Op een zondagochtend waren zo’n 200 mannen, vrouwen en kinderen in Bakoe (Azerbeidzjan) bij elkaar gekomen om naar een Bijbelse toespraak te luisteren.

Plotseling werd de deur opengebroken door politieagenten, die op de voet gevolgd werden door andere overheidsfunctionarissen en een cameraploeg van een tv-zender. De politie verstoorde niet alleen de religieuze dienst van Jehovah’s Getuigen maar sloeg ook meerdere mannen, doorzocht het gebouw zonder huiszoekingsbevel, schold de aanwezigen uit en nam geld, computers en Bijbelse lectuur in beslag. Veel Getuigen werden meegenomen naar het politiebureau en daar urenlang vastgehouden. Zes buitenlandse Getuigen die als evangelist dienden, werden een aantal dagen vastgehouden en toen het land uitgezet. In een tv-uitzending over de inval werden de Getuigen zwartgemaakt.

Naar aanleiding van die gebeurtenissen op 24 december 2006 hebben Jehovah’s Getuigen hun eerste verzoekschrift tegen Azerbeidzjan ingediend bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Sindsdien hebben de Getuigen nog eens 18 verzoekschriften ingediend wegens schendingen van de godsdienstvrijheid.

Lopende verzoekschriften bij het EHRM tegen Azerbeidzjan (stand 31 januari 2014)

Hier volgen enkele voorbeelden van problemen waar Jehovah’s Getuigen in Azerbeidzjan mee te maken hebben en waarvoor ze een beroep hebben gedaan op het EHRM.

• Verzoek tot herregistratie afgewezen

  De geloofsgemeenschap van Jehovah’s Getuigen werd op 22 december 1999 voor het eerst geregistreerd in Bakoe, en op 7 februari 2002 werd ze opnieuw geregistreerd bij het Staatscomité voor Werk bij Kerkgenootschappen. In 2009 kwam er een amendement op de Azerbeidzjaanse Wet inzake godsdienstvrijheid waardoor alle geloofsgemeenschappen zich opnieuw moesten laten registreren. De geloofsgemeenschap van Jehovah’s Getuigen diende hiertoe een verzoek in, maar dat werd door het staatscomité vanwege een vormfout afgewezen. Hoewel de regering de registratie uit 2002 niet ongeldig heeft verklaard, weigert ze herregistratie onder de nieuwe regelingen in de godsdienstwet.

• Lastiggevallen en vervolgd door de politie

  Jehovah’s Getuigen in Azerbeidzjan houden wekelijks religieuze bijeenkomsten in particuliere huizen. De politie heeft meerdere keren zonder machtiging invallen gedaan om deze bijeenkomsten te verstoren. De agenten hebben de aanwezigen onbeschoft behandeld, urenlang op het politiebureau vastgehouden en hun persoonlijke religieuze lectuur in beslag genomen. Enkele Getuigen hebben hoge boetes gekregen. In 2011 werden zes Getuigen in Ganja veroordeeld tot het betalen van een boete voor het bijwonen van een religieuze dienst waarvoor de overheid geen toestemming had verleend. Het totale bedrag van de boetes kwam neer op ruim 8700 euro. De meest recente politie-invallen vonden plaats op 11 januari en 2 maart 2014.

• Lectuur gecensureerd

  Azerbeidzjan is de enige lidstaat van de Raad van Europa * die een verplichte censuur van religieuze lectuur kent, in strijd met de eigen grondwet *. Er kunnen beperkingen worden opgelegd aan de hoeveelheid Bijbelse lectuur die de Getuigen uit andere Europese lidstaten importeren en die lectuur kan zelfs verboden worden. Talloze uitgaven van De Wachttoren *, het halfmaandelijkse tijdschrift van de Getuigen, zijn al verboden. Klachten die bij de Azerbeidzjaanse rechtscolleges zijn ingediend over de censuur van het eerder genoemde staatscomité zijn allemaal afgewezen.

Verschillende internationale mensenrechtenorganisaties hebben onderzoek gedaan naar de godsdienstwet van Azerbeidzjan en scherpe kritiek geuit op de manier waarop het land geloofsgemeenschappen behandelt.

• In het jaarrapport over 2013 van de Amerikaanse Commissie voor Internationale Godsdienstvrijheid staat: „Hoewel de Azerbeidzjaanse overheid beweert tolerant te zijn, is de godsdienstvrijheid afgenomen, vooral na de invoering van de beperkende godsdienstwet van 2009.”

• In een rapport heeft de Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie (ECRI) haar grote bezorgdheid geuit over de beperkingen waarmee geloofsgemeenschappen te maken hebben. Over de godsdienstwet van Azerbeidzjan werd in dit rapport gezegd: „De ECRI dringt er sterk op aan dat de Azerbeidzjaanse overheid haar wetgeving (...) in overeenstemming brengt met de afspraken die zijn vastgelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.”

• De Commissie van Venetië van de Raad van Europa heeft gedetailleerde aanbevelingen gepubliceerd voor wijzigingen in de Azerbeidzjaanse Wet inzake godsdienstvrijheid: „De Wet bevat kennelijk enkele zeer beperkende bepalingen die niet aan de internationale standaard voldoen. (...) De bepalingen voor de regulering van belangrijke kwesties zoals de reikwijdte van de wet en wie er aanspraak kunnen maken op de vrijheid van godsdienst en geweten, de registratie, de autonomie en ontbinding van geloofsgemeenschappen; de kwestie van gewetensbezwaarden, proselitisme, de publicatie en verspreiding van religieus materiaal — dit alles moet opnieuw geformuleerd worden.”

Jehovah’s Getuigen over de hele wereld hechten veel waarde aan de fundamentele vrijheden van meningsuiting, vergadering, vereniging, geweten en godsdienst. Ze zijn heel dankbaar als regeringen hun die rechten verlenen. De kleine groep van 2500 Getuigen in Azerbeidzjan en degenen die hun diensten bezoeken, hopen dezelfde vrijheden te krijgen die andere godsdiensten in hun land hebben.