De periode tussen peuter en puber

„De eerste paar jaar van hun leven zijn kinderen in de beschermde omgeving van het gezin en is het makkelijker ze goede eigenschappen te leren. Maar als ze eenmaal naar school gaan, krijgen ze te maken met mensen die andere dingen zeggen en doen.” — Valter (Italië).

NAARMATE kinderen ouder worden, wordt hun wereld steeds groter en gaan ze de grenzen ervan verkennen. Ze komen met meer mensen in contact: speelkameraadjes, klasgenootjes en familieleden. Zoals Valter zegt, ben je als ouder niet meer de enige invloed in het leven van je kind. Daarom is het verstandig de vroege kinderjaren te gebruiken om je kind te leren hoe belangrijk het is te luisteren en goede manieren te hebben. Ze moeten ook het verschil tussen goed en fout leren.

Die dingen leren ze niet vanzelf. Waarschijnlijk is het nodig dat je ’terechtwijst, straft en vermaant met alle geduld dat het onderricht vereist’ (2 Timotheüs 4:2, NBV). Ouders in het oude Israël kregen in verband met Gods wetten het gebod: „Prent ze uw kinderen in en spreek er steeds over, thuis en onderweg, als u naar bed gaat en als u opstaat” (Deuteronomium 6:6, 7, NBV). Zoals uit die tekst blijkt, hebben kinderen constante begeleiding nodig.

Het opvoeden van kinderen is een hele verantwoordelijkheid en brengt allerlei uitdagingen met zich mee. In dit artikel worden er een paar besproken.

Een tijd om te luisteren

Volgens de Bijbel is er „een tijd om te spreken”, maar er is ook een tijd om te luisteren (Prediker 3:7). Hoe kun je je kind leren om stil te zijn en te luisteren als anderen, onder wie jezelf, aan het woord zijn? Eén manier is door een goed voorbeeld te geven. Luister je zelf aandachtig naar anderen, ook naar je kinderen?

Kinderen zijn snel afgeleid en je geduld zal ongetwijfeld op de proef worden gesteld als je met ze probeert te communiceren. Elk kind is anders, dus ga na welke manier van communiceren het best werkt bij jouw kind. David, een vader in Groot-Brittannië, zegt: „Ik vraag onze dochter om in haar eigen woorden te herhalen wat ik gezegd heb. Daardoor heeft ze in de loop van de jaren beter leren luisteren.”

Een van de instructies die Jezus zijn volgelingen gaf, was: „Let goed op hoe je luistert!” (Lukas 8:18, Groot Nieuws Bijbel) Als dat al voor volwassenen geldt, dan geldt dat zeker voor kinderen.

 „Elkaar vrijelijk vergeven”

De Bijbel zegt: „Blijft elkaar verdragen en elkaar vrijelijk vergeven als de een tegen de ander een reden tot klagen heeft” (Kolossenzen 3:13). Hoe kun je je kind leren vergevingsgezind te zijn?

Ook hierbij is een goed voorbeeld belangrijk. Laat zien dat je zelf vergevingsgezind bent. Marina, een moeder in Rusland, doet daar bewust moeite voor. „We proberen een goed voorbeeld voor onze kinderen te zijn door anderen te vergeven, niet op onze strepen te staan en niet snel beledigd te zijn. Als ik iets fout heb gedaan, zeg ik sorry tegen mijn kinderen. Ik wil dat ook zij leren om anderen hun excuses aan te bieden.”

Het is belangrijk voor later dat kinderen leren om meningsverschillen op te lossen en anderen te vergeven. Als je je kinderen nu leert om attent voor anderen te zijn en hun fouten toe te geven, geef je ze iets mee waar ze als volwassene veel aan zullen hebben.

„Wees dankbaar”

In deze ’kritieke tijden, die moeilijk zijn door te komen’, denken veel mensen alleen maar aan zichzelf (2 Timotheüs 3:1, 2). Als je je kinderen dankbaarheid wilt leren, kun je dat het beste doen als ze nog klein zijn. Paulus gaf in een van zijn brieven de aansporing: „Wees dankbaar” (Kolossenzen 3:15, GNB).

Je kunt je kinderen al heel jong goede manieren bijbrengen en ze leren attent te zijn. „Het beste wat je kunt doen om kinderen te laten zien wat het wil zeggen dankbaar te zijn, is dat thuis constant voor te doen. Dat houdt in dat je altijd bedankt voor hulp die je krijgt of voor andere attente gebaren”, zegt Kyle Pruett in het tijdschrift Parents. Hij voegt daaraan toe: „Je moet blijven oefenen.”

Richard, een vader in Groot-Brittannië, probeert een goed voorbeeld aan zijn kinderen te geven: „Mijn vrouw en ik laten zien hoe ze bijvoorbeeld leraren of grootouders kunnen bedanken als die iets aardigs voor ze hebben gedaan. Als we bij iemand hebben gegeten, schrijven we een bedankkaartje. Alle kinderen zetten hun naam eronder of maken er een tekeningetje op.” Attent en dankbaar zijn zal je kind helpen later in het leven blijvende, hechte relaties op te bouwen.

Kinderen hebben correctie nodig

Het is belangrijk dat kinderen leren dat wat ze doen gevolgen heeft. Ook als ze klein zijn, moeten ze al verantwoording afleggen, niet alleen thuis maar ook op school en in de maatschappij. Je kunt kinderen het principe leren: wat je zaait, zul je oogsten (Galaten 6:7).

De Bijbel zegt: „Bespaar een kind de straf niet” (Spreuken 23:13, GNB). Als je duidelijk hebt gemaakt dat op een bepaalde overtreding een bepaalde straf volgt, doe dan wat je gezegd hebt. Norma, een moeder in Argentinië, zegt: „Consequent zijn is heel belangrijk. Als je niet consequent bent, moedig je het kind aan te proberen dingen naar zijn hand te zetten.”

Ouders kunnen veel doen om eindeloze discussies achteraf te voorkomen als ze vooraf nagaan of hun kind beseft welke straf er op ongehoorzaamheid staat. Kinderen gaan minder snel in discussie als ze de regels kennen en  weten wat hun te wachten staat als ze die overtreden, en als ze uit ervaring weten dat over de straf niet te onderhandelen valt.

Natuurlijk werkt straf alleen als die niet in woede gegeven wordt. De Bijbel zegt: „Laat alle wrok en drift en boosheid varen, alle geschreeuw en gevloek” (Efeziërs 4:31, NBV). Straf mag niet hardvochtig zijn en nooit ontaarden in lichamelijke of emotionele mishandeling.

Maar hoe kun je jezelf in bedwang houden als je kind het bloed onder je nagels vandaan haalt? „Dat is niet altijd makkelijk”, erkent Peter, een vader in Nieuw-Zeeland. „Maar kinderen moeten leren dat straf het gevolg is van hun gedrag en niet gegeven wordt omdat een ouder zijn zelfbeheersing verliest.”

Peter en zijn vrouw proberen hun kinderen te helpen inzien wat de langetermijnvoordelen van correctie zijn. „Zelfs als de kinderen heel vervelend zijn geweest, gaan we niet te veel in op wat ze net fout hebben gedaan maar praten we erover aan welke eigenschappen ze moeten werken.”

Wees redelijk

God zei over de correctie die hij zijn volk zou geven: „Je krijgt de straf die je verdient” (Jeremia 46:28, NBV). Straf levert de beste resultaten op als die verdiend is en in verhouding staat tot de gemaakte fout. ’Laat uw redelijkheid bekend worden’, schreef Paulus aan christenen (Filippenzen 4:5).

Redelijk zijn betekent op zo’n manier correctie te geven dat kinderen hun eigenwaarde behouden. Santi, een vader in Italië, zegt: „Ik zal mijn kinderen nooit kleineren. In plaats daarvan probeer ik de oorzaak van het probleem te achterhalen en daar iets aan te doen. Ik straf mijn zoon en dochter niet in het bijzijn van anderen en het liefst ook niet waar het andere kind bij is. En ik maak geen grapjes over hun fouten, niet in het openbaar en ook niet thuis.”

Ook de eerder genoemde Richard vindt het heel belangrijk om redelijk te zijn. „Straf mag nooit een optelsom zijn van gemaakte fouten. Als de straf gegeven is, moet je erover ophouden en het kind niet steeds opnieuw aan zijn fouten herinneren.”

Kinderen opvoeden is een zware taak die om zelfopoffering vraagt maar ook veel oplevert. Dat heeft Jelena, een moeder in Rusland, gemerkt. „Om meer tijd voor mijn zoon te hebben, ben ik parttime gaan werken. Dat valt niet mee, want daardoor hebben we minder geld. Maar het is het waard als ik zie hoe gelukkig mijn zoon is. We hebben nu een veel betere band.”

[Illustratie op blz. 11]

Kinderen kunnen leren om attent te zijn

[Illustratie op blz. 12]

Corrigeer kinderen op zo’n manier dat ze hun eigenwaarde behouden