1-3. Ko e heigoa e fī ne tutuli a tautolu oti, mo e ko e ha ne tamai e loto totoka ki a tautolu he fakatutala ke he tau mena ne fakaako he Tohi Tapu?

MANAMANATU la ko koe hane hola mai he fī vale lahi. Kua mua atu e malolō mo e mafiti haana ki a koe. Ti iloa e koe kua nakai fakaalofa noa a ia ha kua kitia e koe a ia ne kelipopo e falu kapitiga haau. Pete he lali fakamakamaka a koe ke hola mai ia ia, kua matutaki ni a ia ke tata lahi mai ki a koe. Ti tuga kua nakai fai amaamanakiaga. Ka e amanaki ni ti tū e tagata fakahao he tapa haau. Kua mua atu e malolō haana ke he fī haau, ti mavehe a ia ke lagomatai a koe. Kua logona mooli e koe e totoka lahi!

² He puhala fakatai, kua tutuli foki he fī pihia a koe. Kua pihia a tautolu oti. Tuga ne ako e tautolu he veveheaga kua mole, ne ui he Tohi Tapu e mate ko e fī. Nakai fai ia tautolu kua maeke ke hao mai i ai po ke tau ki ai. Kua kitia he tokologa ia tautolu e fī nei ne utakehe e tau momoui he tau fakahele ha tautolu. Ka e kua mua atu e malolō ha Iehova ke he mate. Ko ia ko e Laveaki loto fakaalofa ne kua fitā he fakakite mai kua maeke ia ia ke kautū ke he fī nei. Ti mavehe mai a ia ke fakaotioti tukulagi e fī nei, ko e mate. Ne fakaako he Tohi Tapu: “Ko e fi fakamui ke fakaotioti ai ko e mate haia.” (1 Korinito 15:26) Ko e mitaki ha ia he tala ia!

 ³ Kia manamanatu fakakū a tautolu ke he puhala ka lauia a tautolu he fī ko e mate he mogo ka mate ai e fakahele. He fakatutala ke he mena nei ka lagomatai a tautolu ke mailoga e mena ka fakafiafia a tautolu. Kitia e koe, ne mavehe a Iehova to liliu e tau tagata ne mamate ke momoui. (Isaia 26:19) To liuaki mai a lautolu ke he moui. Ko e amaamanakiaga he liu tu mai a ia.

4. (a) Ko e ha e tali ha Iesu ke he mate he fakahele kua fakaako a tautolu hagaao ke he tau logonaaga ha Iehova? (e) Ko e heigoa e tuaga kapitiga uho ne feaki e Iesu?

⁴ Kua fai fakahele nakai a koe ne galo ke he mate? Ko e mamahi, ko e maanu, mo e tau logonaaga he nakai fahia kua liga maeke ke pehia lahi. He tau magaaho pihia, lata ia tautolu ke kumi ke he Kupu he Atua ma e fakamafanaaga. (Totou 2 Korinito 1:3, 4.) Kua lagomatai he Tohi Tapu a tautolu ke maama e tau logonaaga ha Iehova mo Iesu hagaao ke he mate. Ko Iesu, ne fakaata katoatoa e Matua haana, kua iloa e mamahi he galo e taha tagata ha kua mate. (Ioane 14:9) Magaaho ne nofo a ia i Ierusalema, ne fa ahiahi e Iesu a Lasalo mo e tau mahakitaga haana, ko Maria mo Mareta, ne nonofo he taone ne tata mai ko Petania. Ne eke a lautolu mo tau kapitiga uho. Ne talahau he Tohi Tapu: “Ne fakaalofa ni a Iesu, kia Mareta, mo e hana matakainaga, katoa mo Lasalo.” (Ioane 11:5) Ka e, he ako e tautolu he veveheaga kua mole, ne mate a Lasalo.

5, 6. (a) Fēfē e tali ha Iesu he magaaho ne fakalataha a ia mo e magafaoa mo e tau kapitiga ha Lasalo ne maanu? (e) Ko e ha kua fakamalolō he maanu ha Iesu a tautolu?

⁵ Fēfē e logonaaga ha Iesu he mate e kapitiga haana? Ne talamai he fakamauaga ki a tautolu ne fina atu a Iesu ke he magafaoa mo e tau kapitiga ha Lasalo he maanu a lautolu he mauku nei. He mogo ne kitia a lautolu, ne lahi e momoko ha Iesu. “Ati mamahi ai hana finagalo, mo e fakaatukehe.” Ti talahau foki he fakamauaga, ne “tagi a Iesu.” (Ioane 11:33, 35) Kakano kia e maanu ha Iesu kua nakai fai amaamanakiaga a ia? Nakai pihia. Ka kua iloa e Iesu to tupu taha mena homo  ue atu. (Ioane 11:3, 4) Pete ia, ne logona agaia e ia e mamahi mo e momoko ne tamai he mate.

⁶ Ke he taha puhala, kua fakamalolō he maanu ha Iesu a tautolu. Kua fakaako ki a tautolu na vihiatia e Iesu mo e haana Matua ko Iehova e mate. Ka kua maeke ia Iehova ko e Atua ke tau mo e kautū ke he fī ia! Kitekite la tautolu ke he mena ne fakaatā he Atua a Iesu ke taute.

7, 8. Ko e ha kua tuga nakai fai amaamanakiaga e mena ne tupu ki a Lasalo ke he tau tagata kitekite, ka e ko e heigoa ne taute e Iesu?

⁷ Kua tuku a Lasalo i loto he ana, ati ole a Iesu ke utakehe e maka he gutu ana. Ne totoko a Mareta ha kua molea tuai fā e pō, ti liga kua kamata e tino ha Lasalo ke popo. (Ioane 11:39) Ke he onoonoaga fakatagata, fai amaamanakiaga nakai?

⁸ Ne fuluhi kehe e maka, ti vagahau fakalahi a Iesu: “Lasalo na e, ati hau a ki fafo.” Ko e heigoa ne tupu? “Ti fano ai ki fafo a ia ne mate.” (Ioane 11:43, 44) Kitia nakai e koe e fiafia he tau tagata i ai? Pete ko Lasalo ko e matakainaga, magafaoa, kapitiga, po ke katofia ha lautolu, ne iloa e lautolu kua mate a ia. Ka e, hanei a ia—ko e tagata fakahele agaia—kua tū foki mo lautolu. Tuga kua nakai mooli e mena nei. Nakai fakauaua ne peka atu e tokologa ki a Lasalo mo e fiafia. Ko e kautū mooli ke he mate!

9, 10. (a) Fakakite fēfē e Iesu e Punaaga he malolō haana ke fakaliu tu mai a Lasalo? (e) Ko e heigoa falu mena aoga ne moua he totou e tau fakamauaga ke he liu tu mai he Tohi Tapu?

⁹ Ne nakai talahau e Iesu kua taute tokotaha e ia e mana ofogia nei. He liogi haana ato hea ki a Lasalo ke hau ki fafo, ne fakakite fakamaaliali e ia ko Iehova e Punaaga he liu tu mai. (Totou Ioane 11:41, 42.) Nakai ko e magaaho ia ni ne fakaaoga e Iehova e malolō haana ke he puhala nei. Ko e liu tu mai ha Lasalo ko e taha he tau mana ne hiva he liu tu mai ne fakamau he Kupu he Atua. * Ke totou mo e kumikumi ke he  tau fakamauaga nei ko e mena ke olioli ki ai. Ne fakaako mai ki a tautolu kua nakai fakamailoga tagata e Atua, ha ko lautolu ne fakaliu tu mai kua putoia ai e tau fuata, fuakau, taane mo e fifine, tagata Isaraela mo e nakai ko e Isaraela. Ti ko e fiafia ha ia ne fakamaama mai he tau kupu tohi nei! Ke fakatai, he magaaho ne fakatū hake e Iesu e tama fifine mai he mate, ne ‘hohopo ai e tau ate he tau matua he fiafia.’ (Mareko 5:42) Ē, ne tuku age e Iehova ki a laua taha mena ke fiafia ai ne kua nakai maeke ia laua ke fakanimo.

¹⁰ Kua mooli, ko lautolu ne fakaliu tu mai e Iesu ne liliu ni mamate. Kakano kia e mena nei kua nakai aoga ke fakaliu tu mai a lautolu? Nakai pihia. Ko e tau fakamauaga nei he Tohi Tapu kua fakakite mai e tau kupu aoga mooli mo e foaki ki a tautolu e amaamanakiaga.

11. Lagomatai fēfē he fakamauaga he liu tu mai ha Lasalo ke fakakite e mooli he tau kupu ne fakamau he Fakamatalaaga 9:5?

¹¹ Ne fakaako he Tohi Tapu ko e tau tagata mamate kua “nakai iloa e lautolu ha mena.” (Fakamatalaaga 9:5) Kua nakai momoui a lautolu mo e nakai moui he taha matakavi kehe. Ne fakamooli he fakamauaga ki a Lasalo e kupu mooli nei. He liu moui mai, ne fakafiafia kia e Lasalo e tau tagata he tutala hagaao ke he lagi? Po kua fakamatakutaku e ia a lautolu aki e tau tala matakutakuina hagaao ke he afi velagia? Nakai. Kua nakai haia he Tohi Tapu e tau tala pihia mai ia Lasalo. He mate a ia ke fā e pō, ne ‘nakai iloa e ia ha mena.’ Ka kua mohe ni a Lasalo ke he mate.—Ioane 11:11.

12. Ko e ha kua lata ia tautolu ke mauokafua na tupu mooli e liu tu mai ha Lasalo?

¹² Kua fakaako foki he fakamauaga ha Lasalo ki a tautolu e moolioli he liu tu mai, nakai ko e tala fakavai. Ne fakatū hake e Iesu a Lasalo ki mua he moto tagata. Ti nakai fakatikai foki he tau takitaki lotu, ne vihiatia a Iesu, kua tupu mooli e mana nei. Ka e, pehē a lautolu: “Ko heigoa e mena ke eke e tautolu? Ha ko e tagata na [Iesu], kua eke e tau fakamailoga loga.”  (Ioane 11:47) Kua tokologa e tagata ne ō ke kitia e tagata ne fakaliu tu mai. Ko e fua, ne tokologa atu foki ne tua ki a Iesu. Ne kitia e lautolu ia Lasalo e fakamooliaga, kua fakafano he Atua a Iesu. Kua maaliali lahi e fakamooliaga nei, ati pulega e falu takitaki lotu Iutaia loto maō ke kelipopo tokoua a Iesu mo Lasalo.—Ioane 11:53; 12:9-11.

13. Ko e heigoa e fakavēaga ne talitonu a tautolu kua maeke mooli ia Iehova ke fakaliu tu mai e tau tagata mamate?

¹³ Kua aoga nakai ke talia e liu tu mai ko e mena mooli? Ē kua aoga, ha kua fakaako e Iesu to fakaliliu tutū mai a “lautolu katoa ha he tau tukuaga” fakamanatu. (Ioane 5:28) Ko Iehova ko e Tufuga he tau mena momoui oti kana. Ti kua uka kia ke talitonu kua maeke a ia ke liu tufuga e tau mena momoui? Mooli, kua falanaki fakalahi ni ke he manamanatuaga ha Iehova. Maeke nakai ia ia ke manatu e tau fakahele ha tautolu ne mamate? Kua loga lahi e tuliona he tau fetu ne uufitia e pulagi likoliko, ka e iloa he Atua e tau higoa ha lautolu oti! (Isaia 40:26) Ti kua maeke ia Iehova ko e Atua ke manatu e tau mena oti hagaao ke he tau fakahele ha tautolu, mo e mautali a ia ke liu fakamoui a lautolu.

14, 15. Tuga ne fakakite he mena ne talahau e Iopu, kua fēfē e logonaaga ha Iehova ke liu fakamoui e tau tagata mamate?

¹⁴ Ka e, fēfē e logonaaga ha Iehova ke he fakaliu tu mai e tau tagata mamate? Ne fakaako he Tohi Tapu kua fakamakai a ia ke fakatū hake e tau tagata mamate. Ne hūhū e tagata tua fakamooli ko Iopu: “Ka mate e tagata to liu moui mai kia a ia?” Kua tala a Iopu ke he magaaho ne fakatali i loto he tukuaga ato hoko e magaaho ke manatu he Atua a ia. Ne pehē a ia ki a Iehova: “Kia ui mai a koe, ti tali atu au kia koe; kia finagalo fakaalofa a koe ke he gahua he hau a tau lima.”—Iopu 14:13-15.

¹⁵ Kia manatu la! Kua amanaki lahi a Iehova ke he magaaho ka liu fakamoui e ia e tau tagata mamate. Ti nakai kia mafanatia e tau loto ke iloa kua pihia e logonaaga ha Iehova? Ka e kua e liu tu mai he vahā anoiha? Ko hai ka fakaliu tu mai, mo e ki fe?

16. Ko e heigoa e tau tutūaga ka fakaliu tu mai e tau tagata mamate ki ai?

¹⁶ Kua lahi e mena ne fakaako ki a tautolu he tau fakamauaga ke he liu tu mai he Tohi Tapu hagaao ke he liu tu mai he vahā anoiha. Ko e tau tagata ne liu fakamoui mai ke he lalolagi ne liu fakalataha mo e tau fakahele ha lautolu. To pihia foki e liu tu mai he vahā anoiha—ka e to mua atu e mitaki. Tuga ne ako e tautolu he Veveheaga 3, ko e finagalo he Atua ke eke e lalolagi katoa mo parataiso. Ti to nakai fakamoui mai e tau tagata mamate ke nonofo he lalolagi ne puke he felakutaki, kolokolovao, mo e gagao. To moua e lautolu e magaaho ke moui tukulagi he lalolagi nei ke he tau tutūaga mafola mo e fiafia.

17. To laulahi fēfē e liu tu mai?

¹⁷ Ko hai ka fakaliu tu mai? Ne talahau e Iesu ka “logona ai ke he hana [Iesu] leo a lautolu katoa ha he tau tukuaga, mo e o mai ai.” (Ioane 5:28, 29) Ne talahau pihia foki he Fakakiteaga 20:13: “Kua ta atu he tahi a lautolu kua mamate ha i ai, kua ta atu foki he mate mo e Hate a lautolu kua mamate ha i ai.” (Kikite e vala tala he Apenetiki “Ko e Heigoa e Seoli mo e Hate?”) To gatigati e tukuaga mau nei. Ko e tau piliona ne okioki i loto to liliu momoui foki. Ne pehē e aposetolo ko Paulo: “[To] liu foki tutu mai a lautolu kua mamate, ko lautolu ne tututonu katoa mo lautolu ne hepehepe.” (Gahua 24:15) Ko e heigoa e kakano he mena ia?

18. Ko hai ka putoia ki a “lautolu ne tututonu” ka fakaliu tu mai, mo e lauia fēfē a koe he amaamanakiaga nei?

¹⁸ “Ko lautolu ne tututonu” kua putoia ai e tau tagata tokologa ne totou e tautolu i loto he Tohi Tapu, ko lautolu ne momoui ato hau a Iesu ke he lalolagi. Liga manatu e koe a Noa, Aperahamo, Sara, Mose, Ruta, Eseta, mo e tokologa atu foki. Ko e falu tagata taane mo e tau fifine nei kua fakatutala ki ai he veveheaga 11 he tohi a Heperu. Ka “ko lautolu ne tututonu” kua putoia ai foki e tau fekafekau ha Iehova ne mamate he vahā ha tautolu. Fakaaue ke he amaamanakiaga he liu tu mai, ke nakai matakutaku a tautolu he mate.—Heperu 2:15.

19. Ko hai a “lautolu ne hepehepe,” ti ko e heigoa e magaaho ne foaki totonu age e Iehova ki a lautolu?

 ¹⁹ Ka e kua e tau tagata ne nakai fekafekau po ke omaoma ki a Iehova ha kua nakai iloa e lautolu a ia? Ko e tau piliona nei “ne hepehepe” to nakai nimo a lautolu. To fakaliu tu mai foki a lautolu mo e foaki age e magaaho ke ako hagaao ke he Atua mooli mo e ke fekafekau ki a ia. Ke he magahala he taha e afe tau, to fakaliu tu mai e tau tagata mamate mo e foaki age e magaaho ke fakalataha mo e tau tagata tua fakamooli he lalolagi ne fekafekau ki a Iehova. To homo ue atu e magaaho ia. Ko e magaaho a ia ne hagaao e Tohi Tapu ki ai ko e Aho Fakafili. *

20. Ko e heigoa a Kehena, mo e ko hai ne o ki ai?

²⁰ Kakano kia e mena nei to fakaliu tu mai e tau tagata oti kana? Nakai. Ne talahau he Tohi Tapu ko e falu tagata mamate kua ha ha i “Kehena.” (Luka 12:5) Kua moua mai e higoa ha Kehena he toloaga veve i fafo ha Ierusalema i tuai. Kua tugi i ai e tau tino mamate mo e tau otaota. Ko e tau tino he tau tagata mamate ne tolo ki ai kua manamanatu e tau Iutaia kua nakai lata ke tanu mo e fakaliu tu mai. Ti ko Kehena ko e fakamailoga kua latatonu ma e moumou tukulagi. Pete ni to ha ha ia Iesu e matagahua ke fakafili e tau tagata momoui mo e mamate, ko Iehova ni e Fakafili fakahiku. (Gahua 10:42) To nakai fakaliu tu mai e ia a lautolu ne fakafili e ia ke mahani kelea mo e nakai mahalo ke hiki.

21, 22. (a) Ko e heigoa e taha vahega he liu tu mai? (e) Ko hai ni ne moua fakamua e liu tu mai ke he moui fakaagaaga?

²¹ Ne hagaao foki e Tohi Tapu ke he taha vahega he liu tu mai, ko e moui tatai ke he tau mena moui fakaagaaga i luga he lagi. Ti taha ni e fakakiteaga he liu tu mai nei ne fakamau i loto he Tohi Tapu, ko e ha Iesu Keriso.

²² He mole e kelipopo a Iesu, ne nakai toka e Iehova e Tama tua fakamooli Haana he Tukuaga. (Salamo 16:10; Gahua 13:34, 35) Ne fakaliu tu mai he Atua a Iesu, ka e nakai ko e tagata.  Ne fakamaama he aposetolo ko Peteru “ne kelipopo a [Keriso] ke he tino, ka kua fakamoui a ia ke he [a]gaga.” (1 Peteru 3:18) Ko e mana ofoofogia mooli anei. Kua liu moui a Iesu ko e mena moui fakaagaaga malolō lahi! (Totou 1 Korinito 15:3-6.) Ko Iesu ne moua fakamua e vahega lilifu nei he liu tu mai, ka e nakai ko e tagata fakahiku a ia.—Ioane 3:13.

23, 24. Ko hai ne ha ha he “fuifui mamoe gahoa” ha Iesu, mo e tokofiha a lautolu?

²³ He iloa kua nakai leva to liu a ia ke he lagi, ne tala age a Iesu ke he tau tutaki tua fakamooli haana to ‘taute e ia taha mena ke nonofo’ a lautolu i ai. (Ioane 14:2) Kua hagaao a Iesu ki a lautolu ka o hake ke he lagi ko e haana “fuifui mamoe gahoa.” (Luka 12:32) Ti tokofiha a lautolu he matakau tote nei he tau Kerisiano tua fakamooli? Hagaao ke he Fakakiteaga 14:1, ne pehē e aposetolo ko Ioane: “Ne kitia atu au, kitiala foki, kua tu mai e Punua mamoe [Iesu Keriso] ke he mouga ko Siona, kua fakalataha foki mo ia e tau tagata ne teau e afe ti fagofulu ma fa e afe, kua tohi e higoa he hana Matua ke he tau matale ha lautolu.”

²⁴ Ko e tau Kerisiano toko 144,000 nei, fakalataha mo e tau aposetolo tua fakamooli ha Iesu, kua fakaliu tu mai ki luga he lagi. He magaaho fe ka hoko e liu tu mai ha lautolu? Ne tohia he aposetolo ko Paulo to tupu he vahā he ha ha hinei he Keriso. (1 Korinito 15:23, NW) To ako foki e koe he Veveheaga 9, kua hane nonofo a tautolu he magaaho ia. Ti ko lautolu tokogahoa nei ne toe he 144,000 kua mamate he vahā ha tautolu, nukua fakaliu tu mai agataha ke he moui i luga he lagi. (1 Korinito 15:51-55) Ka e, ko e laulahi he tau tagata to moua e amaamanakiaga ke fakaliu tu mai he vahā anoiha ke he moui he Parataiso he lalolagi.

25. Ko e heigoa ka fakatutala ki ai he veveheaga ka mui mai?

²⁵ Ē, to fakakaumahala mooli e Iehova e fī ha tautolu ko e mate, ti to galo tukulagi ai! (Totou Isaia 25:8.) Ka e liga manatu a koe, ‘Ko e heigoa ha lautolu kua fakaliu tu mai ki luga he lagi ka taute?’ To eke a lautolu mo vala he Kautu he fakatufono mua ue atu i luga he lagi. To ako fakalahi foki a tautolu hagaao ke he fakatufono ia he veveheaga ka mui mai.