1, 2. Ko e heigoa ne taute he Atua he tau vahā Tohi Tapu, ti ko e heigoa ne liga manamanatu e falu ki ai he vahā nei ka gagao a lautolu?

KAEKE kua tatalu lahi mahaki a koe, liga kua hūhū hifo a koe, ‘To malolō nakai au?’ Po ke liga gagao e tagata he magafaoa po ke kapitiga ti manamanatu a koe to liu nakai a ia ke malolō foki. Ko e aga mau ke manako ke moua e malolō tino mitaki ma haau mo e tau tagata ne ofania e koe. He Tohi Tapu, totou a tautolu hagaao ke he falu ne nakai malolō ti kua manako ke iloa to malolō nakai a lautolu. Ma e fakatai, ko e Patuiki ko Ahasaia, ko e tama taane ha Ahapo mo Iesepela ne manamanatu to malolō nakai a ia he gagao. Fakamui ko e Patuiki ko Penihata i Suria ne gagao ti hūhū to malolō nakai a ia.​—2 Tau Patuiki 1:2; 8:7, 8.

² Ne talahau foki he Tohi Tapu ki a tautolu he vahā kua mole, ne fakamaulu e Iehova e tau tagata he falu mogo puhala he mana ti fakaaoga foki e tau perofeta haana ke fakaliu tu mai e falu ne mamate. (1 Tau Patuiki 17:17-24; 2 Tau Patuiki 4:17-20, 32-35) He vahā nei, falu tagata ne gagao ne liga manamanatu kaeke ke taute foki he Atua taha mena ke lagomatai a lautolu ke malolō.

3-5. Ko e heigoa ka taute e Iehova mo Iesu, ti ko e heigoa e tau hūhū ka fakatutala a tautolu ki ai?

 ³ Ha ha ia Iehova e malolo ke fakaholo ki mua e malolō tino he tau tagata. Ne fakahala e ia falu aki e gagao, tuga a Farao he vahā ha Aperahamo mo e he mogo fakamui ko e mahakitaga ha Mose ko Miriama. (Kenese 12:17; Numera 12:9, 10; 2 Samuela 24:15) Ti fakahala e ia e tau Isaraela aki e ‘tau gagao mo e tau mauku’ he mogo ne nakai mahani fakamooli a lautolu ki a ia. (Teutaronome 28:58-61) He falu mogo ne puipui e Iehova e tau tagata haana mai he gagao. (Esoto 23:25; Teutaronome 7:15) Ne fakamaulu foki e ia e falu ha lautolu. Ma e fakatai, ne fakamaulu e ia a Iopu he gagao lahi ti manako ke mate.​—Iopu 2:7; 3:11-13; 42:10, 16.

⁴ Iloa tonu e tautolu na ha ha ia Iehova e malolo ke fakamaulu a lautolu ne gagao. Maeke foki a Iesu ke fakamaulu e tau gagao. He nofo a ia he lalolagi, ne fakamaulu e ia a lautolu ne tatalu tuga e lepela po ke gagao vikoia (epilepsy). Fakamaulu e ia e tau tagata matapouli mo lautolu ne pareluti. (Totou Mataio 4:23, 24; Ioane 9:1-7) Lagomatai he tau mana ia a tautolu ke amaamanaki ke he tau mena homo ue atu ka taute e Iesu he lalolagi foou. He magaaho ia, “to nakai pehe mai foki taha kua nofo ai, Kua gagao au.”​—Isaia 33:24.

⁵ Kaeke gagao lahi mahaki a tautolu, maeke kia ia tautolu ke amaamanaki ki a Iehova po ko Iesu ke fakamaulu a tautolu he puhala he mana mogonei? Ti ko e heigoa kua lata ia tautolu ke manamanatu ki ai ka fifili e tuluiaga?

6. Ko e heigoa ne talahau he Tohi Tapu hagaao ke he tau mana ne taute he tau Kerisiano he senetenari fakamua?

⁶ He senetenari fakamua, ne fakauku e Iehova e tau Kerisiano aki e agaaga tapu haana ti tuku age ke he falu ia lautolu e lotomatala ke taute e tau mana. (Gahua 3:2-7; 9:36-42) Ma e fakatai, maeke a lautolu ke fakamaulu e tau tagata ti vagahau ke he tau vagahau kehekehe. (1 Korinito 12:4-11) Ka e fakahiku ne fakaotioti e tau mana ia, tuga ni he talahau he Tohi Tapu. (1 Korinito 13:8) Ti he vahā nei, nakai amaamanaki a tautolu ke he mana mai he Atua ke fakamaulu a tautolu po ke ha tautolu a tau fakahele.

7. Maeke fēfē he Salamo 41:3 ke fakamafana a tautolu?

⁷ Kaeke ke gagao a koe, to fakamafana mo e lalago e Iehova a koe, tuga ni ne taute e ia ke he tau fekafekau haana i tuai. Tohi ai he Patuiki ko Tavita: “Uhoaki e tagata kua manatu ke he tagata nofogati; to fakahao e Iehova a ia ke he aho kelea. To leveki e Iehova a ia mo e fakamoui.” (Salamo 41:1, 2) Mooli, nakai kakano a Tavita ko e tagata mitaki kua moui he mogoia ne manatu atu ke he tagata nofogati to nakai mate. To lagomatai fēfē e Iehova e tagata mitaki ia? Fakamaama e Tavita: “To faihoani a Iehova kia ia ka takoto a ia he hana gagao; kua fuluhi e koe hana mohega  oti kana ke he hana gagao.” (Salamo 41:3) Iloa tonu e Iehova e tau matematekelea he tau fekafekau haana, ti nakai nimo e ia a lautolu. Maeke a ia ke tuku age e loto malolō mo e pulotu ki a lautolu. Taute foki e Iehova e tino he tagata he puhala ke maeke ke maulu ni he tino a ia.

8. Hagaao ke he Salamo 41:4, ko e heigoa ne ole a Tavita ki a Iehova ke taute ma haana he mogo ne gagao lahi mahaki a ia?

⁸ Ia Salamo 41, ne talahau e Tavita ki a tautolu e magaaho ne gagao lahi mahaki a ia ti lolelole mo e fakaatukehe e logonaaga. He mogoia ne tuga kua lali e tama taane haana ko Apisaloma ke patuiki ka e nakai ko ia. Ne tatalu lahi a Tavita ti nakai maeke a ia ke taofi a Apisaloma. Iloa e ia ko e tau lekua he magafaoa haana ne fua mai he agahala haana mo Patesepa. (2 Samuela 12:7-14) Ti, ko e heigoa haana ne taute? Ne liogi a ia: “Iehova na e, kia fakaalofa mai a koe kia au; kia fakamalolo e koe haku agaga; ha kua hala tuai au kia koe.” (Salamo 41:4) Iloa e Tavita kua fakamagalo e Iehova e agahala haana, ti falanaki a ia ke he Atua ma e lagomatai he mogo ne gagao a ia. Ka e amaamanaki kia a Tavita ke he mana mai ia Iehova?

9. (a) Ko e heigoa ne taute e Iehova ma e Patuiki ko Hesekia? (e) Ko e heigoa ne amaamanaki a Tavita mai ia Iehova?

⁹ Mooli kua fifili e Atua he falu magaaho ke fakamaulu e tau tagata. Ma e fakatai, he teitei e Patuiki ko Hesekia ke mate, ne fakamaulu e Iehova a ia. Ne moui a Hesekia ke 15 foki e tau. (2 Tau Patuiki 20:1-6) Nakai amaamanaki a Tavita ke he mana. Ka kua amaamanaki a ia ke he Atua ke lagomatai a ia he puhala taha ne lagomatai he Atua “e tagata kua manatu ke he tagata nofogati.” Ha ha ia Tavita e fakafetuiaga mitaki mo Iehova, ti ole a ia ki a Iehova ke fakamafana mo e leveki ki a ia he gagao. Ne ole foki a ia ke maulu e tino haana mo e malolō fakahaga a ia. Maeke a tautolu ke ole ki a Iehova ke lagomatai a tautolu he puhala pihia foki.​​—Salamo 103:3.

10. Ko e heigoa ne tupu ki a Tofimo mo Epaferoti, ti ko e heigoa ne fakaako he mena ia ki a tautolu?

¹⁰ He senetenari fakamua, nakai fakamaulu fakamana e tau Kerisiano oti pete ne maeke he aposetolo ko Paulo mo e falu ke fakamaulu a lautolu ne gagao. (Totou Gahua 14:8-10.) Ne fakamaulu he aposetolo ko Paulo e matua taane ha Popilio ne gagao he kafo vevela mo e pa toto. Ne “liogi, ati fakalago ai e [Paulo] hana tau lima ki luga ia ia, kua fakamalolo ai a ia.” (Gahua 28:8) Ka e nakai fakamaulu e Paulo e tau tagata oti ne iloa e ia. Taha he tau kapitiga ha Paulo ko Tofimo ne ō mo ia he fenoga misionare. (Gahua 20:3-5, 22; 21:29) He gagao a Tofimo, ne nakai fakamaulu e Paulo a ia. Ti nakai fenoga a Tofimo mo Paulo ka e nofo a ia i Mileto ke malolō. (2 Timoteo 4:20) Taha kapitiga foki ha Paulo ko Epaferoti ne gagao ti teitei mate. Ka e nakai talahau he Tohi Tapu na fakamaulu e Paulo a ia.​​—Filipi 2:25-27, 30.

11, 12. Ko e heigoa ne iloa e tautolu hagaao ki a Luka, ti liga lagomatai fēfē e ia a Paulo?

¹¹ Ko Luka ko e ekekafo, ti fenoga a ia mo Paulo. (Gahua 16:10-12; 20:5, 6; Kolose 4:14) Liga lagomatai e ia a Paulo mo e falu he mogo ne gagao a lautolu he tau fenoga misionare ha lautolu. (Kalatia 4:13) Tuga ni he talahau e Iesu, kua lata e “tau tagata gagao” mo e ekekafo.​—Luka 5:31.

¹² Kua nakai ni manako a Luka ke foaki e fakatonuaga hagaao ke he malolō tino. Ne  fakaako a ia ke eke mo ekekafo. Nakai talahau he Tohi Tapu e matakavi po ke magaaho ne fakaako ai a ia. Ka e talahau ai ne fakafano e Paulo e tau fakaalofa mai ia Luka ke he tau tagata Kolose. Ti liga fakaako a Luka he aoga ekekafo i Laotikaia, ko e taone tata ki Kolose. Mogo foki ne tohi e Luka e haana Evagelia mo e tohi a Gahua, ne fakaaoga e ia e tau kupu fakaekekafo pauaki. Ha ko e ekekafo a ia, ne loga foki e tau tala ne tohi e ia he mogo ne fakamaulu e Iesu e tau tagata.

13. Ko e heigoa kua lata ia tautolu ke manatu ato talahau po ke talia e fakatonuaga hagaao ke he malolō tino?

¹³ He vahā nei, nakai fai matakainaga a tautolu ne maeke ke taute e tau mana mo e fakamaulu a tautolu. Ka e, he manako a lautolu ke lagomatai a tautolu, liga talahau he falu ki a tautolu e fakatonuaga pete he nakai ole a tautolu ki ai. Mooli, falu he tau manatu fakakite kua nakai hagahaga kelea. Ma e fakatai, ne tala age a Paulo ki a Timoteo ke inu taha uaina. Ha ha ia Timoteo e tau lekua he manava, liga ha kua kiva e vai haana ne inu. * (Kikite matahui tala.) (Totou 1 Timoteo 5:23.) Ka kua lata a tautolu ke fakaeneene. Liga lali e matakainaga ke fakaohooho a tautolu ke inu taha vahega tegavai po ke vailakau, po ke kai po ke nakai kai e falu mena kai. Liga talahau e ia ki a tautolu na lagomatai e tagata he magafaoa haana ne moua he lekua ia foki. Ka e nakai kakano e mena nei to lagomatai foki ki a tautolu. Lata ia tautolu ke manatu pete he tokologa e tagata ne fakaaoga e tegavai po ke tuluiaga ia, liga tupu mai agaia e tau hagahaga kelea loga.​—Totou Tau Fakatai 27:12.

14, 15. (a) Ko e tau tagata fēfē kua lata ia tautolu ke fakaeneene ki ai? (e) Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he Tau Fakatai 14:15?

¹⁴ Manako a tautolu oti ke tino malolō ke maeke ke fiafia e moui mo e gahua fakalahi ki a Iehova. Ka e nakai mitaki katoatoa a tautolu, ti nakai maeke a tautolu ke kalo kehe katoatoa he tau gagao. Ka gagao a tautolu, liga ha ha i ai e tau tuluiaga kehekehe, ti moua e tautolu e tonuhia ke fifili e mena ke talia. Ka e nakai pihia tumau ai ha ko e falu tagata mo e tau kamupanī ne pehē kua moua e lautolu e tuluiaga ka fakamaulu e tau tatalu ha tautolu. Taute e lautolu e mena ia ha kua loto a lautolu ke loga e tau tupe. Liga pehē a lautolu kua tokologa e tagata ne fakaaoga e tuluiaga ia ti malolō fakahaga. Ti ka gagao a tautolu, liga makai a tautolu ke fakaaoga ha mena ka lagomatai a tautolu ke malolō fakahaga mo e moui loa. Ka e nakai nimo e tautolu e fakatonuaga he Kupu he Atua: “Kua talia he tagata goagoa e tau kupu oti; ka ko e tagata lotomatala, kua manamanatu a ia ke he hana tau puhala.”​—Tau Fakatai 14:15.

¹⁵ Ka lotomatala, po ke pulotu a tautolu to fakaeneene a tautolu ke he tau mena kua talitonu a tautolu mua atu ka nakai fai fakaakoaga  mitaki e tagata ia. To hūhū hifo a tautolu: ‘Pehē a ia ko e vitamini, vailakau, po ke fuafuaaga kai nei ne lagomatai e tau tagata, ka e iloa tonu nakai e au na lagomatai mooli a lautolu? Pete foki ka lagomatai ai e falu, iloa fēfē e au to lagomatai ai ki a au? Lata nakai ia au ke kumikumi fakalaulahi mo e tutala ke he falu kua fakaako mooli ke tului e lekua haaku he tino?’​—Teutaronome 17:6.

16. Ko e heigoa kua lata ia tautolu ke manamanatu ka taute e tau fifiliaga hagaao ke he malolō tino ha tautolu?

¹⁶ Ka fifili a tautolu ko e kumikumiaga fe kua lata ke fakaaoga po ke tuluiaga fe ka talia, kua lata ia tautolu ke manamanatu fakalatalata po ke fakailoilo. (Tito 2:12) Uho pauaki e mena nei kaeke kua matakehe lahi e kumikumiaga po ke tuluiaga. Maeke nakai he tagata ne kumi lagomatai a tautolu ki ai ke fakamaama kua gahua e kumikumiaga po ke tuluiaga? Kua matakehe kia e fakamaamaaga? Tokologa nakai e ekekafo ne talia kua maeke he kumikumiaga po ke tuluiaga nei ke fakamaulu e tau tagata? (Tau Fakatai 22:29) Liga tala mai taha tagata ki a tautolu kua moua tuai e fakamauluaga foou he matakavi mamao ti nakaila iloa ia he tau ekekafo. Ka e fai fakamooliaga kia kua mooli e fakamauluaga ia? Falu ne liga fakaaoga e tau tuluiaga ne ha ha ai e falu mena galo po ke malolō kehe. Maeke e mena nei ke hagahaga kelea lahi. Manatu kua hataki he Atua a  tautolu ke nakai fakaaoga e tau malolō fakatemoni po ke tau malolō mana.​—Teutaronome 18:10-12; Isaia 1:13.

17. Ko e heigoa e manako pauaki kua moua e tautolu?

¹⁷ Ko e kau fakatufono he senetenari fakamua ne fakafano e tohi ke he tau matakainaga taane he tau fakapotopotoaga ke tala age ki a lautolu falu mena ne lata ia lautolu ke kalo kehe ai. He matahiku he tohi, ne tohia he kau fakatufono: “Kaeke ke fakamamao a mutolu mo e tau mena ia, ti mitaki ai a mutolu. Kia monuina a mutolu.” (Gahua 15:29) Pete ni ko e taha puhala mavehe e tau kupu gahoa fakahiku, ne fakamanatu ai ki a tautolu ko e aga pauaki ke manako ke moua e tino malolō.

18, 19. Ko e heigoa ka amaamanaki atu a tautolu ke he lalolagi foou?

¹⁸ Ha kua nakai mitaki katoatoa a tautolu, nakai maeke a tautolu ke kalo kehe he tau gagao oti. Ka gagao a tautolu, nakai amaamanaki a tautolu ke he mana mai ia Iehova ke fakamaulu a tautolu. Ka e maeke ia tautolu ke amaamanaki atu ke he vahā anoiha ka fakamaulu katoatoa he Atua a tautolu. Ia Fakakiteaga 22:1, 2, ne tutala a Ioane hagaao ke he “vai he moui” mo e “akau he moui” ka fakamaulu e tau tagata oti. Nakai hagaao e mena nei ke he falu vailakau fakamalolō ka fakaaoga e tautolu mogonei po ke he lalolagi foou ke fakamaulu aki a tautolu. Ka kua hagaao ai ke he tau mena oti ka taute e Iehova mo Iesu ke maeke ia tautolu ke momoui tukulagi.​—Isaia 35:5, 6.

¹⁹ Amaamanaki atu a tautolu ke he magaaho homo ue atu ia. Ka ko e mogonei, iloa mooli e tautolu kua fakaalofa a Iehova ki a tautolu takitokotaha ti maama e ia e puhala kua logona hifo a tautolu ka matematekelea. Tuga a Tavita, kua mauokafua a tautolu kaeke ke gagao a tautolu, to nakai tiaki e Iehova a tautolu. To leveki tumau e ia a lautolu kua mahani fakamooli ki a ia.​—Salamo 41:12.