Na een juridische strijd van meer dan 26 jaar hebben Jehovah’s Getuigen nu dezelfde rechtspositie als andere grote religies in Duitsland. Op 27 januari 2017 kende Noordrijn-Westfalen als laatste van de 16 Duitse deelstaten Jehovah’s Getuigen deze juridische status toe. De beslissing is van belang voor de Getuigen omdat hun landelijke bestuurscentrum en de duizenden gemeenten in het land werden beschouwd als zelfstandige religieuze rechtspersonen, ondanks het feit dat de Getuigen al ruim 100 jaar in Duitsland actief zijn. Nu de Getuigen eindelijk in alle Duitse deelstaten zijn erkend als een publiekrechtelijke rechtspersoon, worden ze bezien als één religieuze rechtspersoon en kunnen ze profijt trekken van de voordelen die deze status biedt.

In 1921 werden Jehovah’s Getuigen voor het eerst in Duitsland geregistreerd als een privaatrechtelijke rechtspersoon. Na de hereniging van Duitsland in 1990 vroegen Jehovah’s Getuigen een publiekrechtelijke status aan vanwege de beschikbare voordelen voor religieuze organisaties.

Als een religieuze organisatie in Duitsland geregistreerd wil worden als een publiekrechtelijke rechtspersoon, moet de organisatie volgens de wet eerst deze juridische status krijgen toegekend in de deelstaat van vestiging. Daarna mag de organisatie deze status aanvragen in de overige 15 deelstaten. In 1990 diende de religieuze rechtspersoon Jehovas Zeugen in Deutschland (Jehovah’s Getuigen in Duitsland) een verzoek in bij de deelstaat Berlijn, de officiële plaats van vestiging. De meeste religieuze organisaties die publiekrechtelijke rechtspersoonlijkheid aanvragen, krijgen deze binnen afzienbare tijd toegekend, meestal binnen een jaar of twee. Maar de regering van Berlijn weigerde Jehovah’s Getuigen jarenlang publiekrechtelijke rechtspersoonlijkheid. Een van de redenen die de regering daarvoor aanvoerde was dat de Getuigen niet stemden in landelijke verkiezingen. Dit is echter geen geldig argument omdat Duitse burgers niet wettelijk verplicht zijn te stemmen, stemmen is in Duitsland vrijwillig.

Uiteindelijk kwam de kwestie voor de rechter. Op 4 maart 2005 besliste de bestuursrechter in Berlijn dat Jehovah’s Getuigen in Duitsland moesten worden erkend als een ‘publiekrechtelijke rechtspersoon’. Ruim een jaar later gaf de deelstaat Berlijn toe en verleende Jehovah’s Getuigen de status van een publiekrechtelijke rechtspersoon. Daarmee kwam er een eind aan een 16 jaar lange juridische strijd met de Berlijnse overheid.

De Getuigen verzochten vervolgens om publiekrechtelijke juridische status in de overige 15 Duitse deelstaten. In 2009 verleenden 11 staten hun deze status, in de periode daarna volgde nog 3 staten en op 27 januari 2017 kende de laatste staat, Noordrijn-Westfalen, Jehovah’s Getuigen publiekrechtelijke rechtspersoonlijkheid toe. Na 26 jaar procederen kwam er ten slotte een eind aan de aanhoudende inspanningen van Jehovah’s Getuigen om dezelfde juridische status te krijgen als de grote religies in Duitsland.

Het landelijk bestuurscentrum en de ruim 2000 gemeenten van Jehovah’s Getuigen in Duitsland zijn nu officieel één organisatie. Omdat voorheen elke rechtspersoon van de organisatie (die uit minstens één gemeente bestond) beschouwd werd als een zelfstandige religieuze rechtspersoon, was deze op grond van de wetten van de respectieve deelstaten verplicht om jaarverslagen en belastingaangiftes in te dienen. Elke verandering binnen een rechtspersoon, zoals de aanstelling van nieuwe ouderlingen, aankoop van vastgoed of de naamsverandering of samenvoeging van gemeenten, moest worden gemeld bij de overheid. In het verleden kostten deze administratieve vereisten de gemeenteouderlingen veel tijd en moeite, maar nu kunnen ze zich meer focussen op de herderlijke zorg voor de gemeente. Door het ontbreken van de publiekrechtelijke status kostte het de gemeenten ook geld om aan de administratieve eisen te voldoen. Een ervaren gemeenteouderling vertelt: ‘Nu hebben we meer vrijheid om financiële giften te gebruiken voor de prediking van de gemeente.’

Zonder de publiekrechtelijke status werden Jehovah’s Getuigen niet bezien als een gevestigde religie, ook al werden hun bijeenkomsten in Duitsland door zo’n 274.000 Getuigen en geïnteresseerden bezocht. Armin Pikl, advocaat voor het landelijk bestuurscentrum van Jehovah’s Getuigen in Duitsland, vertelt: ‘In de ruim 26 jaar dat we juridische strijd hebben gevoerd voor publiekrechtelijke status hebben de media honderden onware en lasterlijke verhalen over ons geloof gepubliceerd, soms bijna wekelijks. Nu is de stortvloed van dit soort verhalen afgenomen.’ Werner Rudtke, al jarenlang een Getuige van Jehovah, zei: ‘Omdat religieuze organisaties die in aanmerking willen komen voor publiekrechtelijke status volledig aan de wet moeten voldoen, kunnen veel onware beschuldigingen nu worden ontkracht.’ Petra, een andere Getuige, vertelde over de uitdagingen waar kinderen op school mee te maken hadden: ‘Dit soort erkenning is heel belangrijk voor schoolgaande kinderen. Tot nu toe werden kinderen die Getuigen zijn vaak door leraren gediscrimineerd op grond van de valse beschuldiging dat ze bij een sekte horen in plaats van bij een religie.’

Jehovah’s Getuigen in Duitsland zijn dankbaar dat de overheid hun oprechte religieuze activiteiten erkent en hun publiekrechtelijke rechtspersoonlijkheid heeft toegekend. Ze hopen dat deze erkenning een aantal vroegere uitdagingen zal vergemakkelijken en dat ze daar individueel en als religieuze gemeenschap voordeel van zullen hebben.