De thuiskomst van de Olympische Spelen

MET schop en spade luidden archeologen de wedergeboorte in van de Olympische Spelen in de moderne tijd. Vondsten in het oude Olympia (Griekenland) bewogen de Franse baron Pierre de Coubertin ertoe zich in te zetten voor de herleving van de Spelen. Zo kwam het dat in 1896 in Athene de eerste moderne Olympische Spelen werden gehouden.

In de afgelopen paar jaar hebben bulldozers en pneumatische hamers de weg gebaand voor de terugkeer van de Spelen naar hun geboortegrond. De hoofdstad van Griekenland leek wel één grote bouwput, toen ze ter voorbereiding op de Spelen werd gemoderniseerd.

De 28ste Olympische Spelen zullen van 13 tot 29 augustus 2004 in Athene gehouden worden. Circa 10.000 topsporters uit een recordaantal van 201 landen strijden dan met elkaar in 28 sporten. De sportevenementen zullen plaatsvinden op 38 lokaties en worden afgesloten met meer dan 300 medailleuitreikingen. De ongeveer 21.500 vertegenwoordigers van de media zullen in aantal overtroffen worden door zo’n 55.000 hardwerkende veiligheidsbeambten.

Een hordenloop

Athene had al een tijdje geprobeerd de Olympische Spelen terug naar hun geboortegrond te krijgen. Omdat de moderne Spelen in 1996 honderd jaar zouden bestaan, leek dat het perfecte jaar voor een terugkeer naar de plek waar ze ooit waren begonnen.

Maar Athenes poging de Spelen van 1996 binnen te halen, mislukte. Naar verluidt ontbrak het de stad aan de nodige infrastructuur voor de twee veeleisende weken van de Spelen.

Die afwijzing prikkelde Griekenland en zijn hoofdstad tot actie. Athene beloofde verbetering te zullen brengen in de situatie. Gewapend met goede bedoelingen en een aantal degelijke plannen deed de stad in 1997 opnieuw een poging de Olympische Spelen in de wacht te slepen, nu die van 2004. En deze keer lukte het wel.

Athene bereidde zich voor op een metamorfose. Het verlangen de gaststad voor de Spelen te zijn, ontketende een golf van ongekende drukte en bouwactiviteit. Overal waren machines aan het graven om de infrastructuur te verbeteren,  wegen aan te leggen en sportlokaties voor de Spelen te creëren. Zelfs in hartje zomer zag je tijdens de snikhete weekends nog graafmachines, kranen en mensen in actie.

In maart 2001 landde het eerste vliegtuig op de nieuwe internationale luchthaven van Athene, die in haar categorie tot de top van de wereld behoort. Er werd ook in totaal 120 kilometer aan nieuwe wegen gepland, en 90 kilometer bestaande weg moest worden verbeterd. Voor een betere doorstroming van het verkeer kwamen er in het nieuwe wegennet ook nog zo’n 40 viaducten. Er werden nieuwe metrolijnen aangelegd en ook voorzieningen getroffen voor nog eens 24 kilometer tramrails. Om de verkeersdruk te verminderen en de luchtvervuiling tegen te gaan, werd er in de voorsteden een 32 kilometer lange spoorlijn met een groot aantal moderne stations aangelegd.

Kortom: men probeerde Athene binnen een paar jaar te transformeren tot een nieuwe stad met meer groen, een schoner milieu en een nieuw vervoerssysteem. Jacques Rogge, voorzitter van het Internationaal Olympisch Comité (IOC), zei: „Mensen die weten hoe Athene er voor de Spelen uitzag en de stad na de Spelen terugzien, zullen haar niet meer herkennen.”

 Een marathonklus

Naarmate de datum van de openingsceremonie van de Spelen naderde, kwam er steeds meer vaart in. IOC-voorzitter Rogge vergeleek de voortgang van de bouw en de voorbereidingen met de sirtaki, de traditionele Griekse volksdans. Hij zei half voor de grap: „Ik zou het willen omschrijven als de sirtaki. Die komt langzaam op gang, krijgt steeds meer vaart en eindigt in een duizelingwekkende snelheid.”

In overeenstemming met die inschatting verrees in een van de noordelijke voorsteden van Athene uit het niets het olympisch dorp: „de ruggengraat van alle inspanningen ter voorbereiding van de Spelen”. Dit project, dat tijdens de Olympische Spelen zo’n 16.000 sporters en begeleiders zal huisvesten, is het grootste woningbouwproject dat ooit in Griekenland ondernomen is. Na de Spelen zullen er ongeveer 10.000 mensen gaan wonen.

Het verband tussen de oude geschiedenis en het erfgoed van de moderne Spelen wordt door de organisatoren van de Spelen niet over het hoofd gezien. Sommige ceremonies zullen in het oude Olympia plaatsvinden. Andere belangrijke archeologische lokaties zullen aandacht krijgen in culturele evenementen tijdens de Olympische Spelen. Vlak bij de plek waar de beroemde slag bij Marathon plaatsvond, is een nieuw roeicentrum gebouwd. En de marathonlopers kunnen straks zeggen dat ze het oorspronkelijke parcours hebben gelopen. De organisatie van de Spelen heeft exact hetzelfde  parcours gekozen als dat van de Atheense soldaat die in 490 voor onze jaartelling 42 kilometer van Marathon naar Athene liep om het nieuws van de zege op de Perzen over te brengen.

En het goud is voor . . .

Als tijdens de openingsceremonie het vuurwerk wordt afgestoken, zullen alle ogen gericht zijn op het olympisch stadion met zijn 75.000 zitplaatsen. Voor velen is dit gerenoveerde stadion het paradepaardje van de Spelen. Het unieke aan dit stadion is de overkapping, een ontwerp van de beroemde Spaanse architect Santiago Calatrava.

De overkapping, een bouwkundig meesterwerk, bestaat uit glazen panelen met een totaalgewicht van 16.000 ton en is ontworpen om een gebied van 10.000 vierkante meter te overdekken. De kap wordt gedragen door twee kolossale bogen van elk 304 meter lang en 80 meter hoog — dat is bijna tweederde van de grootte van de Harbour Bridge in Sydney! De stalen buizen waaruit de bogen bestaan, wegen tussen de 9000 en 10.000 ton per stuk en zijn volgens een bouwdeskundige „groot genoeg om er met een bus doorheen te rijden”. Naar verwachting zal de overkapping in totaal twee keer zoveel wegen als de Eiffeltoren in Parijs.

Waarom is er zo’n kolossale overkapping nodig? Bedenk dat het door de brandende zon in augustus heel warm wordt in Athene! Op de glazen panelen zit een speciale laag die 60 procent van het zonlicht weerkaatst. Maar er zijn nog andere redenen. Het ontwerp van de overkapping werd gezien als dé blikvanger van de Spelen. De voormalige Griekse minister van Cultuur, Evangelos Venizelos, zei dat „dit bouwwerk architectonisch gezien het opvallendst is, het symbool van de Olympische Spelen in Athene”.

Na de sluitingsceremonie zullen zulke bouwwerken een herinnering vormen aan het harde werk dat bij de organisatie van zo’n groots evenement betrokken is. De Atheners hopen dat alles wat er voor de Spelen aan de infrastructuur is gedaan, de kwaliteit van het leven in hun stad zal verbeteren. En zoals altijd laten ze zich niet zo gauw van de wijs brengen — net als tijdens het dansen van de sirtaki.

[Kader op blz. 15]

Idealen onder druk

De organisatoren van de Spelen benadrukken graag de idealen die met de Spelen in verband worden gebracht, zoals „eerlijke competitie, sport, vrede, cultuur en educatie”. Maar de medaille heeft ook een keerzijde: politiek, nationalisme, commercie en corruptie.

Vanouds hebben de Olympische Spelen voor hoge kijkcijfers en winstgevende reclamecontracten gezorgd, en daardoor is de sponsoring van de Spelen een enorm promotiemiddel geworden. „De Spelen zijn tegenwoordig big business,” zei de Australische onderzoeker Murray Phillips, „en veel beslissingen worden om uitgekiende commerciële redenen genomen.”

Anderen hebben scherpe kritiek op het flagrante nationalisme dat tijdens de Spelen te zien is. Er worden pogingen ondernomen om een Olympisch Bestand te introduceren, een beëindiging van vijandelijkheden en oorlog tijdens de Spelen. Maar zo’n maatregel heeft alleen symbolische betekenis en zal geen resultaten opleveren als de oorzaken van de conflicten niet worden aangepakt. „De Spelen zijn een arena voor machtspolitiek”, merkte de hoogleraar natuurwetenschappen Brian Martin op. Hij voegde eraan toe: „Op de Spelen verandert competitie tussen atleten in competitie tussen landen. Sporters kunnen niet meedoen als hun land niet meedoet. Overwinningen van personen en teams worden gezien als nationale overwinningen, wat blijkt uit de vlaggen en de volksliederen . . . [De Spelen] hebben slechts een nieuwe arena geboden voor verder geweld tussen personen in sportevenementen en tussen landen in hun strijd om macht en status. . . . De olympische beweging is niet in staat haar oorspronkelijke doel om vrede te promoten, te bereiken.”

[Illustraties op blz. 15]

Het olympisch sportcomplex in Athene

Ontwerp voor de medailles van 2004

[Verantwoording]

Aerial photo: AP Photo/Thanassis Stavrakis; medal design: © ATHOC

[Illustraties op blz. 16]

De metro van Athene

De internationale luchthaven van Athene

[Verantwoording]

© ATHOC

[Illustraties op blz. 17]

Het olympisch dorp in aanbouw

Zeilcentrum in Agios Kosmas

[Verantwoording]

© ATHOC/Photo: K. Vergas

[Illustratie op blz. 16, 17]

De overkapping van het olympisch stadion in aanbouw

[Illustratie op blz. 17]

Een maquette van de voltooide overkapping

[Verantwoording]

© ATHOC

[Illustratieverantwoording op blz. 14]

© ATHOC