Doorgaan naar inhoud

Doorgaan naar inhoudsopgave

Historisch overzicht

Historisch overzicht

1933 Na de brand in de Rijksdag schort het presidentiële noodbevel voor de ‘preventie van communistische gewelddadige acties tegen de staatsveiligheid’ veel fundamentele burgerrechten op (28 februari). Jehovah’s Getuigen in de meeste deelstaten van het Rijk verboden op basis van valse beschuldigingen; een petitie gericht aan de Rijkskanselier en aan ambtenaren blijft zonder succes (april en juni). Inbeslagname van gemeentebezit, verbranding van Wachttoren-lectuur en de eerste gevangenzettingen van Getuigen in concentratiekampen (juli).

1934 Jehovah’s Getuigen dupliceren Wachttoren-publicaties ondergronds, omdat de politie hun post controleert om de import uit het buitenland te stoppen. In maart worden ongeveer 4000 huiszoekingen, 1000 arrestaties en 200 gevallen van mishandeling geregistreerd. Veel Getuigen in overheidsdienst worden ontslagen (vanaf juni). Op 7 oktober krijgt Hitler een stortvloed aan protesttelegrammen, waarop hij hysterisch schreeuwt: ‘Dit gebroed zal in Duitsland worden uitgeroeid!’

1935 Algemeen verbod op Jehovah’s Getuigen in het Rijk met als doel hen uit de ambtenarij te verwijderen (1 april). Speciale rechtbanken veroordelen talloze Getuigen tot lange gevangenisstraffen en hoge boetes omdat ze christelijke bijeenkomsten hebben gehouden en hun publicaties hebben verspreid. De bestaande wetgeving negerend geeft de Gestapo willekeurig opdracht om Jehovah’s Getuigen in ‘beschermende hechtenis’ te nemen en in concentratiekampen op te sluiten (17 juni en 9 september).

1936 De minister van Binnenlandse Zaken van het Rijk verbiedt de Getuigen de verkoop van ‘Bijbels of andere religieuze publicaties, die gewoonlijk niet aanstootgevend zijn’. Dit leidt tot nog meer gevangenzettingen (30 januari). De overheid mag de werkloosheidsuitkering en het ouderdomspensioen van Jehovah’s Getuigen inhouden (vanaf 2 februari). Veel Getuigen worden mishandeld of in het openbaar vernederd omdat ze niet meedoen aan de Rijksdagverkiezingen (29 maart). De Gestapo en de recherche vormen speciale eenheden en de speciale rechtbanken richten speciale afdelingen op om onderzoeken in te stellen tegen Jehovah’s Getuigen en hen te veroordelen (juni). Ondanks massale arrestaties (28 augustus) slagen Jehovah’s Getuigen erin de protestresolutie van Luzern in het hele Rijk te verspreiden (12 december).

1937 De politie en de rechtbanken krijgen de opdracht om ‘de strengste maatregelen’ te nemen tegen Jehovah’s Getuigen. De straffen worden langer. Nadat ze hun gevangenisstraf hebben uitgezeten, worden de Getuigen vaak naar concentratiekampen gestuurd of terug naar de gevangenis. Ongeveer 4000 Getuigen worden gearresteerd en vaak worden ze in groepen veroordeeld tijdens Bijbelonderzoekers-processen, waarover de kranten openlijk berichten. De rechtbanken voor gezins- en erfrecht starten met succes rechtszaken om kinderen van hun ouders te isoleren. Jehovah’s Getuigen organiseren een tweede traktaatcampagne in het hele Rijk om de aandacht van mensen te vestigen op de Gestapo-terreur (20 juni).

1938 Ongeveer 5 tot 10 procent van de concentratiekampgevangenen in de vooroorlogse tijd zijn Jehovah’s Getuigen. Ze worden geïsoleerd gehouden in speciale barakken, omgeven door prikkeldraad (in sommige kampen zelfs eerder), en gedurende negen maanden mogen ze geen post versturen of ontvangen (maart). In Zwitserland documenteren de Getuigen de vervolging in Duitsland in het boek Kreuzzug gegen das Christentum en vermelden dat er ‘nu al 6000 (...) in gevangenissen en concentratiekampen lijden’ (mei). In een toespraak in New York, uitgezonden door 60 radiostations, veroordeelt J.F. Rutherford, destijds president van het Wachttorengenootschap, Hitler en de vervolging van de Joden met expliciete uitspraken (8 oktober).

1939 August Dickmann is de eerste gewetensbezwaarde dienstweigeraar die ter dood wordt veroordeeld. Op 15 september wordt hij in kamp Sachsenhausen in aanwezigheid van de andere gevangenen doodgeschoten, en in de daaropvolgende dagen wordt dit bekendgemaakt in uitzendingen en persberichten. Sinds het uitbreken van de oorlog is de mishandeling van gevangengenomen Getuigen toegenomen. Tijdens de strenge winter sterven 100 van de 400 Getuigen in Sachsenhausen door mishandeling, honger of uitputting.

1940 De staatspolitie beveelt de arrestatie van alle Getuigen in het Rijk op een vastgesteld tijdstip. Op 12 juni worden huizen van Getuigen doorzocht. In juli confisqueren de Zwitserse autoriteiten het boek Kreuzzug gegen das Christentum (tot september 1944). De Duitse rechterlijke macht heeft al 112 Getuigen van Jehovah als gewetensbezwaarde dienstweigeraars ter dood veroordeeld (augustus). (Tegen het einde van de oorlog zal het aantal geëxecuteerde Getuigen ongeveer 270 bedragen, waaronder 50 Oostenrijkers.)

1941 Ludwig Cyranek, die in 1939 en 1940 in het geheim Wachttoren-lectuur naar Duitsland en Oostenrijk doorstuurde, wordt ter dood veroordeeld (maart) en in Dresden geëxecuteerd (3 juli). Julius Engelhard en anderen zetten zijn werk voort (1939 tot april 1943).

1942 Mitteilungsblatt der deutschen Verbreitungsstelle des W.T. an alle treuen Zeugen Jehovas in Deutschland (Nieuwsbrief van het Duitse distributiecentrum van de W.T. aan alle trouwe Jehovah’s Getuigen in Duitsland), evenals andere items, circuleren onder Jehovah’s Getuigen binnen en buiten de kampen. De wrede marteling van Getuigen in voorlopige hechtenis krijgt officiële toestemming. Hitler staat erop dat de Bijbelonderzoekers worden uitgeroeid (augustus). De extreme situatie van de Getuigen in de kampen wordt echter enigszins verlicht doordat de SS het arbeidspotentieel van de kampgevangenen gaat inzien.

1943 Op veel plaatsen in Duitsland en Oostenrijk worden Jehovah’s Getuigen van ondergronds geproduceerde Wachttoren-lectuur voorzien. Ook lukt het om brieven uit de concentratiekampen te smokkelen. De SS moet erkennen dat Jehovah’s Getuigen ondanks hun isolement standvastig zijn, en ze verdelen hen over de andere barakken (september). In kamp Ravensbrück worden ‘Asoziale’ (gevangenen die als ‘asociaal’ zijn bestempeld) in één barak (blok) geplaatst met de Bibelforscher (Bijbelonderzoekers).

1944 Himmler geeft bevel tot verrassingsinvallen in verschillende concentratiekampen en er worden grote hoeveelheden Wachttoren-lectuur gevonden (april). Buiten de kampen rolt de Gestapo ook ondergrondse netwerken op en worden 254 Getuigen gearresteerd. Julius Engelhard en Auguste Hetkamp worden ter dood veroordeeld (juni) en in Brandenburg geëxecuteerd (augustus). Toch gaat het ondergrondse werk op verschillende plaatsen door en wordt er zelfs in kamp Wewelsburg Wachttoren-lectuur gedupliceerd. Het overbelaste Militaire Gerechtshof van het Rijk delegeert processen tegen gewetensbezwaarde dienstweigeraars, waaronder veel zaken tegen Jehovah’s Getuigen, aan ondergeschikte rechtbanken (augustus). Doodstraffen zijn inmiddels een pure formaliteit geworden.

1945 Bevrijding van Auschwitz (27 januari). Tijdens de gedwongen evacuaties van de concentratiekampen en de dodenmarsen naar het zuiden en westen helpen de gevangenen met de paarse driehoek (Jehovah’s Getuigen) elkaar zodat ze niet door de SS worden neergeschoten. Bevrijding van de kampen Buchenwald (11 april), Bergen-Belsen (15 april), Sachsenhausen (22 april), Dachau (29 april) en Ravensbrück (30 april), alsook de gevangenissen in Brandenburg (27 april) en Waldheim (6 mei) en andere detentiecentra. Alle 230 Getuigen overleven de dodenmars naar Schwerin (3 mei). De overlevende Getuigen uit concentratiekamp Stutthof gaan aan land op het Deense eiland Møn (5 mei). Capitulatie — het Duitse Rijk bestaat niet meer (8 mei). Jehovah’s Getuigen beginnen hun naoorlogse geschiedenis in Duitsland met 7000 leden.