1, 2. Ko e ha kua fakakite e Paulo e fakaalofa hofihofi ki a lautolu ne lolelole?

 KUA lolelole oti a tautolu he falu magaaho. Falu aho ka nakai malolō a tautolu, liga nakai fahia a tautolu ti liga uka ke taute e mena ne kua lata ke taute e tautolu. Ka e manamanatu la kua leva lahi e logona pihia ha tautolu. To manako fēfē a tautolu ke he falu ke taute mai ki a tautolu? Mooli, to manako a tautolu ki a lautolu ke lali ke maama e logonaaga ha tautolu, kakano ke fakakite e fakaalofa hofihofi ki a tautolu.

² Ne logona he aposetolo ko Paulo e lolelole he falu mogo ha ko e tau peehiaga mai i fafo mo loto he fakapotopotoaga. Lagaloga e logona e ia kua nakai maeke a ia ke matutaki. (2 Kori. 1:8; 7:5) Ha ko e tau mena ne tutupu ni ki a Paulo, maama e ia e kakano ke logona e lolelole. Pehē a ia: “Po ko hai kia kua lolelole, ti nakai lolelole ai au?” (2 Kori. 11:29) He fakatatai e ia e tau tagata he fakapotopotoaga Kerisiano ke he tau vala he tino he tagata, ne pehē a ia ko lautolu “kua [tuga ke] lolelole, kua mua ha lautolu a aoga.” (1 Kori. 12:22) Ko e heigoa e kakano haana? Fēfē e logonaaga ha Iehova ki a lautolu ne tuga kua lolelole? Fakaako fēfē a  tautolu ke onoono ke he tau matakainaga ha tautolu tuga ne kitia e Iehova? Ti aoga fēfē e mena nei ki a tautolu?

3. Ko e ha ne liga manatu kelea a tautolu ke he tau matakainaga ha tautolu?

³ He lalolagi he vahā nei, tokologa ne fakaaoga hehē a lautolu kua fai matafatia mo e lolelole ke maeke ke moua e tau mena ha lautolu ne manako. Kua talitonu a lautolu ke maeke ke kautū, kua lata e tagata ke fuata mo e maō. Maeke foki a tautolu ke lauia he aga he lalolagi. Liga kamata a tautolu ke kelea e onoonoaga ke he falu matakainaga ne lata mo e lagomatai. Onoono fēfē a tautolu ke he tau tagata takitaha he fakapotopotoaga tuga ne taute e Iehova?

4, 5. (a) Ko e heigoa he fakatai ha Paulo ke he tino he tagata kua fakaako ki a tautolu hagaao ke he onoonoaga ha Iehova ki a tautolu takitokotaha? (e) Aoga fēfē ki a tautolu ka lagomatai e tautolu a lautolu ne lolelole?

⁴ Kua aoga e tau tagata takitaha he fakapotopotoaga ki a Iehova. He veveheaga 12 he tohi fakamua ha Paulo ke he tau Korinito, ne fakamanatu e ia ki a tautolu ko e vala lolelole lahi mahaki he tino he tagata kua aoga foki. (Totou 1 Korinito 12:12, 18, 21-23.) Falu ne talitonu ke he tupumainoa ne talahau ko e falu vala he tino kua nakai aoga. a Ma e fakatai, ko e matahui tama ne onoono fakateaga ki ai he taha magahala. Ka ko e mogonei kua iloa he tau saienetisi ko e tau matahui tama ha tautolu kua lagomatai e tino katoa ha tautolu ke lagotatai tumau ka tutū.

⁵ Ko e fakatai ha Paulo hagaao ke he tino he tagata kua fakakite kua aoga e tau tagata takitaha he fakapotopotoaga. Manako a Satani ke talitonu e tautolu kua nakai fai aoga a tautolu. Ka e manatu a Iehova ke he tau fekafekau oti haana “kua mua ha lautolu a aoga,” pihia foki a lautolu kua liga lolelole lahi. (Iopu 4:18, 19) Kua taute he mena nei a tautolu ke logona e mitaki ha kua aoga a tautolu ke he fakapotopotoaga ha tautolu pihia foki he fakalataha mo e tau tagata he Atua he lalolagi katoa. Ma e fakatai, manamanatu ke he magaaho ne lagomatai e koe e tagata motua. Ne aoga ki a ia, ka e aoga foki nakai a koe? Ē. Ka lagomatai e tautolu e falu, kua fiafia a tautolu, ti lahi e fakauka, mo e lahi atu e fakaalofa ha tautolu ke he tau matakainaga ha tautolu, ti eke a tautolu mo tau Kerisiano mitaki. (Efeso 4:15, 16) Manako a Iehova ki a tautolu ke manamanatu ke he tau matakainaga ha tautolu kua aoga foki, pihia mo lautolu ne tuga kua lolelole. Ka ha ha ia tautolu e manatu nei, to nakai amanaki lahi mahaki a tautolu ke he tau matakainaga ha tautolu, mo e to lahi foki e fakaalofa he fakapotopotoaga.

6. Fakaaoga fēfē e Paulo e tau kupu “lolelole” mo e “malolo”?

⁶ Mooli na fakaaoga e Paulo e kupu “lolelole” he vagahau a ia hagaao ke he falu he fakapotopotoaga. Ha kua onoono pihia e falu he tau tagata nakai tua ke he tau Kerisiano. Ka e nakai pehē a Paulo kua mua atu falu Kerisiano ke he falu. He falu mogo foki ne pehē a ia na lolelole a ia. (1 Kori. 1:26, 27; 2:3) He magaaho ne fakaaoga e ia e kupu “malolo” ke fakamaama aki e falu Kerisiano, ne nakai pehē a ia kua mua atu a lautolu ke he falu. (Roma 15:1) Ne pehē a ia ko lautolu ne lahi e lotomatala kua lata ke fakauka ki a lautolu kua nakai lahi e lotomatala.

7. Ko e ha kua liga nakai mukamuka a tautolu ke lagomatai a lautolu ne manako lagomatai?

⁷ Lagomatai e Iehova a lautolu ne lolelole, ti fiafia a ia ka taute pihia e tautolu. (Sala. 41:1; Efeso 5:1) Ka e nakai mukamuka tumau e mena nei ma tautolu ke taute. Ko e ha? Liga manatu a tautolu kua lata he matakainaga ha tautolu ke fai fakalagoaga ke he tau lekua ni  haana. Po ke kalo a tautolu ia ia he nakai iloa e tautolu e mena ke talahau. Ma e fakatai, manamanatu ke he mena ne tupu ke he matakainaga fifine ko Cynthia. b Ne manako lagomatai a ia he mogo ne toka he taane haana a ia. Pehē a ia: “Ka kalo e tau matakainaga ia koe po ke nakai mahani ke he puhala kua amanaki a koe ke he tau kapitiga tata, maeke ai ke mamahi lahi. Ka kamatamata a koe, kua manako a koe ke ha ha i ai e tau tagata mo koe.” Ne mamahi foki e Patuiki ko Tavita he fakaheu he tau kapitiga haana a ia.​—Sala. 31:12.

8. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke maama e tau matakainaga ha tautolu?

⁸ Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke maama lahi e tau matakainaga ha tautolu kua manako lagomatai? Manatu na tokologa ia lautolu kua matematekelea ha ko e gagao po ke gagao fakaatukehe po ke nonofo a lautolu mo e tau tagata he magafaoa ne nakai kupu mooli. Ka pihia foki e tau lekua ha tautolu, to manako a tautolu ke he falu ke fakakite e fakaalofa hofihofi ki a tautolu. Manamanatu ke he tau Isaraela. Ne lahi e matematekelea ha lautolu i Aikupito, ka e to huhū atu a lautolu ke he Motu he Maveheaga, ne fakamanatu e Iehova ki a lautolu kua nakai lata ia lautolu ke fakamaō e tau loto. Ne amanaki a Iehova ke he tau Isaraela ke lagomatai e tau matakainaga ha lautolu ne nonofogati mo e lolelole.​—Levi. 25:35-38; Teu. 15:7, 11.

9. Ka lolelole e matakainaga ha tautolu, ko e heigoa haana ne manako mooli? Talahau e fakataiaga.

⁹ Kua nakai lata ia tautolu ke mafiti ke tukupau e tau matakainaga ha tautolu ma e tau lekua ha lautolu po ke manatu kua mua atu a tautolu ki a lautolu. Manako a tautolu ke lagomatai e tau matakainaga ha tautolu ka lolelole. (Iopu 33:6, 7; Mata. 7:1) Ma e fakatai, manamanatu la ke he tagata kua pakia he pasikala afi ti uta fakamafiti ke he fale gagao. Ka hoko mai a ia, to moumou kia he tau ekekafo mo e tau nosi e magaaho he fakatutala ko hai ne fakapakia? Nakai. To fakamafiti a lautolu ke foaki e lagomatai fakaekekafo. Pihia foki a tautolu. Ka lolelole e matakainaga ha tautolu, ko e mena ne manako mooli a ia ko e lagomatai fakaagaaga ha tautolu.​—Totou 1 Tesalonia 5:14.

10. Puhala fe kua “maukoloa ke he tua” e falu, pete ne tuga kua lolelole a lautolu?

¹⁰ Tuga na lolelole e falu matakainaga. Ka fakamanou a tautolu mo e manamanatu ke he tuaga ha lautolu, kua liga nakai lolelole a lautolu. Manamanatu la ke he uka he matakainaga fifine ne nakai fekafekau e taane ki a Iehova. Ka e kua e matua fifine tokotaha ne fakamakamaka he feaki tokotaha e fanau haana mo e fakalataha tumau agaia ke he tau feleveiaaga? Po ke manamanatu ke he tau fuata ikiiki he aoga kua totoko e peehiaga he tau aho takitaha ke tiaki e kupu mooli. Moua e lautolu oti e fakaalofa mooli ki a Iehova ti eketaha ke fakatumau e mahani fakamooli ki a ia. Ka manamanatu a tautolu ke he tau mena oti hane taute he tau matakainaga ha tautolu ke fekafekau ki a Iehova, to lagomatai he mena nei a tautolu ke onoono ki a lautolu kua “maukoloa ke he tua,” pete ka tuga kua lolelole a lautolu.​—Iako. 2:5.

11, 12. (a) Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke manamanatu ke he puhala ha Iehova ka taute he tau matakainaga ha tautolu e tau hehē? (e) Ko e ha ne fakamagalo e Iehova a Arona? Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai he mena ia?

¹¹ Kua lata ia tautolu ke manamanatu ke he tau matakainaga ha tautolu ke he puhala ne taute e Iehova, pihia foki ka taute e lautolu e tau hehē. Ko e tau fakafifitakiaga he Tohi Tapu ka lagomatai a tautolu ke fakaako e puhala ne onoono a Iehova ke he haana tau fekafekau. (Totou Salamo 130:3.) Ma e fakatai, manamanatu la ko koe a Mose he mogo ne fanogonogo a ia ki a Arona he loga e piuaga ne talahau he talaga e ia e punua povi auro. Ko e heigoa haau ka manatu hagaao ki a Arona? (Esoto 32:21-24) Fēfē e logonaaga  haau he mogo ne fanogonogo a Arona ki a Miriama ti tutuhia mogoia a Mose he fai hoana ke he fifine motu kehe? (Nume. 12:1, 2) Ka e kua he mogo ne nakai fakalilifu e Arona mo Mose a Iehova he mole e fakatafe mai e Ia e vai he kaumaka?​—Nume. 20:10-13.

¹² Maeke a Iehova ke fakahala mafiti a Arona he taute e tau hehē ia. Ka e iloa e Iehova pete ne lolelole a Arona he falu magaaho, nakai ko e tagata kelea a ia. Ne taute e ia e tau hehē ha kua haia a ia he tau tuaga uka mo e kua fanogonogo a ia ke he tau tagata hepe. Ka e makai a Arona ke talahau kua taute e ia e tau hehē pihia, ti talia e ia e fakatonuaga ha Iehova. (Esoto 32:26; Nume. 12:11; 20:23-27) Ne fakaalofa a Arona ki a Iehova ti fakatokihala ai. Ati fakamagalo e Iehova a ia. Kakano haia he loga e tau he mogo fakamui, ne manatu agaia ki a Arona mo e haana magafaoa ko e tau fekafekau fakamooli ha Iehova.​—Sala. 115:10-12; 135:19, 20.

13. Hiki fēfē e tautolu e puhala manamanatu ha tautolu? Talahau e fakatai.

¹³ Tuga a Arona, liga taute he matakainaga haau e tau hehē. Ka tupu e mena nei, fēfē e onoonoaga haau ki a ia? Lata kia a koe ke hiki e onoonoaga haau? (1 Samu. 16:7) Ma e fakatai, manamanatu ke he fuata mui ne tuga kua kelea e aga. Liga nakai mataala a ia ke he fifiliaga haana he tau mena fakafiafia. Ua mafiti ke manatu kua kelea a ia. Ka e manamanatu ke he puhala ka lagomatai e koe a ia. Fakatoka e magaaho ke fakaako a ia ke he puhala ke taute e tau fifiliaga pulotu. Ka lagomatai e koe e tau matakainaga haau he puhala nei, to fakauka lahi a koe ki a lautolu mo e to tupu e fakaalofa haau ki a lautolu.

14, 15. (a) Fēfē e logonaaga ha Iehova ki a Elia he mogo ne matakutaku a ia? (e) Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai he puhala ne lagomatai e Iehova a Elia?

¹⁴ Fēfē e logonaaga ha Iehova ki a lautolu ne gagao fakaatukehe? Manamanatu ke he  puhala ne lagomatai e ia e taha he tau fekafekau haana ne logona pihia. Ko Elia ko e perofeta ha Iehova ne paleko fakamalolō ke he tau perofeta toko 450 ha Paala. Ka e logona mogoia e Elia kua tatao he Patuiki Fifine ko Iesepela ke kelipopo a ia. Kua matakutaku lahi a ia ti hola ke 150 e kilomita ki Peresepa ti mamao muatua atu mogoia ke he tutakale. Ne mategūgū lahi mahaki a ia ti fakaatukehe lahi ti manako a ia ke mate.​—1 Patu. 18:19; 19:1-4.

¹⁵ Ko e heigoa ha Iehova ne taute he kitia e ia kua matakutaku mo e fakaatukehe lahi a Elia? Tiaki kia e ia a Elia? Nakai. Fakafano e Iehova e agelu ke lagomatai a ia. Lagaua e age he agelu ki a Elia taha mena ke kai ke maeke a ia ke malolō ke matutaki e fenoga haana. (Totou 1 Tau Patuiki 19:5-8.) Ato age foki e Iehova e tau fakatonuaga ki a Elia, ne fanogonogo a Ia ki a Elia ti age ki a ia e lagomatai kua latatonu.

16, 17. Lagomatai fēfē e tautolu e tau matakainaga ha tautolu ke he puhala ne taute e Iehova?

¹⁶ Lagomatai fēfē e tautolu e matakainaga ha tautolu he puhala ne lagomatai e Iehova a Elia? Ua mafiti ke tala age ke he matakainaga e manatu haau kua lata a ia ke taute. (Fakatai 18:13) Ka fakaatukehe lahi po ke nakai aoga e logonaaga haana, ko e manako fakamua haana ki a koe ke fanogonogo ki a ia ti fakakite na fakaalofa a koe ki a ia. (1 Kori. 12:23) Ti iloa e koe e mena ne manako mooli a ia, mo e to maeke a koe ke lagomatai a ia.

¹⁷ Manatu e mena ne tupu ki a Cynthia. He toka he taane haana, ne logona e ia mo e tau fanau fifine tokoua haana kua tiaki a lautolu. Lagomatai fēfē he falu he fakapotopotoaga a lautolu? Pehē a Cynthia: “O mai a lautolu ke he fale ha mautolu kavi ke he 45 e minuti. Ne tagi a lautolu. Nakai toka e lautolu a mautolu hoko mautolu ke he tau aho ua po ke tolu fakamua.” Kua mategūgū mo e loto momoko a Cynthia mo e fanau fifine tokoua haana. Ne uiina he tau matakainaga he fakapotopotoaga a lautolu ke nonofo he tau kaina ha lautolu mo e age e tau mena ke kai a lautolu. Fakamanatu he mena nei ne tupu ki a tautolu e talahauaga he Tohi Tapu he tohi ha Iakopo: “Kaeke kua nakai fai tapulu ha matakainaga po ke mahakitaga, kua nakai fai mena ke kai ke he taha aho mo e taha aho, Ti pehe atu ai taha ia mutolu kia lautolu, Kia o atu a mo e monuina, kia mafanatia, mo e makona, ka e nakai age ki ai ha mena kua lata mo e tino, kua aoga ha ha e mena ia? Ti pihia foki e tua, kaeke ke nakai ha i ai e tau gahua, ti mate ni a ia ha ko e tokotaha ni.” (Iako. 2:15-17) Ko e lagomatai ne foaki he tau matakainaga ki a Cynthia mo e fanau fifine haana ko e mena tonu ia ne manako a lautolu. Ono ni e mahina he mole, ne logona e lautolu e malolō ke paionia fakakū.​—2 Kori. 12:10.

18, 19. (a) Lagomatai fēfē e tautolu a lautolu kua lolelole? (e) Ko hai ka aoga he lagomatai e tautolu a lautolu ne lolelole?

¹⁸ Na fai magaaho ato malolō a tautolu ka leva e gagao. Ka taute he matakainaga e hehē po ke lauia he tuaga uka, to liga fai magaaho foki ma haana ke liu ke he tuaga fakamua. Mooli kua lata a ia ke fakaako e Kupu he Atua, liogi ki a Iehova, mo e fano he tau feleveiaaga ke fakamalolō a ia. Ka e lata foki a ia mo e ha tautolu a lagomatai. He magaaho nei hane malolō fakahaga kua lata ia tautolu ke fakauka ki a ia. Kua lata ia tautolu ke fakatumau ke fakakite ki a ia kua fakaalofa a tautolu ki a ia ti ko ia ko e vala aoga he fakapotopotoaga.​—2 Kori. 8:8.

¹⁹ Ko e lagomatai e falu kua taute a tautolu ke fiafia. Kua fakaako foki a tautolu ke fakakite e fakaalofa hofihofi mo e ke fakauka. Ka e nakai ni ko tautolu ne aoga. To lahi atu foki e fakaalofa he fakapotopotoaga katoa. Mua atu e aoga, ka “lagomatai [a tautolu] ke he tau tagata lolelole,” kua fakakite e tautolu kua manako a tautolu ke tuga a Iehova. Onoono e Matua fakaalofa ha tautolu kua uho e tau tagata takitaha.​—Gahua 20:35.