1-2. Ko e heigoa e amaamanakiaga homo ue atu ne moua he tau fekafekau ha Iehova?

KUA aoga lahi e amaamanakiaga. Ti fakavē e amaamanakiaga he falu tagata ke kautū e fakamauaga, feaki e tau tama tino malolō, po ke liu maulu he gagao kelea lahi. Liga amaamanaki a tautolu ko e tau Kerisiano ke he tau mena pihia. Ka e fai mena foki a tautolu ne amaamanaki ki ai; putoia e moui tukulagi ha tautolu mo e liu tu mai he tau fakahele ha tautolu ne mamate.

² Pehē e aposetolo ko Paulo: “Ha ha ia au e amaamanaki ke he Atua . . . ke liu foki tutu mai a lautolu kua mamate, ko lautolu ne tututonu katoa mo lautolu ne hepehepe.” (Gahua 24:15) Nakai ko Paulo ne talahau fakamua e amaamanakiaga he liu tu mai. Talahau foki he tupuna ko Iopu. Mauokafua a ia to manatu ai he Atua mo e liu fakatū mai a ia ke he moui.​—Iopu 14:7-10, 12-15.

3. Ko e ha kua aoga ki a tautolu e 1 Korinito veveheaga 15?

³ Ko e “liliu tutu mai foki a lautolu kua mamate” ko e vala he “fakaveaga” po ke “tau kupu fakamua” he tau fakaakoaga ne talitonu e tau Kerisiano ki ai. (Hepe. 6:1, 2) Ko e fakatutala ha Paulo ke he liu tu mai kua haia he 1 Korinito veveheaga 15. Ko e mena ne tohi e ia kua liga fakamalolō e tau Kerisiano he senetenari fakamua. Fakamalolō foki he veveheaga ia a tautolu mo e atihake e amaamanakiaga to fakamooli ai.

4. Ko e heigoa e matapatu ke he amaamanakiaga ha tautolu ma e tau fakahele kua mamate?

⁴ Ko e liu tu mai ha Iesu Keriso ko e matapatu ke he amaamanakiaga  ha tautolu ma e tau fakahele ha tautolu kua mamate. Ko e vala he ‘tala mitaki’ ne fakailoa e Paulo ke he tau tagata Korinito. (1 Kori. 15:1, 2) Pehē a ia ka nakai talitonu e Kerisiano ke he liu tu mai to nakai aoga e tua haana. (1 Kori. 15:17) Ko e taofiaga ke he liu tu mai ha Iesu ko e kakano kua talitonu a tautolu ke he amaamanakiaga faka-Kerisiano.

5-6. Ko e heigoa e kakano he tau kupu ia 1 Korinito 15:3, 4 ki a tautolu?

⁵ He kamata a Paulo ke tutala ke he liu tu mai, ne totoku e ia tolu e kupu mooli. Ko e (1) “Matulei a Keriso mo lukutoto he tau hala ha [t]autolu.” (2) “Tanu foki a ia.” (3) Ko ia kua “liu foki tu mai ke he aho tolu, kua lata mo e tau Tohi.”​—Totou 1 Korinito 15:3, 4.

⁶ Ko e heigoa e kakano he matulei, tanu, mo e liu tu mai ha Iesu ma tautolu? Talahau tuai he perofeta ko Isaia to “vevehe kehe a ia [Mesia] mai he motu he tau tagata momoui” ti kotofa haana “tukuaga fakalataha mo e tau tagata mahani kelea.” Ka e fai mena foki ne putoia ai. Lafi e Isaia to “uta foki e ia [Mesia] e tau hala he tau tagata tokologa.” Taute e Iesu e mena nei he foaki e moui haana mo lukutoto. (Isaia 53:8, 9, 12; Mata. 20:28; Roma 5:8) Ti ko e matulei, tanu, mo e liu tu mai ha Iesu ne foaki e fakavēaga mauokafua ma e amaamanakiaga ha tautolu he fakatokanoa mai he agahala mo e mate ti liu fakalataha mo e tau fakahele ha tautolu kua mamate.

7-8. Ko e heigoa kua lagomatai e tau Kerisiano ke talitonu na fakaliu tu mai a Iesu?

⁷ Ko e ha tautolu a amaamanakiaga he liu tu mai kua matutaki mo e liu tu mai ha Iesu, ti lata a tautolu ke talitonu na liu tu mai a Iesu. Iloa tonu he ha e tautolu na fakaliu tu mai e Iehova a Iesu ke he moui?

⁸ Tokologa ne kitia mata kua fakamooli na fakaliu tu mai a Iesu. (1 Kori. 15:5-7) Ko ia ne kitia mua e mena ne talahau e Paulo ko e aposetolo ko Peteru (Kefa). Ko e tau tutaki ne fakamooli na kitia e Peteru a Iesu ne fakaliu tu mai. (Luka 24:33, 34) Lafi ki ai ko e “tokohogofulu ma ua,” ko e tau aposetolo ne kitia a Iesu he mole e fakaliu tu mai. Ti “kitia ai a ia [Keriso] he tau matakainaga kua fakalataha ne tokolima e teau mo e tuma,” liga he feleveiaaga fiafia i Kalilaia he Mataio 28:16-20. Pihia foki kua ‘kitia e Iakopo,’ liga ko e matakainaga ha Iesu ne nakaila tua he magaaho fakamua ki a Iesu ko e Mesia. (Ioane 7:5) He mole e kitia a Iesu ne liu tu mai, kua talitonu a Iakopo. Mua atu he kavi ke he 55 V.N. he mogo ne tohia e Paulo e tohi nei, momoui agaia e tokologa ne kitia mata e liu tu mai, ti ko e ha tagata ne tuahā kua lata ke tutala ki a lautolu ne kitia mata ai.

9. He totou e tautolu e Gahua 9:3-5, ko e heigoa foki ne talahau e Paulo ke he liu tu mai ha Iesu?

⁹ He mogo fakamui ne kitia e Paulo a Iesu. (1 Kori. 15:8) Ko Paulo (Saulo) ne fina atu ki Tamaseko he mogo ne logona e ia e leo ha Iesu ne fakaliu tu mai ti kitia e fakakiteaga ki a ia he lagi. (Totou Gahua 9:3-5.) Ko e mena ne tupu ki a Paulo kua lafi ke he fakamooliaga na fakaliu tu mai mooli a Iesu.​—Gahua 26:12-15. 

10. Ko e heigoa ne taute e Paulo ha kua talitonu a ia na fakaliu tu mai a Iesu?

¹⁰ Ko e fakamooliaga ha Paulo kua aoga pauaki ke he falu ha ko ia he taha magahala ne favale ke he tau Kerisiano. He magaaho ne talitonu a Paulo na fakaliu tu mai a Iesu, eketaha a ia ke omoomoi e falu ke talitonu ke he kupu mooli nei. Ne fakauka a ia ke he tau fahi, tuku he fale puipui, mo e pē he foulua he fakamatala e tala mitaki kua mate a Iesu ka kua liu  moui. (1 Kori. 15:9-11; 2 Kori. 11:23-27) Iloa mooli e Paulo na fakaliu tu mai a Iesu he mate ti makai a ia ke taofi mau ke he tua haana. Nakai kia omoomoi he fakamooliaga he magaaho fakamua nei a koe ke talitonu na fakaliu tu mai a Iesu he mate? Ti nakai kia fakamalolō e taofiaga haau ke he liu tu mai?

11. Ko e ha ne liga hehē e tau taofiaga he falu i Korinito ke he liu tu mai?

¹¹ Falu he maaga ko Korinito i Heleni ne hehē e tau taofiaga ke he liu tu mai, mo e talahau foki “kua nakai tuai tutu mai a lautolu kua mamate.” Ko e ha? (1 Kori. 15:12) Ko e tau tagata iloilo he taha maaga ko Atenai i Heleni ne taufetoko ke he manatu na fakaliu tu mai a Iesu. Falu i Korinito ne liga moua e manatu ia. (Gahua 17:18, 31, 32) Falu ne manatu kua nakai mooli e liu tu mai, kakano ai kua mate e tagata ha kua agahala ka e liu moui he eke mo Kerisiano. Pete ni e kakano kua nakai talia e lautolu e liu tu mai kua teao ha lautolu a tua. Ane mai nakai fakaliu tu mai he Atua a Iesu to nakai fai lukutoto mo e agahala agaia a tautolu oti. Ti ko lautolu ne nakai talia e liu tu mai kua nakai fai amaamanakiaga mooli.​—1 Kori. 15:13-19; Hepe. 9:12, 14.

12. Ke tatai mo e 1 Peteru 3:18, 22, kehe fēfē e liu tu mai ha Iesu ke he ha lautolu fakamua?

¹² Iloa mooli e Paulo “kua fakatu mai a Keriso ia lautolu kua mamate.” Mua atu e liu tu mai ia ke he liu tu mai ha lautolu ne fakaliu tu mai he mogo fakamua he lalolagi ti liu ni mamate. Pehē a Paulo ko Iesu e “[tau] fua uluaki kia lautolu kua momohe” ke he mate. He puhala fe kua fakamua a Iesu? Ko ia e tagata fakamua ne fakaliu tu mai ke he moui fakaagaaga mo e ko ia e tagata fakamua ne fakaliu tu mai ti hake ke he lagi.​—1 Kori. 15:20; Gahua 26:23; totou 1 Peteru 3:18, 22.

13. Ko e heigoa e kehekeheaga ha Atamu mo Iesu ne fakamaama e Paulo?

¹³ Maeke fēfē he mate he tagata tokotaha ke tamai e moui ke he tau tagata tokologa? Tali fakamaali e Paulo e hūhū ia. Fakamaama e ia e kehekehe he mena ne taute e Atamu ke he tau tagata mo e mena kua maeke ha ko e Keriso. Hagaao ki a Atamu, ne tohi e Paulo: “Ko e tagata ne hoko mai ai e mate.” He agahala a Atamu, ne tamai e ia e mate ki a ia mo e tau hologa haana. Lauia agaia a tautolu he tau fua kelea ha ko e nakai omaoma ha Atamu. Kehe mamao e mena ne tupu ha kua fakaliu tu mai he Atua e Tama haana! Ko Iesu “ko e tagata foki kua hoko mai ai e liu foki tutu mai a lautolu kua mamate.” Fakamaama e Paulo: “Ha ko e mena tuga he mamate e tau tagata oti kia Atamu, to pihia foki e fakamomoui mai oti kia Keriso.”​—1 Kori. 15:21, 22.

14. To fakaliu tu mai nakai a Atamu? Fakamaama.

¹⁴ Ko e heigoa e kakano ha Paulo he pehē a ia na “mamate e tau tagata oti kia Atamu”? Tutala a Paulo hagaao ke he tau hologa oti ha Atamu ne lauia he agahala mo e nakai mitaki katoatoa ha Atamu, ti ko e mena ia to mamate ai. (Roma 5:12) Nakai ko Atamu taha ia lautolu ka “fakamomoui.” Nakai aoga a Atamu mai he lukutoto he Keriso ha ko ia ko e tagata mitaki katoatoa ne liuliu pauaki ke he Atua. Ko e mena ne tupu ki a Atamu to tupu foki ki a lautolu ka fakafili he “Tama he tagata” ko e “tau koti” ka “fakahala tukulagi.”​—Mata. 25:31-33, 46; Hepe. 5:9.

15. Ko hai kua putoia ia ‘lautolu oti’ ka “fakamomoui”?

¹⁵ Mailoga na pehē a Paulo “to pihia foki e fakamomoui mai oti kia Keriso.” (1 Kori. 15:22) Kua tohi a Paulo ke he tau Kerisiano fakauku i Korinito ka fakaliu tu mai ke he moui he lagi. Ko e tau Kerisiano ia “kua  fakatapu e Keriso Iesu, kua ui mai ke eke mo tau tagata fakatapu.” Ti totoku e Paulo “a lautolu ne momohe [mate] ha ha ia Keriso.” (1 Kori. 1:2; 15:18; 2 Kori. 5:17) He taha tohi foki ha Paulo ne tohia e ia ko lautolu “kua fakalataha [mo Iesu] mo e fakatai he hana matulei” ka fakalataha mo ia “ke he hana liu foki tu mai.” (Roma 6:3-5) Kua fakaliu tu mai a Iesu ko e moui fakaagaaga ti hake ke he lagi. Ti pihia e mena ka tupu ki a lautolu oti kua “ha ha ia Keriso,” kakano ai ko e tau Kerisiano fakauku oti he agaaga.

16. Ko e heigoa e kakano ha Paulo he fakahigoa a Iesu ko e ‘tau fua uluaki’?

¹⁶ Tohi e Paulo kua fakaliu tu mai a Keriso ko ia e “[tau] fua uluaki kia lautolu kua momohe” ke he mate. Manatu ko e falu foki tuga a Lasalo ne fakaliu tu mai ke he moui he lalolagi, ka ko Iesu fakamua ne fakaliu tu mai he mate ke he moui fakaagaaga mo e moua e moui tukulagi. Maeke ke fakatatai a ia ke he tau fua uluaki he fonua ne foaki he tau Isaraela ke he Atua. He fakahigoa a Iesu ko e ‘tau fua uluaki,’ kua kakano a Paulo ko e falu tagata he magaaho fakamui to fakaliu tu mai he mate ke momoui he lagi. Ko e tau aposetolo mo e falu kua “ha ha ia Keriso” to mumui ki a Iesu. To hoko mai e magaaho ke moua foki e lautolu e liu tu mai tuga ha Iesu.

17. Magaaho fe ka moua e lautolu kua “ha ha ia Keriso” e palepale ha lautolu he lagi?

¹⁷ Ko e liu tu mai ke he lagi ma lautolu kua “ha ha ia Keriso” kua nakaila hoko ia he magaaho ne tohi a Paulo ke he tau Korinito. Kua hagaao a Paulo ke he magaaho i mua: “Ka e takitokotaha mo e hana vahega; ko e [tau] fua uluaki ko Keriso haia, ti mumui atu ai a lautolu ha ia Keriso ke he vaha ka haele mai ai a ia.” (1 Kori. 15:23; 1 Tesa. 4:15, 16) Momoui a tautolu mogonei he vahā ne talahau tuai ko e “haele mai” he Keriso. Ko e tau aposetolo mo e falu Kerisiano ne fakauku ke he agaaga ne mamate ka fakatali ato haele mai e Keriso ke moua e palepale ha lautolu he lagi mo e fakalataha mo Iesu “ke he hana liu foki tu mai.”

18. (a) Ko e ha ne talahau e tautolu to fai liu tu mai foki ka mole atu e liu tu mai he lagi? (e) Ko e heigoa kua fakaako e tautolu mai he 1 Korinito 15:24-26 hagaao ke he tau mena ka tutupu he lagi?

¹⁸ Ka e kua e tau Kerisiano fakamooli oti ne nakai moua e amaamanakiaga ke momoui he lagi mo Keriso? Moua foki e lautolu e amaamanakiaga  ke liu tu mai. Talahau he Tohi Tapu ko Paulo mo e falu ka ō ke he lagi to liliu tutū mai fakamua he mate. (Filipi 3:11) Nakai kia fakakite he mena ia to ha ha i ai foki e taha liu tu mai? To tatai e mena ia mo e talahauaga ha Iopu ke he vahā haana i mua. (Iopu 14:15) Ko “lautolu ha ia Keriso ke he vaha ka haele mai ai a ia” ke fakalataha mo Iesu ke he lagi ka fakaotioti e ia e tau fakatufono mo e tau pule mo e tau malolō oti kana. “Ko e fi fakamui ke fakaotioti ai ko e mate haia.” Ko lautolu oti ka fakaliu tu mai ke he lagi to nakai mamate. Ka e kua e falu?​—Totou 1 Korinito 15:24-26.

19. Ko e heigoa kua onoono atu a lautolu ne moua e amaamanakiaga ke he lalolagi?

¹⁹ Ko e heigoa kua onoono atu a lautolu ne moua e amaamanakiaga ke he lalolagi? Moua e lautolu e amaamanakiaga mai he tau kupu ha Paulo: “Ha ha ia au e amaamanaki . . . ke liu foki tutu mai a lautolu kua mamate, ko lautolu ne tututonu katoa mo lautolu ne hepehepe.” (Gahua 24:15) Maaliali ai, to nakai fai tagata hepehepe ka o atu ke he lagi ti hagaao e tau kupu ia ke he liu tu mai anoiha ke he lalolagi.

20. Kua fakamalolō fēfē e amaamanakiaga haau?

²⁰ Mooli to “liu foki tutu mai a lautolu kua mamate”! Ko lautolu ka fakaliu tu mai ke he lalolagi to moua e amaamanakiaga ke moui tukulagi. Maeke a koe ke falanaki ke he maveheaga nei. To moua e koe e mafanatia ke he amaamanakiaga ia ke lata mo e tau fakahele haau ne mamate. To fakaliu tu mai a lautolu ne mamate he magaaho ka pule e Keriso mo e falu ko e “tau patuiki . . . ke he afe e tau tau.” (Fakakite. 20:6) Maeke foki a koe ke fakatumau e amaamanakiaga mauokafua kaeke ke mate a koe ato kamata e pule he magaaho ia, to liu tu mai mooli a koe. Ko e “amaamanaki [nei] foki kua nakai fakamā ai.” (Roma 5:5) To fakatumau ke fakamalolō a koe mogonei mo e lafi ke he fiafia haau he fekafekau ke he Atua. Ka e fai mena foki ka fakaako e tautolu mai he 1 Korinito veveheaga 15 ka fakakite he vala tala ka mui mai.