Herfst — Een spectaculair jaargetijde

DE HERFST is een bijzondere tijd van het jaar. In landen met een gematigd klimaat is het de tijd waarin de beboste heuvels door de blauwe hemel, zonnige dagen en koele nachten geleidelijk in honderden tinten geel, oranje en rood worden gekleurd. Het is een tijd waarin altijdgroene pijnbomen en ceders de sobere achtergrond leveren voor het levendige rood en geel van hun bladverliezende verwanten.

Vooral in landen in het Verre Oosten zoals Japan en Korea is men gek op de herfst. In Japan gaan mensen vaak „op jacht naar de herfstkleuren” — de uitdrukking voor de najaarsexcursies die worden gemaakt om de kunst van de natuur te kunnen bewonderen.

Veel nationale parken in Korea zijn in dit jaargetijde op hun mooist. Daarom informeren kranten de mensen over de beste tijd om de herfstkleuren te zien. Soraksan, een van de beroemdste nationale parken van Korea, is een favoriete bestemming. Zijn granieten rotsen en hoog oprijzende uitsteeksels, versierd met pijnbomen die zich daaraan hebben vastgehecht, lijken de essentie van een oosters landschap. In de herfst vormen de beuken- en esdoornbomen een vuurrode ketting om de granieten monolieten van Soraksan. En wanneer hun toppen boven een wolk van ochtendnevel uitsteken, wordt degene die vroeg opstaat beloond met een aanblik die hij nooit zal vergeten.

„Ik vind het altijd heerlijk om in de bergen te wandelen, maar in de herfst helemaal”, zegt Park Ii-kyun, een energieke zeventiger. „In de herfst lijkt het of God de heuvels in vele kleuren  heeft gehuld — kleuren die dagelijks veranderen, kleuren die gaan schitteren onder onze heldere najaarshemel.” Zijn vrouw, Kông-young, vindt het prachtig om de herfstbladeren als gouden vlinders uit de lucht te zien neerfladderen.

Hoe komt het dat bladeren van kleur veranderen?

De nieuwsgierige geest wil bij het zien van deze kleurige verandering graag weten hoe dat komt. Waardoor wordt bepaald of een blad geel of rood wordt?

Herfstkleuren maken deel uit van een proces waarbij bomen zich voorbereiden op de winter. De kortere herfstdagen geven de inwendige klok van de boom een signaal om te beginnen met het afsnijden van de toevoer van water en voedingsstoffen naar de bladeren. Elk blad reageert door een scheurlaag te vormen aan de basis van de bladsteel. Deze laag — die bestaat uit een kurkachtige stof — blokkeert alle circulatie tussen het blad en de rest van de boom en zorgt ervoor dat het blad uiteindelijk van de boom valt.

Tijdens dit proces beginnen carotenoïde kleurstoffen de bladeren hun gele of oranje kleur te geven. Die kleurstoffen zijn gewoonlijk gedurende de hele zomer aanwezig maar worden niet opgemerkt vanwege het overheersende bladgroen (chlorofyl) in de bladeren. De rode kleur daarentegen is voornamelijk afkomstig van anthocyaan, een kleurstof die de bladeren pas in de herfst produceren. In de herfst wordt het bladgroen afgebroken en gaan de gele en rode kleurstoffen een belangrijke rol spelen. Als er geen bladgroen meer over is, wordt een populierblad felgeel, maar kleurt een esdoornblad felrood.

Op zoek naar spectaculaire herfstkleuren

De meeste natuurliefhebbers hebben opgemerkt dat het herfstlandschap van jaar tot jaar en van plaats tot plaats enigszins verschilt. Veel hangt af van de soort loofbomen die er in de streek  zijn. Verschillende soorten esdoornbomen bijvoorbeeld leveren enkele van de mooiste roodtinten op. In de Oriënt komen veel van die boomsoorten in de vrije natuur voor en worden ze vaak in parken en tuinen aangeplant.

Nog een factor is het klimaat — de hoeveelheid anthocyaan die door de bladeren wordt geproduceerd is in grote mate afhankelijk van het weer. Tijdens heldere, zonnige dagen en koele nachten kunnen bladeren een maximale hoeveelheid anthocyaan produceren. De herfst in het Verre Oosten voorziet gewoonlijk in die omstandigheden. Zowel Japan als Korea zijn bergachtige landen. Veel van de heuvels zijn er bedekt met een verscheidenheid aan loofbomen, waardoor bezoekers een ideale omgeving aantreffen voor het bekijken van de herfstkleuren.

Een schitterend kringloopproces

Het hele proces waarbij bomen hun bladeren verliezen, is niet alleen mooi maar ook praktisch. Door hun bladeren te laten vallen, sparen ze water en energie in de winter. Ze ontdoen zich ook van giftige afvalstoffen die zich gedurende de zomer in de bladeren ophopen.

Wat gebeurt er met de talloze bladeren die op de grond vallen? Dankzij insecten, schimmels, wormen en andere dieren in de grond wordt al dit organische materiaal binnen korte tijd omgezet in humus, een onmisbaar bestanddeel van vruchtbare aarde. Na een indrukwekkend schouwspel te hebben geboden, voorzien de gevallen bladeren dus ook in meststof voor nieuwe groeikracht in het voorjaar! Kunt u zich een mooier kringloopproces voorstellen? Wanneer we even de tijd nemen om dit scheppingswerk te bewonderen, kunnen we het gevoel hebben dat ’de bomen van het veld alle in de handen klappen’ terwijl ze in stilte hun Maker loven. — Jesaja 55:12; Psalm 148:7-9.