Ierlands fascinerende Burren

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN IERLAND

NIET iedereen vond het boeiend. Sommigen zagen er niet meer in dan een dorre, rotsachtige wildernis. „Er is niet genoeg water om een man te verdrinken, niet genoeg hout om hem op te hangen, en te weinig grond om hem te begraven”, zei de Engelse luitenant-generaal Edmund Ludlow enige tijd na zijn bezoek aan deze streek in 1651.

Maar veel bezoekers raken erdoor gefascineerd. Natuurwetenschappers, botanici, archeologen, historici en duizenden anderen die hier regelmatig komen, zien het om veel verschillende redenen als „een boeiend en ontzagwekkend stuk land”. Waar ligt het en waarom trekt het zoveel verschillende mensen?

„Een rotsachtig oord”

Dit gebied ligt op het uiterste puntje van Europa — aan de westkust van Ierland, tussen de wereldberoemde rotskusten van Moher in het zuiden en de baai van Galway in het noorden. Het wordt de Burren genoemd. De naam komt van het Ierse woord boireann en betekent „een rotsachtig oord”.

Het landschap bestaat overwegend uit rotsen. Volgens een reisgids zijn er op veel plaatsen „door een geologische gril reusachtige, met enorme keien bezaaide afzettingen van grijs kalksteen te voorschijn gekomen, die zich uitstrekken zo ver het oog reikt”. Eigenlijk is de hele Burren één grote kalksteenafzetting die zo’n 1300 vierkante kilometer beslaat. Het lijkt alsof er in dat „mysterieuze sombere maanlandschap” absoluut geen grond te vinden is.

„Een enorme warmteaccumulator”

De wind en de regen hebben de kalksteenplaveisels of -blokken, die clints worden genoemd, tot wonderlijke vormen bewerkt, waardoor de Burren een spectaculaire, sobere schoonheid heeft gekregen die uniek te noemen is. Maar de mensen die zich hier duizenden jaren geleden vestigden, deden dat niet omdat het hier zo bijzonder mooi was. Ze waren meer geïnteresseerd in het opmerkelijke feit dat er in de Burren het hele jaar door weiden te vinden waren waar hun vee kon grazen.

Het enorme kalksteenplateau, dat op sommige plekken ruim 900 meter dik is, functioneert „als een enorme warmteaccumulator, die de in de zomer geabsorbeerde warmte ’s winters langzaam weer afgeeft”. Daarbij kwam de matigende invloed van de temperatuur van het zeewater en zo ontstond er voor die vroege kolonisten een zeer aantrekkelijke omgeving om hun boerenbedrijf uit te oefenen.

Vroege bouwers in de Burren

Vorige generaties, zoals die eerste boeren, lieten overal in de Burren hun sporen achter. Er zijn heel wat megalithische graven. Een van de beroemdste is wel de Poulnabrone-dolmen, die ver voor de tijd van Christus werd gebouwd. Wat we hier tegenwoordig zien, is natuurlijk alleen maar het kale raamwerk van het oorspronkelijke graf — de enorme kalksteenplaten die de bouwers in de oudheid hebben gebruikt om dit monument voor hun „speciale doden” op te richten. Volgens de deskundigen was het graf in zijn oorspronkelijke  staat bedekt met een indrukwekkende hoop stenen en aarde.

De aanwezigheid van stenen grafmonumenten die vanwege hun specifieke wigvorm wedge tombs werden genoemd, getuigt ervan dat er ook lang voordat de Kelten in Ierland arriveerden, al mensen in de Burren woonden. In 1934 vond een jonge man in een plaats genaamd Gleninsheen iets wat naar zijn mening een „eigenaardig ding” was. Het bleek een schitterend gemaakt gouden collier te zijn — nu beschouwd als „een van de fraaiste prestaties op het gebied van goudsmeedkunst uit de late bronstijd in Ierland”.

Er is nauwelijks iets over deze volken uit de oudheid bekend. Wie waren het precies? Waar geloofden ze in? Wat was het doel van hun gebouwen, zoals die op de blootgelegde top van wat nu Turlough Hill heet? Was dit raadselachtige terrein een oud fort, of was het bedoeld als een heilige plaats voor speciale religieuze rituelen? Niemand weet het precies.

Gemeenschappen die later kwamen, bouwden heel wat stenen of aarden ringforten (versterkte hoeves). Daarna volgden de bouwers van de vele kerken, kloosters en kastelen.

De ondergrondse Burren

Zelfs onder de grond is de Burren een boeiende plaats. Door de inwerking van water, dat tot diep in de poreuze kalksteenafzettingen is doorgedrongen, is „een van Ierlands opmerkelijkste onderaardse gebieden” ontstaan. Overal in het kalkgesteente bevinden zich grotten. Veel van die grotten zijn nog steeds actief, dat wil zeggen, er lopen nog altijd stroompjes en rivieren doorheen, sommige met watervallen. In één zo’n grot, Poll an Ionain, hangt een stalactiet van ruim 9 meter, naar men zegt de langste van Europa!

Omdat veel grotten gevaarlijk zijn, beperken voorzichtige bezoekers hun verkenningstocht tot de betrekkelijk veilige Aillwee Cave, de enige grot in de Burren die toegankelijk is voor publiek. Hier kunt u nog sporen zien van een dier dat in Ierland al meer dan duizend jaar is  uitgestorven: de bruine beer. De beren schijnen in deze grot, met haar constante temperatuur van 10 graden Celsius, hun winterslaap te hebben gehouden. In het binnenste van de kalksteenberg kunt u zich verwonderen over de aparte vormen van de stalactieten, stalagmieten en andere bijzondere rotsformaties. U kunt ook proberen u een voorstelling te maken van de kracht van het water dat de opmerkelijke grotten en spelonken oorspronkelijk heeft uitgehold.

Een „botanische metropool”

De Burren onderscheidt zich vooral door zijn opmerkelijke plantenleven. Dit landschap „is een van de meest gevarieerde en verbazingwekkende habitats van Europa”, zegt een schrijver. Het bestaat uit zeekust en berghellingen, grasland en bosgebied. Er zijn honderden volledig ingesloten valleien, die duizenden jaren geleden zijn ontstaan door het instorten van enkele van de grottenstelsels. De eigenaardige meren, turloughs genoemd, worden ’s zomers door het dalen van de grondwaterspiegel omgetoverd in weiden. Overal op het kalksteenplateau lopen stenen wallen, soms van wel duizenden jaren oud, en elk aanwezig stukje groen is ermee omgeven.

Ook de barsten en spleten in het kalksteen, die grikes worden genoemd, brengen afwisseling in deze verbazingwekkende omgeving. In afzonderlijke scheuren van soms wel 2 meter diep zijn eilandjes van grond ontstaan die beschutting bieden aan allerlei planten.

De botanicus Cilian Roden zegt dat er overal in de Burren „zeldzame en spectaculaire planten groeien, in een overvloed die je normaalgesproken alleen associeert met madeliefjes en distels”. Hoewel hier ruim 600 plantensoorten door elkaar voorkomen, is het niet alleen de variatie of de overvloed aan planten die de Burren speciaal maakt. Uniek is de buitengewone combinatie van heel verschillende planten. Dat „arctische, alpiene en mediterrane planten, zowel kalkminnende als kalkhatende, allemaal bij elkaar op dit plekje in het westen van Ierland gedijen”, doet botanici al honderden jaren versteld staan.

De prachtige blauwe voorjaarsgentiaan, die als een alpiene plant wordt beschouwd, groeit in de Burren op zeeniveau. Arctische planten zoals de achtster, en subtropische planten zoals het venushaar, staan een paar centimeter van elkaar vandaan. In het hele Burrengebied gedijen meer dan twintig soorten orchideeën. Ook vroegbloeiende tijm, witte klaverzuring, bloedrode ooievaarsbek, rolklaver en Engels gras komen hier veelvuldig voor, evenals vele andere soorten. De Burren kan met recht een „botanische metropool” worden genoemd.

De Burren mag dan rotsachtig zijn, maar het is geen onvruchtbare wildernis. Het gebied getuigt van de schoonheid en verscheidenheid van de schepping. Het stimuleert de geest, prikkelt de zintuigen, spreekt tot de verbeelding en heeft een opbeurende uitwerking. Kom eens naar Ierland en bezoek de fascinerende Burren!

[Kaart op blz. 22]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

NOORD-IERLAND

IERLAND

De Burren

[Illustratie op blz. 23]

Panorama van de Burren

[Illustratie op blz. 23]

De Moher-rotsen torenen 200 meter boven de zee uit

[Illustratie op blz. 23]

Inzet: Zelfs onder de grond is de Burren boeiend

[Verantwoording]

Courtesy of Aillwee Caves

[Illustratieverantwoording op blz. 22]

Courtesy www.burrenbeo.com

[Illustratieverantwoording op blz. 24]

Flowers: Courtesy www.burrenbeo.com