Overgewicht — Wat is de oorzaak?

„We zitten midden in een epidemie die verregaande gevolgen voor de gezondheid van onze kinderen kan hebben. Als de samenleving niet onmiddellijk handelend optreedt door preventieve maatregelen te nemen, zal zwaarlijvigheid blijven toenemen.” — William J. Klish, hoogleraar kindergeneeskunde.

SOMMIGE mensen die zelf geen gewichtsproblemen hebben, zijn geneigd om mensen met overgewicht te veroordelen en af te doen als mensen die weinig wilskracht hebben en niet erg gemotiveerd zijn. Maar ligt de zaak zo eenvoudig? Zijn zwaarlijvige mensen per se luie figuren die alle lichaamsbeweging mijden? Of zijn er in veel gevallen andere, dieper liggende oorzaken, waar moeilijker wat aan te doen is?

Erfelijkheid? Omgeving? Of beide?

Het boek Food Fight zegt: „Er worden al heel lang discussies gevoerd waarin genetische factoren en omgeving als oorzaak van zwaarlijvigheid tegenover elkaar worden gesteld.” Wat wordt er in deze context met genetische factoren bedoeld? Sommigen hangen de theorie aan dat het menselijk lichaam van nature overtollige calorieën opslaat voor eventuele latere behoeften. Hetzelfde boek zegt verder: „De genetische oorzaken van zwaarlijvigheid worden al tientallen jaren bestudeerd. . . . Er is inmiddels veel onderzoek gedaan naar menselijke genen en overgewicht. Er worden geavanceerde technieken gebruikt om genen te identificeren die veroorzaken dat mensen aanleg hebben om dik te worden of dat ze vatbaarder zijn voor ziekten zoals diabetes. In wetenschappelijke termen: 25 tot 40 procent van de verschillen in lichaamsgewicht onder de bevolking kan aan de genen worden toegeschreven.” Het boek vervolgt: „In aanmerking genomen dat zwaarlijvigheid meestal aan persoonlijk falen wordt geweten, onderstrepen deze cijfers de belangrijke rol van biologische factoren; maar dat neemt niet weg dat 60 procent of meer aan de omgeving kan worden toegeschreven.” Dat betekent dat een belangrijke factor bij zwaarlijvigheid nog steeds iemands leefstijl is. Neemt iemand dagelijks meer calorieën in dan hij verbruikt? Eet hij geregeld het verkeerde voedsel? Zet hij elke dag tijd opzij voor wat lichaamsbeweging?

De Mayo Clinic legt in eenvoudige woorden uit wat de oorzaak van zwaarlijvigheid is: „Genen kunnen een rol spelen bij overgewicht of zwaarlijvigheid, maar uw lichaamsgewicht wordt uiteindelijk bepaald door uw eetpatroon en lichamelijke activiteit. Op de lange duur leidt het eten van te veel calorieën, het leiden van een zittend leven, of een  combinatie van de twee tot zwaarlijvigheid.” (Wij cursiveren.) Dezelfde bron zegt verder: „Overerving wil niet zeggen dat u voorbestemd bent om dik te worden. . . . Ongeacht wat uw genen zeggen, uw gewicht wordt uiteindelijk bepaald door uw keuzes wat voeding en activiteit betreft.”

De vermageringsindustrie verdient miljoenen euro’s aan wanhopige mensen die hun vroegere figuur proberen terug te krijgen. Maar wat zeggen deskundigen over die middelen en methoden? „Zwaarlijvigheid is heel moeilijk te behandelen, en de meeste mensen die afvallen, komen ook weer aan”, zegt het boek Food Fight. „De meest optimistische schattingen zijn dat 25 procent [één op de vier] afvalt en daarna zijn gewicht stabiel houdt, en dat vaak pas na herhaalde pogingen.”

Gevaren van zwaarlijvigheid

Zwaarlijvigheid kan tot ernstige gezondheidsproblemen leiden. Dr. Scott Loren-Selco, een neuroloog verbonden aan het medisch centrum van de Universiteit van Zuid-Californië, waarschuwt voor het gevaar van type-II-diabetes dat zelfs jongeren met ernstig overgewicht lopen. (Zie de Ontwaakt! van 8 mei 2003.) Hij zegt: „We zien het nu steeds weer en geloof me, het is beangstigend. Ik zeg tegen [zwaarlijvige patiënten] dat ik ze mee zou kunnen nemen naar de diabetesafdeling om ze te laten zien wat hun mogelijk te wachten staat: de blinden, de geamputeerden, het ontelbare aantal mensen die volledig invalide zijn door type-II[-diabetes], en die allemaal zwaarlijvig zijn.” Wat is één factor die hier een belangrijke rol in speelt? „Ze hebben geld om supergrote hamburgers en friet te kopen, en dat doen ze dan ook”, zegt Loren-Selco. „Er is niemand die ze zegt dat het slecht is, zeker niet de fastfoodfabrikanten en, eerlijk gezegd, zeker niet de meeste artsen, want die weten nog steeds niet veel van voedingsleer.”

Dr. Edward Taub, een bekende schrijver op het gebied van voeding, zegt: „Het is de laatste tijd populairder en zelfs politiek correct geworden om te denken dat overgewicht een normaal en aanvaardbaar onderdeel van het moderne leven is. Dat is werkelijk een verbluffend staaltje van public relations van de bedrijven die ermee gediend zijn ons vet te mesten.”

Deskundigen zeggen dat de mensen die ’peervormig’ zijn, dus extra vet op de heupen hebben, waarschijnlijk gezonder zijn dan de mensen die ’appelvormig’ zijn, dus vet rond de buikorganen hebben (vooral als hun taillewijdte meer dan 90 tot 100 centimeter is). Waarom? Omdat „buikvet uw kans vergroot op hoge bloeddruk, kransvatvernauwing, diabetes, een beroerte en verschillende vormen van kanker”, zegt het boek Mayo Clinic on Healthy Weight. „Als u peervormig bent — brede heupen, dijen en billen — zijn de risico’s voor uw gezondheid niet zo groot.”

Wat is dan de oplossing voor de miljoenen volwassenen en kinderen over de hele wereld die veel te zwaar zijn en het gevaar lopen ernstige gezondheidsproblemen te krijgen? Is er een doeltreffende remedie?

 [Kader/Tabel op blz. 5]

Wat is BMI? Wat vertelt het u?

BMI (Body Mass Index) is een lengte/gewicht-verhouding die iemand kan helpen vast te stellen of hij te zwaar is of zelfs ernstig overgewicht heeft. Volgens de Mayo Clinic wordt een BMI tussen 18,5 en 24,9 als het gezondst beschouwd. Als uw BMI tussen de 25 en 29,9 ligt, hebt u overgewicht. Alles boven een BMI van 30 wordt als ernstig overgewicht beschouwd. Hoe staat u ervoor volgens de tabel? Moet u misschien naar de dokter voor een paar suggesties of voor een bevestiging van de stand van zaken?

Neem om uw BMI te berekenen uw gewicht in kilo’s, deel het door uw lengte in meters en deel de uitkomst dan nogmaals door uw lengte in meters. Als u bijvoorbeeld 90 kilo weegt en 1,80 meter lang bent, is uw BMI 27,7 (90 ÷ 1,8 ÷ 1,8 = 27,7).

[Tabel]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

Gezond Overgewicht Ernstig overgewicht

BMI 18,5-24,9 25-29,9 30 of meer

Lengte Gewicht in kilo’s

1,47 m 53 of minder 54-64 65 of meer

1,50 55 of minder 56-66 67 of meer

1,52 57 of minder 58-68 69 of meer

1,55 59 of minder 60-71 72 of meer

1,57 61 of minder 62-73 74 of meer

1,60 63 of minder 64-76 77 of meer

1,63 65 of minder 66-79 80 of meer

1,65 67 of minder 68-81 82 of meer

1,68 69 of minder 70-84 85 of meer

1,70 71 of minder 72-86 87 of meer

1,73 74 of minder 75-89 90 of meer

1,75 76 of minder 77-91 92 of meer

1,78 78 of minder 79-94 95 of meer

1,80 80 of minder 81-96 97 of meer

1,83 83 of minder 84-99 100 of meer

1,85 85 of minder 86-102 103 of meer

1,88 87 of minder 88-105 106 of meer

1,90 89 of minder 90-107 108 of meer

[Verantwoording]

Ontleend aan Mayo Clinic on Healthy Weight

[Kader op blz. 5]

Wat is een calorie?

Wat is de definitie van een calorie? Het is een standaardmaat voor warmte-energie. Dus als u transpireert, verbruikt u calorieën of warmte-energie. „Een calorie * [in de voedingsleer] is de hoeveelheid warmte die nodig is om de temperatuur van een kilogram water met precies één graad Celsius te verhogen” (Balance Your Body, Balance Your Life). De dagelijkse behoefte aan calorieën, of energie, verschilt per persoon, afhankelijk van factoren als lengte, gewicht, leeftijd en activiteit.

[Voetnoot]

[Kader/Illustratie op blz. 6]

U leidt een zittend leven als u:

▪ het grootste deel van de dag voor de tv, achter een bureau of in een voertuig zit — met andere woorden: geen beweging krijgt

▪ zelden meer dan 90 meter loopt

▪ een baan hebt waarbij u geen beweging krijgt

▪ niet minstens eenmaal per week 20 tot 30 minuten aan lichaamsbeweging doet

[Verantwoording]

Gebaseerd op Mayo Clinic on Healthy Weight