Hoofdstuk 15

Waarom ben ik zo verlegen?

„IEDEREEN zegt dat ik er fantastisch uit zie”, schreef een jonge vrouw aan een kranterubriek. Toch verklaarde zij vervolgens: „Ik vind het een probleem om met mensen te praten. Als ik iemand onder het spreken aankijk, word ik rood en krijg ik het gevoel dat ik stik . . . Op mijn werk heb ik al een paar maal te horen gekregen dat ik zo ’verwaand’ ben, omdat ik met niemand praat. . . . Ik ben niet verwaand, ik ben alleen maar verlegen.”

Uit een enquête bleek dat 80 procent van de ondervraagden op een bepaald moment in hun leven verlegen was geweest en 40 procent vond zichzelf op het ogenblik nog verlegen. Ja, verlegenheid komt vanaf de vroegste tijden onder de mensheid voor. De bijbel vertelt ons dat Mozes verlegen weigerde als Gods woordvoerder voor de natie Israël op te treden (Exodus 3:11, 13; 4:1, 10, 13). Het schijnt ook dat de christelijke discipel Timótheüs verlegen was en schroomde om voor zijn mening uit te komen en op juiste wijze zijn gezag uit te oefenen. — 1 Timótheüs 4:12; 2 Timótheüs 1:6-8.

Wat verlegenheid is

Verlegenheid is je niet op je gemak voelen in het bijzijn van anderen — vreemden, een leraar of chef, personen van het andere geslacht of zelfs je collega’s of leeftijdgenoten. Verlegenheid is je heel erg druk maken om wat anderen wel van je zullen denken, en bij degenen die er last van hebben, uit het zich op verschillende manieren. Sommigen raken van hun stuk: met neergeslagen ogen en bonzend hart ontdekken zij dat ze geen woord kunnen uitbrengen. Anderen verliezen hun kalmte en beginnen aan één stuk door te ratelen. Weer  anderen vinden het moeilijk zich vrij te uiten en hun mening of voorkeur te laten horen.

Toch heeft het bezitten van een zekere mate van verlegenheid in feite ook positieve kanten. Verlegenheid is verwant aan bescheidenheid en nederigheid, en een van de dingen die God van ons verwacht en die hij prijzenswaardig vindt, is dat wij ’bescheiden met hem wandelen’ (Micha 6:8). Bovendien heeft het voordelen bescheiden en pretentieloos over te komen en niet als iemand die wil domineren of die te aanmatigend is. Iemand die verlegen is, wordt vaak gewaardeerd als een goed luisteraar. Maar als verlegenheid ons belemmert en verhindert ons volledig te ontplooien en een schadelijke uitwerking heeft op onze relaties met anderen, op ons werk en op onze gevoelens, dan is het tijd om er iets aan te doen!

Het probleem begrijpen is al een stap in de goede richting (Spreuken 1:5). Verlegenheid beschrijft niet wat je bent; het beschrijft je gedrag, je reactie op situaties, het gedragspatroon dat je hebt geleerd en dat is versterkt door ervaringen met anderen. Je denkt dat anderen je negatief beoordelen, dat zij je niet mogen. Je denkt dat anderen beter of normaler zijn dan jij. Je denkt dat alles verkeerd zal gaan als je probeert contact te leggen met andere mensen. Je verwacht dat dingen verkeerd zullen uitpakken en dat gebeurt dan ook — omdat je te gespannen bent en in overeenstemming met je denkwijze handelt.

Hoe verlegenheid van invloed is op je leven

Door je terug te trekken, niet voor je mening uit te komen of zo met jezelf bezig te zijn dat je geen aandacht besteedt aan wat anderen zeggen, kun je de indruk wekken dat je verwaand of onvriendelijk bent, dat je je verveelt of zelfs dat je onverschillig of dom bent. Als je gedachten op jezelf gericht zijn, is het moeilijk je te concentreren op het gesprek dat gevoerd wordt. Daardoor schenk je minder aandacht aan de inlichtingen die je ontvangt. Dan gebeurt er waar je zo bang voor bent — je maakt een domme indruk.

In wezen heb je jezelf opgesloten achter de gevangenismuren van verlegenheid en heb je de sleutel weggegooid. Je  laat gelegenheden voorbijgaan. Je aanvaardt voorwerpen of situaties waar je in feite geen prijs op stelt — alleen omdat je bang bent vrijuit te spreken en voor je mening uit te komen. Je mist ook de vreugde mensen te ontmoeten en nieuwe vrienden te maken of dingen te doen die je leven zouden verrijken. Maar ook anderen missen iets. Zij leren nooit je ware ik kennen.

Verlegenheid overwinnen

Je kunt je gedrag veranderen, maar dat kost tijd en moeite. Maak je er in de eerste plaats niet langer bezorgd over of de ander probeert zich een oordeel over jou te vormen. Hij is waarschijnlijk te druk met zichzelf bezig en met wat hij zal zeggen en doen. En als die persoon je op een kinderachtige manier voor de gek houdt, begrijp dan dat dat zijn probleem is. „Wie kleineert, is een dwaas” (Spreuken 11:12, GNB). Degenen die het waard zijn dat je hen als vriend hebt, zullen niet op het uiterlijk afgaan, maar zullen je beoordelen naar de soort van persoon die je bent.

Tracht ook positief te denken. Niemand is volmaakt; wij hebben allemaal onze sterke en onze zwakke kanten. Bedenk dat er verschillende manieren zijn om dingen te bezien, verschillende ideeën ten aanzien van allerlei zaken. Een verschil van mening betekent niet dat men jou als persoon verwerpt.

Leer ook om anderen eerlijk te beoordelen. Een jonge man die zijn verlegenheid heeft overwonnen, zegt: „Ik ontdekte twee dingen over mezelf . . . Ten eerste was ik te  egocentrisch. Ik was te veel met mezelf bezig en veel te bezorgd over wat mensen vonden van wat ik zei. Ten tweede schreef ik anderen slechte motieven toe — ik vertrouwde hen niet en dacht dat ze op me zouden neerzien.”

De jonge man bezocht een vergadering van Jehovah’s Getuigen. „Ik hoorde daar een lezing die mij werkelijk geholpen heeft”, vertelt hij. ’De spreker toonde aan dat liefde maakt dat je je voor anderen openstelt; dat je, als je liefde bezit, het beste van mensen denkt, niet het slechtste. Zo leerde ik mensen niet langer slechte motieven toe te schrijven. Ik zei tegen mezelf: „Ze zullen begrip tonen, ze zullen aardig zijn, ze zullen consideratie met me hebben.” Ik begon mensen te vertrouwen. Ik besefte dat sommigen mij misschien verkeerd zouden beoordelen, maar nu besefte ik dat dat hun probleem was.’

„Ik ging ook inzien dat ik op een actieve manier liefde moest gaan tonen — dat ik mezelf meer moest geven”, verklaarde hij. „Ik probeerde het eerst bij jongeren. Later begon  ik anderen thuis te bezoeken. Ik leerde hun behoeften aan te voelen, te denken in termen van wat ik kon doen om hen te helpen.” Op die manier leerde hij de waarheidsgetrouwheid van Jezus’ raad in Lukas 6:37, 38 kennen: „Houdt . . . op met oordelen, en gij zult geenszins geoordeeld worden; en houdt op met veroordelen, en gij zult geenszins veroordeeld worden. . . . Beoefent het geven, en u zal gegeven worden. . . . Want met de maat waarmee gij meet, zal men ook u meten.”

Een begin maken

Leer dus aangenaam te zijn in de omgang — hallo te zeggen en een gesprekje te beginnen. Dat zou eenvoudig een opmerking kunnen zijn over het weer. Bedenk: De verantwoordelijkheid ligt slechts voor 50 procent bij jou. Voor de rest hangt het van de ander af. Als je een flater slaat met wat je zegt, voel je dan niet veroordeeld. Als anderen lachen, leer dan met ze mee te lachen. Als je zegt: „Dat kwam er niet zo best uit”, zal dat je helpen om je te ontspannen en het gesprek voort te zetten.

Draag kleren waarin je je prettig voelt, maar vergewis je ervan dat ze schoon en gestreken zijn. Als je voelt dat je er op je voordeligst uit ziet, hoef je je daar al geen zorgen over te maken en zul je je op het komende gesprek kunnen concentreren. Sta rechtop — en wees toch ontspannen. Kijk vriendelijk en glimlach. Blijf een vriendelijk oogcontact houden en knik even of zeg iets ter bevestiging van wat de andere persoon zegt.

 Als je een moeilijke situatie onder de ogen moet zien, zoals een spreekbeurt voor de klas, een toespraakje voor publiek of een sollicitatiegesprek, bereid je daar dan zo goed mogelijk op voor. Oefen van tevoren wat je zult zeggen. Ook problemen met spreken zijn te overwinnen of kunnen verminderen door oefening. Het zal tijd kosten, zoals het verwerven van welke andere nieuwe vaardigheden maar ook tijd kost. Maar als je de positieve resultaten ziet, word je nog meer aangemoedigd er een succes van te maken.

Wat niet over het hoofd gezien mag worden, is de hulp die God kan geven. Saul, de eerste koning van de natie Israël uit de oudheid, was aanvankelijk vreselijk verlegen (1 Samuël hfdst. 9 en 10). Maar toen de tijd voor actie kwam, ’werd de geest van God ten aanzien van Saul werkzaam’ en leidde hij het volk naar de overwinning! — 1 Samuël hfdst. 11.

In deze tijd hebben christelijke jongeren de verantwoordelijkheid anderen te helpen meer te weten te komen over God en zijn beloofde nieuwe wereld van rechtvaardigheid (Matthéüs 24:14). Dat je dit goede nieuws uitdraagt en de hoogste Autoriteit in het universum vertegenwoordigt, zal je beslist zelfvertrouwen schenken en je helpen wat minder aan jezelf te denken. Je kunt er daarom zeker van zijn dat als je God trouw dient, hij je zal zegenen en je zal helpen je verlegenheid te overwinnen.

Vragen ter bespreking

◻ Wat is verlegenheid nu precies, en hoe gedraagt iemand die verlegen is zich in aanwezigheid van anderen? Is dat met jou in zekere zin ook het geval?

◻ Waarom verliest iemand die verlegen is zijn zelfvertrouwen als er anderen om hem heen zijn?

◻ Hoe kan verlegenheid ervoor zorgen dat iemand nadeel ondervindt?

◻ Wat zijn enkele manieren om verlegenheid te overwinnen? Is een van deze suggesties in jouw geval doeltreffend geweest?

[Inzet op blz. 121]

Iemand die verlegen is, loopt vriendschappen mis en laat kansen voorbijgaan

[Kader op blz. 124]

Je kunt verlegenheid overwinnen door

te willen veranderen en te geloven dat een verandering echt mogelijk is

negatieve gedachten te vervangen door positieve daden

je realistische en zinvolle doeleinden te stellen

te weten hoe je je moet ontspannen en het hoofd kunt bieden aan angst

een situatie van tevoren te repeteren

zelfvertrouwen te verwerven doordat je merkt dat het steeds beter gaat

te bedenken dat er verschillen van mening bestaan en dat anderen ook fouten maken

te oefenen om bekwaamheden te verbeteren en er nieuwe bij te leren

je in te spannen om anderen liefde te betonen en te helpen

je smaakvol te kleden en met zelfvertrouwen te handelen

te vertrouwen op de hulp die God geeft

een aandeel te hebben aan christelijke vergaderingen en je geloof met anderen te delen

[Illustratie op blz. 123]

Iemand die verlegen is, beeldt zich in dat anderen geringschattend over hem denken

[Illustratie op blz. 125]

Leer aangenaam te zijn in de omgang — te glimlachen, anderen te groeten en de conversatie gaande te houden