De mythe die maar niet wil uitsterven

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN FRANKRIJK

KINDEREN over de hele wereld zijn gek op hem. In een recent jaar hebben de Franse posterijen bijna 800.000 brieven voor hem ontvangen — voornamelijk van kinderen tussen de drie en acht jaar. Met zijn volle, witte baard en zijn rode, met wit bont omzoomde mantel schijnt de vriendelijke verschijning van de kerstman een van de populairste aspecten van de feestdagen te zijn. Kunt u zich dan voorstellen dat er een pop van hem verbrand wordt? Dat is precies wat er iets meer dan vijftig jaar geleden in Dijon (Frankrijk) gebeurde. Op 23 december 1951 werd de kerstman in het bijzijn van zo’n 250 kinderen „terechtgesteld”.

Wat had hij misdaan? De krant France-Soir berichtte dat tot deze terechtstelling „besloten was met goedkeuring van de geestelijkheid, die de kerstman had veroordeeld als een usurpator en ketter” en hem ervan had beschuldigd „van het kerstfeest een heidens feest te maken”. Een communiqué verklaarde dat dit „een symbolische daad” was. „Leugens kunnen geen religieuze gevoelens bij kinderen opwekken en zijn in geen geval een onderwijsmethode.”

Enkele geestelijken vonden dat de gebruiken rond de kerstman ervoor zorgden dat mensen „de zuiver christelijke betekenis” van het geboortefeest van Christus uit het oog verloren. In de uitgave van maart 1952 van Les Temps Modernes noemde de etnoloog Claude Lévi-Strauss het geloof in de kerstman zelfs „een van de actiefste broeinesten van het heidendom onder de mensen van nu” en verklaarde hij dat de Kerk dit geloof terecht afkeurde. Lévi-Strauss merkte ook op dat de oorsprong van de kerstman op de koning van de saturnaliën teruggevoerd kon worden. Het saturnaliënfeest werd in het oude Rome van 17 tot 24 december gevierd. Tijdens die week werden de gebouwen met takken groen versierd en werden er geschenken uitgewisseld. De saturnaliën waren net als Kerstmis een vrolijk feest.

Hoe denken katholieken in Frankrijk nu, ruim vijftig jaar na zijn „verbranding”, over de kerstman? Deze verre afstammeling van de saturnaliën van Rome maakt net zozeer deel uit van het kerstfeest als de voorstelling van Jezus in een kribbe. Nu en dan zal een pastoor zijn afkeuring uitspreken over de kerstman als vertegenwoordiger van een vorm van commercie die het kerstfeest onchristelijk maakt. Maar de meeste gewetensbezwaren tegen de heidense oorsprong van de kerstman hebben schipbreuk geleden op de rotsen van algemene aanvaarding.

[Illustratieverantwoording op blz. 13]

DR/© Cliché Bibliothèque nationale de France, Paris