1-3. (a) Ko e heigoa e tala mooli ne talahau he Tohi Tapu? (e) Maeke fēfē a tautolu ke fifili e tau kapitiga ka omoomoi a tautolu ke he puhala mitaki?

KO E tau tagata kua tuga e tau omomi (sponge); kua hihiga a lautolu ke fakamamiti hake e tau mena ne agaagai viko mo lautolu. Na mukamuka lahi ke fifitaki​​—pete he ai taute pauaki​​—ke he tau aga, tau tutuaga mo e tau mahani ha lautolu ne kapitiga tata mo tautolu.

² Talahau mai he Tohi Tapu e tala mooli ne pehē: “Ko ia kua feoaki mo e tau tagata iloilo, kua iloilo ni a ia; ka ko ia kua kapitiga mo e tau tagata goagoa, to matematekelea ai a ia.” (Tau Fakatai 13:20) Ko e fakatai nei ne talahau mai nakai ko e feleveia lavea noa ni. Ko e talahauaga “kua feoaki” ne hagaao ke he lafi tumau. Ne talahau ke he kupu tohi nei he taha tohi ne kumikumi ke he Tohi Tapu ne pehē: “Ke fakatau ō mo e taha tagata, kua hagaao ke he fakaalofa mo e pipiki tumau.” Talia nakai e koe na hihiga a tautolu ke fifitaki ki a lautolu ne ofania e tautolu? E talia, ha kua lahi e pipiki e tau logonaaga ha tautolu ki a lautolu ne ofania e tautolu, ti maeke a tautolu ke fifitaki a lautolu​​—ke he mitaki po ke kelea.

³ Ke tumau ke he fakaalofa he Atua, kua aoga ma tautolu ke kumi e tau kapitiga ka fakakite e mahani mitaki ki a tautolu. To taute fēfē e tautolu e mena ia? Fa talahau ai, taute pihia e tautolu he fakaalofa ki a lautolu ne fakaalofa e Atua ki ai mo e ke kapitiga mo e haana a tau kapitiga.  Manamanatu la ki ai. Ko hai foki e tau kapitiga mitaki ka fifili e tautolu ne ha ha i ai e tau aga ne manako a Iehova ki ai? Kua lata a tautolu ke kumi e tau tagata ne fakaalofa e Atua ki ai. He manamanatu ke he onoonoaga ha Iehova, kua mautauteute a tautolu ke fifili e tau kapitiga mitaki.

4. Ko e ha a Iehova ne tonuhia ke fifili e haana a tau kapitiga, mo e ko e ha ne ui e ia a Aperahamo ko e “haku a kapitiga”?

⁴ Fifili fakamitaki tumau e tau kapitiga ha Iehova. Kua lata nakai a Ia ke pihia? Ko ia ko e Iki Pule Katoatoa he lagi mo e lalolagi katoa, ti ko e kapitiga mo ia ko e monuina ne mua. Ti ko hai ne fifili e ia mo tau kapitiga haana? Fakatata a Iehova ki a lautolu ne falanaki mo e tua katoatoa ki a ia. Manamanatu ke he fakataiaga, ko e tupuna ko Aperahamo, ko e tagata ne talahaua ha ko e haana a tua malolō. Uka ke manamanatu e kamatamata lahi ke he tua he matua taane ka ole ke foaki e haana a tama mo poa. * Ka e ko Aperahamo ne teitei ke “eke ai . . . a Isaako mo poa,” mo e kua tua katoatoa to “maeke ni ke he Atua ke fakatu a ia mai ia lautolu kua mamate.” (Heperu 11:17-19) Ha kua fakakite e Aperahamo e tua mo e omaoma, kua talahau mo e fakaalofa hohofi e Iehova a ia ko e “haku a kapitiga.”​​—Isaia 41:8; Iakopo 2:21-23.

5. Fēfē e onoonoaga ha Iehova ki a lautolu ne omaoma fakamooli ki a ia?

⁵ Ki a Iehova, kua mua atu e omaoma fakamooli. Fakaalofa a ia ki a lautolu ne mahani fakamooli katoatoa ki a ia. (Totou Salamo 31:23) Tuga ne kitia e tautolu he Veveheaga 1 he tohi nei, ne fiafia lahi a Iehova ki a lautolu ne fifili ke omaoma ki a ia ha ko e fakaalofa. Pehē e Tau Fakatai 3:32: “Kua feofanaki [po ke kapitiga] a ia mo lautolu ne mahani  hakohako.” Ko lautolu ne fakamooli ke he tau poakiaga he Atua, ne moua e uiina totonu mai ia Iehova: Maeke a lautolu ke nonofo he haana a “fale uta fano”​​—moua e atāina ke tapuaki mo e liogi ki a ia.​​—Salamo 15:1-5.

6. Fakakite fēfē e tautolu e fakaalofa ha tautolu ki a Iesu, mo e fēfē e logonaaga ha Iehova ki a lautolu ne fakaalofa ke he haana Tama?

⁶ Fakaalofa a Iehova ke he tau tagata ne fakaalofa ki a Iesu, ko e haana a Tama fuataha. Pehē a Iesu: “Kaeke ke fakaalofa mai taha kia au, ke oma e ia haku a kupu; ti fakaalofa ni haku a Matua kia ia; to o mai foki a maua kia ia, ti nonofo a mautolu fakalataha mo ia.” (Ioane 14:23) Fakakite fēfē e tautolu e fakaalofa ha tautolu ki a Iesu? He omaoma ke he haana a tau poakiaga, putoia e matagahua ke fakamatala e tala mitaki mo e taute tutaki. (Mataio 28:19, 20; Ioane 14:15, 21) Fakakite foki e tautolu e fakaalofa ha tautolu ki a Iesu he “mumui atu . . . ke he hana tau tuagahui,” mo e makaukau a tautolu ke fifitaki ke he haana a tau kupu mo e tau gahua, pete ni ko e tau tagata nakai mitaki katoatoa. (1 Peteru 2:21) Fiafia e loto ha Iehova ha ko e tau gahua malolō ha lautolu ne fakaalofa ke he haana Tama, mo e omoi a lautolu ke muitua ke he puhala ha Keriso.

7. Ko e ha kua iloilo ke kapitiga mo e tau kapitiga ha Iehova?

⁷ Ko e tua, fakamooli, omaoma mo e fakaalofa ki a Iesu mo e haana a tau puhala​​—ko e tau mahani nei ne amanaki a Iehova ke moua he Haana a tau kapitiga. Kua mitaki ke igatia a tautolu mo e hūhū hifo: ‘Kitia maaliali nakai e tau aga mo e tau puhala ia he tau kapitiga tata haaku? Taute nakai e au e tau kapitiga ha Iehova mo tau kapitiga haaku? Kua pulotu ke taute pihia. Ko e tau tagata ne feaki e tau mahani Atua mo e fakamatala fakamakutu e tala mitaki ke he Kautu, to aoga ai ki a tautolu, ti omoomoi a tautolu ke fakamooli e manako ha tautolu ke fakafiafia e Atua.​—Kikite e puha “ Ko Hai e Kapitiga Mitaki?”

8. Ko e heigoa kua nava lahi a koe ki ai hagaao ke he fakafetuiaga (a) ha Naumi mo Ruta? (e) he tau fuata Heperu tokotolu? (i) ha Paulo mo Timoteo?

⁸ Loga e tau fakafifitakiaga mai i loto he tau Tohiaga Tapu ki a lautolu ne moua e tau fua mitaki he fifili e tau kapitiga atihake. Maeke ia koe ke totou hagaao ke he fakafetuiaga ha Naumi mo e haana figona ko Ruta, tau fuata Heperu tokotolu ko e tau kapitiga uho ne fakalataha i Papelonia, ti pihia foki ki a Paulo mo Timoteo. (Ruta 1:16; Tanielu 3:17, 18; 1 Korinito 4:17; Filipi 2:20-22) Ka e hagaaki a tautolu ke he taha fakafifitakiaga mitaki lahi: ko e fakafetuiaga kapitiga ha Tavita mo Ionatana.

9, 10. Ko e heigoa ne fakavē ki ai e kapitiga ha Tavita mo Ionatana?

⁹ Pehē mai e Tohi Tapu he mole e tamate e Tavita a Koliato “ti pipiki taha ai e loto a Ionatana ke he loto a Tavita, ti fakaalofa atu a Ionatana kia ia, tuga ne fakaalofa a ia kia ia ni.” (1 Samuela 18:1) Pete e vehā mamao lahi e tau tau moui, ne leva e kapitiga uho ha laua ato mate a Ionatana he malē tau. * (2 Samuela 1:26) Ko e heigoa ne fakavē ki ai e pipiaga malolō he tau kapitiga tokoua nei?

¹⁰ Ko Tavita mo Ionatana ne malolō e fakafetuiaga ha ko e fakaalofa ha laua ke he Atua, mo e manako lahi ke tumau e tua fakamooli ki a ia. Ko e tau tagata taane tokoua nei ne kapitiga ha ko e ha laua a manako ke fakafiafia e Atua. Igatia a laua mo e fakakite e tau mahani he fakafeheleaki. Ne nava a Ionatana ke he loto malolō mo e fakamakai he fuata ne nakai matakutaku ke lalago e higoa ha Iehova. Fakalilifu e Tavita e tagata motua ne lalago fakamooli e tau fakatokaaga a Iehova, ti nakai lotokai he tuku fakamua e tau manako ha Tavita ke he haana. Ma e fakatai,  manamanatu ke he mena ne tupu ki a Tavita he magaaho ne loto lolelole a ia, he paea fano he tutakale ke hola ha kua ita lahi e Patuiki ko Saulo ki a ia, ko e matua taane ha Ionatana. Ne ofoofogia e mahani fakamooli ha Ionatana he magaaho ne “fina age ai a ia kia Tavita . . . kua fakamalolo ai e ia a ia ke he Atua.” (1 Samuela 23:16) Manamanatu la ke he logonaaga ha Tavita he fina atu e  kapitiga fakahele haana ti lagomatai mo e fakamafana a ia! *

11. Ko e heigoa haau ne fakaako ke he tuaga kapitiga mai ia Ionatana mo Tavita?

¹¹ Ko e heigoa ha tautolu ne fakaako mai he fakataiaga ha Ionatana mo Tavita? Ko e fakaakoaga mitaki lahi, kua kitia e tautolu e mena ne mua e aoga ke moua he tau kapitiga, ko e tuaga fakaagaaga. Ka fakatata a tautolu ke he tau tagata ne talia ha tautolu a tau taofiaga, tau mahani mitaki, mo e manako ke tumau e tua ke he Atua, to moua e fefakamafanaaki  ke he tau manatu, tau logonaaga, mo e tau mena ne iloa he moui ke fakamalolō mo e atihake a tautolu. (Totou Roma 1:11, 12.) Moua e tautolu e tau kapitiga ne fiafia ke he tau mena fakaagaaga he tau matakainaga i loto he fakapotopotoaga. Ti kakano kia e mena nei, ko e tau tagata oti ne o mai ke he tau feleveiaaga he Fale he Kautu ko e tau kapitiga mitaki? Nakai, ai pihia.

12, 13. (a) Ko e ha kua lata ia tautolu ke fifili fakamitaki e tau kapitiga, pete ni ko lautolu ko e tau matakainaga Kerisiano? (e) Ko e heigoa e paleko ne fehagai mo e tau fakapotopotoaga he senetenari fakamua, ti ko e heigoa e tau hatakiaga malolō ne omoi a Paulo ke talahau?

¹² I loto foki he fakapotopotoaga, kua lata a tautolu ke fifili fakamitaki e tau kapitiga ka manako a tautolu ke moua e atihake fakaagaaga. Lata nakai a tautolu ke ofo he mena nei? Nakai. Falu Kerisiano he fakapotopotoaga kua liga leva to motua fakaagaaga, tuga ni e falu fua lakau ne leva to momoho. Ti haia he tau fakapotopotoaga oti e tau Kerisiano ne kua kehekehe e tupu ki mua fakaagaaga. (Heperu 5:12–6:3) Mooli, to fakauka mo e fakaalofa a tautolu ki a lautolu kua foou po ke lolelole, ha kua manako a tautolu ke lagomatai a lautolu ke tupu fakaagaaga.​​—Roma 14:1; 15:1.

¹³ Falu magaaho, liga ha ha e tuaga i loto he fakapotopotoaga ne lata ia tautolu ke mataala ke he tau lafiaga ha tautolu. Ko e falu ne taute e tau mena ne nakai lata ma e Kerisiano. Liga feaki he falu e agaaga fakafualoto po ke gūgū. Ne fehagai foki e tau fakapotopotoaga he senetenari fakamua V.N. mo e paleko pihia. Pete he tokologa ne tua fakamooli, ko e falu ne nakai mahani mitaki. Ha kua nakai muitua e falu he fakapotopotoaga i Korinito ke he tau fakaakoaga faka-Kerisiano, ne hataki he aposetolo ko Paulo e fakapotopotoaga: “Aua neke fakahehe ai a mutolu, Ko e feoaki mo lautolu kua mahani kelea kua kelea ai e tau mahani mitaki.” (1 Korinito 15:12, 33) Ne hataki e Paulo a Timoteo to fai he tau Kerisiano ka nakai mahani mitaki. Ti  tala age ki a Timoteo ke fakamamao mai ia lautolu ia, ke ua kapitiga tata mo lautolu.​​—Totou 2 Timoteo 2:20-22.

14. Fakagahua fēfē e tautolu e matapatu fakaakoaga he tau hatakiaga ha Paulo hagaao ke he tau lafiaga?

¹⁴ Fakagahua fēfē e tautolu e matapatu fakaakoaga he tau hatakiaga ha Paulo? He kalo kehe mai he lafi tata mo e tau tagata​​—i loto po ke i fafo he fakapotopotoaga​​—ne liga ke fakaohooho kelea. (2 Tesalonia 3:6, 7, 14) Kua lata mooli a tautolu ke puipui e tuaga fakaagaaga ha tautolu. Manatu, he tuga e omomi, kua mimiti hake e tautolu e tau mahani mo e tau puhala he tau kapitiga tata ki a tautolu. Tuga ne nakai amanaki a tautolu ke tuku e omomi i loto he vinika ti puke he vai, kua nakai maeke foki a tautolu ke lafi mo e tau tagata ne fakaohooho kelea ti amanaki ke moua e mahani mitaki.​​—1 Korinito 5:6.

15. Ko e heigoa haau ne maeke ke taute ke moua e tau kapitiga kua manamanatu fakaagaaga i loto he fakapotopotoaga?

¹⁵ Fakaaue ni ha kua maeke agaia ke moua e tau kapitiga mitaki mai he tau matakainaga tokologa i loto he fakapotopotoaga. (Salamo 133:1) Maeke fēfē ia koe ke moua e tau kapitiga ne manamanatu fakaagaaga i loto he fakapotopotoaga? Ka feaki e tautolu e tau mahani mo e tau puhala he Atua, ko lautolu ne manamanatu pihia foki, to fiafia ki a koe. He magaaho taha, kua lata ia koe ke taute falu lakaaga aoga ke moua e tau kapitiga foou. (Kikite e puha “ Puhala ne Moua e Maua e Tau Kapitiga Mitaki.”) Kumi a lautolu ne fakatātā e tau mahani ne manako a koe ke moua. Omaoma ke he fakatonuaga he Tohi Tapu “kia fakalahi mai ha mutolu a tau loto,” he lali ke kapitiga mo e tau matakainaga pete he kehe e lanu, motu, po ke aga fakamotu. (2 Korinito 6:13; totou 1 Peteru 2:17.) Ua lafi ni mo lautolu he atu haau. Manamanatu la, na motua atu a Ionatana ia Tavita. Tokologa a lautolu ne momotua kua maeke ke fakaholo ki mua e fakafetuiaga kapitiga ha ko e tau mena ne iloa mo e lotomatala ha lautolu.

16, 17. Ka fakahukia he taha matakainaga a tautolu, ko e ha kua nakai lata ia tautolu ke vevehe mai he fakapotopotoaga?

¹⁶ Liga tutupu e tau lekua he falu magaaho, ha kua kehekehe e tau mahani mo e tau feakiaga he tau tagata i loto he fakapotopotoaga. Kua liga talahau po ke taute he matakainaga e taha mena ne fakamamahi a tautolu. (Tau Fakatai 12:18) Falu magaaho, kua tutupu e tau lekua ha kua nakai tatai e tau aga fakatagata, tau maamaaga, po ke kehekehe e tau manatu. To tupetupe kia a tautolu he tau lekua pihia ti vevehe mai he fakapotopotoaga? Nakai pihia ka fakaalofa mooli a tautolu ki a Iehova mo lautolu ne fakaalofa a ia ki ai.

¹⁷ Ha ko Iehova ko e Tufuga mo e Leveki he Moui, kua lata ni a tautolu ke fakaalofa mo e tapuaki katoatoa ki a ia. (Fakakiteaga 4:11) Lafi ki ai, kua lata ia tautolu ke lalago fakamooli e fakapotopotoaga kua fiafia a ia ke fakaaoga.  (Heperu 13:17) Ti ka fakamamahi po ke fakalolelole he taha matakainaga a tautolu, to nakai vevehe a tautolu mai he fakapotopotoaga ke fakakite kua nakai fiafia a tautolu. Maeke fēfē a tautolu ke taute e mena ia? Nakai fakahukia e Iehova a tautolu. To nakai fakaatā he fakaalofa ha tautolu ma Iehova ke fuluhi kehe a tautolu mo e tiaki a ia mo e tau tagata haana!​​—Totou Salamo 119:165.

18. (a) Ko e heigoa ka omoomoi a tautolu ke taute e mafola i loto he fakapotopotoaga? (e) Ko e heigoa e tau monuina ka moua e tautolu he fifili ke fakamagalo?

¹⁸ Ko e fakaalofa ke he tau matakainaga ka omoomoi a tautolu ke taute e mafola i loto he fakapotopotoaga. Nakai amanaki a Iehova ke mitaki katoatoa a lautolu ne fakaalofa ki a ia, ti kua lata a tautolu ke pihia foki. Mai he fakaalofa to fakamagalo e tautolu e tau lekua ikiiki ti manatu kua nakai mitaki katoatoa a tautolu oti mo e to fai mena hepe ka taute. (Tau Fakatai 17:9; 1 Peteru 4:8) To lagomatai he fakaalofa a tautolu ke fakatumau ke “fefakamagaloaki.” (Kolose 3:13) Nakai mukamuka tumau ke fakagahua e fakatonuaga nei. Ka fakaatā e tautolu e fakafualoto, to hihiga a tautolu ke ita ti manatu kua fakahukia e tagata ne fakatupu e lekua. Ka ko e mena mooli, ko tautolu ni ka hagahagakelea ka tumau ke fakafualoto. Ti ka fifili a tautolu ke fakamagalo mo e nakai fakafualoto, to moua e tau monuina. (Luka 17:3, 4) Kua mafola e manamanatuaga mo e loto ha tautolu, tumau e mafola he fakapotopotoaga, ka e mua atu kua puipui e fakafetuiaga ha tautolu mo Iehova.​​—Mataio 6:14, 15; Roma 14:19.

19. Ko e heigoa e tau tuaga ka lata ia tautolu ke fakaoti e fakafetui mo e taha tagata?

¹⁹ He falu magaaho, kua fakailoa ki a tautolu ke fakaoti e fakafetui mo e taha tagata he fakapotopotoaga. Pihia e tuaga he magaaho ka nakai tokihala e tagata ne moumou e fakatufono he Atua, ti tuku ki tua po ke ka tiaki he tagata  e tua he fakaako e tau taofiaga fakavai, po ke vevehe kehe ne ia a ia mai he fakapotopotoaga. Kua tala mai fakamaaliali he Kupu he Atua ki a tautolu “aua neke feoaki” mo e tau tagata pihia. * (Totou 1 Korinito 5:11-13; 2 Ioane 9-11) Liga uka lahi mooli ke nakai fakalataha mo e tagata ne kapitiga mo koe po ke taha he magafaoa ha tautolu. To tutū mauokafua nakai a tautolu he fakakite kua fakamooli katoatoa a tautolu ki a Iehova mo e tau fakatufono tututonu haana? Manatu, na uho ki a Iehova e mahani fakamooli mo e omaoma.

20, 21. (a) Ko e ha e tuku ki tua ko e fakatokaaga fakaalofa? (e) Ko e ha kua aoga ke fifili fakamitaki e tau kapitiga ha tautolu?

²⁰ Ko e fakatokaaga ke tuku ki tua ko e puhala fakaalofa mai ia Iehova. Ko e ha ne pihia ai? He tuku ki tua e tagata ne agahala mo e nakai tokihala, kua fakakite ai e fakaalofa ke he higoa tapu mo e tau tuaga ha Iehova. (1 Peteru 1:15, 16) He puhala tuku ki tua kua puipui e fakapotopotoaga. Ko e tau tagata ne tua fakamooli kua puipui mai he fakaohoohoaga kelea he tau tagata ne agahala pauaki, ti fakatumau e tau matakainaga ke he tapuakiaga he iloa ko e huaga haohao mitaki e fakapotopotoaga mai he lalolagi kelea nei. (1 Korinito 5:7; Heperu 12:15, 16) Ko e akonakiaga malolō kua fakakite e fakaalofa ke he tagata ne taute e mena hepe. Liga ko e fakalaga nei kua lata ke hiki e mahani haana mo e taute e tau lakaaga kua lata ke liu mai ki a Iehova.​​—Heperu 12:11.

²¹ Mooli ai, ko e ha tautolu a tau kapitiga tata kua lauia lahi e tau mahani ha tautolu. Ti kua aoga ai ke fifili fakamitaki e tau kapitiga ha tautolu. He kapitiga mo e tau kapitiga ha Iehova, he fakaalofa ki a lautolu ne fakaalofa e Atua ki ai, to moua e tautolu e tau kapitiga mitaki lahi. Ko e tau mena kua moua e tautolu mai ia lautolu, ka lagomatai ke fakamooli e foliaga ha tautolu ke fakafiafia a Iehova.