Kun je een heidense feestdag christelijk maken?

IN DE winter van 2004 was er rond de kersttijd in Italië een levendige discussie gaande. Enkele schoolhoofden en onderwijzers waren voorstanders van het idee om zo min mogelijk of helemaal geen aandacht te besteden aan religieuze kerstgebruiken. Ze pleitten hiervoor uit consideratie met het toenemende aantal schoolkinderen dat niet katholiek of protestant is. Maar anderen in onderwijskringen en daarbuiten eisten dat de gebruiken gerespecteerd en volledig gehandhaafd werden.

Afgezien van deze controverse zouden we ons echter kunnen afvragen: wat is eigenlijk de oorsprong van veel kerstgebruiken? Terwijl de discussie een climax bereikte, stonden er in de Vaticaanse krant L’Osservatore Romano enkele interessante opmerkingen.

Over de datum waarop Kerstmis wordt gevierd, zei de katholieke krant: „De werkelijke datum van Jezus’ geboorte gaat historisch gezien schuil onder een sluier van onzekerheid wat betreft de Romeinse geschiedenis, de keizerlijke volkstelling in die tijd en onderzoek  in de daaropvolgende eeuwen. . . . De datum 25 december werd, zoals algemeen bekend, in de vierde eeuw door de Kerk van Rome gekozen. Die dag was in het heidense Rome aan de zonnegod gewijd . . . Hoewel het christendom in Rome al door een edict van Constantijn was erkend, was de mythe van . . . de zonnegod nog steeds wijdverbreid, vooral onder soldaten. De bovengenoemde festiviteiten rond 25 december waren diep geworteld in de volkstraditie. Dat bracht de Kerk van Rome op het idee om die dag een christelijke betekenis te geven door de zonnegod te vervangen door de ware Zon der Gerechtigheid, Jezus Christus, en die te kiezen als de dag waarop zijn geboorte gevierd moest worden.”

En wat valt er te zeggen over de kerstboom, die nu deel uitmaakt van de katholieke traditie?

Het artikel in de katholieke krant wees erop dat er vroeger werd gedacht dat veel altijdgroene bomen en heesters, zoals „hulst, muizendoorn, laurier en takken van dennen of sparren, magische of medicinale krachten tegen ziekte bezaten”. Het artikel zei verder: „Op kerstavond, 24 december, werden Adam en Eva herdacht met het zeer populaire verhaal over de boom in het aardse paradijs . . . De boom had een appelboom moeten zijn, maar omdat een appelboom niet bij de winter past, werd er een spar op het podium gezet. Daar werden een paar appels in gehangen of, als teken van de toekomstige verlossing, hosties van verkruimelde biscuits in speciale vormpjes die een symbool waren van de eucharistische tegenwoordigheid van Jezus, en ook snoep en cadeautjes voor de kinderen.” En hoe ging het later?

Na te hebben opgemerkt dat de traditie om een kerstboom te gebruiken in de zestiende eeuw in Duitsland is ontstaan, zegt L’Osservatore Romano: „Italië was een van de laatste landen die de kerstboom accepteerden, wat voor een deel kwam door een nogal wijdverbreid gerucht dat het gebruik van kerstbomen een protestantse gewoonte was en dus vervangen moest worden door de kribbe [de kerststal].” Paus Paulus VI „heeft de traditie in het leven geroepen om [bij de kerststal op het Sint-Pietersplein in Rome] een enorme kerstboom neer te zetten”.

Vindt u het acceptabel dat een religieuze leider een ogenschijnlijk christelijke betekenis geeft aan gebeurtenissen en symbolen die hun oorsprong vinden in het oude heidendom? Wat de juiste handelwijze is, blijkt uit de vermaning die de Bijbel aan ware christenen geeft: „Wat voor deelgenootschap hebben rechtvaardigheid en wetteloosheid? Of wat heeft licht met duisternis gemeen?” — 2 Korinthiërs 6:14-17.

[Illustraties op blz. 8, 9]

Kerstboom (bladzijde hiernaast) en kerststal bij het Vaticaan

[Verantwoording]

© 2003 BiblePlaces.com

[Illustratie op blz. 9]

De zonnegod

[Verantwoording]

Museum Wiesbaden