“Nakala Hoko ke he Hana Vaha”
“Nakala Hoko ke he Hana Vaha”
“Nakai hoko ha lima taha kia ia; ha ko e mena nakala hoko ke he hana vaha.”—IOANE 7:30.
1. Ko e heigoa e tau mena ua ne takitaki e puhala he moui a Iesu?
“KIA tuga e Tama he tagata nakai hau a ia kia fekafekau mai e tau tagata kia ia, ka kia fekafekau atu a ia, kia foaki atu foki hana moui mo lukutoto ke hukui aki e tau tagata tokologa,” he tala age e Iesu Keriso ke he tau aposetolo hana. (Mataio 20:28) Ke he iki Roma ko Ponitio Pilato, ne talahau e ia: “Ko e mena hanai ne fanau mai ai au, mo e hau ai au ke he lalolagi, kia talahau e au e kupu moli.” (Ioane 18:37) Nukua iloa tonu e Iesu ko e ha ka mate ai a ia mo e gahua kua lata ke taute e ia ato hoko hana mate. Iloa foki e ia e loa he magaaho ke fakamoli ai e ia e matagahua hana. Ko e fekafekauaga hana he lalolagi, he eke mo Mesia ko e tolu mo e hafa ni e tau he loa. Kua kamata ai he papatisoaga hana ke he vai, he Vailele ko Ioritana (29 V.N.) he kamataaga he fahitapu fakatai ke 70 aki ne talahau tuai, mo e fakaoti he mate hana i luga he akau fakakikiveka he lotouho he fahitapu ia (he 33 V.N.). (Tanielu 9:24-27; Mataio 3:16, 17; 20:17-19) Ti ko e puhala katoatoa he moui a Iesu he lalolagi kua takitaki moli he tau mena ua: ko e kakano ne hau ai a ia mo e mataala lahi ke he magaaho tonu.
2. Kua fakakite fefe a Iesu Keriso i loto he tau Evagelia, mo e fakakite fefe e ia e mataala ke he hana matagahua?
2 Ne fakakite he tau fakamauaga Evagelia a Iesu Keriso ko e tagata makaukau ne fenoga ke he taha matapotu mo e taha matapotu he motu ko Palesitaina, ke fakapuloa e tala mitaki he Kautu he Atua mo e ke eke e tau gahua mana loga. He magahala he vala fakamua atu he fekafekauaga mahakitoili ha Iesu, ne talahau hagaao ki a ia: “Nakala hoko ke he hana vaha.” Ne talahau ni e Iesu e mena nei: “Nakaila hoko mai haku a vaha.” Ke he matahiku he hana fekafekauaga, ne fakaaoga e ia e tau kupu “kua hoko mai e vaha.” (Ioane 7:8, 30; 12:23) Ko e mataala ha Iesu ke he matahola, po ke magaaho ma e gahua kotofa hana, fakalataha ai e mate poa hana, kua liga hufia e mena ne talahau mo e taute e ia. Ko e maamaaga ke he mena nei ka fakalotomatala a tautolu ke he aga fakatagata mo e puhala manamanatu hana, lagomatai ai a tautolu ke ‘mumui fakalahi ke he hana tau tuagahui.’—1 Peteru 2:21.
Fifili ke Taute e Finagalo he Atua
3, 4. (a) Ko e heigoa ne tupu he taonaga he fakamauaga i Kana? (e) Ko e ha ne nakai fiafia e Tama he Atua he tala age a Maria kua lata a ia ke taute taha mena ha kua ku e uaina, ti ko e heigoa kua ako mai e tautolu he mena nei?
3 Ko e tau he 29 V.N. Gahoa laia e aho he mole ne fifili e Iesu e tau tutaki fakamua hana. Kua o mai oti a lautolu he mogonei ke he maaga i Kana he matakavi ha Kalilaia ke he taonaga. Ko e matua fifine ha Iesu, ko Maria, kua ha ha ai foki. Kua ku tuai e uaina. He fanafana age kua lata ia ia ke taute taha mena, ne tala age a Maria ke he tama hana: “Kua nakai fai uaina a lautolu.” Ka e tali age a Iesu: “Teme na e, ko e heigoa kia hāu kia au? nakaila hoko foki ke he haku a magaaho.”—Ioane 1:35-51; 2:1-4.
4 Ko e tali ha Iesu, “Teme na e, ko e heigoa kia hāu kia au?” ko e taha vahega huhu tuai ne fakakite e nakai fiafia ke he mena ne talahau po kua lata ke taute. Ko e ha ne nakai fiafia a Iesu ke he tau kupu ha Maria? Moli, he mogonei kua 30 e tau tau hana he moui. He tau fahitapu gahoa kua mole, ne papatiso a ia, fakauku he agaga tapu, mo e fakakite e Ioane Papatiso ko e “Punua mamoe he Atua, ko ia ke uta kehe e hala he lalolagi.” (Ioane 1:29-34; Luka 3:21-23) He mogonei kua lata e takitakiaga hana ke hau tonu he Pule Mua ue Atu ne fakafano mai a ia. (1 Korinito 11:3) Kua nakai fai tagata, nakai ko ia ne tata foki he magafaoa, kua fakaata ke fakaalaia e gahua ha Iesu ne hau ke he lalolagi ke taute. Ko e fifiliaga ha ia ke taute e finagalo he Matua hana kua fakakite he tali ha Iesu ki a Maria! Kia taute e tautolu e fifiliaga pihia ke fakamoli e ‘mena kua lata ke eke’ ke he Atua.—Fakamatalaaga 12:13.
5. Ko e heigoa e mana ne taute e Iesu Keriso i Kana, mo e lauia fefe ai e falu?
5 He kua maama e tau kupu he tama hana, ne fina atu a Maria mo e tala age ke he tau fekafekau: “Ko e hana ka tala mai ai kia mutolu, kia eke e mutolu.” Ati fakamafola e Iesu e lekua ia. Ne fekau e ia e tau fekafekau ke fakapuke e tau vai maka aki e magavai, ti fakafaliu e ia e magavai ke he uaina mitaki lahi. Kua eke e mena nei mo kamataaga he malolo gahua mana ha Iesu mo e foaki e fakamailoga kua ha ha ia ia e agaga he Atua. He magaaho ne kitia he tau tutaki fou e mana nei, kua fakamalolo ai e tua ha lautolu.—Ioane 2:5-11.
Manako Lahi ke he Fale a Iehova
6. Ko e ha ne ita lahi a Iesu ke he mena ne kitia e ia he faituga i Ierusalema, ti ko e heigoa ne taute e ia?
6 Nakai leva ko e vaha tau tupu anei he 30 V.N., kua o atu ai a Iesu mo e tau faihoani hana ki Ierusalema ke taute e Paseka. He ha ha i ai a lautolu, ne mailoga he tau tutaki hana e kehe he aga he Takitaki ha lautolu, liga kua nakaila kitia e lautolu a ia he pihia fakamua. Ko e tau Iutaia fakafuakoloa lotokai hane fa e fakafua e tau manu huifa mo e tau manulele ke poa i loto tonu he faituga. Ti kua tauuka lahi e totogi ne poaki e lautolu ke he tau tagata tapuaki fakamoli Iutaia. Kua ita lahi, ne finatu a Iesu ki ai. Ne taute e ia e fahi ke he tau afo tua ikiiki ti vega kehe a lautolu ne fakafua. Ti liligi e tau tupe he tau tagata fakafua, ne fulufuluhi e ia e tau laulau ha lautolu. “Uta kehe e tau mena nei,” he poaki age e ia ki a lautolu ne fakafua e tau lupe. He kitia he tau tutaki ha Iesu a ia kua ita pehenei, ne manatu e lautolu e perofetaaga hagaao ke he Tama he Atua: “Kua kai ni au he manako lahi ke he hau a fale.” (Ioane 2:13-17; Salamo 69:9) Kua lata foki ia tautolu ke puipui fakalahi neke fakaata e tau aga fakalalolagi ke takiva e tapuakiaga ha tautolu.
7. (a) Ko e heigoa ne omoi a Nikotemo ke aahi atu ke he Mesia? (e) Ko e heigoa kua ako e tautolu mai he fakamatalaaga ha Iesu ke he fifine Samaria?
7 He nofo agaia i Ierusalema, ne taute e Iesu e tau fakamailoga talahaua, mo e tokologa e tagata ne tua ki a ia. Kua nava foki a Nikotemo, ko e tagata he Saneheturini, po ke he fale fakafili tokoluga he tau Iutaia, ki a Iesu mo e fina age ki a ia he pouli ke fanogonogo foki. Ti nonofo a Iesu mo e tau tutaki hana he “fahi ko Iutaia” ke kavi valu e mahina, he fakamatala mo e taute tutaki. Ka kua tuku a Ioane Papatiso he fale puipui, ne toka e lautolu a Iutaia ke o ki Kalilaia. He fenoga atu a lautolu ke he matakavi a Samaria, ne fakaaoga e Iesu e magaaho ia ke fakamatala ke he fifine Samaria. Kua taute he mena nei e tau Samaria tokologa ke eke mo tau tagata talitonu. Kia mataala foki a tautolu ke he tau magaaho noa ke vagavagahau hagaao ke he Kautu.—Ioane 2:23; 3:1-22; 4:1-42; Mareko 1:14.
Lahi Mahaki e Fakaakoaga i Kalilaia
8. Ko e heigoa e gahua ne kamata e Iesu i Kalilaia?
8 Fakamua to hoko e “vaha” ke mate a Iesu, kua loga agaia e mena hana ke taute he fekafekauaga he Matua hana he lagi. I Kalilaia, ne kamata e Iesu e fekafekauaga ne lahi atu ke he mena ne taute i Iutaia mo Ierusalema. Kua takai e ia “a Kalilaia oti, kua fakaako a ia ke he tau sunako ha lautolu, kua fakamatala atu foki e ia e vagahau mitaki he kautu, mo e fakamalolo e ia e tau tagata gagao oti, mo e tau tagata mamahi oti he motu.” (Mataio 4:23) Ko e tau kupu fakalagalaga hana: “Kia tokihala a a mutolu; nukua tata tuai e kautu he lagi,” kua taogoogo ke he matakavi katoa. (Mataio 4:17) He tau mahina gahoa i mua, he magaaho ne o mai e tau tutaki tokoua ha Ioane Papatiso ke moua e hokotaki hagaao ki a Iesu, ti tala age a ia ki a laua: “Ati o atu a mua, mo e fakailoa ki a Ioane e tau mena ne kitekite a mua ki ai, mo e fanogonogo ki ai; kua ala e tau matapouli, kua o e tau kulikuli, kua fakamea e tau lepela, kua māgi e tau teligatuli, kua fakamamatike a lautolu ne mamate, kua fakamatala e vagahau mitaki ke he tau tagata nonofogati. Kua monuina foki a ia nakai tupetupe ha ko au.”—Luka 7:22, 23.
9. Ko e ha ne folau mai e moto tagata ki a Keriso Iesu, ti ko e heigoa e fakaakoaga kua futia e tautolu mai he mena nei?
9 ‘Kua puloa ke he fahi oti e ogo kia Iesu,’ mo e folau mai e moto tagata tokologa ki a ia—mai Kalilaia, Tekapoli, Ierusalema, Iutaia, mo e he taha fahi he Vailele ko Ioritana. (Luka 4:14, 15; Mataio 4:24, 25) Ne o mai a lautolu ki a ia nakai ni ha ko e tau fakamaloloaga mana hana ka ko e hana foki a tau fakaakoaga mitaki lahi. Kua futia lahi mo e mafanatia e ogo hana. (Mataio 5:1–7:27) Ko e tau kupu ha Iesu kua fakaalofa mo e fulufuluola. (Luka 4:22) Kua “ofomate ai e lanu tagata ke he hana tau kupu,” ha kua vagahau a ia mai he tau Tohiaga Tapu mo e pule. (Mataio 7:28, 29; Luka 4:32) Ko hai ka nakai fiafia ke he tagata pihia? Kia feaki foki e tautolu e puhala he fakaakoaga ke maeke he tau tagata takitokotaha ke futia atu ke he kupu moli.
10. Ko e ha ne lali e tau tagata he maaga a Nasareta ke kelipopo a Iesu, ti ko e ha ne kaumahala a lautolu?
10 Pete ia, kua nakai omaoma oti e tau tagata fanogonogo ha Iesu. Pihia foki he kamataaga he hana fekafekauaga, he fakaako a ia he sunako he hana maaga i Nasareta, kua lali ke kelipopo a ia. Ti pete ni he ofo e tau tagata he maaga ke he “tau kupu fakaalofa” hana, kua manako na lautolu ke kitia e tau mana. He nakai loga e tau gahua mana ne eke e ia i ai, ne fakatapakupaku e Iesu e mahani fulukovi mo e nakai tua ha lautolu. Kua ita lahi, ati mamatike a lautolu oti ha he sunako, tapaki a Iesu, mo e fakaave atu a ia ke he fahi mouga ke liti fakatu hifo a ia he kapikapi. Ka e mavete kehe a ia ia lautolu kua haele kehe mo e nakai haofia. Kua nakaila hoko e “vaha” ke mate a ia.—Luka 4:16-30.
11. (a) Ko e ha ne o mai falu takitaki lotu ke logona ia Iesu? (e) Ko e ha ne tukupau a Iesu ke holitu e Sapati?
11 Ko e tau takitaki lotu—tau tohikupu, tau Farasaio, tau Satukaio mo e falu foki—kua haia tumau he tau mena ne fakamatala ai a Iesu. Kua o e tokologa ha lautolu, nakai ke fanogonogo mo e fakaako, ka e ke kumi kelea mo e lali ke hele a ia. (Mataio 12:38; 16:1; Luka 5:17; 6:1, 2) Ke fakatai ki ai, he aahi atu ki Ierusalema ma e Paseka he 31 V.N., ne fakamalolo e Iesu e tagata tane ne gagao ke he 38 e tau tau. Ne tukupau he tau takitaki lotu Iutaia a Iesu he holitu e Sapati. Ne tali age a ia: “Kua gahua haku a Matua kua hoko mai ni ke he aho nei, ha ne gahua foki au.” He mogonei kua tukupau he tau Iutaia a ia ke fatipiko, he talahau ko e Tama he Atua he ui a ia ko e Matua. Ne kolo a lautolu ke kelipopo a Iesu, ka e toka e ia mo e tau tutaki hana a Ierusalema ke o ki Kalilaia. Ti kua lata foki ia tautolu ke fakamamao mai he tau fakafehagai nakai aoga pihia mo lautolu ne totoko mai, he tukulele e malolo ha tautolu ke he gahua fakamatala he Kautu mo e taute tutaki.—Ioane 5:1-18; 6:1.
12. Lahi fefe e gahua a Iesu ke he matakavi i Kalilaia?
12 He tau mo e hafa i mua, ne taute e Iesu e laulahi he fekafekauaga hana i Kalilaia, ka e aahi atu ni ki Ierusalema ke finatu ke he tau galue he tau Iutaia ne lagatolu he tau. He katoa, ne taute e ia tolu e fenoga fakamatala i Kalilaia: fakamua mo e tau tutaki fou ne 4, ke ua aki mo e tau aposetolo 12, mo e fakamatalaaga lahi mo e tau aposetolo fakaako fou ne fakafano atu foki. Ko e lahi ha ia he fakamatalaaga he tala mitaki ne taute i Kalilaia!—Mataio 4:18-25; Luka 8:1-3; 9:1-6.
Fakamatala Fakamalolo i Iutaia mo Perea
13, 14. (a) Ko e magaaho fe ne foli e tau Iutaia ke tapaki a Iesu? (e) Ko e ha ne kaumahala e tau fekafekau ke tapaki a Iesu?
13 Ko e vaha mateafu anei he 32 V.N., mo e fai magaaho agaia e “vaha” ha Iesu. Kua tata mai e Galue he Tau Fale Api. Ne tala age mogonei e tau matakainaga ha Iesu ki a ia: “Kia toka e koe e mena nai, ka e fina age ā ki Iutaia.” Kua manako a lautolu ke fakakite e Iesu e tau malolo mana hana ke he tau tagata oti ne o mai ke he galue i Ierusalema. Ka kua mataala a Iesu ke he hagahaga kelea. Ti tala age a ia ke he tau matakainaga hana: “Nakaila hake au ke he galue ia, ha ko e mena nakaila hoko mai haku a vaha.”—Ioane 7:1-8.
14 Kua fai magaaho ne fakatuai mai i Kalilaia, ne hake a Iesu ki Ierusalema “nakai fakakite, ka e tuga ne hake fufu.” Ka kua kumi fano he tau Iutaia a ia ke he galue, ti talahau: “Ka ko fe a ia?” Kua hoko ke he aho tuloto he galue, ne hake a Iesu ke he faituga, mo e fakaako ai. Ati foli a lautolu ke tapaki a ia, liga ke tuku a ia he fale puipui po ke kelipopo a ia. Pete ia, ne nakai kautu a lautolu ha kua “nakala hoko ke he hana vaha.” Tokologa he mogonei kua tua ki a Iesu. Pihia foki e tau fekafekau ne fakafano he tau Farasaio ke tapaki a ia, ne liliu mai noa a lautolu mo e tala age: “Kua nakai fai tagata taha ke vagahau ke tuga e tagata na.”—Ioane 7:9-14, 30-46.
15. Ko e ha ne toto he tau Iutaia e tau maka ke tauliti aki a Iesu, ka ko e heigoa e matagahua fakamatala ne taute e ia?
15 Kua tumau e fai vahaloto ha Iesu mo e tau Iutaia totoko hana, he fakaako ai a ia he faituga hagaao ke he hana Matua he magahala he galue. He aho fakahiku he galue, kua ita lahi ke he mena ne talahau e Iesu hagaao ke he moui fakamua hana to eke mo tagata, ne toto he tau Iutaia e tau maka ke tauliti aki a ia. Ka e fakamumuli a ia, hu ki fafo mo e nakai haofia. (Ioane 8:12-59) He nofo i fafo a Ierusalema, ne taute e Iesu e matagahua fakamatala mahaki i Iutaia. Ne fifili e ia toko 70 e tutaki, fakaako a lautolu, ti fakafano takitokoua a lautolu ke gahua he matakavi. Ne hohoko mua atu a lautolu ke he tau matakavi mo e tau maaga oti ne kua haele ne fai a Iesu, fakafaihoani he tau aposetolo hana, ki ai.—Luka 10:1-24.
16. Ko e heigoa e hagahaga kelea ne hola ai a Iesu he magahala he Galue he Fakaulu Fale, mo e heigoa e gahua ne liu fakafita foki a ia ki ai?
16 He vaha makalili he 32 V.N., kua tata lahi tuai e “vaha” ha Iesu. Ne hau a ia ki Ierusalema ma e Galue he Fakaulu Fale. Kua kolo agaia e tau Iutaia ke kelipopo a ia. He evaeva a Iesu he fakamaluaga he faituga, ne agaagai he tau Iutaia a ia. Kua liu tukupau foki a ia he fatipiko, ne eke hake he tau Iutaia e tau maka ke kelipopo aki a ia. Ka e tuga ne taute e ia he tau magaaho fakamua, ne hola a Iesu. Nakai leva ne fenoga atu a ia ke fakaako, he mogonei ke he taha taone mo e taha taone mo e ke he taha maaga mo e taha maaga he matakavi a Perea, he taha fahi ia Ioritana mai i Iutaia. Mo e tokologa ne tua ki a ia. Ka ko e ogo hagaao ke he kapitiga fakahele hana ko Lasalo ne liu ai a ia ki Iutaia.—Luka 13:33; Ioane 10:20-42.
17. (a) Ko e heigoa e ogo mafiti ne moua e Iesu he mogo ne fakamatala a ia i Perea? (e) Fakakite he heigoa kua mataala a Iesu ke he kakano he mena ka taute e ia mo e ke he tau magaaho ka tutupu ai?
17 Ko e ogo mafiti mai ia Mareta mo Maria, tau mahakitaga ha Lasalo, ne nofo i Petania a Iutaia. “Ko e iki na e, kitiala, kua gagao, tuai a ia ne ofania e koe,” he talahau he uta fekau. “Ko e gagao nai nakai fakahiku ke he mate,” he tali e Iesu, “ka ko e fakahekeaga he Atua, kia fakaheke ai ke he Tama he Atua.” Ke fakamoli e finagalo nei, ne nofo pauaki a Iesu ke ua e aho ke he mena ne nofo ai. Ti tala age e ia ke he tau tutaki hana: “Kia liliu a a tautolu ki Iutaia.” Kua ofo a lautolu ti talahau: “Rapai na e, ko e aho tuai nai ne kolo e tau tagata Iutaia ke tauliti a koe, to liu haele atu kia a koe ki ai?” Ka kua iloa e Iesu ko e vala ne toe he “magaaho he aho,” po ke magaaho ne kotofa he Atua ma e fekafekauaga hana he lalolagi, kua ku. Kua iloa tonu e ia e mena ke taute e ia mo e ko e ha.—Ioane 11:1-10.
Ko e Mana ne Nakai Maeke Taha ke Fakaheu
18. He magaaho ne hoko atu a Iesu ki Petania, ko e heigoa e tuaga i ai, mo e heigoa ne tupu he magahala ne ha ha ai a ia?
18 I Petania, ko Mareta ne fakamua ke fonofono a Iesu, ne talahau: “Ko e Iki na e, ane nofo a koe i hinai, po kua nakai mate haku tugane.” Ne mumui a Maria mo lautolu ne o mai ke he kaina ha laua. Kua tagi a lautolu oti. “Ko e fe ne tuku ai e mutolu a ia?” he huhu e Iesu. Ne tali a lautolu: “Ko e Iki na e, haele mai a koe ke kitia.” He hohoko atu a lautolu ke he tukuaga—ko e ana ne pa aki e maka e gutugutu—ne tala age a Iesu: “Uta kehe atu ā e maka.” He nakai maama ko e heigoa ne amanaki a Iesu ke taute, ne pehe age a Mareta: “Ko e Iki na e, kua elo tuai a ia, nukua po fa tuai a ia.” Ka e huhu age a Iesu: “Ka e nakai kia ko e mena tala atu e au kia koe, Kaeke ke tua a koe, ti kitia ai e koe e lilifu he Atua?”—Ioane 11:17-40.
19. Ko e ha ne liogi a Iesu i mua he toloaga tagata fakamua ato liu fakatu mai a Lasalo?
19 He uta kehe e maka ne uufi aki e gutugutu he tukuaga ha Lasalo, ne liogi fakalahi a Iesu ke iloa he tau tagata ko e mena ka taute e ia kua fakakatoatoa ai ha ko e malolo he Atua. Ti ui ai a ia mo e leo lahi: “Lasalo na e, ati hau a ki fafo.” Ne hau a Lasalo ki fafo, kua lili gaia e tau hui mo e tau lima ke he tau ie ne tanu aki, kua pipi foki hana tau mata ke he holoholo. “Vevete e mutolu a ia, ti tuku atu a ia ke fano,” he tala age e Iesu.—Ioane 11:41-44.
20. Kua fefe e aga ha lautolu ne kitia a Iesu ne liu fakatu mai a Lasalo?
20 He kitia e mana nei, ne tua e tokologa he tau Iutaia ne o mai ke fakamafana a Mareta mo Maria ki a Iesu. Ko e falu ne o tala age ke he tau Farasaio e mena ne tupu. Ko e tali ha lautolu? Ne fakapotopoto agataha a lautolu mo e tau ekepoa ne mua ke he Saneheturini. He kapeletu, ne togi a lautolu: “Ko e heigoa e mena ke eke e tautolu? Ha ko e tagata na, kua eke e tau fakamailoga loga. Kaeke ke tokai pihia e tautolu, a ia, ti talia a ia he tau tagata oti kana; ti o mai e tau tagata Roma, ti fakaoti ai ha tautolu a tau mena, katoa mo e ha tautolu a motu.” Ka e tala age e Ekepoa ne Mua ko Kaiafa ki a lautolu: “Nakai manamanatu foki a mutolu, ko e mena aoga ia tautolu ke mate taha tagata ke hukui aki e motu, kia nakai mahakava ai e motu oti kana.” Ti tali mai he aho ia ne pulega a lautolu ke kelipopo a Iesu.—Ioane 11:45-53.
21. Ko e heigoa ne fakakite fakamua he mana he liu fakatu mai ha Lasalo?
21 Ti he tuai atu a ia ke finatu ki Petania, kua maeke ia Iesu ke taute e mana ne nakai maeke he taha ke fakaheu. Ha ko e malolo mai he Atua, ne liu fakatu mai e Iesu e tagata ne mate ke fa e aho. Kua fakaohooho foki e Saneheturini tokoluga ke kitekite ai mo e foaki e fakahala mate ke he Tagata Gahua Mana! Ti kua fakakite fakamua he mana e hikiaga aoga lahi he fekafekauaga a Iesu—ko e hiki mai he magahala ne “nakala hoko ke he vaha hana” ke he magaaho “kua hoko mai e vaha.”
To Tali Fefe e Koe?
• Fakakite fefe e Iesu kua mataala a ia ke he gahua kotofa Atua hana?
• Ko e ha ne nakai fiafia a Iesu ke he mena ne talahau he matua fifine hana hagaao ke he uaina?
• Ko e heigoa kua lata ia tautolu ke ako mai he puhala ne fehagai mau a Iesu ki a lautolu ne totoko?
• Ko e ha ne fakatuai a Iesu ke taute taha mena ke he gagao a Lasalo?
[Tau Huhu he Fakaakoaga]
[Tau Fakatino he lau 10]
Ne tukulele e Iesu hana malolo ke he matagahua kotofa Atua hana