Ha Ha he Tau Fekafekau ha Iehova e Amaamanakiaga Moli
Ha Ha he Tau Fekafekau ha Iehova e Amaamanakiaga Moli
“To ha ai foki a lautolu kua toe kia Iakopo ke he tau motu loga tuga e hahau mai ia Iehova . . . ko e mena nakai leo a ia ke he tau tagata.”—MIKA 5:7.
1. Kua eke fefe a Isaraela fakaagaga mo punaaga he maagiagi?
KO IEHOVA ko e Taute mua ue atu he uha mo e hahau. Ti kua teao ni ke tatali ke he tagata ma e hahau po ke uha. He tohia he perofeta ko Mika: “To ha ai foki a lautolu kua toe kia Iakopo ke he tau motu loga tuga e hahau mai ia Iehova, tuga foki e uha ki luga he tau vao ikiiki, ko e mena nakai leo a ia ke he tau tagata, to nakai tatali foki ke he fanau he tau tagata.” (Mika 5:7) Ko hai “a lautolu kua toe ki a Iakopo” he vaha fou nei? Ko lautolu ko e tau Isaraela fakaagaga, ko lautolu ne toe he “Isaraela he Atua.” (Kalatia 6:16) Ke he “tau motu loga” he lalolagi, ko lautolu kua tuga e ‘hahau maagiagi mai ia Iehova’ mo e “uha ki luga he tau vao ikiiki.” E, ko e tau Kerisiano fakauku he vaha nei ko e tau monuina mai he Atua ke he tau tagata. Ti ko e tau tagata fakapuloa he Kautu, ne fakaaoga e Iehova a lautolu ke foaki ke he tau tagata e fekau hana he amaamanakiaga moli.
2. Ko e ha kua ha ha ia tautolu e amaamanakiaga moli pete kua nonofo he lalolagi lekua nei?
2 Kua nakai lata ke ofo ha kua nakai fai amaamanakiaga moli e lalolagi nei. Ko e hikihikifano fakapolitika, fakateaga ke he tau tutuaga, holifono, matematekelea ekonomiki, fakamatakutaku, mo e tau latauaga—kua amanaki a tautolu ke he tau mena pihia i loto he lalolagi ne pule ki ai a Satani ko e Tiapolo. (1 Ioane 5:19) Nukua matakutaku e tokologa ke he tau tutuaga he vaha anoiha. Ha ko e Tau Fakamoli a Iehova, mogoia, kua nakai matakutaku a tautolu, ha kua ha ha ia tautolu e amaamanakiaga moli ke he vaha anoiha. Ko e amaamanakiaga moli a ia ha kua fakave ai ke he Kupu he Atua. Kua ha ha ia tautolu e tua ki a Iehova mo e ke he hana Kupu ha kua fakamoli ni e tau mena ne vagahau ai e ia.
3. (a) Ko e ha ne fakahala ai e Iehova a Isaraela mo Iuta? (e) Ko e ha ne hagaao ai e tau kupu ha Mika ke he vaha nei?
3 Kua fakamalolo he perofetaaga omoi faka-Atua ha Mika a tautolu ke feoaki ke he higoa ha Iehova mo e foaki ki a tautolu e fakaveaga ma e amaamanakiaga moli. He senetenari ke valuaki F.V.N., he magaaho ne perofeta ai a Mika, kua veveheua e tau tagata he maveheaga he Atua ke he ua e motu—ko Isaraela mo Iuta—ti kua fakaheu tokoua he tau motu ia e maveheaga he Atua. Ti ko e fua, kua fakateaga ke he tau tutuaga, tiaki e tau lotu, mo e kelea muikau e velevelekoloa. Ko e mena ia, ne hataki age a Iehova to fakahala e ia a lautolu. E moli, kua fakamahino tonu e tau hatakiaga he Atua ke he atuhau ha Mika. Pete ni ia, kua tatai lahi e tuaga he vaha fou nei ke he vaha ha Mika ati hagaao foki e tau kupu hana ke he mogonei. To kitia maaliali e mena nei he kikite a tautolu ke he falu fakamaamaaga he tau veveheaga ne fitu he tohi ha Mika.
Mena ne Fakakite Mai he Kumikumiaga Katoatoa
4. Ko e heigoa e tau fakailoaaga ne foaki mai ia Mika tau veveheaga 1 ke he 3?
4 Kia kikite fakaku ai a tautolu ke he tau talahauaga i loto he tohi ha Mika. I loto he Mika veveheaga 1, ne fakatapakupaku e Iehova e fakafualoto ha Isaraela mo Iuta. Ko e fua he holifono ha lautolu, to moumou ai a Isaraela mo e ko e fakahala ha Iuta to hokotia atu foki ke he tau gutuhala i Ierusalema. Fakakite he Mika veveheaga 2, ne ekefakakelea he tau tagata maukoloa mo e he tau pule e tau tagata lolelole mo e nakai fahia. Pete ni ia, kua ha ha ai foki e maveheaga faka-Atua. To fakapotopoto fakalataha mai e tau tagata he Atua. Ne hokotaki mai he Mika veveheaga 3 e fakafiliaga ha Iehova ke he tau takitaki motu mo e tau perofeta holifono. Kua fakakeukeu he tau takitaki e fakafiliaga tonu, mo e talahau he tau perofeta e tau mena pikopiko. Pete ko e mena nei, ne fakamalolo he malolo he agaga tapu a Mika ke fakapuloa e fakafiliaga hane hau a Iehova.
5. Ko e heigoa e alito ia Mika veveheaga 4 mo e 5?
5 Ne talahau tuai he Mika veveheaga 4 ko e tau aho a mui, to o mai e tau motu oti ke he mouga tokoluga he fale ha Iehova ke fakaako e ia. Ato hoko e mena ia, to fakapaea a Iuta ki Papelonia, ka e to laveaki e Iehova a ia. Ne fakakite he Mika veveheaga 5 to fanau mai e Mesia i Petelehema ha Iuta. To leveki e ia e tau tagata hana mo e laveaki a lautolu mai he tau motu ne ekefakakelea mai.
6, 7. Ko e heigoa e tau manatu ne fakakite mai he tau veveheaga 6 mo e 7 he perofetaaga ha Mika?
6 Ne hokotaki mai e Mika veveheaga 6 e tau fakahalaaga ha Iehova ke he tau tagata hana ke he puhala taufetoko. Ko e heigoa la ne eke e ia ke fakatupu a lautolu ke totoko? Nakai fai. Ha ko e mena, kua mitaki lahi e tau poakiaga hana. Kua manako a ia ke fakagahuahua he tau tagata tapuaki hana e fakafili tonu mo e ke mahani totonu mo e loto holoilalo he feoaki a lautolu mo ia. Ka e nakai taute e mena ia, ne mumui a Isaraela mo Iuta ke he puhala fakafualoto mo e to hohoko ai ke he tau matematekelea.
7 He veveheaga fakahiku he perofetaaga hana, ne fakatikai e Mika 7 e tau mahani kelea he hana atuhau. Ka e, kua nakai fakalolelole a ia ha kua fifili a ia ke “amaamanaki” ki a Iehova. (Mika 7:7) Ne fakahiku e tohi mo e talahauaga he fakamafanatia to fakakite e Iehova e fakaalofa hofihofi noa ke he tau tagata hana. Ne fakamoli mai he fakamauaga tuai kua fita he mailoga e amaamanakiaga nei. He 537 F.V.N., he magaaho ne oti ai e akonaki e Iehova e tau tagata hana, ne liuaki hofihofi noa e ia a lautolu ne toe ke he ha lautolu a motu.
8. Maeke fefe ia koe ke fakamaama katoa e tau mena i loto he tohi ha Mika?
8 Ko e tau fakailoaaga mitaki lahi ha ia ne fakakite e Iehova he puhala ia Mika! Ko e tohi nei ne omoi he agaga kua foaki mai e tau fakafifitakiaga hataki ke he puhala ne fehagai e Atua mo lautolu ne pehe ke fekafekau ki a ia, ka e kua nakai tua fakamoli. Kua talahau tuai e tau tutuaga ne tutupu he vaha nei. Mo e foaki mai e fakatonuaga faka-Atua hagaao ke he puhala kua lata ia tautolu ke takitaki ne tautolu a tautolu he magahala he tau vaha uka nei ke maeke ke fakamalolo aki e amaamanakiaga ha tautolu.
Kua Vagahau e Iki Pule Katoatoa ko Iehova
9. Hagaao ki a Mika 1:2, ko e heigoa kua amanaki a Iehova ke taute?
9 Kia o mai a tautolu mogonei ke kumikumi fakamatafeiga atu foki ke he tohi ha Mika. Ia Mika 1:2, ne totou e tautolu: “Kia fanogonogo mai a a mutolu ko e tau motu oti; kia haga mai ā ko e lalolagi na e katoa mo e tau mena ne puke ai, kia talahau ai he Iki ko Iehova hana tau mena ki a mutolu, ko e Iki ni mai hana faituga tapu.” Kaeke kua moui a koe he vaha ha Mika, liga to matakaki lahi a koe ke he tau kupu ia. E, kua matakaki moli e koe e tau kupu ia ha kua vagahau mai a Iehova he faituga tapu hana ti kua hagaao nakai ni ki a Isaraela mo Iuta ka ke he tau tagata he tau motu oti kana. He vaha ha Mika, kua leva lahi he fakaheu he tau tagata e Iki Pule Katoatoa ko Iehova. Nakai leva, to hiki e puhala ia. Ha kua fifili e Iehova ke tamai e fakahala.
10. Ko e ha ne aoga lahi ai e tau kupu ha Mika 1:2 ki a tautolu?
10 Kua tuga ni e vaha ha tautolu. Ne fakakite ia Fakakiteaga 14:18-20, kua liu matutaki mai a Iehova he faituga tapu hana. Nakai leva to tamai e ia e fakahala, ti to liu e tau mena tutupu lalahi ke lulululu e tau tagata. He magaaho nei, ko e ‘vine kelea he lalolagi,’ to liti ki loto he holiaga vine lahi he ita ha Iehova, ke he moumou katoatoa he fakatokaaga ha Satani.
11. Ko e heigoa e kakano he tau kupu ia Mika 1:3, 4?
11 Kia fanogonogo ke he mena kua amanaki a Iehova ke taute. Ne talahau e Mika 1:3, 4: “Ko e mena kitiala, kua haele mai a Iehova mai hana haeleaga, kua haele hifo a ia, mo e taholi ai e ia e tau mena tokoluga he lalolagi. To liu puke vai e tau mouga i lalo ia ia, to ihiihi ai e tau pahua, tuga ne pili ke he afi, tuga e vai kua tafe hifo ai he mena papati.” To toka kia e Iehova e nofoaga hana he lagi mo e hifo moli mai ke fano hui he tau mouga mo e he tau pahua he Motu he Maveheaga? Nakai. Kua nakai lata ia ia ke taute e mena ia. Ha ko e mena kua fakakatoatoa ni e finagalo hana he magaaho ka fuluhi mai a ia ke he lalolagi. Mua atu foki, nakai ko e kelekele he lalolagi, ka ko e tau tagata ka matematekelea he tau mena ne talahau. Ka gahua mai a Iehova, to moua e lautolu ne nakai tua fakamoli e matematekelea lahi—ke tuga kua liu puke vai e tau mouga tuga e pili mo e maihiihi e tau pahua ha ko e mafuike.
12, 13. Ke felauaki mo e 2 Peteru 3:10-12, ko e heigoa ne fakamalolo aki e amaamanakiaga ha tautolu?
12 Kua liga fakamanatu he tau kupu perofeta ia Mika 1:3, 4 ki a koe e taha perofetaaga ne talahau tuai e tau mena tutupu kelea muikau he lalolagi. Tuga ne fakamau ia 2 Peteru 3:10, ne tohia he aposetolo ko Peteru: “To hau e aho he Iki tuga ne kaiha ke he po, to mole atu e lagi mo e go lahi, ti fakaotioti ai foki e tau mena kua eke aki he vela; ko e lalolagi foki mo e tau gahua ha ha i ai to huhunu ni.” Tuga e perofetaaga ha Mika, kua nakai hagaao e tau kupu ha Peteru ke he lagi mo e lalolagi moli. Kua hagaao ai ke he matematekelea lahi hane hau ki luga he fakatokaaga nakai mahani Atua nei.
13 Pete ni ko e matematekelea ia hane hoko mai, kua maeke he tau Kerisiano ke mauokafua ke he vaha anoiha, ke tuga ni a Mika. Fefe? He muitua ke he fakatonuaga ne moua ke he tau kupu ne mui mai he tohi ha Peteru. Ne fakapuloa he aposetolo: “Po ke fefe ha mutolu a mahani ke lata ai ke he tau mahani mitaki mo e tau mahani Atua; kua fakatalitali mo e foli atu kia hoko mai e aho he Atua.” (2 Peteru 3:11, 12) To moli lahi e amaamanakiaga ha tautolu ma e vaha anoiha kaeke feaki e tautolu e loto omaoma mo e iloa moli kua tapu e mahani ha tautolu mo e puke e moui ha tautolu ke he tau gahua he mahani Atua. Ke mauokafua e amaamanakiaga ha tautolu, kua lata ia tautolu ke manatu to hoko mai moli e aho ha Iehova.
14. Ko e ha ne kua latatonu a Isaraela mo Iuta ke moua e fakahalaaga?
14 Ne fakamaama e Iehova ko e ha ne kua latatonu e tau tagata hana i tuai ke moua e fakahala. Ne talahau ia Mika 1:5: “Ha ko e holifono a Iakopo kua hoko ai e tau mena oti ia, ha ko e tau hala foki he magafaoa a Isaraela. Ko e heigoa kia e holifono a Iakopo? Nakai kia ko Samaria? Ko e heigoa foki e tau mena tokoluga a Iuta? Nakai kia ko Ierusalema haia?” Kua kaitalofa e Isaraela mo Iuta e tau momoui ha lautolu ki a Iehova. Pete he pihia, ne totoko a lautolu ki a ia, ati hokotia e tau fakafualoto ha lautolu ke hoko taha ki loto he maga lahi ha Samaria mo e ki loto he maga lahi ha Ierusalema.
Holofa e Tau Gahua Kelea
15, 16. Ko e heigoa e tau gahua ne hala ai e atuhau ha Mika?
15 Ko e fakafifitakiaga he tau mahani kelea he atuhau ha Mika kua fakamahino mai ia Mika 2:1, 2: “Oi te fakaalofa kia lautolu kua manamanatu ke he mahani kelea mo e taute e lautolu e tau mena kelea ki luga he tau mohega ha lautolu; ka maama hake e pogipogi ti eke ai e lautolu, ha kua maeke ia kia lautolu. Kua manako foki a lautolu ke he tau fonua, mo e fofo ai e lautolu, katoa mo e tau fale mo e uta ai e lautolu; kua favale atu a lautolu ke he tagata mo e hana magafaoa, ko e tagata mo e hana tufaaga.”
16 Kua aala e tau tagata lotokai he po mo e pulega ke fofo e tau fonua mo e tau fale he tuuta kaina ha lautolu. He mogo pogipogi, ne fakaaveave a lautolu ke taute e tau pulega ha lautolu. To nakai taute e lautolu e tau gahua kelea pihia ane mai manatu e lautolu e maveheaga a Iehova. Kua toka ai he Fakatufono faka-Mose e tau foakiaga ke puipui e tau tagata nonofogati. I lalo he Fakatufono, kua nakai lata ke fai magafaoa ka utakehe tukulagi mai ia lautolu e tau koloa he tufaaga. Pete he pihia, kua nakai fai tupetupe e tau tagata lotokai ia. Ne fakaheu e lautolu e tau kupu ha Levitika 19:18, ne talahau: “Ka e fakaalofa atu a koe ke he tagata kua katofia mo koe kia tuga na koe kia koe.”
17. Ko e heigoa ka tupu he magaaho ka tuku fakamua e lautolu ne pehe ke fekafekau ke he Atua e tau koloa ke he tau momoui?
17 Kua fakakite he mena nei e mena ka tupu he magaaho ka fakaheu he tau tagata ne pehe ke fekafekau ke he Atua e tau foliaga fakaagaga mo e kumi fakamua e tau koloa tino. Ne hataki e Paulo e tau Kerisiano he vaha hana: “Ko lautolu kua manako ke maukoloa, kua moua a lautolu he kamatamata, mo e hele, mo e tau manako lahi ne loga kua goagoa ai mo e kelea ai, ko e tau mena ia kua fakatomo ai e tau tagata ke he mahaikava mo e malaia.” (1 Timoteo 6:9) Ka eke he tagata e moua tupe mo matapatu foliaga he moui hana, kua tuga ni, kua tapuaki a ia ke he atua fakavai—ko Mamone. Kua nakai foaki he atua fakavai ia ha amaamanakiaga moli ma e vaha anoiha.—Mataio 6:24.
18. Ko e heigoa ka tupu ke he tau tagata velevelekoloa he vaha ha Mika?
18 Tokologa he vaha ha Mika ne ako mai he puhala uka ko e mena fakateaga a ia ke falanaki ke he tau koloa tino. Hagaao ki a Mika 2:4, ne talahau a Iehova: “To taute ai e lautolu e fakatai kia mutolu ke he aho ia, to tagi aue ai fakalahi ni, kua pehe atu, Kua maona ni a tautolu; kua hiki e ia e tufaaga he haku motu; oi te! kua uta kehe ai ia au, kua tufatufa ai e ia e tau fonua ha tautolu kia lautolu kua liliu kehe.” E, ko e tau tagata ne fofo e tau kaina mo e tau fonua to utakehe mai ia lautolu e tau tufaaga fakamagafaoa ha lautolu. To uta fakapaea a lautolu ke he motu kehe, ti eke ai ha lautolu a tau koloa mo tau mena fofo “ha lautolu kua liliu kehe,” po ke tau tagata he motu. Ko e tau amaamanakiaga ma e vaha mahuiga anoiha to malipilipi.
19, 20. Ko e heigoa e tau mena ne tutupu ke he tau Iutaia ne falanaki ki a Iehova?
19 Ka e, ko e amaamanakiaga ha lautolu ne falanaki ki a Iehova to nakai ke fakateaga. Kua tua fakamoli a Iehova ke he tau maveheaga hana mo Aperahamo mo Tavita, mo e fakakite e ia e fakaalofa hofihofi noa ki a lautolu, ke tuga a Mika, ne fakaalofa ki a ia mo e maanu ha kua fakamamao e tau tagata katofia mai he Atua. Ma lautolu ne tututonu, to ha ha ai e fakafouaga he magaaho kotofa ni he Atua.
20 Ne tupu e mena ia he 537 F.V.N., he mole e veli ha Papelonia mo e he magaaho ne liliu e tau Iutaia ke he ha lalu motu. He magaaho ia, ne fakamoli fakamua ai e tau kupu ia Mika 2:12. Ne talahau e Iehova: “Iakopo na e, to fakapotopoto e au a mutolu oti ni; to tatanaki ni e au a lautolu, to tuku fakalataha e au a lautolu ne toe ia Isaraela, tuga ne fuifui mamoe i Posara, tuga e fuifui manu ki loto he mena ne fagai ai, to go lahi mai ni a lautolu, ha ko e motu o tagata.” Ko e mahani fakaalofa ha ia ha Iehova! He mole he akonaki hana tau tagata, ne fakaata e ia a lautolu ne toe ke liliu mo e fekafekau ki a ia he motu ne foaki e ia ke he tau matua tupuna ha lautolu.
Kitia Maaliali e Tatai mo e Vaha ha Tautolu
21. Fakatatai fefe e tau tutuaga he vaha fou nei ke he tau tutuaga he vaha ha Mika?
21 He kikite atu a tautolu ke he tau veveheaga ua fakamua ha Mika tau veveheaga 1, 2 , kua ofogia nakai a koe ke he loga he tau mena kua tatai ke he vaha nei? Tuga he vaha ha Mika, kua tokologa mogonei ne pehe ke fekafekau ke he Atua. Ka e, tuga ni a Iuta mo Isaraela, kua mavehevehe a lautolu mo e kua felatauaki foki a lautolu. Kua tokologa e tau tagata mautu i Kerisitenitome ne ekefakakelea e tau tagata nonofogati. Mua atu foki, kua pokia he tau takitaki lotu e tau gahua ne fakatikai fakamaaliali mai he Tohi Tapu. Ko e kakano haia to nakai leva ti hoko a Kerisitenitome ke he hana fakaotiaga fakalataha mo lautolu ne toe ha ‘Papelonia Lahi,’ ko e kautu he tau lotu fakavai he lalolagi! (Fakakiteaga 18:1-5) Ti, he mailoga e fakaholoaga he vaha ha Mika, to toka e Iehova e tau fekafekau tua fakamoli ke nonofo muatua ke he lalolagi.
22. Ko e heigoa e tau matakau ua ne tuku e tau amaamanakiaga ha laua ke he Kautu he Atua?
22 He 1919, ne o mai kehe e tau Kerisiano fakauku tua fakamoli ia Kerisitenitome mo e o atu ke fakapuloa e tala mitaki he Kautu ke he tau motu oti kana. (Mataio 24:14) Ke fakamuaaki, ne kumi e lautolu a lautolu ne toe mai he Isaraela fakaagaga. Mogoia ne kamata ke fakamaopoopo mai e ‘tau mamoe kehe,’ ti eke e tau matakau ne ua ke “taha ai e fuifui mamoe, mo e leveki mamoe ne tokotaha.” (Ioane 10:16) Pete kua fekafekau a lautolu ke he Atua he mogonei ke he 234 e motu, kua ha ha moli he tau tagata tapuaki oti nei ne tua fakamoli ha Iehova e ‘kaufakalataha.’ He mogonei, ko e pa mamoe kua “go lahi mai ni a lautolu,” fakalataha mo e tau fifine mo e fanau. Ko e amaamanakiaga ha lautolu, nakai ke he fakatokaaga nei, ka e ke he Kautu he Atua, ka nakai mule ti tataki atu ke he lalolagi parataiso.
23. Ko e ha kua mauokafua a koe nukua moli e amaamanakiaga hau?
23 Hagaao ke he tau tagata tapuaki tua fakamoli ha Iehova, ne talahau he kupu fakahiku ha Mika 2 kupu 13 “[To] haele atu foki e patuiki ha lautolu ki mua ha lautolu, kua mua atu foki a Iehova kia lautolu.” Kitia nakai e koe a koe he foleni kautu ia, kua muitua ke he hau a Patuiki, ko Iesu Keriso, fakalataha mo Iehova ne takitaki? Kaeke pihia, kua moua e koe e mauokafua to hoko moli e kautuaga ti kua moli e amaamanakiaga hau. To kitia maaliali lahi foki e mena nei he kikite fakalahi a tautolu ke he tau fakamaamaaga he perofetaaga ha Mika.
To Tali Fefe e Koe?
• He vaha ha Mika, ko e ha ne fifili e Iehova ke fakahala a Iuta mo Isaraela?
• Ko e heigoa ka tupu he magaaho ka tuku fakamua e lautolu ne pehe ke fekafekau ke he Atua e tau koloa he tau momoui?
• He oti e kikite atu ki a Mika tau veveheaga 1 mo e 2, ko e ha ne mauokafua ai a koe na moli e amaamanakiaga hau?
[Tau Huhu he Fakaakoaga]
[Fakatino he lau 4]
Maeke he perofetaaga ha Mika ke fakamalolo fakaagaga a tautolu
[Tau Fakatino he lau 6]
Tuga e tau Iutaia ne toe he 537 F.V.N., kua fakatolomaki he tau Isaraela fakaagaga mo e tau hoa ha lautolu e tapuaki moli