Wat doet de liefde wegebben?

„Het lijkt alsof het veel makkelijker is verliefd te worden dan verliefd te blijven.” — DR. KAREN KAYSER.

DAT het aantal huwelijken zonder liefde toeneemt, is misschien niet verrassend. Het huwelijk is een gecompliceerde menselijke relatie, en velen beginnen eraan zonder al te veel voorbereiding. „Als we ons rijbewijs willen halen, wordt er van ons gevraagd een zekere vaardigheid te demonstreren,” merkt dr. Dean S. Edell op, „maar om te trouwen hoef je alleen maar je handtekening te zetten.”

Bijgevolg komen er, hoewel er ook veel goede en echt gelukkige huwelijken zijn, in sommige huwelijken spanningen voor. Misschien werd het huwelijk door een of beide partners met hooggestemde verwachtingen aangegaan, maar ontbreken de noodzakelijke vaardigheden voor een langdurige relatie. „Wanneer mensen op elkaar gesteld raken,” legt dr. Harry Reis uit, „geven ze elkaar een geweldig gevoel van bevestiging.” Ze hebben het gevoel dat hun partner „de enige andere persoon op aarde [is] die de dingen net zo beziet als zij. Dat gevoel vervaagt soms, en als dat gebeurt, kan dit een zware tol eisen van het huwelijk.”

Gelukkig komt het in veel huwelijken niet tot dat punt. Maar laten we eens kort een paar factoren bekijken die er in sommige gevallen de oorzaak van zijn geweest dat de liefde is weggeëbd.

Teleurstelling — „Dit is niet wat ik verwachtte”

„Toen ik met Jim trouwde,” zegt Rose, „dacht ik dat we de plaatselijke versie van Doornroosje en de prins zouden zijn — een en al romance en tederheid en aandacht voor elkaar.” Maar na een tijdje leek Rose’ „prins” niet zo betoverend meer. „Op het laatst was ik vreselijk teleurgesteld in hem”, zegt ze.

Veel films, boeken en populaire songs schilderen een onrealistisch beeld van liefde. In de verkeringstijd hebben een man en een vrouw wellicht het gevoel dat een droom werkelijkheid wordt, maar na een paar jaar getrouwd te zijn, komen ze tot de conclusie dat het allemaal echt maar een droom was! Alles wat minder is dan een sprookje kan een redelijk goed huwelijk op een complete mislukking doen lijken.

Natuurlijk is het volkomen juist om bepaalde verwachtingen omtrent het huwelijk te koesteren. Het is bijvoorbeeld heel terecht liefde, aandacht en steun van de partner te verwachten. Toch kan het zijn dat zelfs deze wensen onvervuld blijven. „Ik heb bijna het gevoel dat ik niet getrouwd ben”, zegt Meena, een jonge pasgetrouwde vrouw in India. „Ik voel me eenzaam en verwaarloosd.”

 Onverenigbare karakters — „We hebben niets gemeen”

„Mijn man en ik zijn het over praktisch alles volkomen oneens”, zegt een vrouw. „Er gaat geen dag voorbij zonder bittere spijtgevoelens over mijn beslissing met hem te trouwen. We passen gewoon totaal niet bij elkaar.”

Het duurt gewoonlijk niet lang voordat een echtpaar ontdekt dat ze niet zo gelijkgestemd zijn als ze in de verkeringstijd dachten. „Het huwelijk brengt vaak karaktertrekken aan het licht die de partners hun hele leven als ongehuwde voor zichzelf verborgen hebben kunnen houden”, schrijft dr. Nina S. Fields.

Het gevolg kan zijn dat sommige paren na hun huwelijk tot de conclusie komen dat hun karakters volkomen onverenigbaar zijn. „Ondanks enkele  overeenkomsten in smaak en persoonlijkheid gaan de meeste mensen het huwelijk in met grote verschillen in leefstijl, gewoonten en opvattingen”, zegt dr. Aaron T. Beck. Veel echtparen weten die verschillen niet glad te strijken.

Conflicten — „We hebben altijd ruzie”

„We waren verbaasd hoe vaak we ruzie hadden — schreeuwden zelfs, of nog erger, dagenlang in een woedend stilzwijgen doorbrachten”, zegt Cindy, terugkijkend op de begintijd van haar huwelijk.

Meningsverschillen zijn onvermijdelijk in een huwelijk. Maar hoe worden ze aangepakt? „In een gezond huwelijk”, schrijft dr. Daniel Goleman, „voelen man en vrouw zich vrij om een klacht onder de aandacht te brengen. Maar als de woede een kookpunt bereikt, dan worden klachten vaak op een destructieve manier geuit, namelijk als een aanval op het karakter van de partner.”

Als dit gebeurt, is de conversatie een slagveld waar standpunten met grimmige vasthoudendheid worden verdedigd en waar woorden wapens zijn in plaats van communicatiemiddelen. Een team van deskundigen zegt: „Een van de schadelijkste kanten van ruzies die uit de hand lopen, is dat de partners dingen gaan zeggen die het levenssap van hun huwelijk bedreigen.”

Apathie — „We hebben het opgegeven”

„Ik heb het opgegeven te proberen nog iets van ons huwelijk te maken”, bekende een vrouw na vijf jaar getrouwd te zijn geweest. „Ik weet nu dat het nooit iets zal worden. Dus het enige waar ik me druk om maak zijn onze kinderen.”

Er is wel gezegd dat het tegenovergestelde van liefde eigenlijk niet haat is maar apathie. Ja, onverschilligheid kan even vernietigend voor een huwelijk zijn als vijandigheid.

Helaas raken sommige partners zo gewend aan een huwelijk zonder liefde dat ze elke hoop op een verandering opgeven. Een echtgenoot zei bijvoorbeeld dat 23 jaar getrouwd zijn leek op „een baan hebben die je niet leuk vindt”. Hij zei verder: „Je probeert maar het beste van de situatie te maken.” Zo heeft ook een vrouw genaamd Wendy de hoop opgegeven ten aanzien van de man met wie ze zeven jaar getrouwd is. „Ik heb het zo vaak geprobeerd,” zegt ze, „en hij stelt me altijd teleur. Op het laatst werd ik er depressief van. Ik wil dat niet nog eens doormaken. Als ik weer verwachtingen ga koesteren, loopt het alleen maar op pijn uit. Ik kan beter niets verwachten — dan heb ik niet veel vreugde, maar ik word tenminste niet depressief.”

Teleurstelling, onverenigbaarheid, conflicten en apathie zijn slechts enkele van de factoren die tot een huwelijk zonder liefde kunnen leiden. Natuurlijk zijn er meer — een paar daarvan worden in het kader op bladzijde 5 genoemd. Ongeacht de oorzaak kunnen we ons afvragen: Is er hoop voor partners die gevangen schijnen te zitten in een huwelijk zonder liefde?

[Kader/Illustratie op blz. 5]

HUWELIJKEN ZONDER LIEFDE — ENKELE ANDERE FACTOREN

• Geld: „Men zou zich kunnen voorstellen dat financiële planning helpt een echtpaar te verenigen door de noodzaak samen te werken, hun middelen samen te gebruiken voor de fundamentele levensbehoeften en samen van de vrucht van hun inspanningen te genieten. Maar ook hier is het zo dat iets wat een echtpaar in een gemeenschappelijke onderneming zou kunnen samenbinden, vaak een scheiding tussen hen teweegbrengt.” — Dr. Aaron T. Beck.

• Ouderschap: „We hebben bevonden dat 67 procent van de echtparen na de geboorte van hun eerste kind aanzienlijk minder voldoening in het huwelijk vindt, en de conflicten nemen achtvoudig toe. Dit komt voor een deel doordat de ouders moe zijn en niet veel tijd voor zichzelf hebben.” — Dr. John Gottman.

• Bedrog: „Ontrouw gaat gewoonlijk met bedrog gepaard, en bedrog is niets anders dan een schending van vertrouwen. Is het, omdat men heeft vastgesteld dat vertrouwen een cruciaal element is in alle geslaagde langdurige huwelijken, dan vreemd dat bedrog de verhouding in een huwelijk totaal kan ruïneren?” — Dr. Nina S. Fields.

• Seks: „Het is schokkend hoe vaak het voorkomt dat mensen die een scheiding aanvragen, jarenlang geen seksuele gemeenschap hebben gehad. In sommige gevallen is er nooit een seksuele relatie tot stand gekomen, en in andere was seks mechanisch, louter en alleen een uitlaatklep voor de fysieke behoeften van de partner.” — Judith S. Wallerstein, klinisch psycholoog.

[Kader/Illustratie op blz. 6]

WELKE INVLOED HEEFT HET OP DE KINDEREN?

Kan de kwaliteit van uw huwelijk van invloed zijn op uw kinderen? Volgens dr. John Gottman, die ongeveer twintig jaar onderzoek onder echtparen heeft verricht, is het antwoord ja. „In twee tienjarige onderzoeken”, zegt hij, „hebben we ontdekt dat baby’s van ongelukkige ouders een snellere hartslag hebben tijdens spelperiodes en slechter in staat zijn zichzelf te kalmeren. Mettertijd leidt onenigheid in het huwelijk tot lagere prestaties op school, ongeacht het IQ van het kind.” In tegenstelling daarmee, zegt dr. Gottman, doen kinderen van evenwichtige echtparen het „zowel qua schoolprestaties als op het sociale vlak beter, omdat hun ouders hun hebben getoond hoe ze andere mensen met respect moeten behandelen en hoe ze met spanningen moeten omgaan”.