nakai au ke he falu ti lali ke maama e logonaaga ha lautolu? Mailoga nakai e au ka manako lagomatai e falu? Magaaho fe ne fakakite fakahiku e au e mahani totonu ke he tagata ne nakai ko e magafaoa po ke kapitiga tata haaku?’ Ti fakatoka e tau foliaga, tuga e lali ke iloa mitaki e tau tagata ne takatakai ia koe, mua atu ki a lautolu he fakapotopotoaga. He puhala nei kua maeke a koe ke iloa e tau mena vihi ne fehagai mo lautolu mo e tau mena kua lata mo lautolu. Pihia foki, lali ke taute e tau tagata ke he mahani totonu tuga kua manako a koe ke taute atu ki a koe. (Mataio 7:12) Fakahiku aki, ole ki a Iehova ma e lagomatai, to fakamonuina e ia e tau laliaga haau ke eke mo tagata totonu.​—Luka 11:13.

He mogo ne tohi he aposetolo ko Paulo e tau mena ne eke a ia mo fekafekau mitaki, taha he tau mena ia ko e mahani totonu. (2 Korinito 6:3-6) Fiafia e tau tagata ki a Paulo ha kua vagahau mo e taute e ia e tau mena totonu, ti logona hifo e lautolu kua manamanatu mooli a ia ki a lautolu. (Gahua 28:30, 31) He puhala pihia, ka mahani totonu a tautolu to manako e falu ke fakaako fakalahi ke he kupu mooli. Ka totonu a tautolu ke he tau tagata oti, lautolu foki ne taute fakakelea a tautolu, to aamotia e tau loto ha lautolu ti maeke ke hiki ai e tau aga. (Roma 12:20) Liga fai magaaho he mole to manako foki a lautolu ke fakaako e Tohi Tapu.

He Parataiso, to mahani totonu e tau tagata oti ko e taha ke he taha. To mahani totonu ki a lautolu ne liliu tutū mai, falu ia lautolu ke he magaaho fakamua laia. To fakalagalaga mooli he mena nei a lautolu ke mahani totonu ke he falu. Ti ko e ha tagata ne nakai mahani totonu mo e nakai mahalo ke lagomatai e falu to nakai fakaatā ke momoui i lalo hifo he Kautu he Atua. Ko e tau tagata ni ne fakaalofa mo e totonu ka momoui tukulagi he Parataiso. (Salamo 37:9-11) Ko e lalolagi haohao mitaki mo e mafola mooli! Ka e fakamua to hoko e magaaho ia, maeke a tautolu ke aoga mai he mahani totonu. Puhala fe?

Pehē e Tohi Tapu: “Ko e tagata totonu kua eke fakamitaki atu e ia a ia ni.” (Tau Fakatai 11:17) Manako e tau tagata ke lafi mo e tagata mahani totonu, ti mahani totonu foki a lautolu ki a ia. Pehē a Iesu: “Ha ko e fafati ke fafati atu ai e mutolu, to fafati mai ai kia mutolu.” (Luka 6:38) Ti mukamuka ma e tagata totonu ke moua e tau kapitiga mitaki mo e tumau mo lautolu.

Tala age e aposetolo ko Paulo ki a lautolu he fakapotopotoaga i Efeso “kia eke a mutolu mo tau tagata totonu ko e taha ke he taha, kia hofihofi ha mutolu a fakaalofa, mo e fefakamagaloaki a mutolu.” (Efeso 4:32) Ka mahani totonu mo e fakaalofa hofihofi e tau tagata oti he fakapotopotoaga, to malolō mo e kaufakalataha e fakapotopotoaga. Nakai manako a tautolu ke ekefakakelea e tau matakainaga ha tautolu, loma ki a lautolu, po ke talahau taha mena kelea po ke mamahi ti pihia foki mo e vaiga. Ka ko e tau mena ne vagahau e tautolu kua lata tumau ke lagomatai mo e atihake. (Tau Fakatai 12:18) Ko e fua, to fiafia e fakapotopotoaga he fekafekau ki a Iehova.

He fakaako e tautolu ko e mahani totonu e aga kua fakakite ke he tau mena oti ne vagahau mo e taute e tautolu. Ti ka totonu a tautolu, kua fifitaki e tautolu a Iehova ko e Atua fakaalofa mo e fakamokoi. (Efeso 5:1) Taute he mena nei e fakapotopotoaga ha tautolu ke malolō lahi mo e fakalagalaga e falu ke fekafekau ki a Ia foki. Kia eketaha a tautolu ke taute e tau mena oti ke maeke e falu ke kitia ko e Tau Fakamoli a Iehova ko e tau tagata mahani totonu!