Obesitas bij kinderen — Wat is eraan te doen?

IN VEEL landen heeft obesitas bij kinderen epidemische vormen aangenomen. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is er wereldwijd bij 22 miljoen kinderen onder de vijf jaar sprake van overgewicht.

Uit een nationaal onderzoek in Spanje bleek dat één op de drie kinderen overgewicht of obesitas (zwaar overgewicht) heeft. In slechts tien jaar (1985-1995) is het aantal kinderen met obesitas in Australië verdrievoudigd. In de laatste dertig jaar is in de Verenigde Staten het aantal obesitasgevallen bij kinderen in de leeftijd tussen de zes en elf jaar meer dan verdrievoudigd.

Obesitas bij kinderen komt ook steeds vaker in ontwikkelingslanden voor. Volgens de Internationale Taakgroep Obesitas lijden in sommige delen van Afrika meer kinderen aan obesitas dan aan ondervoeding. In 2007 stond Mexico wat obesitas bij kinderen betreft op de tweede plaats in de wereld, na de Verenigde Staten. In Mexico-Stad heeft naar verluidt 70 procent van de kinderen en adolescenten overgewicht of obesitas. Kinderchirurg Francisco González waarschuwt dat dit misschien „de eerste generatie [is] die vóór hun ouders zullen overlijden, aan de complicaties van obesitas”.

Wat zijn die complicaties? Dat zijn bijvoorbeeld diabetes, hoge bloeddruk en hartziekten — gezondheidsproblemen die voorheen als typische gezondheidsproblemen van ouderen werden aangemerkt. Volgens het Amerikaanse Instituut voor Geneeskunde lopen 30 procent van de jongens en 40 procent van de meisjes die in 2000 in de Verenigde Staten werden geboren het risico om tijdens hun leven type II-​diabetes te krijgen, een aandoening die met obesitas in verband wordt gebracht.

Onderzoeken laten een verontrustende trend bij kinderen zien. Een stijging in het aantal obesitasgevallen leidt tot een stijging van het aantal gevallen van hoge bloeddruk. „Als deze opwaartse trend wat hoge bloeddruk betreft niet wordt gestuit, zouden we weleens te maken kunnen krijgen met een explosie van nieuwe gevallen van hart- en vaatziekten bij jongvolwassenen en volwassenen”, waarschuwt dr. Rebecca Din-Dzietham van de Morehouse School of Medicine in Atlanta (VS).

Factoren die ertoe bijdragen

Wat is de oorzaak van deze wereldwijde epidemie van obesitas bij kinderen? Hoewel erfelijke factoren een rol kunnen spelen, lijkt de verontrustende toename van obesitas in de afgelopen tientallen jaren aan te geven dat erfelijkheid niet de enige oorzaak is. Stephen O’Rahilly, hoogleraar klinische biochemie en geneeskunde aan de Universiteit van Cambridge (Engeland), zegt: „Er is niets erfelijks wat de stijging in het aantal obesitasgevallen verklaart. Onze genen kunnen niet in dertig jaar zijn veranderd.”

Over de oorzaak geeft de Mayo Clinic in de Verenigde Staten het volgende commentaar: „Hoewel er enkele erfelijke en hormonale oorzaken voor obesitas bij kinderen bestaan, wordt het meeste overgewicht veroorzaakt doordat kinderen te veel eten en te weinig bewegen.” Twee voorbeelden illustreren de veranderende trend in eetpatronen in deze tijd.

Ten eerste: Omdat werkende ouders minder tijd en energie hebben om maaltijden te bereiden,  is fastfood steeds gebruikelijker geworden. Overal ter wereld zijn fastfoodrestaurants als paddenstoelen uit de grond geschoten. Eén onderzoek meldt dat bijna een derde van alle kinderen in de Verenigde Staten in de leeftijd van vier tot negentien jaar elke dag fastfood eet. Dat bevat meestal veel suiker en vetten en wordt in verleidelijk grote porties aangeboden.

Ten tweede: In plaats van melk en water drinkt men nu bij voorkeur frisdrank. Mexicanen bijvoorbeeld besteden jaarlijks meer aan frisdrank (vooral cola) dan aan de tien belangrijkste voedingsmiddelen bij elkaar. Volgens het boek Overcoming Childhood Obesity kan ruim een halve liter frisdrank per dag al een gewichtstoename van wel elf kilo per jaar opleveren!

Uit een onderzoek dat de Universiteit van Glasgow (Schotland) heeft uitgevoerd naar het gebrek aan lichaamsbeweging, bleek dat de gemiddelde driejarige slechts twintig minuten per dag aan „matige tot intensieve lichaamsbeweging” doet. In een commentaar op dat onderzoek zei dr. James Hill, hoogleraar pediatrie en geneeskunde aan de Universiteit van Colorado: „De toenemende lichamelijke inactiviteit van kinderen in het Verenigd Koninkrijk is niet uniek en is bijna overal elders in de wereld waarneembaar.”

Wat is de oplossing?

Voedingsdeskundigen geven niet het advies om kinderen op een streng dieet te zetten, want dit zou hun groei en gezondheid in gevaar kunnen brengen. De Mayo Clinic zegt echter: „Een van de beste strategieën om overgewicht bij uw kinderen aan te pakken is hun eetpatroon te verbeteren en met uw hele gezin meer aan lichaamsbeweging te gaan doen.” (Zie kader.)

Spreek als gezin af om gezond te eten en meer te bewegen. Dan zal het voor uw kinderen een manier van leven worden die ze als volwassenen zullen volhouden.

[Kader/Illustratie op blz. 28]

WAT KUNNEN OUDERS DOEN?

1 Zorg dat de hoeveelheid fruit en groente die u koopt en op tafel zet groter is dan de hoeveelheid gemaksvoedsel.

2 Beperk het gebruik van frisdranken, gezoete dranken, en snacks die veel vet en suiker bevatten. Zorg in plaats daarvan voor water of magere melk en gezonde hapjes.

3 Gebruik in plaats van frituren bereidingsmethoden waarvoor niet zo veel vet nodig is, zoals bakken in de oven, grillen en stomen.

4 Serveer kleinere porties.

5 Gebruik voedsel niet om te belonen of om iets gedaan te krijgen.

6 Sta niet toe dat kinderen het ontbijt overslaan. Dit kan ertoe leiden dat ze later op de dag te veel eten.

7 Eet aan tafel. Door voor de televisie of achter de computer te eten, zal iemand meer eten en minder snel doorhebben dat hij een verzadigd gevoel heeft.

8 Stimuleer kinderen om aan lichaamsbeweging te doen, zoals fietsen, met een bal spelen en touwtjespringen.

9 Beperk de tijd die aan tv-kijken, computergebruik en gamen wordt besteed.

10 Plan actieve gezinsuitstapjes, zoals een bezoek aan de dierentuin, zwemmen of in het park spelen.

11 Geef uw kinderen actieve klusjes te doen.

12 Geef het goede voorbeeld door gezond te eten en aan lichaamsbeweging te doen.

[Verantwoording]

Bronnen: De National Institutes of Health en de Mayo Clinic